De spectaculis theatralibus dissertationes duae

321쪽

De senseum poluptate. I. Apite IV. P. Mariana vires incredibiles & illicium veneficium voluptatis describit. D Lenis enim, quamvis & blanis da non magno temporis spatio, nisi caves, animi, & corporis,i partes Omnes expugnat, virtutes enervat, ipsamque arcem in is sublimi constitutam mentem evertit , atque in omne genus,, vitiorum praecipitem dat. Recte & sapienter Plato homines eis tiam excelsi animi reddi cereos a voluptate affirmavit, ut cerae inisis star mollis vitiis cedant, atque impuritati: & alio loco voluptari tem esse dixit omnium malorum nutrimentum, neque aliunde is majus periculum urget quam a circumfusis undique voluptatiis bus. itaque ab Omni memoria, quos neque hostes vincere, ne-

,, que ulla aestus, frigoris, aut inediae injuria frangere potuit, ,, eos videmus S legimus illecebris voluptatum fuisse superatos. is Quid enim aliud Salomonem ea Sapientia, atque probitate ,, transversum egit Quid Annibalem Poenum , ejusque copias ho- is sti opportunas praebuit, nisi Capuanae amoenitates ρ Uina ct conis vivia Campaniae armis. invictum vicerunt. Quod Romanis etiam is accidisse satis constat , invictis , priusquam Asiae iucunditates, commoditatesque essent experti, atque voluptates alias. Ferrea is ingenia voluptas, quasi igne victa, debilitat penitus, ct frangit: es cumque in homine nihil virtute praestantius sit, huic Divino muri neri nihil est tam inimicum, quam voluptas. Neque enim ea is dominante, temperantiae , sortitudini , liberalitati, aut caeteris is virtutibus locus est: neque sub ejus imperio ulla honestatis parsis potest consistere , quoniam vitiosa, & mortifera est, armaque

is illius, cujus unum opus, mentes hominum expugnare, atque is vitiorum maculis foedare : est enim mortis fabricatrix voluptas; is S sicut Deus hominem ad vitam per laborem , & sudorem vo- cat, cum sit virtus in arduo posita, ita ad mortem per deliri cias, & suavitates festinamus. Cavenda sunt igitur oblectamen-ri ta omnia , sensu unaque Voluptates, tamquam laquei, ne capti,, ea mollitie in ditionem mortis nos, nostraque redigamur. Si

322쪽

n voIuptati cesseris, cedendum est dolori, labori, molestiae, pau- ,, pertati, quia paupertati inimica sunt: ambitio, ira, avaritia, a, caeteraque Vitia uno impetu animum occupabunt. . . Quo dimis,, cilior est actio, quam obire opus est, majorem indidit volupta- ,, tem, uti in filiorum procreatione considerare licet, ne defice is rent genera, ardentistimam cupiditatem admiscuisse corporibus; ,, ut uterque sexu alterum appeteret avidissime, eaque ratione in propagari, & multiplicari animantes pollent. Quam cupiditati tem cum omnibus animantibus dedit, tum in homines acriores,, stimulos habet, vel quia hominum cognitio major est, mollioris caro : vel quia genus hominum amplius propagari voluit . . . . ,, Caeterae quidem animantes praeteream voluptatem, quae ex colis tu, & quae ex pabulo percipitur, nullam aliam , aut vix sen-M tiunt, ad eam certe referuntur aliorum sensuum funestiones obleis Elamentaque. Homini vero data est infinita voluptas, quae senisti sibus omnibus capitur, ut in vitium cadentem virtus reprimeret. is Stupra enim, S adulteria, & omnia flagitia, nullis aliis illece- ,, bris , nisi voluptate excitantur. Sed discrimen est, nam cibi &,, libidinis nimiae voluptates vituperantur, atque in vitiis ponun-M tur . Quae ex oculis, auribus, aut odoratu percipitur, non item, ,, quae plerisque Occasio errandi est, nullam, ut putent aspectuis ludorum, aut auditu musici concentus vituperationem incurri. is Recte enim Aristoteles, eos tantum incontinentes vocari ait, is qui tactus aut gustatus voluptate superantur &c. Sed G in aliis

