장음표시 사용
41쪽
exercitu suo satis praesidii colonis Iaborantibus fore, nisi quinque millia socium quadraginta millibus hostium tot animis armis esse) trucidanda obiicere velit, et tanta sua clade iam inflatos excidio coloniae Romanae augeri hostium mimos. His litteris recitatis decreverunt, ut C. Aurelius consul exer- 11 citum, mi in Etruriam ad conveniendum diem edixerat, Arimini eadem dio adesse iuberet, et aut ipse, si per commodum 2 rei publicae posset, ad opprimendum Gallicum tumultum proficisceretur, aut Q. Minucio ) praetori Scriberet, ut, quum ad 3
eum legiones ex Etruria Venissent, missis in vicem earum quinque millibus sociorum, quae interim Etruriae praesidio essent, proficisceretur ipse ad coloniam liberandam obsidione. Legatos 4 item mittendos in Africam censuerunt, eosdem Carthaginem, eosdem in Numidiam ad Masinissam, Carthaginem, ut nuntiarent, civem eorum Hamilcarem relictum in Gallia haud sa- 5tis scire, ex Hasdrubalis prius an ex Magonis postea exercitu), bellum contra foedus facere, exercitus Gallorum Ligurumque 5 excivisse ad arma contra populum Romanum; eum, si pax placeret, revocandum illis et dedendum populo Romano esse. Simul nuntiare iussi, perfugas sibi non omnes redditos esse Tae magnum Partem eorum paIam Carthagini obvorsari diei; quos comprehendi conquirique debere, ut sibi ex scedere restituantur. Haec ad Carthaginienses mandata. Masinissae 8 gratulari iussi, quod non patrium modo recuperasset regnum, sed parto florentissima Syphacis finium adiecta etiam auxisset.
Nuntiare praeterea iussi, bellum cum rege Philippo susceptum, squod Carthaginienses auxiliis iuvisset, iniuriasquo inferendo 10 sociis populi Romani, flagrante bello Italia, coegisset classes exercitusque in Graeciam mitti, et distinendo copias causa in prirnis fuisset serius in Africam traiiciendi; peterentque, ut ad id bellum mitteret auxilia Numidarum equitum. Dona ampla ildata, quae ferrent regi, vasa aurea argenteaque, togis Purpureis et palmata tunica cum eburneo scipione et toga Praetexta
eum curuli sella; iussique polliceri, si quid eis ad firmandum 12' L. Furio seribi debuit; nisi nomen a librario additum est
42쪽
augendumque regnum opus esse indicassot, enixe id populum
Romanum merito eius praestaturum.13 Verminas quoque Syphacis filii Iegati per eos dies senatum
adierunt, excusantes errorem adolescentiamque et culpam om-
14 nem in fraudom Carthaginiensium avertentes: et Masinissam Romanis ex hoste amicum factum; Verminam quoque Annisurum, ne officiis in populum Romanum aut a Masinissa aut ab ullo alio vincatur; petere, ut rex sociusque et amicus ab senatu 15 appellaretur. Responsum legatis est, et patrem eius Syphacem sine causa ex socio et amico hostem repente populi Romani factum, et eum ipsum rudimentum adolescentiae bello lacessentem
16 Romanos posuisse. Itaque pacem illi prius petendam ab populo
Romano esse, quam ut rex Sociusque et amicus appelletur; nominis eius honorem pro magnis erga se regum meritis dare 17 populum Romanum consue83e. Legatos Romanos in Afriea fore, quibus mandaturum senatum, ut Verminae pacis dent
leges, liberum arbitrium eius populo Romano permittenti; si quid ad eas addi, demi mutarivo Vellet, rursus ab senatu ei 18 postulandum fore. Legati cum iis mandatis in Africam missi C. Terentius Varro, Sp. Lucretius, Cn. Octavius; quinqueremes singulis datae.12 Litterae doindo in senatu recitatae sunt Q. Minucii praetoris,
