장음표시 사용
191쪽
iDCta utriusque Comparatione, Gracchum, hominem maxime et popularem et perniciosum, in his ipsis rebus superatum suisse a P. Clodio. Adstipulatorem habet Rualdus Dacorium: nos Contarenum , qui rebus attente perpensis firmiora esse argumenta pronuntiat, quae pro senatusconsulti diuturnitate asseruntur.
Ex ejusdem Plutarchi verbis alia suboritur quaestio ; an , quum senatusconsultum illud factum est, ex lege Sempronia frumentum etiam aliquod distribueretur. Sunt qui af sirment, Sunt qui negent; et graves utroque trahunt auctoritates. Verum eo inclinat animus, ut credam largitionem aliquam antea fieri solitam fuisse, et Catonem voluisse ut illa fieret amplior : hoc est, ut plures e plebe, qui expertes hujus erant largitionis , sic enim interpretor αυέαητ apud Plutarchum J frumentum menstruum acciperent. Unde
quum augeretur numerus eortina quibus frumentum daretur, facta fuit illarum 75ci myriadum accessio ad alios sumptus; non eos quosvis qui fiebant in republica, sed privatim ad eos qui antea fiebant pro largiticino frumentaria. Non enim mihi fit verisimile plebeculam hisce largitionibus toties
et tamdiu inescatam, iis aequo animo caruisse, quo tempore illi maximes erant necessariae; tum quia prisca illa parcim nia erat obliterata; tum quia ex opulentorum luxu, longe majus erat quam antea , pretium rerum omnium quibus vita
7. Venio nunc ad legem Clodiam frumentariam, quam tulit P. Clodius, ille Ciceronis inimicus, in tribunatu anno Urb. 695. Meminit autem Dio, lib. XXVIII, his verbis :. Clodius frumentum gratis rursus divisit. Tulit enim, Gabinio jam et Pisone coss. ut frumentum pauperibus daretur. . Ex his Dionis verbis contendit Contarenus legem Clodii frumentariam fuisse duplicem. Nam Hole, rursus, inquit ille, legem posteriorem significat. Ergo alia prior fuit. At docti melius, qui legem Clodii largitricem unicam agnoscunt. In hoc decipitur Contaretius quod jungit το mi Diuiti eo by Corale
192쪽
sus, τ' dilusit ; quod j tingendunt erat eis gratis. Gracchus dederat frumentum semissibus et trientibus in modios. R miserat semisses et trientes Apuleius, et gratis dederat Apuleia lex perlata, Caepione intercedente, non fuerat. R stituit eam Clodius, et dedit i. e. dandum tulit rursus gratis. Hane Clodii logem Cicero multis locis impugnat, ut perniciosam , et pestem aerarii, si quidem ea lege quinta prope pars vectigalium tolleretur. Vid. pro Sest. P. 25. Clodia lex viguit omnium diutissime. Quum enim reliquae ad breve spatium temporis fuerint ratae, haec, ad tria saecula, fixa et firma perseveravit. Causa suit ambitio, mater civilium bellorum. Dum nemo principum parem ferret, nedum Priorem, servierunt omnes plebi miseris modis; et populi gratiam, reipublicae in Commodis, aucupati sunt. Hinc non ausus est quisquam verbum unum sacere de Clodia lege abroganda. Praeterea quum respublica redacta suit in unius potestatem, Caesar rerum potitus, et qui Caesarem sequuti sunt Imperatores, animadverso quantum
esset momentum in hujusmodi largitionibus ad plebis animos sibi conciliandos, largiri perseveraverunt. Neque in
frumento menstruo dividendo stetit eorum liberalitas, sed certam etiam pecuniam, tunicas, porcinam, oleum, Vinum plebeculae diviseriint. Sed ista non sunt hujus nostri instituti.