,, voluptatibus quoddam incontinentiae genus esse potes, minus fortasse ,, vulgo cognitae, veri ιμπ tumen; surium oculorum voluptas ex ,, aspectu iudorum, vocum o cantuum Davitate suscepta, non minus,, vitiose est, neque minus exitiose, quam Gotauriones alic. auisis enim non luxurio um, O nequam judicaris eum, qui totos dies de ,, det in Neatro, aut scenicas artes, orsas, O Comaedos domi habeatis victus aviditate ejus voluptatis) Omnes enim eorporeae obuctationes,, irritamenta vitiorumsunt, ct ad corrumpendos animos, turpit , , dineque faedandos Mugnam vim habent... Nullis enim finibus pra-

,, va hce eupiditas resissis; ignis inpar; quo plura damus, plura ,, petis , saepeque ab honestis voluptatibus progrediens , momento , , temporis ad illicita trabis, atque ab una vota ste in diversum, ,, facto transitu in turpitudinem definit... Ergo voluptates nimiae prsen Icinia

323쪽

et M A PENDIXD scindantur, quoniam vitiorum fomenta sunt, O. visiis pabulum

is subminifrani, susceptaeque semel nullis remunt finibus, Ied ad

is turpiores oblectaIiones identidem provoeant, intimis pisceribus is simulos libidinis eommovent, s. naturalem illum imitant s. im,, flammant ardorem, donec totum hominem in laqueos actern α moris iis inducant, nullaque re magis in Pisa peccatur, quam praucis huic eupiditaIi fraenos laxando, quam eo escere initio, atque sis comprimere multis extitisses salutare, qui sua certe ruina exteroris cautiores debem efficere, ne se hac labe, pesteque infici Anani, is quσntumpissensim se insinuti, edi honesi specie fallai .is Il. Capite V. inquirit Auctor, cur scena tantopere oblectet &hanc inter alias praebet rationem. In scena admirabiles, & insoliti casus commemorantur, mirabiliori aliquo exitu terminati , uti in tragoediis, & comoediis perspicimus, ita incredibilia componi , ut facta non ficta videantur. is Porro insolita admirari, quotidian na contemnere, humanum est e suntque maxime mirabilia, &is maximam exprimunt voluptatem, quae maxime inexpectata con-n tingunt, maxime periculosa videntur. Quod si nudis saepe nu- D mero narrationibus rerum capimur, ... quid Dcient, cum nitoris sermonis, S eloquentiae accesserit λ... Deinde versus numerosi &,, ornati titillant animos, & quo voluerint impellunt, eoque ma-D gis nitore suo persuadent, & facilius adhaerent auditorum meis moriae, atque animo . Qui enim numeris constamus omnium , is maxime numeris capimur, numerisque adstricta oratio vehen mentiores motus in omnem partem solet concitare. . . Postremo

is quae major es Hueebra, puuberrimi Moissemes, aut quc mu- ,, jorpesis es, puellae eximia venusaIe producuntur in Theatrum, is apis oculis detinere non petulantis multitudinis, sed prudentumo etiam hominum, Edi moderatorum Num ullius gemmae , floris, es aut animantis decor cum humana pulchritudine posIit comparari ri Num ulla res potentius oculos, atque animos flectit, etiamsi,, nuda objiciatur is Atque hactenus de honestis comoediis, tragoediisque dictum ,, est, in quas si tam multa conseruntur voluptatem facientia, quidis si ad turpitudinem singula referantur ρ Quae oblectatio maximen omnium devincit homines, atque ita, ut vel ipsa nuda comis memoratione animos rapiat e Quid de stupris Virginum fabula