cui Bruttii provincia erat, pecuniam Locris ex Proserpinae thesauris nocte clam sublatam, nec, ad quos pertineat facinus, 2 vestigia ulla exstare. Indigno passus senatus, non cessari ab sacrilegiis, et ne Pleminium quidem, tam clarum recensque 3 noxae Rimul ae poenae exemplum, homines deterrero. C. Aurelio consuli negotium datum, ut ad praetorem in Bruttios geriberet, senatui placere, quaestionem de expilatis thesauris eodem exemplo haberi, quo Μ. Pomponius praetor triennio ante habuisset; 4 quae inventa pecunia esset, reponi; Si quo minus inventum seret, expleri, ae piacularia, si videretur, Sicut ante pontifices censuiA-5 sent, fieri. Curam expiandae violationis eius templi prodigia etiam sub idem tempus pluribus locis nuntiata aecenderunt. In Lucanis caelum arsisse asserebant, Priverni sereno per diem Diqiti reo by Cooste
43쪽
totum rubrum solem fuisso, Lanuvii templo Sospitae Iunonis 6 nocte strepitum ingentem exortum. Iam animalium obsceni fetus pluribus locis nuntiabantur: in Sabinis incertus insans natus, masculus an semina es8et; alter Sedecim iam annorum item ambiguo sexu inventus; Frusinone agnus cum suillo 7 capite, Sinuessae porcus cum capite humano natus, in Lucania in agro publico eculeus cum quinque pedibus. Foeda omnia 8 et deformia errantisque in alienos fetus naturae visa; antΘomnia abominati semimares, iussique in mare extemplo deportari, sicut proxime, C. Claudio, M. Livio consulibus, deportatus similis prodigii fetus erat. Nihilo minus decemviros sadire libros de portento eo iusserunt. Decemviri ex libris res diVinas easdem, quae proxime secundum id prodigium factae essent, imperarunt. Carmen praeterea ab ter novenis virginibus cani per urbem iusserunt, donumque Iunoni reginae ferri. Est 10nti fierent, C. Aurelius consul ex decemVirorum responso curavit; carmen, Sicut patrum memoria Livius, ita tum condidit P. Licinins Tegula. Expiatis omnibus religionibus snam etiam Locris sacri- 13 Iegium pervestigatum ab Q. Μinucio erat, pecuniaque ex bonis noxiorum in thesauros reposita , quum consules in provincias proficisci vellent, privati frequentes, quibus eX pecunia, quam 2Μ. Valerio, M. Claudio consulibus mutuam dederant, tertia
pensio debebatur eo anno, adierunt senatum, quia consules, 3 quum ad novum bellum, quod magna classe magnisque exercitibus gerendum esset, Vix aerarium Sufficeret, negaverant e8SQ, unde iis in praesentia Solveretur. Senatus querentes eos non 4
sustinuit: si in Punicum bellum pecunia data in blaeodonteum quoque bellum uti res publica vellet, aliis ex aliis orientibus bellis, quid aliud quam publicatam pro beneficio tanquam noxia suam pecuniam sore 3 Quum et privati aequum postu- 5larent, nec tamen Solvendo sero alieno res publica EΗset, quod medium inter aequum et utile erat, decreverunt, ut, quoniam GmBgna pars eorum agros Vulgo venales esse diceret et sibimet
emptis opus esse, agri publici, qui intra quinquagesimum Iapidem Diuiti geo by Corale
44쪽
7 esset, copia iis fieret; consules agrum aestimaturos et in iugera asses vectigal, testandi causa Publicum agrum esse, impositu-8 ros, ut, si quis, quum Solvere posset populus, pecuniam habere quam agrum mallet, restitueret agrum populo. Laeti eam 9 condicionem privati accepere; trientabulumque is ager, quia pro tertia parte pecuniae datus erat, appellatus.14 Tum P. Sulpicius, secundum vota in Capitolio nuncupata, 2 paludatis lictoribus profectus ab urbe Brundisium venit, et veteribus militibus voluntariis ex Africano exercitu in legiones descriptis navibusque ex classe Cn. Cornelii electis, altero die, 3 quam a Brundisio solvit, in Macedoniam traieciti Ibi ei praesto fuero Atheniensium legati orantes, ut se obsidione eximeret. Missus extemplo Athenas est C. Claudius Cento cum viginti 4 longis navibus et mille militum. Neque enim ipse rex Athenas obsidebat. Eo maxime tempore Abydum oppugnabat, iam cum Rhodiis et Attalo navalibus certaminibus, neutro feliciter 5 proelio, vires expertus; Sed animos ei iaciebat, praeter serociam insitam, foedus ictum cum Antiocho Syriae rogo divisaequo iam cum eo AEgypti opes, cui, morte audita Ptolemaei regis, ambo