VII. Hactenus de initiis frumentariar largitionis, et de legibus ad eam pertinentibus; sequitur ut disputem de
modo frumenti, seu de numero modiorum qui dabantur Gracchum, qui primus de stata ac perpetua frumentatione legem tulit, de modo etiam frumenti quod daretur, cavisseverisimile est: sed quanta fuerit haec menstrua largitio nemo omnium, qui exstant, veterum scriptorum. Ut Opinor, Pr didit. Itaque tentandum an rem assequi conjectura POSSimus. Servis singulis cibaria per hiemem tritici modios menstruos quatuor attribuit Cato, de Re Rust. Cap. 56, per. Statem, quatuor et semis. 4 Servi, inquit Donatus in Diqili Corale
193쪽
Phorm. I, I, 9, quatertios modios frumenti accipiebant in mensem; et id demensum dicebatur; utrum a mense, uri ametiendo, incertum η. Non sane a mense, sed a demetiendo
fit demensum. At illa inconstans, et incerta fuisse videtur attributio. Nam ex Seneca, Epist. 8o, η Servus est, qui quinque modios accipit a. Fuit igitur menstruus servilis canon modiorum quatuor frumenti, aut quinque, si quando liberaliores erant domitii : servos vero eos intelligo, qui ruri opus exercebant. Tot modiorum fuisse largitionem plebi factam mihi persuadet Macer, seu Marcius Licinius apud Sallust. Hist. fragm. lib. III, cap. io. Is enim in ea oratione quam in tribunatu habuit ad populum thi, ubi Terentiam legem Dumentariam elevat et explodit, sic ait: α Absit pei culum et labor, quibus nulla pars fructus est : nisi sorte repentina ista si umentaria lege munia vestra pensantur. Qua tamen quinis modiis libertatem omnium aestimavere; qui profecto non amplius possunt sal. I msιnt , alimentis Carceris s. Isti laec commemoratio de alimentis carceris injicitur Oratorie magis ad invidiam, quam ad similitudinem. Νam lege XII tabularum singulae librae Diris in singulos dies vincto dabantur. A. Ge l. XX, I. Quod diarium quia servis etiam in ergastulo aut domi vinctis priubebatur, alimentum servile apud Sallustium vocatur. Fragm. lib. I. cap. 6. Sed hin: exiguitas victus qua mors tantummodo prohibebatur, nihil facit ad quinos modios, qui modus fuit Terentianae largitionis. Cogitanti Contareno videtur par suisse constitutus lege Sempronia, fortasse etiam et Senatusconsulto Catoniano
et lege Clodia, modus frumenti quod daretur. Hic igitur stamus. Qui nos modios singulis mensibus datos suisse dicimus. Sed viritimne, an per familias p Si viritim, quini modii
large praebebant uni homini menstrua Cibaria : quandoquidem c hservatu in est modium hominibus octo alendis in ilium sufficere. Itaque modii quini victum diurnum dabunt Diuiti eo by Cooste
194쪽
quadraginta hominibus; seu, quod idem est, uni homini per quadraginta dies; at mensis est dierum duntaxat triginta. Sin autem modii familiis singulis quini assignabantur, ut inde paterfamilias non solum vitam suam , sed et conjugis ac liberum toleraret, latendum est parce praebitum fuisse ad victum quotidianum , Et rem tam parvam non a soluisse cura familliari r ut ait Macer, apud Sallust. III, IO. Sed ut largitionem per familias factam non credam facit Sueton. in Iul. cap. 4r, ubi sic ait: α Caesar rerum potitus, ex viginti trecentisque millibus accipientium frumentum Epublico, ad centum quinquaginta retraxit . . Enim vero an tot familiarum millia acceperint 8 non fit verisimile. Neque tamen viritim datam puto, quod largiuS, quam par est, praebitum fuisset. Si conjectura uti licet, quod tamen in re
tam obscura necesse est, Credam, feminis exclusis, mares
solo , patrem dico, et natos, qui essent aetate militari, admissos ad istam largitionem fuisse, ita ut per capita frumentum quodammodo distribueretur, neque tamen, ut Lia cinius querebatur, α absolveret Cura familiari tam parva res η, quae quia mitior erat alendae toti familiae, marito, inquam,
et conjugi cum liberis, plebem ab industria ad desidiam
VIII. Ad frumentum publicum admittebantur cives romani tenuiores, sive ingenui essent, sive libertini, sive n biles, sive obscuri, dummodo Romae domicilium haberent. De tenuioribus non est quod dubitemus. Accepisse nobiles et consulares discimus ex Cicerone, qui, lege lata Sempronia Pisonem Frugi, consularem hominem, ad accipiendum frumentum venisse ait. Tuscul. Quaest. ΙΙΙ, cap. 48. Quod Gracchus quum videret, non objecit Pisoni avaritiam indignam viro consulari, quod sane secisset, si a publico frumento Civem Nobilitas arcuisset. Quaerit ab eo tantum, qui sibi constet, quum ea lege frumentum petat quam dissua
Eorum, qui frumentum caperent, nomina descripta in Diuiti su by Cooste
195쪽
album reserebantur. Dio, lib. XXXIX, et lib. IV. Et ut
ne quis se obtruderet, singulis mensibus per eum qui frumento distribuendo praesectus erat, recensio ante largitionem fiebat in campo Martio Domitium eorum, quos laserat capere frumentum. Rus recensionis tabulae confici bantur, quae in aede Nympharum asservarentur. Cic. pro
Mil. cap. 27. Sunt qui velint id per censores fieri solitum, et qui tabulas recensionis Censorias appellent. Casaub. ad Suet. Iul. cap. 4 I; Manut. ad Cic. ubi supra. Sed eos refellit Dio, ubi supra.