est Diqitigod by Corale

324쪽

is est ρ de amoribus meretricum, lenonum turpitudine, num ea is voluptate potentior aliqua excogitari possit λ Non arbitror. O- ,, bsiciuntur enim menti irritabiles formae, suggeruntur fomenta , is Vitiorum, S ex rerum imagine, ac commemoratione cupiditasti excitatur , atque simulatis amoribus, quasi veris intersint, turpiis voluptate spectatores ingurgitantur , quasi in sentina volutati. Ill. Discrimen veteris, & novae comoediae cap. VI. P. Mariana exponit, & Comoedias divorum cultui non convenire ostendit c. VI I. ibique illorum ineptissimam cavillationem resellit, qui corrigendis moribus aptas comoedias tragoediasque effutiunt. Haec enim Pana exesaris assertur : in eomaediis pilae humanae Parior casus exprimi, retegi fraudes, documenta Iradi,quibus juvenes cautiores reddantur , quos ego aberrare probus contendo. Neque enim ebriorum essebri tutem suadere, neque turpissimus quisque ad probitatem docendam , praeceptor idoneus sis, qui ad virtutem a vitio, ad rationem a furore, ab inmanitate ad humanitatem publice audiloreI repocet. Januae e ram non credamus cuipis, ne quid domi contingat, quod dedecus osse

Mulieres inscenam introducendas non esse. auodnam helarenormius fit, mulieres an joenes Mutiebri peste ornator in scenam prodire I. ,, C Equitur pravitas alia spergit P. Mariana cap. 8. J ne-- o que minor superiori , neque minus repellenda, mu- ,, lieres excellenti pulchritudine , eximia actionum venustate , & gratia, inducuntur in Theatrum , quod maximum est irrita-ar mentum libidinis,& ad corrumpendos homines potissimum valet. 13 Nimirum histriones, cum studia omnia lucro metiantur, & ad νγ quantum omnia referant,ad multitudinem alliciendam, quam non, ignorant aspectu mulierum, S auditu maxime capi, omnes fraus des suscipiunt nulla honestatis cura. Vincit ossicium linguae tan- a ti sceleris commemoratio, eo amplius quod haec etiam turpitudo

325쪽

is tet, & altas radices egit, mederi, quantum in nobis situm erit, is hac disputatione conabimur . II. Antiquis temporibus in scenas mulieres invectas fuisse advertit ex Gregorio Giraldo . sente Phrynicum Tragoedum primum muliebrem personam produxisse in scenam. In Floralibus ludis nudae mulieres pudendis invelatis prodibant. At Mulierculae istae meretriculae erant & servae publicae . Christianae Religionis expertes. A-Iexander ab Alex. lib. s. cap. 8. advertit,& ex C. eod. lib. I s. tit. 7. ex nertulI. cap. i . de specI. colligitur. Scorta haec adeo escen ta nauseam potius & stomachum commovent quam alliciant honestos homines. is Mulieris vero aspectu pulchrae . o ornatae .prαte-

,, rea gestu verba in Mouitlcm fracta adjungentis. quid potentius is esse inquit P.Mariana)post ad Hiiciendos animas atque in sempitem

,, nam mortem impetundσι inflammanda que,egosane non video . Mu-- lierem in Ecclesia docere Paulus vetat, ne vox ejus audientes mori veat ad libidinem. Sic Anselmus interpretatur . Et erit,qui sibi Maliis securitatem ab eo periculo polliceaturρPepigi Pos eum ocu- ,, Iis meis ut ne cogitarem quidem de Pirgiue. Job.3 I .Num in fornaceis incensa aliquis evadat incolumis ὸ Atqui Theatra babylonica so is nace magis incensa sunt. subdente Cacodaemone malleolos, exciri tanteque flammas, turpes cogitationes & cupiditates: tum obesia, tum ex aspectu S auditu muliebri concitatas: &est ignis p ,, tentior, qui mentes. quam qui corpora depascitur . eo calamit ,, sius . quod qui comburuntur, nihil sentiunt: alioquin non rideo rent. sed lacrimis laetitiam mutarent, & est genus infortunii gra- ,, Vissimum . calamitatem putare delicias . quod Chrysostomus ipse,, copiosius disputat. Illud miror , homines ad eam vanitatem rapi, is atque spectaculis sitienter incumbere : neque considerare , suo is exemplo . minores in eumdem interitum trahere . Praeterea eois non contenti malo COMMUNI AMENTIT PATROCINIUM is PRAESTANT , ut sine reprehensione peccare videantur ἀIlI. Addunt, aut Comoedias in universum abdicandas, aut muμlieres,si non velint,ultro invitandas,ut fabulas agant a ori enimis periculo pueros elegantes induci veste muliebri,& ornatu,quo

is spectu ad praeposteram,atque nefariam libidinem spectatores solis licitentur,quod flagitium diligentius cavendum disputant, non sis immerito sane LQuid enim ea foeditate turpius, exitialiusque eit Ednam

