De spectaculis theatralibus dissertationes duae

331쪽

ara APPEN DIXis talis laudem colligentes ex probro cultus Divini, ct Religionisis Christianae. Itaque finem facio, si illud inculcavero, MUSIA CAM ΤHEATRALEM CERTISSIMAM PESTEM AFFERA RE, CORRUMPERE per Civitates, ct oppida singulorum mo-

is res, instillare sensim pravitatem. Principes eam curam negliis gentes, quae in praecipuis esse deberet, Reipublicae male gestaeis gravissimas poenas vivos, mortuosque daturos. IlI. Si egomet talia aetate hac nostra, quam auream appellare nonnullos minime pudet, scriberem, minimum esset imprudentiae, temeritatis , audaciae , di stultitiae censuras subire : S tamen vel ipsi ethnici Plato , Aristoteles, Plutarchus, hoc tuendae morum integritatis studio succens, similia scriptis consignarunt. Scenicum Cantum fornicatorium, Musicam Theatralem meretrio clam appellavit Chrysostomus, universo Patrum Choro succinen te. De Musica ad molliciem & voluptatem nimium incitante in Templa Christianorum in v ccta, & de eviratis comicisque viris, qui Dei laudes in solemnioribus Catholica: Religionis festis temeiarant atque incredibiliter profanant Tom. Σ. lib. 2. Diff. 2. eap. 3. Chrisianae Theologiae aliqua delibavi, sed calamo pavido , manuque tremula, quod profanatio adeo invaluit, ut vix hiscere nobis liceat .

uid peteret Patres, jur Pontificium, O et nisi Philosophi de ludis Icenicii senserint.

I. T Atrum testimonia P. Mariana cap. xI I. tribuit in classes tres. IL Duo priorum genera ethnicos carpunt, quod Diis spectacula dicata essent. Potremum, inquit, testinomorum caput, quo a turpitudine petitur, non minus ad nos pertinet, nec minuI, quam veteres illi, obstringimur, eo etiam magis, quo cirisiana profession aiorem exigis morum sanctitatem. Redundanti copia Patrum Testimonia adversus tum ethnicorum stultitis limam superstitionem, tum & ethnicorum & Christianorum voluptatem carnalem, omnibus indiscriminatim vetitam, in medium promit Auctor noster. Quae omnia ego praetereo , quod jam pervia sint, ct supra

332쪽

larga manu dita. Sat est indicasse, Auctorein nostruin cum caeteris omnibus rei Ecclesiasticae non omnino imperitis ineptissimul a commentum vix anicella dignum , Patres scilicet Theatra improbasse eo tantum titulo, quod idololatriae crimine laborirent profligasse. Sat mihi sit pauca quae sub capitis finem scribit,

peristri lagere.

II. ,, A Diabolo in Urbibus constructa fuisse Theatra inquit, , Chry sostomus hora. 29.in Lea Mait. ad corrumpendos homines, is scenicos ludos civitatis pestein vocat.& hom.69.in cap. I.theatra , , len chorum malorum omnium fontem,scaturiginem esse. Deinde

,, bo . I s. ad populum, theatra, inquit, fornicationem . & petu- , , tantiam, & omnem incontinentiam peperisse. Et bomia. 8. de prinis nit. Theatra pestilentiae cathedram, incontinentiae gymnasium , , , luxuriae ossicinam, impudicitiae orchestram , Babylonicam forna-D cem vocat: Postremo, in cap.Da. 4. hom. 3 I. Daemonum solenani is tales spectacula esse, ait: & homil. 42. in Acta Apostolarum coniso cludit: Magna mala Theatra emciunt civitatibus; magna , πω,ν que hocstimul, quam magna . Quod nostris hominibus occineis re licet, gravissima commoda hos ludos conciliare, eo pericu-x, losiora, quod sensitan immutari mores, S pejores seri non sen- ,. timus, Virginum pudorem imminui, juvenes petulantes evadeo re, 1 enes lasciviam repetere , inde conjugia iniri infelicia , furis ta existere, & peculatus, multaque alia flagitia superiori saecuis Io vix audita. Hactenus Chrysostomus. Au non DidemuI, non is consideramus quanta his annis morum Iabes extiterit 3 His ma-o iis qui medeatur; nisi Deus nostros de Caelo considerans, ct --,, seranἷ errores , amentiam insanabilem , providi Principes ctis Magistratus ex superioris temporis memoria, di exemptis famis cautiore1, quc ut Ierio considerent, priusquam in alteram partem

,, pronuntient, exoratos cupimus, neque ePersam tanto Patrum la-D bore Panitatem inpebant in Rempublieam abrisianam.