Ut fraudibus certius occurreretur, recensitis, et in album descriptis singulis dabantur tesserae, quas tesserario ΟStenderent frumentum accepturi. Tessera sit a Graeco τεσσαρα,
quatuor, quod haberet quatuor latera : nam ligneum fuit laustissunt, oblongum : vel alius cujusvis figurae. Rus latera inscriptum habebant nomen Consulum, et civis eius cui dabatur; diem mensis; et has literas SP, seu SP T.
id est, spectata ,' quo significabatur eam tesseram speCtatam suisse, veramque eam esse, et probatam. Vid. Reines.
Inscript. LX, class. V. Sunt tamen qui has literas interpretentur de gladiatoribus qui spectati satis rude donabantur. Schol. NOd. Cicer. II, 6. Tesserarum schemata exhibet Monis. Antiq. tom. III, tab. I 86. IX. Iam ad numerum accipientium, hoc est, ad alias tenebras pergimus. Censet enim Contarenus, Certum et definitum non fuisse ante legem Semproniam; tum quia rarae et incertae erant largitiones, tum quia nunc major, nunc minor frumenti numorus Romam advehebatur. Lege Gracchi, legibus Apuleia et Livia de hac re cautum suisse minime est dubitandum: at earumdem legum beneficio quot acceperint, nusquam diserto significatum reperi : sed ex Ciceronis presso vestigio rem subodorari posse videor. Is, lib. III, cap. 3o, orationem sic ad Verrem convertit. α Imperas, inquit, ut Myrinenses decumas accipiant; Apronio
dent lucrum, tritici medimnum XXXIII millia. Quid est
196쪽
hoc Z Una civitas ex uno agro, plebis romanae PROPE
MENSTRUA CIBARIA praetoris imperio donare Apmnio
cogitur l. Sic Tullius. Porro romanae plebis nomine aut intelligenda plebs universa, aut illa solum plebecula, quae frumenti largitionibus alebatur. Plebs universa nullo modo intelligi potest. In Urbe enim omnium, quas sol aSpiCeret, maxime frequenti quis non lacile concedat illo aevo fuisse
amplius quadringenta millia hominum de plebe pHuic tantae multitudini ducenta millia medimnum menstrua vix satis fore subducta ratione comperiemus, ut Singulis tribuerentur tantum modii terni, seu semi-medimnus.
Qui numerus frumenti ab his triginta tribus millibus m dimnum abest tam longe, ut nullo modo tam impudenti mendacio sucus fieri judicibus potuerit. Intelligenda igitur est apud Ciceronem plebs illa, seu plebecula, cui annona menstrua donata fuit lege Terentia eo triennio, quo Siciliam Verres administravit. Porro Agyrinenses Apronio XXXIII millia medimnum donare coacti sunt a plebis rom. Prope menstrua cibaria, inquit Cicems; sed hoc verbum prus quum addit, oratorie imminuit modum frumenti quod donabatur menstruum, ut furtum Verris tanto magis augeat, quo propius ad illum ciborum menstruorum modum a cedat. Haec est, ni fallor, mens Contarent, quem Graevius, quia non eam assequutus est, male reprehendit. Ad lib.