326쪽

Tnam, di alteram perlaebam Aufroris praetermitto, qua pra clarissima geni Aggitiatur, ut veritati, ct obsequio luem. Visium enim, quod eidem Theologus nostir a Ucruis, fl suo tempore serpe

Bat . aevo nostro ab eadem exulat, facio O piguantia Episcoporum, aliorumque Pasiorum , qui in excolenda Domini pinea nutat ah ri Nationi eedunt. is Cupiditas autem muliebris sexus latius pa. M tet, majoresque multo impetus habet, non solum in corrupti se,a simis hominibus, & pravis. quales sunt. qui puerorum amoribus B indulgent sed in aliis etiam viris. aliqua probitatis , & modestiae

,, laude conspicuis. Deus enim . uti Basilius ait L de virgis cum con- deret animantes in utrumque sexum distinctas, aestrum mutuae cu- ,, piditatis inseruit corporibus inter homines maxime, qua se invi- ,, cem appeterent & mutua conjunctione gauderent majorem multom in viro.Nam seminam imperio viri & potestati subjecit quippe de

,, ejus latere formatam velut partem obedire toti sanxit; virum aute,, quasi cicuravit feminae desiderio.& amore ,feritate.& robore tem- ,, perato. Diligit enim eam ut proprium membrum, S per commi- ,, xtionem quasi sibi iterum uni re fatagit. Sic semina in se quamdam virtutem habet, miramque potestatem trahendi ad sh virum,

,, non secus ac magnes, cum ipse non moveatur, ferrum ad se ra-

, , pit , quo factum est,ut feminae corpus,& partes gratiores sensibus, ,, quam viri sint, molles, candidae, acuta voce & suavi, decentissi-M nio oris & totius corporis habitu . IV. Contra hanc potenti am cupiditatem pugnare debem. quia eumque pudicitiae dignitatem consequisiudent. numquam interrupto,

que ad vitae Hem,certamine . Sed di alia subjiciendasunt. Feminarycenicas. uae Hybionei consectantur adjuvant forma esse penaIi, quι enim . tot viris procacibus di otiosis circumseptae . dies . nοἱ Ierique Iudice vivantὸ Miraculi instar esset majoris profecto quam si ignis ardeat in aqua : ex turpiquarsis plerumyue raptae, sive conjunctae connubio histrioni unicuipiam ex eo infami comitatu , Aera , uodsaepius accidit ,supri consuetoine, cum aliquo depinctae, posito

amplius in Theatro pudore, ad ingenium redeunt, vulgato inter plures corpore, omnibus exiitum offerunt, suisque artibus ovos δε- mentant . Scimus superioribus annis in quadam horum hominum I cietiate a judice, quod ex ipsius ore auditum es, unamquampiam ex hoc grege, quac Magdalenae personam sustinebat deprehensam turpi

327쪽

α σ3 APPEN UIX consuetudine junctain esse cum eo histrione, qui Christum Dei Filium voce gestu, habitu repraesentabat. Insignem foeditatem, atque eo majorem, quod magno populi plausu audiebantur, saepeque spectatoribus excutiebant lacrimas is V. Deinde aspectu earum muliercularum concitati juvenes otiosi,

ct perviii , quorum magnus numerus ubique est, quid non faciunt , quas fraudei non suseipiunt. ut incensam cupiditatem expleant e Sciamus , scpe Vmiue facto, ex composito eas mulieres rapuisse ad libidianem , detraxisseque bifrionibus , unde rixae graves, Pumera , ct caedes extiterunt iuvenibus imer e de praeda. eum histrionibus ferro

certantibus . Neque dubium est. Iaepe eos juoenes, ex aliis in aιia o pida migrare contemptis parentibus , O re famisiari prae amore earum muliercularum caecos, amentesque in ferrum , flammamque is ruentes , neque cessames . donec congumpta. Illae . pecunia pacuos domum exsuccosque remittunt ia omnino turpissimum es, cum per

medias plateas in ipsis hospitiis adolescentes nobilissimi. nulla decoris

eura . eas semissI comitamur, latus Apant. nonsecus atque incense libidine canes. aut equi bInnientes , visa equa . od quam prurienιer

libidine pos partum ardenti cupiditate rapiuntur heroees O rabidi, nulla fruent aut sessoris eura . ne fusis quidem . ter us quamPH Pemberantis . auα probra, qui digna non putant. quae omni sudio depe