,, III. Romanorum decreta contra Theatra affert Auctor noster D cap. XI II. unde infert. o Nunc vide quam sit indignum, quod is nulli licebat Civi Romano Histrionem agere , legisque severaeis metu se Cives omnes ad suam aetatem continuisse Tacitus aitis lib. I 4. id concedere homini Christiano, ut scenicas artes impu- , , ne exerceat. . . Tiberius Caeser Roma exturbavit histriones , &M in v mu

333쪽

mulieres ignominia affectae fuere; quos tamen post ejus mortem revocavit Cajus Caligula Reipublicae pestis, ut refert Dion Caia

o sius lib. I. Sy. & pluribus Theodosiiii, Valentini Ualentis, is S Gratiani legibus productis contra Theatra sic pergit ) Atqui

is hactenus, quid leges civiles fanxerint, brevi explicatum est, adis Ecclesiasticas oratio transeratur,quibus histriones ad daeratum Oris dinem non admitti, a Sacra Meny a, Sacramentis arceri debeis resanctium esse,superius es dictum. Concilium Cartaginense Iii.

& Iv.Concilium Generale v I. Constantinopolitanum can. I. haecis praescribunt. Omnino probibet S. Sonodus universatis, eos . quiis dicuntur mimi, ct eorum spectacula : deinde Penationum quoque

,, quae fiebant in arena ) spectationes, easque quae fiunt in Denais saltationes perfici. α Visecui fecerit , i Oericus . deponatur; si

,, uicus, segregetur . Quae leges magna Patrum nostrorum pruri dentia fixae, an hoc tempore serventur , per se, nullo monstranis te, omnes intelligunt: cum omni aetate , 1 exu, & conditione, is homines passi in videamus ad ea confluere spectacula, plerosque

,, etiam ex Sacrato ordirer , quod pudet dicere ) AE na- ,, ebos fueriorem visam profestor: este etiam qui haec honeste fieri

,, contendant, neque a Christianis legibus discrepare, insitia an- ,, liquitatis,pei improbitatio aut utrosue Ditio peccantes, quos hoc is loco mittamus. IV. Capite x I v. Gentium, & Nationum omnium placita contra spectacula recenset Auctor noster. Lacedaemonii ipsi antiquitus nulla Comoediarum aut Tragoediarum spectacuIa permittebant: admi sis, degenerante more, ludis, mulieribus ad eos interdictus est aditus. Verum ut amilius Probus in prooemio ad vitas Imperat rum , animadvertit, optima consuetudine in luxuriam versa, Lacedaemone postea, nulla erat tam nobilis pidua, quae non ad scenam iret mercede conducta . is Sed nos, subdit Mariana non quid tem- is pus invexerit, quo corrumpuntur omnia sancita, atque instiis tuta praeclare, exponimus, sed quid in incorrupta Civitate Mis moribus integris servatum sit. Ergo Massilienses subjiciantur , is qui longiore tempore id institutum tenuerunt, uti Valerius M ,, ximus est Auctor lib. a. c. i. Eadem, inquiens, Civitas, severiis talis eusos acerrima es , nullum adisum in scenis Mimis dando , is quorum argumcnso majori expartesuprorum continent actus, nΘis talia