6 Contraxerant autem sibi cum Philippo bellum Athenienses
haudquaquam digna causa, dum ex vetere fortuna nihil praeter 7 animos servant. Acarnanes duo iuvenes per initiorum dies non initiati tomplum Cereris, imprudentes religionis, cum ce-8 tera turba ingressi sunt. Facile eos sermo prodidit absurdo quaedam percontantes, deductique ad nntistites templi, quum Palam esset per errorem ingressos, tanquam ob insandum
9 scelus intersecti sunt. Id tam foede atque hostiliter factum gens Acarnanum ad Philippum detulit, impetravitque ab eo, ut, datis Macedonum auxiliis, bellum se inserro Atheniensibus 10 pateretur. Hic exercitus primo terram Atticam ferro ignique depopulatus cum omnis generis praeda in Acarnaniam rediit. Et irritatio quidem animorum ea prima fuit; postea iustumii bellum decretis civitatis ultro indicendo factum. Attalus enim rex Rhodiique persecuti cedoniam in Macedoniam Philippum Diuiti geo by Corale
45쪽
quum AEginam venissent, rex Piraeum renovandae confirmRndaeque cum Atheniensibus societatis causa traiecit. Civitas omnis i 2 obviam effusa cum coniugibus ac liberis; sacerdotes cum insignibus suis intrantem urbem ac di prope ipsi exciti sedibus suis acceperunt. In contionem extemplo populus Vocatus, ut 15 reX, quae vellet, coram ageret; deinde ex dignitate magis visum, scribere eum, de quibus videretur, quam praesentem aut re-2 serendis suis in civitatem beneficiis erubescero aut significationibus acclamationibusque multitudinis assentatione immodica pudorem onerantis. In litteris autem, quae missae in contio- 3nem recitataeque sunt, commemoratio erat beneficiorum primum in civitatem suorum, deinde rerum, quas adversus Philippum gessisset, ad postremum adhortatio capessendi belli, dum se, 4 dum Rhodios, tum quidem dum etiam Romanos haberent; nequicquam postea, si tum cessassent, praetermiAsam occasionem quaesituros. Rhodii deinde legati auditi sunt, quorum recens 5 erat beneficium, quod naves longas quattuor Atheniensium captas nuper ab Macedonibus recuperatn8que, remiserant. Ita-
qua ingenti consensu bellum adversus Philippum decretum. Honores regi primum Attalo immodi ei, deindo et Rhodiis Ghabiti. Tum primum mentio illata de tribu, quam Attalida appellarent, ad decem veteres tribus addenda. et Rhodiorum T populus corona aurea virtutis ergo donatus, civitasque Rhodiis data, quemadmodum Rhodii prius Atheniensibus dederant. Secundum haec rex Attalus AEginam ad classem se recepit, 8 Rhodii Ciam ab AEgina, indo per insulas Rhodum navigarunt omnibus, prieter Andrum Parumque et Cythnum, quae praesidiis Macedonum tenebantur, in societatem aeceptis. Attalum 9 AEginae missi in AEtoliam nuntii exspectatique inde legati aliquamdiu nihil agentem tenuere. Sed neque illos exeiro ad 10 arma potuit, gaudentes uisunque composita eum Philippo pace, et ipso Rhodiique, quum, si institissent Philippo egregium liberatae per se Graeciae titulum habere potuissent, patiendo rursus eum in Hellespontum traiicero occupantemquo li
46쪽