Iantur , ferreus sit, S communi hominum caeterorum sensu, rationeque desitutus. VI- Capite s. Τheatra non esse publice Histrionibus designanda , evincit pluribus rationum momentis - Damna, quae inde in Rempublicam manant, artium nempe neglectum , adolescenmin mollia item , rei familiaris detrimenta, & plurima alia ob oculos ponitis Histrionum , & Theatralium virorum multitudo pondus est iners Reipublicae atque inutile, cum sint enervati voluptatibus - Magnam pecuniae vim id genus hominum extrahunt variis artibus , pretium pro loci commoditate augent, sediliaque ingenti mercede locant . Num juvenes ex his bacchanalibus strenui milites , prudentesque Senatores evadente C

328쪽

Hisriones a Sacramentis arcendor esse. I. Isciplinam Ecclesiae perpetuam Patrum traditione supra patefeci , histriones rejectos semper a Sacris Mysteriis

fuisse. Hanc eamdem veritatem confirmat P. Mariana eap. IO. Histriones ignominia , infamiaque notari manifestum est , ex ,, I. I. f. de his qui notantur infamia et ergo histriones in scenam is prodeuntes inter infames numerantur; sed ita, si in publicam is scenam semel saltem , S iterum prodeant, & in fabula de rebus,, obscoenis agatur . Sic enim verba ejus legis viri docti interpre- ,, tantur, & temperant eam severitatem , Panormitanus in cap. eum decor. de Dit. di hones Cur. SiIVeiter P. in m. n. o. Nequae is refera in praecipuis argumentis obscaenital Persetur, an intermeia is diis actibus , ipsisve cantilenis ad modos obscoenos, ct turpes deis cantatis, aperteque, aut oblique turpitudinem indicantibus ris utrumque enim aeque turpe est, paremque perniciem affert, ne- is que minus incendium excitat in Auditorum animis excitata meis moria turpitudinis, quam aperta commemoratio, eo amplius,

is quod ex insidiis illatum vulnus difficilius vitatur. Quod si Hiis striones, qui ejusmcdi sunt, infames habentur , PECCATO

,, MORTALI sint obnoxii, necesse est. Neque enim tam grave is supplicium innocentibus imponeretur, aut leviter peccantibus. ,, Quod si artis sordes, & ludibrium notari quis putat, cur bajuli, is lanii, carbonarii, aliaeque sordidissimae artes nulli subjiciunturis infamiae λ Accedit huc caeteros , qui ea lege inter infames po- is nuntur, GRAVI omnes NOXA teneri, lenones, raptores, praeis varicatores in judicio, aliique omnes, quid ergo causae sit, curis histriones a communi lege exemptos , innocentesque esse facia- is mus p Praesertim cum is infamis dicatur, cujus vita & mores re

is probantur, ut colligitur eri Gussa 1. de in ius pocatis. l. sed si

,, hac leg. f. Praetor . . . Censura digni sunt, non soluin , qui aper-- tis verbis turpia referunt, sed etiam qui oblique, & disti mu- ,, Ianter turpitudinem designant. Nam di olim Romanorum tem- is pore turpis limi, quamvis histriones a verborum obscoenitate

329쪽

is temperabant, quos nemo, ut arbitror, excusare velit, eo perni is ciosiores, quod si secus agerent, Auditores facile obscoenitateis Verborum a Theatro fugarent. Atque hujus generis esse statuo is Actores fabularum ferme, qui vulgo in Hispania versantur op , , ra Venali, aperte enim aut dissimulanter, quasvis turpitudines,, in omni ferme actione obiiciunt Auditorum animis , lenonum iis fraudes, amores meretricum , Virginum stupra, aliaque , quaeri commzmorare non est necesse, eosque quasi turpitudinum ma- is culis foedatos, repetundos ab Eccisa esse, O Sacramentorum se SanctiIaIe decerno is . Porro quis non videt consectarium , necessaria illatione manans, spectatores, nempe, qui sua praesentia fovent, S patrocinantur artis infamis professoribus , istorunita, criminum participes fieri, S pari poena puniendos, arcendos nempe a sacris Mysteriis, donec ab ejusmodi corruptela probanda abstineant t

De Neatrali Musica.

