장음표시 사용
201쪽
tem & merita,sed ut in eo praesignificaretur futura Gentilium fidei in AChristum praestantia , cuius Gentilitatis, rex ille quasi typum ger bat: Neque enim negare possumus, isti regi in illa statua quae in somno ipsi est visa,aeternum Christi regnum, sicut ei Daniel est interpretatus,
prius suisse patefactum. Ad tertiam responderent, non esse alienum diuina scriptura,etiam filium Dei,vocari angelum. Nam apud Isaiam capite nono , secundum transsationem septuaginta interpretum sic est: Vicabitur nomeu etiH,magni consiti' angelus. Q iam lectionem secuti omnes antiqui patres, tanx Graeci quam Latini, varias rationes attulerunt,
cur filius Dei dicatur Angelus. Ante omnes vero Dionysius in libro decalesti Hierarchia capite quarto,hoc Isaiae testimonio confirmat, nomine angeli,etiam filium Dei in sacris literis appellari. Vide Iullinum 1 in Apologia. et pro Christitanis ,& in dialogo, quem habuit cum Tryphone: Tertullianu in libro de carne Chrilii: Eusebium de demonstratione euangeliea lib. primo,cap. . libro quinto,cap. 28. lib. 7. cap. .l bro 9. cap. 8. Hilarium lib . de Trinitate: Athanasium in libro de beatitudine iiiij Dei. Cyprianum lib. 2.aduersus Iudaeos cap. zo. Basilium lib. 2. contra Eunoniiunti Nazianzenum in Christi Genethlia Chrysostomum homilia 8 o. in Ioan. Ambrosium lib. 6. commentariorum in Lucam:Augustinum lib. a.de Trinitate cap. I 3.& tractatu et . in Ioannem,&libro I 8.de ciuitate Dei cap. 33.Atque haec pro primae opini nis confirmatione defensioneque, auerri dicique possunt Nihilominus tamen, mihi quidem non fit verisimile, duo praecipua Christianae fidei mysteria sanctissimae Trinitatis,& Incarnationis fili j Dei inaucis- simis Iudaeorum ante Christi aduentum manifesta, isti regi fuisse pate- facta. Adiice,quod puto equidem, certam esse illam Dionysij sente tiam,sere theologis probatam, omnes Dei apparitiones, ante Christi aduentum factas nominibus, non per aliquam de diuinis personis immediate,sed per angelos esse factas. Hoc autem ut praecipuὰ credam debac apparitione, eo ducor argumento, quod ille quartus similis filio Dei,dicitur suisse angelus,qui excussit flammas ignis ex fornace,& immisit veniunt roris refrigerantem. Huiusmodi autem opera & ministeria circa creaturas corporales , in edendis prodigiis & mir culis, immediatd peragere atque exercere, proprium angelorum esse
Altera interpretatio huius loci,commemoratura Dionysio Carthusiano: regem Nabuchodonosor in illis verbis,vocabulo Dei,intellexi L se talem Deum,qualem colebant Gentes: per filium autem Dei, ali- . quenu
202쪽
A quem de iis quos stulta gentilitas credebat ex Deo & homine gener
tos,&postea deificatos: ideoque semihomines vel semideos appellabat. Exempli causa,summum Deum putabat Iovem: eius vero filios,ex mulieribus lusculos, Apollinem,Herculem, & alios,quos etiam drui-nκ honoribus anicieba Putauit igitur Nabuchodonosor, illum quartum a se visum in 'mace, isse de istiusmodi filiis Dei, aut illorum similem. Satis acuta & ingeniosa haec est interpretatio: sed parum fortasse congruens ritibus & religioni Chaldaeorum,qui tales Deos non colebant,quales Graecia venerabatur: sed stellas, & ante omnes Belum, B primum regni BQ ylonici conditorem. Tertia interpretatio praedictis
videtur probabiliomper similem filio Dei,non aliud significari, quam