334쪽

is minus hoc tem pore periculum imminet, aut minus cauti, quam

is Massilienses Christiani esse debeamus Romani Imperatores sie- ,, pe histriones quasi morum pestem urbe, & arte prohibuerunt: ,, ipse etiain Domitianus , ea vitae pravitate , Pantomimosis sustulit; & est eo quoque nomine vitii turpitudo prava, quod ais suis Auctoribus repudiatur, cum ex contrario virtus ab inimicisis etiam laudem habeat. Eos cum Nerva in odium Domitiani restituisset, populo exigente, non minore contentione a Trajan ,, Postulatum est, ut illos rursus tolleret. Sic Plinius in Panegiriis co testatur ... Notum est quod Plutarchus de Suone refert in ejus

vita. Audita Thespis tragoedia Auctori dixisse . Ecquid non te , pudes tam multu mentiri Θ respondente illo : nihil nocere F mendacia joco dicerentur; baculo, quo Solon corpus sustentabat,' percussa terra : si haec, inquit, fuerint laudata , veris Rempu- hii m implicabunt malis : ex jocis seria flent. Aristoteles cap. V postremo l. I. Politi quo loco de puerorum institutione dispu-V tat : itaque, inquit, Iudi supple puerorum ) ut plurimam ta-'' les esse debent, ui sint imitationes eoruω, quae postea serio erunt facienda ; S paucis interjectis subjungit. Omnino igitur sis

is nitas verborum per Iegislatorem exterminanda es ex civitate. Ex,, turpiter enim loquendi Iuentia sequitur L turpiter facere. Postreo mo concludit his verbis. Euapropter oportet a pueriI omnia ais turpia procul removere, maxime quaecumque habent in se , veIis ob caenuatem, vel improbitatem. Num qui talia praecepta pue- ,, ris instituendis reliquit, eos mitteret ad Theatra Θ num ejus is Praeceptor Plato concederet Civibus Theatra, cum I. x. de Sep. o Poetas, S i psum Homerum ex Civitate exturbandum censeat

Eant ergo Magni Philosophi, aut Theologi: eant subdam ego,, antiquitatis initiati mysteriis) Civitatibus permittant Theatra , , , quasi rem honestam, S minime exitialem . quibus Plato & Ari- , stoteles ea sapientia, neque nostris moribus instituti, hoc est', Christianis, omnes voluptates, nisi honestas, tanto studio deis negarunt.

335쪽

Non esse scenicos udos permittendos . Denatores Iethaliter delinquunt , aut quod in gravi fimum delectationis venereae periculum Iese coniiciunt: aut ρu ο rapescandalum perpetrant, di infamem artc ua praeflnita confirment. ui ι consenser interpretativus

I. Apite xv. quod est de spectaculis ultimum ex utroque latere P. Mariana spectatores Theatrorum obsidet, nullo ad fugam relicto exitu . Antequam ad incitas redigat adversarios, pauca praemittit, & objectiunculam dispellit. De more ejusdem transcribam verba .

gerente nobis verborum O argumentor si facultatem inveteratam infamiam de limul multis , quae hoc Deo Ρmma colligenda sunt, atque inanemo; iam reto anda. 'iones, uales nunc in sania videmus,honesis turpia miscenter quaesus cause , infamia notari diximus, neque erimine carere eam artem, ad corrumpendos populi mores maxime proclipem. Nam quod ab adversariis opponitur eminae ornatae & comptae aspectum non minus noxium sore, neque minus cupiditatem inflammare , quam Theatra, quam nihilominus cessare non cooimus neque affirmamus CAPITALE fore, nisi vestem pretiosam & sicos ab iciat. Accia objectio in quam ex S. noma a. Σ. q. I69. a. Σ. dissolvere prompt&m erit, os monte, nuptis quidem coneest,m elli omnatum, ut'irrssuis placeant, caeteris non item; praesertim si ornatu sudeant alienam cupiditatem excitare, erimen erit . Nam fi ex leviatate animi contingat, VENIALI modo peccato erunt obnoxiae Quibus S. Thomae dictis addendum es CAPITALEM ORNATUM H- ixae fore , nisi de at, cumscias alicui ruinampropterea ab eo orna.