I. Ihil frequentius in ore habent Τheatrorum Spectatores

quo suum ad Theatra honestent accessum, quam illuc convenire, ut innocenti cantus , ct musicae solatio suum recreent animum , exhilarentque, rati se istius meretriciae musicae voluptate ingurgitare posse, quin ullain perpetrent culpam . Eo usque voluptatis illicium hominum mentes fascinat, ut vel media in luce coe-cutiant . Musicae concentus cum ad informandos, tum ad depravandos animos plurimum valent. Voluptatis dumtaxat caussa institutam musicam reputant illi, qui se ad voluptatem natos credunt. Eo cantus & musica pertinet, quo facilius veritates decantatae concentus suavitate auditorum animis instillentur, altiusque penetrent. Quem in finem plurimum valere musicam evidentius est, quam egeat probatione: valet quoque ad mitigandam morum asperitatem, emolliendosque hominum agrestes animos. Cum enim numeris constemus, numeris etiam mirifice capimur. Quod si musica sursum erigere animos suo harmonico concentu valet in divinis

laudibus celebrandis, quis explicare pro dignitate poterit potenti L. simam

330쪽

simam ejusdem vim ad fascinanda hominum corda, ad concitandos carnales affectus , dum rem amatoriam Cleopatrae, Sofonisbae , Semiramidis, aliorumque scortorum obscoenistimas actiones, ct facta suavissima modulatione exaltat 3,, II. Plura de Musca scribit cap. XI. P. Mariana. Plato, inquitis ex Damonis sententia nusquam Ipusicae modos mutari absque -- is xima legum mutatione amrmavit, eoque magnam cautionem ad-

,, hibendam , quali cives musica utuntur is S variis musicae generibus expositis hoc pacto concludit) ,, ux , hoc tempore,, maxime, magna ex parte excidit, nihilque minus nosros Agari giseratus, in Principer Iollicitos babel, quam ea cura, quati muriis stica populus, juvenesque vulgo utantur, ut mirari non debeamus, ,, tantam morum labem in hac temporum sece exisere, atque adeo ,, Bitia omnia agmine fucis in cipitater, in oppida incurrisse, nul- ,, is discrimine sexus, ariotis , aut conditionis ; ae praesertim in I ,, vitatem , in turpi:udinem intubiasse a Irocm pH modis musitis, is maxime Neatrali ocentia, concentu ad lasciviam displiato : Ois quoniam turpia Perba miscen ur artificiose composita adfouendumis certe di uianter, turpes cantilenae ex triviis, popinis , di Dis panaribus dejumptae assimulatis modis in memoriam revocantur. is Quae celetissima morum pernicies est, eo gravius malum, quodo ex Theatris in plateas, di domos singulas rapiuntur, turpitudiis ne, quasi glutino memoriae infixa. Detestabilis turpitudo; sedis ita mores sunt: S cum in populo Christiano nihil audiri deberet, ,, nisi honestum, di sanctum, Divini Numinis laudes, atque he- , , roum celeberrima facta, quod suo tempore factitatum in Palaeis stina Hieronymus testatur, opifices, & agricolas duros laboresis canendis Dei laudibus mitigasle . Contra videmus contingere , ut is per plateas noctu , per domos interdiu, nihil aliud, quam vene-

ris laudes sonent, magna ignominia populi Chrisiani , c, Mois Afratuum eam curam negUgentium, magno Reipublicae damno. ,, Sed & in Templa turpes eos modos ex vulgatis cantilenis ir- ,, rupisse non parum saepe, utinam negare possemus; qua in re , , sensu deficimus, ct verbis. Vincit enim ossicium linguae sceis Ieris magnitudo, tum facientium deliniendi aures populi cupiis ditate : tum maxime eorum, qui tantum crimen, S dedecus,, abire impune patiuntur, modestiae di humanitatis, aut sestivitatis