angelum:& hanc esse illorum verborum sententiam,quarium illum virum, propteritasgnem vultus atque habitus splendorem &maiest tem,similiorem suisse angelo,quὶm homini. Diuus Hieronymus hanc 'expositionem solatii probat, & confirmat audioritate septuaginta interpretum,qui pro filio Dei,verterunt angelum. Et vero,hic ipse similis tilio Dei,& antea & postea , expresse nominatur angelus. Nec est inusitatum,angelos in scriptura vocari filios Dei. Nam apud Iob se
appellantur initio libri,de cap. 38. cum dicitur sarierati,cum me laudarenta ira u. urent omnes sitir Dei: pro hoc,habent Septuaginta: Cctu darent omnes angeli Dei. Tertiae huic expositioni, annectenda est quarta nihilominus probabilis: ut per filiu Dei, intelligamus magnum aliquem,eximium & singularem hominem, quiq; vultu & habitu, in i0rem,quam est ceterorum hominum dignitatem,maiestatem,& excellentiam praese serret. Consuetudo enim scripturae est , res magnas &praecellentes,Dei appellatione insignire. Sic mons Dei, bellum Dei, exercitus Dei dicitur, pro eo quod est, mons magnus, bellumnia-gnum,& exercitus magnus.Qua significatione, ut nonullis placet, usus est Moses in libro Genesios capite sexto cum dixit,filios Dei, uxores duesisse filias hominum. At enim praenarratae quaestioni,adiuncta est altera,facilior tamen,& Cur avia D breuior explicatvicur angeli, cum apparuerunt hominibus sub aliqua sempera forma sensibili,humanam potius formam,quam aliam quamlibet acce paruerim perint Respondendum est,sex causas eius rei posse afferri. Prima cau- sib streis La,inter naturas corporeas &sensibiles, nulla est homine proprior ac si- hunis, amilior angelo: quo fit,ut eius unius figuram & specie angelus assumat. sex s.
Secuda causa, quia si quid appareret ii omini praese ferens intellectum, isti humano utens sermone,sub alia figura & specie, quam est hominis, valde
203쪽
valde ipsi homini monstrosum quiddam,& horrendum videretur.Tertia causa, similitudo concilians amorem: ergo angeli induunt sibi specie hominis,quo significet, siligi a se homines,& 1e cupere victissim ab hominbus diligi. buxa causa licet a: Nelus secundum gradu natum,
specie,quin etiam proximo genere,differat ab homine: attamen,respolupernaturalium rerum,est simillimus homini,nec ab eo specie disserens,eundem enim propositum habet finem supernaturalem,eadcia que,ut vocant, media, quae simpliciter necessaria sunt ad finem illum consequendum eiusdein patriae ciuis est, eiusdem capitis membrum, sub eodem militat imperatore,eiusdem est Domini conseruus. Quinta causa,quia diuinitus reuelatum ab initio suerat angestis,filium Dei,s
quado sormam & naturam hominis sumpturum: prcisterea omnes a geli summo amore honoreque naturam hominis prosequebantur,ean que quocunque possent modo,induere ac gerere gesti eoant:non igia . , . ralites,quantum esset illi naturae,propter Christunt, honoris & digni- talis accessurum,Sexta causa,partes di membra humani corporis,mire
repraesentant & declarant pricipuas eximiasque angelorum pro- ' prietates,plerisque gentilium philosophorum incognitas.Oculi den μ'S '' angelos habere explicatam clarωmque singularum rerum, quae δ' κω ς' ' d geruntur, notitiam: aures, exaudire eos preces hominum, qui eorum opem & auxilium implorant: manus,non solum moueri ab ipsis caelos,sed praeterea, alia quam plurima opera fieri, & ministeria obiri ad utilitatem hominum: pedes, non ipsos in caelo immobiles semper haerere,sed mitti 1 Deo in terras,omniaque loca peragrare,prout Deus iusserit,& gubernationi salutique hominum,praesertim electorum,conducens & conueniens fuerit.