is parara in noxiam cupiditatem mani se Lamuro, quod addit ABG ser verb. Ornktus ad finem β. q. ergoseminae ornatus non semper tria Mini datur, quoniam non consat cuiquam noxium fore, nisi tuis fio

lassii, qui per Isimi cum sint , passim ossendunt , nulla quamvis

336쪽

Theatris eontra certissimam multorum ruinam fore etiam modesorumanis enim in tantis flammis non uratur γ ornatus, gesus, carmina,flnientiae, tibiae, ad turpitudinem euncta, ct tibidinem inflammano, Fauca subdam ego. Il. Quid si in privata conversatione mulier compta , venusta, Iascive phalerata, oculorum ictibus, gestuum, S totius corporis in flexione, cantus suavitate , cantilenis amatoriis te obsideret, alliceretque 3 An cum eadem commorari, eamdem spectare, contemplari sine eapitali erimine tibi liceret III. Unum & alterum verbum praemitto, ut evidentius pateat doctrina , quam mox ex P. Mariana sum rescripturus. ini gravi ili mo& proximo periculo Iethalis criminis se sponte subjicit, nemine dissentiente, morti sere peccat. Aut nulla in mundo sunt pericula gravissima , S proxima, quae natura sua in peccatum induc unt ,aut Theatra istiusmodi sunt. Peccatum autem, quod in Theatris patrandum periculo subest, mortale est, nempe delactatio morosa Venerea, quae materiae parvitatem non excipit. Praeterea , consensus deliberatus in hanc delectationem duplex : Unus expressus, &, ut ajunt.formalis, cum scilicet homo expresse advertit se delectatione pulsari venerea , eamque deliberato animo vult, sibique in eadem complacet. Alter consensus est interpretativus , cum nempe libere S sponte, nulla urgente causa, eligit ea, quae natura sua delectationem ingerunt: tum enim , qui vult unum, & alterum ipsum velle interpretamur. Quibus delibatis, quae statim subjicit P. Mariana

transcribo.

IV. Addo nunc , spectatorer vix unquam crimine liberos esse, mania festi periculi rei, in quo e objiciunt inflammandi cupiditatem Pen

rex Doluptatis, certae morosae oblectationis, qui modestiores sunt.

uid enim, nisi is fit consensus interpretativus, se in ipsam flam

mam voluptatis conjicere 3 ut maxime animus consanter velit, eertoque praejudicatum habeat confessum exprestum in voluptatem

repudiare. Nam siquii ferreo pectoress. qui non moveatur, quater pauci fimos reperiri credam , is considerare debet, serrea ingenia igne

luxuriae domari, ut Hieroumus ait. V. Mox per aliud latus spectatores P. Mariana adoritur . Tamet-s gratis admisso , quod vix, aut ne vix quidem admitti posse Patres omnes inficiantur, spectatorem Theatrorum a venereae delectiti nisDiqitigod by Corali

337쪽

nis labe intaminatum evadere,in alterum tamen scopulum impingunt probandi nempe,suaque praesentia fovendi Crimina capitalia Comoedorum, Mimarum S aliorum spectatorum . Quamobrem sic pergit Auctor noster. VI. o Et ut ex hac parte sit liber, ex alia crimen non evadet, quod is scandalum dicitur; aliis suo exemplo ad periculum, S peccatumo pertractis, quod in viros graves auctoritate, & professione ma-

is xime cadat necesse est; Et aliquanto majori viri Principes praeis sertim exsecrato ordine Episcopi implicantur crimine, huic pan ,, tali Pccantes , venalibus Hisrionibus Amtim etiam advocatis. is uuantumpis nihi' obscaenum agi coram ipsis excusent; populus enimis tu exorans sui Ducis exemplo, ad Theatra rapitur, nutu discrim is mine honesi turpisve, O genas obsequii ducitur stidia Primio rum imitari, σε movent in omni Phac parte magiI exempla

VII. Haec recogitent Principes, Regesque . Quoniam, inquit doctissimus P. Mariana, nulla est excusatio, quod in sitis aulis nulla obscoenitas contingat: siquidem populus scit ibi repraesentari Comoedias , ct Tragoedias Mimorum, S Mimarum, dc quidem hac arte praestantiorum artificio: nullumque turpe inter & honestum discrimen percipit. Factium agnoscit, quo ad corruptelam incitatur facti qualitatem ignorat . Quamquam , si serio res perpendatur , nihil Obscoeni, turpisque crassi, spurci, ct sordidi, in voce, in gestu in motu olet: an illicium , delicatum, fucatum, splendidum , quod altius penetrat, ibidem dominetur, judicent sapientes. An non ibi insigniores, doctioresque Mimi, ct Mimae ξ An non musica modulatior, & concentus suavior an non drammata celebriorum Poetarum, fabellis, tricis amatoriis intermixta P an non Tragoedi rum argumenta profana Quid de scenarum majestate , quid de apparatu fulgentissimo , quid despectatorum assidentium pompis, s stu, luxu. ceterisque oblectamentis, quae hic luculentius, quam

alibi emicant , dicam λ Verum satis , superque dixit doctissimus P. MARIANA, quin opus sit, fusus a me hoc amplificari argu

mentum.