Ciceronem igitur habemus auctorem triginta tria millia medimnum donata suisse romanae plebeculae lege Terentia: atque illa prope satis suisse ad cibum plebis menstruum: ita ut si ad illa XXXIII, aliquot millium medimnum accessio fiat, numerum medimnum alendae plebi necessarium habituri simus. Hac igitur quasi face praelucente progrediamur
conjecturis quam minime audacibus. Imminuit orator modum frumenti ad crimen augendum, nos cum amplificemus, et producetimus vel ad L. millia me lini nititi : ita ut ad illum iceronianum numerum fiat Diqili Corale
197쪽
tertiae partis, hoc est, septemdecim millium accessio : quae sane gravior ei non videbitur, qui tantisper attenderit ad illud oratoris artificium quod proposui. Medimna singula modios roInanos capiunt sex. Ergo quinquaginta medimnum erunt trecenta modium millia; quae sufficiunt hominum sexaginta millibus alendis, ut modus frumenti fuerint in singulos modii quini. Aut igitur haec ipsa , aut cir Citer, mea quidem sententia, hominum multitudo lege Terentia publicum frumentum accepit. At senatusconsulto cujus auctor fuit M. Cato, Contarenus admissa ad frumentationem fuisse hominum millia circiter centum , conjicit ex Sumptu, quem factum quotannis in eam rem tradit Plu
Clodia lex remisit semisses et trientes, sed accipientium non auxit numerum, qui postea, quum per Seditiones et bella civilia plurimi irrepsissent nullo jure in has largitiones, adeo crevit, ut esset anno Urbis 7o8, tercentum viginti millium : quem Caesar, recensione facta, retraxit ad centum quinquaginta millia. Sueton. in Iul. cap. 4 I. Ηun C numerum Augustus produxit ad ducenta hominum millia. Ex Monum. AnCyr. X. Pulsis regibus, procurationem rei frumentariae, Seu annonae, id est, curam emendi frumentum in provinciis et Romam mittendi, suscepit Senatus. Mox AEdilibus plebis haec reipublicas pars mandata est; semel extra ordinem ad L. Minucium, deinde ad AEdiles curules translata, diuque gesta praeclare: fortasse usque ad legem Τerentiam. Sane Constat ex Asconio, Argum. in Cornel. septennio post eam legem, praetorem de majestate curam gessisse frumenti
publici. Lege Clodia S. Clodio homini impurissimo procuratio
frumenti, quod uspiam fuit, tradita est. Cic. pro domo, cap. 25. Eidem erepta anno sequenti, et Cn. Pompeio extra ordinem toto orbe terrarum in quinquennium PSt delata. Africa capta anno Vrb. 7m, Iulius Caesar iussit vi-
198쪽
ginti myriadas, i. e. ducenta millia medimnum frumenti ad alendum populum romanum advehi; et olei librarum myriadas CCC, i. e. tricies contena millia; duosque curatores et totidem Cereales aediles instituit, qui hoc frumentum Romani advehendi et populo distribuendi curam haberent. Dio, lib. XLIII. Annonae procuratio ad consules etiam pertinuisse videtur ex eo, quod, quum inopia laboraretur anno IIrb. 315, tribuni consulum negligentiam accusarim , quasi eorum culpa accidisset ut populus fame premeretur. Liv. IV, II. XI. Dum stetit respublica, iidem sermo, qui annonam procurabant, aediles sive plebis, sive Curules, frumentum populo distribuerunt. At Gracchus ipse praefuit, aut saltem adfuit, ut patet ex Cicerone, Tuscul. Quaest. III, Cap. 2Ο, quum eius lege frumentum plebi daretur. Post legem Terentiam verisimile est praetorem, ut gerebat curam frumenti advehendi, ita etiam illud distrihuendum Curasse.
Pompeius extraordinaria annonae praefectura ornatus, frumentum etiam donavit.