Et erumpens Nauchodonoser, ai Benedictus Deus em rum, qui misit Angelum suum, or eruitseruos uos
N extrema parte huius capitis, describitur sub is sed mira conuersio illius regis Nabuchodonosor, ex superbia ad humilitatem,ex seritate ad mansuetudinem,ex impietate ad pietatem, lenique ex insania ad saniorem metem. Quae conuersio ei accidit ex admiratione duarum rerum,quas in sornace viderat Viderat enim tres illos iuuenes,qui vincia
204쪽
A mediam in sornacem ardentem coniecti fuerant, solutos expeditosque per mediam fornacem,corporibus atque etiam vestibus omnino illaesos & intactos,laetissimisque vocibus laudes Deo concinentes, incidore. Viderat praeterea, simul cum illis , alium quendam quartum virum. deambulare,qui propter vultus atque habitus decorem de maiestatem,
similis erat filio Dei. Quatuor porro conuersionis istius regis, manifesta&illustria fgna viraseerunt.Etenim primo surgens E throno suo, accessit ad fornacem, & fuerit --
bladis verbis tres illos iuuenes euocauit, magnitudinem animi eorum, regis con de constantiam praedicans & magnificans,scilicet quod non dubitaue. uersio. rint regis iussa c5temnere,& se morti offcrre,ne alij quam Deo suo diuinum cultum,atque honorem adhiberent. Quapropter eos iuuenes ad maiorem,quὶm haberent antea,potestatem& dignitatem rex promo- uitiDeinde,summis laudibus extulit Deum ipsorum,propter omni potatentiam,propter singularem curam,quam seruorum suorum gerit,pr pter ministeria angelorum,ipsi ad nutum famulantiit,propter esse Aionem prodigiorum & miraculorum, denique propter regni & domin tionis eius amplitudinem atque aeternitatem. Ad naec,magna Dei opera & miracula,quae ipse viderat, pes omnem imperi j sui ditionem diuulgari & praedicari iussit, pinnamque capitis atque amissionis omnium C bonorum in eos costituit,qui Deum Iudaeorum vituperare,& blasph mare auderent.Licet igitur in hoc rege,ossicia& partes optimi princiliis etiam Christiant,addiscere:primo quidem errata sua, si quae admi- Regu etiait,factu agnoscentis,neque grauatὸ emendatis: tum, seruos Dei,id est Christiani viros prudente probosq; honorantis,eorumq; consilio & opera in ad- t m.
ministrando regno suo,vientis: postea, procurantis,ut veri Dei religio cultusque in toto regno suo quam maxime floreat ac vigeat, ut ex qua re,etiam terreni regni salus,pax,& selicitas maxime pendeat: ad extremum,seuerissimis legibus poenisque, in diuinae religionis contemptores,ac violatores animaduertentis.
Ex hoc autem loco Danielis,& regis huius exemplo, probat diuus Notabili. D Augustinus,non modblicitum esse,sed etiam laudabile,gloriosum,pla metia dia neq; necessarium,publicis Christianorum imperatorum & principum ui Angusti
legibus atque edictis perfidiam & contumaciam haereticorum& scitis. H. e senia maticorum,qui catholicam religione, & Ecclesiam impie oppugnant, iisne har vexanti,coerceri ac puniri.Audi,quid ipse Augustinus in tractatuvn- ticori . decimo super Euangelium Ioannis,scriptum reliquerit. Si quana o vult Deiu concitare potestates aduersio hareticos schisenaticos , di maiores Ecclesia,
205쪽
ex liores cir tis phematores Baptismi, non mirenturriuia Deus cincia A; .i - truit a Sara verberetur Agar .cognoscatse e Pr, o supponat cera cem: quia
Om humiliam discederet a dominasia occurrit ei angelus ct dixit: quid est Asar arrecta Samae λ tam conquesta esset de domi sua, quia audiuit ab angeli 'Iduertere ea dominam tuam. Ad hoc ergo at igitur, o reuertatur: atque ut nam reuertatur pila proles eius cui My Iacob um fratribus Dreditatem ten D. Istrantur, quia ccmmouen.mrpotestates Christianae aduersu dissipatores Ecclesila sed si non mouerentur,quomodo de imperissio rationem Deo redderetλHoc enimpertinet ad reges Chri Ziano vi temporibus sei pacatam velint mmiremfam Ecessam habere nae 'si stiritualiter natisint. Legimus Danielis h