VIII. His ad hune modum consisutis, pri quoin reliqua colligantur , gravis ac di cilis superes nobis luctatio, debeant Principes hos

ludor, quamvis Panos, i, turpet tolerare ad oblectiandam multitudia

338쪽

nem, ut talispectaculo soluti cura , majori animo labores repetant, quibus Respublicosustinetur, mis es, fabri, agricolc, quemadmodum lupanaria ins a conritione hominibus, ne majora fletitia aggrediantur , passim concedumst ... svpetunt in utramque partem argumenta, neque ipse in magno ponam viscrimine, utrovis modose tiamu1. Nam neque perabam nostra disputatione malam conpelli penitus posse, quod, ut video, altas radices egis multis piris Principibus etiam ex eo numero, qui ad Reipubliec gisernacula θdent quc gravissima pessi est pana persuasione occupatis . dandas populo id genus oblectationes : ct satis habeam, A quorum ipsis salus curc es, nos

Ial ore admoneantur, noxiam obiectationem hanc esse , neque sine periculo animae quaeri. Fortasse enim , re cognita .nonnulti privatim cessabunt, prudextraque Magi aius publice eam turpitusinem repudiabunt , multorumsalutem inani Poluptate potiorem Iudicamel. Nam eo inclinabat animus, ut exsimarem cum mutiis, cilio Rodiginio l. 8 c.7. PetroGregorio in synt.jur.p.3.l.3ς.c. χ s.ct alii e Republica fore,s hi riones pretio venales penitus removeantur . Omnes enim pecuniae Pia1 norunt, ct pecuniae causa omnes turpitudines suscipiunt insi Ianique aliis . auoluaria arte exhauriunt pecunias, s velut opiatis voluptatesens bus, latenter extorquent, quas non minori turpit dine in inant. Otio. desidia, ut torpeant opes efficiunt, quae omnium vitiorum radix es. Vitiis omnibus, ct fraudibus viam muniunt,

Iibidini maxime, quae auribas, ct oculis suscipitur. Divinum cultum imminuunt diebus festis, eum vocandum esset rebus Divinis , populo adspectacula attracto, quae psis omnibus piaculis procuranda vide batur . Vuod si non obtinemur, ut iudi senici penitus amoveantur, di placet nitituminus eam oblectationem populis dare, quod vis, ct aequitas posviare videsur, impetrare certe cupimus, ut delectus aliquis sit, neque promiscue licentia quidpir Hsrionibus agendi concedatur, sed legibus ceriis, ct finibus circumscribantur, ct finibur , quor nemo impune transgrediatur . . Tames nullis legibus putabam furorem hune Iatis frenari. . . . Omnino popuIus ineuigat, Histriones, quoι omni ex parte eontineri posse non puto, ut a turpitudine abstineant,

non probari a Republica , sed populi oblectationi, atque importunae flagitationi dari a Magi iratu , qui cum non potes, quae sum meliora ,

obtinere, debes minora mala tolerare. IX.

339쪽

α8o APPENDIT IX. Reipsa nequeunt Histriones ab obscoenitate sibi temperare

Quid Repraesentant argumenta Obscoena, fabellas Poetarum omnes aut lue venerea inquinatas, ct fraudibus amasiorum , ct amasiarum immixtas, aut irae, saevitiae, crudelitatis, ambitionis, fastus veneficio inquinatas: haec omnia repraesentant juncti amasiunculis suis k- mellis nempe expudoratis, S ab obscoenitate sibi temperabunt Monstra haec sunt ,& chimerae splendidissimae. Intelligat ergo populus , Principes haec spectacula permittere, quemadmodum lupanaria, ut majora declinent mala. At sicuti ex tolerantia Scortorum non consequitur,licitas Christianis esse fornicationes: ita ex Theatrorum perniissione colligere nemo jure valet, licitum fore Comoediarum, S Tragoediarum turpium , ut omnes sunt, quae hodie in Theatris publicis recitantur, Mimorum ,& Mimarum , seu meretricularum ope, aspectum.