Thraeciae opportuna loca vires colligero, bellum aluere gloriam quo eius gesti persectique Romanis concesserunt.16 Philippus magis regio animo est usus, qui, quum Attalum Rhodiosquo hostes non sustinuisset, no Romano quidem, quod 2 imminebat, bello territus, Philocle quodam ex praefectis Suis cum duobus milibus peditum, equitibus ducentis ad populandos 3 Atheniensium agros misso, clasSe tradita Heraclidi, ut Maroneam peteret, ipSe terra eodem cum expeditis duobus millibus 4 peditum, equitibus ducentis pergit. Et Maroneam quidem primo impetu expugnavit; AEnum inde cum mRgno laboro, postremo per proditionem Callimedis, praesecti Ptolemaei, cepit; 5 dein eops alia castella. Cypsela et Doriscon et Serrheum, occupat. Inde progressus ad Chersonesum Elaeunta et Alope-6 connesum tradentibus ipsis recipit; Callipolis quoque et Madytos dedita et castella quaedam ignobilia; Abydeni, ne legatis quidem admissis, regi portas clauserunt. Ea oppugnatio diu Philippum tenuit, eripique ex obsidione, ni cessatum ab Attalo 7 et Rhodiis foret, potuerunt. Attalus trecentos tantum milites in praesidium, Rhodii quadriremem unam ex claSSe, quum ad 8 Tenedum staret, miserunt. Eodem postea, quum iam vix sustinerent obsidionem, et ipse Attalus quum traiecisset, Spem tantum auxilii ex propinquo Ostendit, neque terra nequo mari adiutis sociis.17 Abydeni primo tormentis per muros dispositis non terra modo adeuntes aditu arcebant, sed navium quoque stationem infestam 2 hosti faciebant; postea, quum et muri pars strata ruinis et ud interiorem raptim Oppositum murum cuniculis iam perventum esset,
legatos ad regem do condicionibuS tradendae urbis miserunt. 3 Paciscebantur autem, ut Rhodiam quadriremem cum sociis navalibus Attaliquo praesidium omitti liceret, atque ipsis urbe 4 excedere cum singulis vestimentis. Quibus quum Philippus nihil pacati nisi omnia permittentibus respondisset, adeo renuntiata haec legatio ab indignatione simul ac desperatione iram 5 accendit, ut ad Saguntinam rabiem versi matronas omnes intemplo Dianae, pueros ingenuos Virginesque, insantes etiam cum Diuili oti by Cooste
47쪽
suis nutricibus, in gymnasio includi iuberent, aurum et argen- 6 tum in forum deseret, vestem pretiosam in naves Rhodiam Cyzicenamque, quae in portu erant, coniici, sacerdotes victimasque adduci et altaria in medio poni. Ibi delecti primum, Tqui, ubi caesam aciem suorum pro diruto muro pugnantem vidissent, extemplo coniuges liberosque interficerent, aurum, 8 argentum Vestemque, quae in navibus esset, in mare deiicerent, tectis publicis privatisque, quam plurimis locis possent, ignes subiicerent; id se facinus perpetraturos, praeeuntibus eXSe-9crabile carmen sacerdotibus, iure iurando adacti; tum militaris
aetas iurat, neminem vivum nisi victorem acie e eeMurum. Ut memores deorum adeo pertinaciter pugnaVerunt, ut, quum id proelium nox diremptura esset, rex prior, territus rabie eorum, pugna abstiterit. Principes, quibus atrocior pars facinoris ildelegata erat, quum paucos et consectos vulneribus ac lassitudine Super se proelio cernerent, luce prima sacerdotes cum