-nes,ctgiata prophetica:tres pueros in igne Liudantes Deum, nec ab igne &- si, miratus es rex Nabuchodonoser: nec tantum mirarus ,sd cum non esset Iudaeus,cts insalua pro 'Deo adorari voloisset, tamen maiestatem Deipra iis in igne do miraculo expertus,poenam capitalim connituit in eos, qui Decim g rum iuuenum bla Themarent. Sic enim dixit. Luicunque dixerini blasphemiam contra Deum Sidrach Misach or εAbdenagoan interitum erunt,cst domus eο- Dum iv pcrditionem.Ecce quomodo sinit rex AElienigena, ne mJhemeretur D MI ael,qui potuit tres pueros de igne bberarci. nolunt osculani re es Christi ni aduebus res,qui ChriHhm exsicyant, a quo non tres pueri, orbis terrarum
.hm ipsis regibus iec ab igne fornacissea a Vehennκ incendio liberatur. Sic Augustinus. DAt vero Rupertus in libro sexto de victoria verbi Dei, cap. 23. ne- gat couersionem regis Nabuchodonosor fuisse sinceram& integram, sed tumore superbiae,atque iactantiae vitiatam: idque ait ex verbieeius liquido intelligi. Scribit vero ad hunc modum Ruperi P a tende,quia non fuit jecisse laus in ore illius peccatorisvota namque res res est fermento immi vanitatu. 2uomodo enim laud it, cum ipsit,signa or mirabilia serii apud me Deus:placuit ergo mihipr dicaresigna eius.2 mus in oculis tuis has tur dum illa dicitλ2M d enim est, Apud me fecit, placuit mihi, nisi duroiiam mei ferit, fliciter contigit idi Deo, quia placuit mihi opera eius, or nomen in meo regno praedicarim: re sicut non dignatur Deus lauaem,nisi ex tamL Dii stiritu, ita tostum O dignumst fuit,ut reprobaret extollanti sublimit m ocu-urum igius regis rivi laudando laudabilem n ii a laude metiebatur. Non enim
apud ei signas rat Deus: quia no erat amicus Dri ,pa fecerat contra eum, quoniam erat, inimicus Dei , O seruorum eius. Luis enim unquam iu- horum regum , vel patriarcharum , qui magnalia Dei viderunt,
rans dixit signa apud mese it Demi Nos quoque de semctis istis loquentes , non ἁ---- ut dicere uoci ',apud Eros sed percus,vel coram Eris Deio mirabia
206쪽
lias est in terra a gypti. Sicut ergo de rege omniumpliorum superbia, dixit Deus apud Iob c. i.non paream ei verbis potentibus , ct ad deprecandum compositis ita de istosilerbia filio recite dixeris,quia non repercis istut parcere Lbuit illi Deus, O Ha lavide clamos cir magnificemia sublimi. Haec R upertus. Qui
tamen immerito conuersionem istius regis carpere & criminari voluit,verba eius, non in bonum sensum, quem ipsa tamen praese ferunt, interpretando. Equidem assentior potius Augustino, Hieronymo,aliisque patribus,qui conuersionem istam ex animo sincero pioque profectam agnoscunt, & commen- 'HI.υ dant,eaque illud Salomonis dictum, cor regis in manu Dei est, ct flecter istad,quocun-
que volueri comprobatum este cen-- sent.
207쪽
' De atii fori rate camici trium puerorum.
PERER. II SOCI DTATIS IE S VC O M M ENTARIORVM
BSuper Cantico trium puerorum.
OC canticum non inuenitur in libris Hebraeis : quamobrem,nec esse partem libri Danielis,ae sacrani script rani,Hebraei, & quidam haeretici censuerunt. Sed inani hac & infirma opinatione , praeponderare ac praeualere debet Ecclesiae auctoritas, quae in multis ecinciliis hunc hymnum,ut sacrum & diuinum approbauit: & frequenter usurpare solet:velut tempore quadragesimae,in sabbato quatuor temporum, & in claudibus diei dominicae, & cuiuscunque sancti. Origenes in homilia 3I .in Matthaeum, & Rusfinus in oratione secunda inuectiva in diuum Hierominum,hunc hymnum ab exordio nascentis Ecclesiae, in conuentu ndelium,frequenter cantari solitum confirmant. Quin, eum dea Metari debere in Ecclesia,constitutum est in .concilio Toletano, cuius canone. 1 3.sic habes. Hymnum quoque trium puem δε quo uniuersa caeli cr terrae creatura Deu- αἶ-dat, or quem Ecclesia tota Carbolica per istum orbem dissi a celebrat, publice decantari ,senctum concilium constituit. Quod autem quidaria Hebraeus praesente Hieronymo: ut narrat ipse in epistola. i zo. quasi fidem huius cantici eludendo,dixisse sertur,non ense credibile illos iuuenes in tantis flammis aestuantes,ceuotiosos, me - tro Iusisse,& tam accuratum atque elaboratum carmen ex tepore com M posuisse: valde insulsum & ridiculum est. Quid enim mirum, qui nihil ex igne detrimenti ceperant, & tum venti refrigerantis suauitate, tum seli aspectu dc societate,maiorem in modum recreabantur, eos di uino