XII. Iani dixi frumentarias Romanorum provincias fuisse primum Italiam, maxime vero Etruriam. At anno Vrb. 262, quum an noliae Caritas esset summa ex incultis agris per secessionem plebis, missi qui frumentum compararent non
modo hinc in Etruriam, illinc per Volscos, usque ad Cumas; sed quaesitum iii Sicilia quoque : unde vis magna frumenti advocata est, partim coempti; partini a Gelone SyraCusarum tyranno dono accepti. Liv. II, 34; Dion. Hal. VII, 1. Aliquanto post subacta Sicilia ingentem frumenti numerum aut deCumarum, aut emptionis nomine, quotannis
Romani misit. Vid. Argum. Lib. III, in Vere. Deinceps domita Africa pependit et ipsa victrici reipublicae vectigal annuum frumentum. Deinde, ut quaeque provincia ferax frumenti Romanorum ditioni subiccta est, statim nutrix Pro sua parte facta est Plcbis romanar. Harum PraeCi Puae sue Diuitigod by Coos e
199쪽
runt Sicilia , Africa , Sardinia , Hispania, Boeotia , Macedonia , Chersonesus, Asia, Syria, AEgyptus : e quibus omnibus , si Toptum excipias, quae non, nisi post funus
reipublicae, provincia ab Augusto facta est, frumenti maximus numerus Romam advectus est, aut publici ex vectigalibus ; aut senatusconsulto empti; aut privatini a mercatoribus. Harum provinciarum meminit Cicero, libro tertio.
in Verrem passim; et pro lege Manilia, cap. Ia, ubi Siciliam, Africam, Sardiniam, tria suisse testatur frumentaria subsidia reipublicae. Diximus post argumentum libri tertii quantum Du-
menti numerum Sicilia quotannis Romae suppeditaret. Africani frumenti modum statuor non ita promptum est. Nam quod ait Plutarchus in Caes. Caesarem Africano bello consecto roversum , in concione suisse gloriatum , se regionem subegisse tantam, ut ex ea quotannifi populus romanus praeter olei pondo tricies centena millia, percepturus esset frumenti ducenta millia medimnum atticorum, hoc est, duodecies contena millia modiorum roma norum, id nos in eo constituendo leviter adjuvat. Cui enim persuadeatur tam exiguum Vc tigal ab Africa universa, se-racissima regione, exactum suisse ρ Aut igitur in reserendo dicto Caesaris lapsus est, ut saepe in rebus romanis scribendis , homo graecus; aut haec de quibusdam tantum Africae civitatibus, ut vult Contarenus, accipienda sunt. Neque nobis praelucet in re tam obscura Iosephi locus ex oratione
Agrippae ad Iudaeos de Bello Iud. II, a 6, pag. I 89 et 19 I,
edit. Vest.) qua eos a bello contra Romanos suscipiendo dehortatur. In ea rex ille affirmat Asricam octo mensibus populum romanum alere ς AEgyptum quaternis. In quo suae Causae magis, quam Veritati, eum servire apertum est. Si enim ita se res habuerit, nihil frumento tanto ex tot aliis provinciis importato opus fuerit. Importatum tamen fuisse ex supra memoratis provinciis constat ex Plinio, XVIII, 7.
Aliis etiam argumentis reselli psssit Agrippa. Sed quia ista
200쪽
is,o EXCUBSUS DE RE FRUMEM ARIA.
magis ad imperatorum quam ad reipublicae tempora pertinent, supersedeo de ea re plura loqui. De medimnis et modiis romanis quorum mentio saepe hac in disputatione iacta est, diximus post argumentum ad librum tertium in Verr. Addam coronidis vice, largitiones non modo per senatum aut magistratus, sed per privatos etiam homines aliis quando, praesertim testamento, factas fuisse : ut suspicari
licet ex Horatio, Sat. II, 3, 84 et seqq. neque frumentum solum, sed et oleum etiam populo donatum. Memoratur Ciceroni de oss. II, cap. II, M. Seius aedilis curulis anno Urb. 679, qui, ad ineundam a populo gratiam, revocavit longo intervallo veterem annonae vilitatem de suo; et asse modium populo dedit. Idem ille M. Seius olei quoque denas libras, rem hoc aevo prope incredibilem, singulis assibus praestitit populo romano, per totum annum. Plin. XV, I.