De Spectaculo agitationis Τaurorum . & sacris repraesentationibus, quae fieri in Hispania solent.

CAPUT I. Lieitane fit Taurorum agitatis , quae fieri in Hispania eonsuescii EI. o Mariana cap. xv I. perdocte more suo disputat, expediat nex ' meretricum permissio, eamque invictis, satisque luculenistis argumentis exagitat , & plura huc spectantia edisserit cap. xvi I.

ct xv I II. Deinceps cap. xix. agitationis Taurorum originem reserat , S cap. xx. tandem expendit, licitane haec agitatio, ut fit in .

Hispania, sit λ Litis istius decisio ex facti qualitate unice pendet. Crimine inquinatam evincunt quatuor Pontificia diplomata , S. Pii V. Gregorii XIII. Sixti V. Clementis VIII. Verum, quia in dies mode. rari, & jussis circumscribi terminis haec agitatio valet: idcirco ex his Pontificiis documentis inferri continuo legitimeque non potest, hac aetate nostra vitiosum , & criminis plenum esse praefatum spectaculum , quia coerceri intra juxta confinia potuit. Nemo melius, quam Auctor noster, cum sit & ipse Hispanus, dirimere hanc con

340쪽

troversiam valet. Ex illo ego pauca, quae rem conficiunt, delibabo. II. Et primum, ad originem quod attinet, a superstitione eam

dimanasse certum est . Mos Romanorum erat, inquit Mariana cap. XIX. ut in exequiis defunctorum servos mactarent, quasi alieno malo proprium levarent dolorem . Tam immani consuetudini substituti fuere gladiatores praetio empti, qui in mortuorum funere dimicantes, proprio cruore manes placarent. Tandem adjectae serae sunt, quibuscum homines conflictantes crudele spectaculum exhibebant, venationeisue appellabantur. Heinc ludi Taurii, qui in Circo Flaminio edebantur, ut te statur Varro lib. 4. ex impio Deorum cultu , non secus ac caeteri prodiere. Usque eo superstitio homines dementaverat, ut in humani sanguinis effusione voluptatem constituerent. Gladiatores sustulit Constantinus, & aliorum Principum incuria renovatum morem penitus suppressere Arcadius, & Hon rius . Ludi quoque Taurii, seu pugna hominum cum tauris cessarunt. Hic tamen mos, aut nunquam in Hispania , pergit Mariana, sub

tus fuit, aut intervalis repetuus es in nostragente, quod spectaculiι imprimis fit dedita. Accedit, quod sint in Hispania feroci 1limi Tauri , t acorum ariditate, & pabuli natura aucta ferocia. Igitur qumTcs aeterrere maxime oportebat, ne laniari homines deberent, ea .res vehementius accendit gentem , in arma promptam ingenio inqui to . ut taurorum agitationem Vehementer expetat, usque eo,

ut quo semctores tauri sunt, & plures homines perimant eo ludiis ma orem voluptatem pariat. Paucis indicata agitationis Taurorum origine ad id . quod caput est, accedo. I11. Patres, S graviores Theologi , ut saevam , truculentam, dc humanitati infestain, execrati hanc taurorum agitationem sunt.Cas.

si odorus i. s. Dis 42. haec d ocet: Actus detesabili, certamen insc-Ita , cum feris Deile contendere,quar fortiores se non dubitat invenire: sola es ergo in Duendo praesumptio: unicum In deceptione Iolaiiuno, i si feram non mereatur esugere , Interdum nee Iepulturam poterit

inpenire. Adbuesuperstite omine, perit corpus, di antequam cadam ver e siciatur truculenter assumitur. Hunc ιudum crudelem , ungui nariam voluptatem Religionem innstrum , humanam feritatem , Aih nien i primi Civitatis suae perduxere cuisuram. Iur ergo ad taIia ,quae restigere deberet humanitus . . IV. S. Thomas de Uillanova Archipraesul Valentinus trucem ID N ii rem