208쪽
A uino spiriti concitatos, erupisse in Dei laudes, & tam praeclarum can- modoricum edidisse λ Nempe , Hebraeus ille non legerat, aut non re- m dia cordabatur,tonam prophetam de profundissimo ceti ventre, intimisq: famis ires visceribus, idisse preces ad Deum,etiam metro carmine concinnatas. hunc Sic enim habes apud Ionam in c. 2.Erat Ionas in ventre piscis tribub dubiu h)mnum e-nce tibim: ora it Ionas ad Dominum Deu um de ventre piscis, est dixit. diderim. Denique,quod hic hymnus, occasione tanti miraculi sit factus, quod a tribus illis iuuenibus mirabili sententiarum,uerborum,& ordinis concordia,quasi ex uno ore,unaq; mente ac sensu,tit editus, id quod ingenB tis miraculi instar esse debet,qudd tanta sit sententiarum eius grauitas, verborusi sublimitas,d .coinpositionis luauitas, quod ad similitudine Psal. i 8. mirificd sit expressus: haec inquam omnia euidenter arguunt, eum non humana arte,sed diuino spiritu & afflatu esse copositum. Nos igitur,hoc dulcissimum & religiosissimunx canticum,subtili,elaborata, etiam curiosa dignissimum explanatione arbitrati, quartum hunc librum ei totum dicabimus,in eoq; diligenter,quantum nempe seri nostra tenuitas,interpretando,cosumemus: non omissuri,quae vel in libris gentilium,vel in diuinis scripturis,de rebus hoc hymno commemor
tis,tradita:mortalium animos,earum rerum aspectit & contemplatione excitatos,ade Gistoris,conseruatoris, rectoratque omnium Dei, Om- :C nipotentiam & prouidentiam cognoscendam, admirandam, Venerat tamque possint adducere.
BenediEZm est Deus patrum no Dorumsuperlaudabilis, Iupergloriosius, ct sipei exaltatus,vs Mead illud,
Benedicite Omma opera Domim Domino.
PR1Mv M, istituisenes laudant Deum ex magnificentia & mai a' ti,h mni. te nominis & regni ipsius,quae infinitd maioreis omni nostra atade: deinde ceteras omnes creaturas, ad laudes Dei praedicandas &celebrandas inuitant &prouocant. Illa verba Dein lau- D risu o I perexaltati Iheodoretia it esse amoris ardentissimi, maxi- dari a no mόque inexplebilis indicia :quo amore isti iuuenes vulnerati, quaerunt bis digne nomina quibus possint,eius quem celebra Ostendere dignitatem:qui- nequitiabus non inuentis,superlativis ea praepositionibus contexunt, dicentes.superlaudabilis,supergloriosus,& superexaltatus. Quo genere dicendi, diuinum illum Dionysium maxim) delectatum esse, quia frequentet cori est intelliginius:valde enim exprii nit& affectum hominis ergau
209쪽
laudes Dei,& incomprehensibilem,non tantum ad laudandii,sed etiam Aad intelligendum Dei maiestatem. Quapropter talib. Ecclesiast. c. 3.
ita seriptum est glorificantes dominum,qua tumcunque potuitis seruat bis adhuc, Plenedi cmus Deum,exaltate illum quantum potestis: maior est enim
omni Lmcie. Exaltantes eum,replemini virtute ne laboretis, non enim compre
hendetis. Lymnus ait,Deum esse benedictum,in creatione omniumreru: laudabilem,in creatarum rerum dispositione, conseruatione,& gubernatione,gloriosum in consummatae selicitatis fruitione: superexaltatu,
in incomprehensibili eius persectione. Appellant Deum patrum suorum,potius quam suum,ea se indignos appellatione arbitrati,& quod singularis Dei erga patres ipsorum beneuolentia & beneficet uia, & illorum erga Deum eximia pietas, obedietia,& religio, mirabiliter olim se luxisset. Per templum hoc loco Theodoretus &Euthymius,intelligunt templum Hierosolymitanum in quo ibio totius Iudaea: dc orbis, vero cultu sibique grato, Deus colebatur. Quod quidem templum ex sei
tentia Theodoreti,nondum erat destructum. Is namque putat,ut suprὶ i diximus,quae narrantur hoc capite, ea paulo ante urbis & templi excisilium contigisse.Sed re vera eo tempore,iam multos annos fuerat incentum & euersum. Nihilominus tamen,locus ille,Deo sacer & dic