infulis ad urbem dedendam Philippo mittunt. Ante deditionem ex iis legatis, qui Alaxandream missi 18 erant, M. H milius trium consensu, minimus natu, audita obsidione Abydenorum, ad Philippum venit. Qui questus Attalo 2 Rhodiisque arma illata, sit quod tum maximo Abydum Oppugnaret, quum rex ab Attalo et Rhodiis ultro so bollo lacessitum diceret, ἡNum Abydeni quoque inquit -ultro tibi intulerunt arma 3μ Insueto vera audiro serocior oratio visa 3e8t, quam quae habenda apud regem esset. tas' inquit siet sorma et super Omnia Romanum nomen to ferociorem facit. Ego autem primum velim vos foederum memores ger- 4 varo mecum.pacem; sin bello lacessitis, mihi quoque animos faeero et regnum et Macedonum nomen, haud minus quam Romanum nobile, sentietis. Ita dimisso legato, Philippus, bauro Rrgentoque, quae coaeerVRta erant, accepto, hominum praedam omnem amisit. Tunta enim rabies multitudinem in- 6vasit, ut frepente J proditos rati, qui pugnantes mortem Oeeu-bui Asent, periuriumquo alius alii exprobrantes et 8acerdotibus mst imo, qui, quos ad mortem devovissent, eorum deditionem Diuiti geo by Corale
48쪽
Liber XXXI. A. v. e. 554. 7 vivorum hosti secissent, repente omnes ad caedem coniugum liberorumque discurrerent sequo ipsi per omnes vias leti interficerent. Obstupefactus eo furore rex suppressit impetum
militum et triduum se ad moriendum Abydenis dare dixit. 8 Quo spatio plura lacinora in se victi ediderunt, quam infesti
edidissent victores, nec, nisi quem vincula aut alia necessitas
mori prohibuit, quisquam vivus in potestatem venit. Philippus, 9 imposits Abydi praesidio, in regnum rediit. Quum velut Sagunti excidium Hannibali, sic Philippo Abydenorum clades ad
Romanum bellum animos fecisset, nuntii occurrerunt, consulem iam in Epiro esse et Apolloniam terrestres copias, Davales
Corcyram in hiberna deduxisse. 19 Intor haec legatis, qui in Africam missi erant, de Hamilcare Gallici exercitus duce responsum a Carthaginiensibus est, nihil ultra so facere posse, quam ut exsilio eum multarent, 2 bona eius publicarent; perfugas ot fugitivos, quos inquirendo vestigare potuerint, reddidisse, et do ea re missuros legatos Romam, qui senatui satisfacerent. Ducenta millia modium tritici Romam, ducenta ad exercitum in Macedoniam miserunt.
3 Inde in Nnmidiam ad reges prosecti legati. Dona data
Masinissae mandataque edita. Equites mille Numidae, quum 4 duo millia daret, accepti. Ipse in naves imponendos curavitot cum ducentis millibus modium tritici, ducentis hordei in 5 Macedoniam misit. Tertia legatio ad Verminam erat. Is ad primos fines regni legatis obviam progressus, ut scriberent 6 ipsi, quas vellent, pacis condiciones, permisit; omnem pacem bonam iustamque lare sibi cum populo Romano. Datae leges paeis, iussusque ad eam confirmandam mittere legatos Romam 20 Per idem tempus L. Cornelius Lentulus pro consulo ex 2 Hispania rediit. Qui quum in senatu res ab se per multos annos sortiter feliciterque gestas exposuisset Postulassetque, ut triumphanti sibi invehi liceret in urbem, res triumpho 3 dignas esso censebat senatus; sed exemplum a maioribus non accepisse, ut, qui neque dictator neque consul neque praetor 4 res gessisset, triumpharet; pro consule illum Hispaniam pro-Diuitiaco by Cooste
49쪽
vinciam, non consulem aut praetorem obtinuisse. Decurre- 5batur tamen eo, ut ovans urbem iniret, intercedente Ti. Sempronio Longo tribuno plebis, qui nihilo magis id more maiorum aut ullo exemplo futurum diceret. Postremo victus consensu 6 patrum tribunus cessit, et ex senatus conaulto L. Lentulus