tus existimabatur,tam propter priorem eius loci religionem de sane LM talem: tuam propter suturain, i prophetis praedictaui,& a Iudaeis expectatam eius templi resectionem,atque redintegrationem. Sed fortasse praeitat,per templum & thronum, intelligere ipsum caelum , in quo cDeus praecipua quadam ratione regnare, & imperare, & praesentiam, ac magnificentiam suam declarare videtur. Nam & in psalmo decimo D a via cecinit, Dominus in templosncto suo, Dominus in caeli sedes eius Napud Matthaeum cap. s.&23.Dominus noster, caelum esse ait Dei
Cum autem Deus dicitur sedere super Cherubim,sine dubio alludi-Cur Deus tur ad imagines illorii duoru Cherubim,quibus arca Domini,quae erat sidere diea intra sancta sanctorii,& propitiatorium arcae superpositum, obumbratur super batur de obtegebatur.Dice datur autem Deus sedere super Cherubim, Cherubim. seu super propitiatorium,quod eo loco saepenumerose manifestasset, magnisque prodigijs ci miraculis praesentiam suam declarasset: atque Uindidem tandere oracula,&responsa reddere esset solitus. Sic enim in libro Exodi c. et .scriptum est.Dosti qμoque Cherub aureos O pro Aia, se acie ex vira ut Drῖς ρω λ or et misi in latere uno Er alter in au
210쪽
tera. Vtrumque latus prepitiatorj tegam, podem alas, ct operientes oraculum, spiciantquese mutuo versis vultibus in propitia: tam , quo operis aes arca,in qua ponet testimonium, quod dabo ob . Indes cipiam, est loquar ad te, rapropitiatorium, ac de me. duorum Chembim, ι erunt Vera camis onru undia qua mandabo por te Mysi rael. Hoc spectans Dauid in Psalmo 7s ixit: Qui sedes super Cherubim,manfestare coram Ephraim, Quoniam autem Cherubim sisnificat magistrum,vel scientiae plenitudinem,ideo nonnulli,Deum tedere super Cherubim, secundum se ii. sum mysticum ita exponunt,Deum supra omnem scientiam de intelligentiam,non tantii in hominum, sed etiam omnium angelorum est enim Deus incomprehensibilis cogitatu, ut ait, Hieremias est, sicut Venio. Iob inquit,omnem vincens scientia. Alij,Deum propterea dici sedere Iob sb. super Cherub existimant,quia plenissimam habeat omnium rerum scientiam,sine ullo labore aut sui mutatione: angeli vero, licet scientiam percipiant sine labore,quo tamen homines in discedo non careiar, non tamen sine nautatione,multa enim a Deo noua docentur, quae antea ignorauerat .solus igiturDeus sedet superCherubim,quia quicquid scit,omnia autem scit,ex omni aeternitate & summa cum tranquillitate atque immutabilitate cognoscit.
Illud porro quod proxime antecedit, Qui intueris obasses, denotat, te- Midsis
nere Deum cunctarum rerum,etiam creatae cuiuis intelligentia incoin iis
prehensibilium, absolutissimam,&clarissimam, atque,ut Scholastici adis Theologi loquuntur,intuitiuam scietiam: hoc enim denotat verbum illud intueris. Diuus Basilius super Hexameron , verba illa quae sunt in 'exordio libri Genes eos, Tenebra,erani super faciem ob sp, exponens, ita definit abyssum. Est inquit, ab suscipiosa aqua, ad cuiui fμπ κm non facile o id sapenetrari'tes deorsum versus.Augustinus super psalm.qI. ab se inquit, Mest profunditas inpenetrabilis Crincomprehensibilis, fore aici solet in aquis, e ctenim est alii: do,ibi profunditas uapenetrarivsque ad Iundum nonpotest. Verum frequeter in lacris litteris per similitudinem quandam,vocabu 'lum abyssi ponitur in rebus maximὸ obscuris,& ad intelligendum dis ficillimis:cuiusmodi sunt multa Dei iudicia circa res humanas, & secreta cordium, futura item contingentia , necnon&supernaturalia fidei nostrae mysteria. Similitudo autem ex eo ducta est: quod abyssus, id est, profundum vel mavis vel terrae , humano visu penetr
ii ac pervideri non potest . Vnde in principio libri Ecclesiastici scriptum est , pros nauma sp , quis uimensus est Crebro etiam ori scriptura,sicut nosie sutura & tecreta cordium,ita videre profundum