ovans urbem est ingressus. Argenti tulit sex praedaJ quadra- 7ginta tria millia pondo, auri duo millia quadringenta quinquaginta; militibus ex praeda centum viginti ames divisit. Iam exercitus consularis ab Arretio Ariminum traductus 21 erat et quinque millia foetum Latini nominis ex Gallia in Etruriam transierant. Itaque L. Furius, magnis itineribus 2 ab Arimino adversus Gallos Cremonam tum obsidentes profectus, eastra mille quingentorum PMSuum intervallo ab hostoposuit. Occasio egregio rei gerendae fuit, si protinus do via 3 ad castra oppugnanda duxisset; palati passim vagabantur per 4 agros, nullo satis firmo relicto praesidio. Lassitudini militum pepercit, quod raptim ductum agmen erat. Galli clamore S suorum ex agris revocati, omissa praeda, quae in manibus erat, eastra repetivere. Postero die in aciem progressi; nec Ro- 6 manus moram pugnandi fecit; sed vix spatium instruendi fuit; eo cursu hostes in proelium Venerunt. Dextra ala in alas Idivisum socialem exercitum habebat) in prima acie locata est, in subsidiis duae Romanae legiones. M. Furius dextrae 8 alse, legionibus Μ. Caecilius, equitibus L. Valerius Flaccus legati omnes orant) praepositi; praetor secum duos legatos, 9 C. Laetorium et P. Titinium, habebat, cum quibus circumspicero et obiro ad omnes hostium subitos conatus posset. . Primo Galli omni multitudine in unum locum connixi obruere 10 atque obterere sese dextram alam, quae Prima erat, Sperarunt posse. Ubi id parum procedebat, circumire a cornibus et am- 11 plecti hostium aciem, quod multitudine adversus paucos facile videbatur, conati sunt. Id ubi vidit praetor, ut et ipse dila- 12taret aciem, duas legiones ex Subsidiis dextra laevaque alae, quae in prima acie pugnabat, circumdat; sedemque Diovi vovit si eo die hostes fudisset. L. Valerio imperat, ut parte una 13
50쪽
Liber XXXI. A. u. t. 554. duarum legionum equites, altera sociorum equitatum in cornuald hostium emittat, nec circumire eos aetem patiatur; simul et
ipse, ut extenuatam mediam diductis cornibus aciem Gallorum vidit, signa inforro consertos milites et perrumpere ordines 15 iubet. Et cornua ab equitibus et medii a pedite pulsi, ac repente, quum in omni parte caede ingenti sternerentur, Gallit 6 terga verterunt fugaquo effusa repetunt castra. Fugientes Peraecutus eques; mOX et legiones insecutae in castra impotum 17 secerunt. Minus sex millia hominum inde effugerunt; eaesa aut capta supra quinque et triginta millia cum signis militaribus septuaginta, carpentis Gallicis, multa praeda oneratis 18 plus dueentis. Hamilcar dux Poenus eo proelio cecidit et tres imperatores nobiles Gallorum. Placentini captivi, ad duo 22 millia liberorum capitum, redditi colonis. Magna victoria laetaque Romae suit; litteris allatis, supplicatio in triduum de-2 creta est. Romanorum Sociorumque ad duo millia eo proelio ceciderunt, plurimi dextrae alae, in quam primo impetu vis 3 hostium ingens illata est. Quanquam per praetorem prope debellatum erat, consul quoque C. Aurelius, persectis, quae
Romae agenda fuerant, prosectus in Galliam victorem exercitum a praetore necepit. 4 Consul ulter quum autumno ferme exacto in provinciam 5 venisset, circa Apolloniam hibernabat. Ab classe, quae Corcyrae subdiaeta erat, C. Claudius triremesque Romanae, sicut ante dictum est, Athenas missae quum Piraeum pervenissent, despondentibus iam animos sociis spem ingentem attulerant. 6 Nam et terrestres ab Corintho, quae per Megara ineursiones 7 in agros fieri solitae erant, non fiebant, et praedonum a Chalcide naves, quae non mara solum infestum, sed etiam omnes maritimos agros Atheniensibus fecerant, non modo Sunium superare, sed ne extra fretum Euripi quidem committero aperto 8 mari se audebant. Supervenerunt his tres Rhodiae quadriremes, et erant Atticae tres apertae naVes, ad tuendos maritimos agros comparatae. Hac classe si urbs agrique Atheniensium defenderentur, satis in praesentia existimanti Claudio esse Diuitiam by Corale