장음표시 사용
331쪽
eiuni . superiora diecta. Brutote v xii ex inne ap
timui. oa latens uidentia. De voeatis primis, e se. -dia in istentionibus,
quid sint, tiquo fiant, di quina ill
intermini .ae nota sint. Co prias tem si, ut extra
ionra sunt appellat , ut veto in ala,
frendos nem,& Intendedo.& sic quoq; per se faciunt modis omnibus. Auis, matu- a
ris Iam ouis appetit illa deponere. cuius appetitus duo sur fines, alter aut cognitus, alter Incognitus, cognitus autem Deo. pr or appetitus fit ex stῖmulo perceptus pro pter pondus, aut propter aliud. cuius tinis est aut notus, ut demnat scilicet nocens irritas,qucmadmodum &1 ces.alter vero finis, qui n5 cognoscitur ab auriest,ut
inde enascatur proles:quod Deo cognitu,& ordinatu esto consequitur. Perseigiariar auis otia deponit propter stἰm ulum, per accidens propter prole,quatenus particularis natura in per se vero & hoc, quatenus pars uniiiersalis naturae. post illu appetitum deponendi oua innascitur appetitus alius deponendi In loco tutor quod pie ab auest per specie rei amatae.oua enim amat,& quamuis stImulent, quas partes sui,sicut & membra, non sicut excrementa,quorrum nullam habet curam: sed ouora curam habcr,quia amat.quare curat defendere,&custodἰre. omnia Igitur haec per esunt ex cognitione: sed&huius appetitus est alius finis, no aut, sed cognlius, ut Inde scilicet seboles enascatur. Rursiis voles auis In tuto oua colloeare subnotiones s It ad multa, quς osteriitur. &alijs trabs placet, alijs spineta, alijs summet arbores.' alijs mare,prout Variae sit ni species,quae mouent,& una magis, quism alia ex latentrconuenientia: secta loci electione imaginationem faciunt de forma conseruantis Te
dictum est enim has imaginationes ruere & alia anImalia. quare factis subnotion-bus ad multa, haec lutum apporiar,& trabi applicatrilla paleas,& festucas:illaemaris
serdicies innatantes: illa aliud. quae aggerates inuIcem, & sermantes nidos faciunt, hirundo uno modo,alio modo passu, alio cuculus,alio Halcyom in qiribus ova die inponunt, & mox deposita incubat. CuIus duplex quoque est finis,alter notus aul,quq fit a specie iei amat , cui semper quasi adesse volunt,& fouere,& custodire:alter aut est ignotus, Deo vero maximo notus, qui fit, ut proles In ouis maturescat ex illa cale- r
sectione, & vegetec unde magna sapientia,& luiden tia Dei optimi videri potest, et
totum utitueruam ordinaturus, modum naturis omnibus dedit, quae nescientes fines omnia tamen faciunt,per quae fines ipsi consequutur, quos solus ipse cognosti si per quem modum deinceps & alia fiu t, quae tam mira videntur nobis. Scire autem figillatim ordinesto, quomodo appetitus varij nascantur unus post alium, de quo modo Deus omnia ordinauerit, ut naturaliter fiant,Impossibile quidem est homini. mare dc uniuersalia haec existimantes susticere ad alia pertransibimus: ae de vocatis secundis Intentionibus siue concepribus dicetnus. I onIam autem res,quae sunt di iplex esse habent,alterum extra anImam,altem in anima,quatenus intelle' sunt,hinc fit, ut dupliciter & Intelliganturivno modo, prout essenabent extra animam , allo modo, prout esse habent in anima .conceptus ergo illi,qui de rebus fiunt. quatenus extra animam significantur,&apprehenduntur,ptimi vocatur, siue primae intention si vero de rebus fiunt, quatenus in anima
sunt, secudi dicunturivi si Callyam intelligam,& album,ut coniuncta, dIcamq; iras est albus, primos conceptus seci:s vero reflectente se Intellectu supra coceptus factos, ut in anima sunt,ac dica, haec est oratio.Callyas est albus:& hoc est subiem, hoc praedicat tim, hoc nome, hoc verbu,rum coceptus isti,oratio, subiectu, praedicatum,nomen, verbum,s udi vocatur.similiter, est genus, species, singulare, plurale.& alia eiusmodi, te quibus est grammatim,dialeetica, rhetorica, poetica. deIjs enim secundis Intentἰonibus sunt. Dubitabitis autem sertasse de ipsis mei operationibus animae,ut in telligere,abstrahere, imaginari, ratiocinarii, subnoscere, ac de Ipsis speciebus, quae sunt in anima,virum primi,ves imundi conceptus dici debeant, quata
332쪽
A esse in anima omnia haec habent. Ad quod ut arbitrorὶ dicendum est operationes hasce an iniae debere dici potius esse ab aninia, quam in anima es le habere sicut accipimus nuc esse in anima,ut distinguit ur ab elle extra anima. quae enim concipitatur sunt, insecudum es Ie, quod habent in anima, duplex es Ic habent, alterum extra animam,au Euri Tirterum in anima:at oeerationes praedi me intelligere,abstrahere, M alia, non habent hoc esse duplex ed solum ab anima & in anima si intasunt aurem in anima, ac si ex tra essen si quare primi conceptus sunt, super quibus & secundi fieri pos Iunt. simili- ά. ter se habet speci ci nomen,& phantasmatis.&si enim videantur secundi conceptus, ben I, M i
sunt tame pumi,&rerum, ac Hextra animam essent ut autem tu mmatim dicamus, lainione uptimi conceptus sunt de rebus, quae significantur,quatenus significantur,& non significat. sic enim este habent, ut extra animam serandi vero sunt. qui fiunt de rebus, ito est remis ruatenus significant,& nori significantur. sic enii velle habent in anima tantum. ace intellectione, quid sit,& quomodo fiat,& que situ uςque intellectIO,S quor, s Ma ustro. hactenus dictum sit pro tepore Superest, ut dedere onibus dicamus, quas sibi anima sacst intelligendo. - E st autem deceptIo acceptIo quidem rerum aliter, quam sint, .OGA Sc volu- De Uriis iotarie facta, sed errore. qt quomodo fiat, tentalidii nucest dicere in uni itersuiviac dij i 2 precadi,ne sorte dc nos decipiamur, hec inquirentes. Vniuersalis autem deception di nox causa est apparςntia aliqua, qua videntur res resin elle,quales tamen non sunt. Causa stilectu de . autem apparentiae huius semper est in specie,quae repraesentat res, verum non quans offersia quibus decisa est, sed qua rerum modos,&coniuncta simul resere. neq; ae i. itae in enim sensus, neq; vlla interior potentia decipitur circa simplax,& proprium obi ctum, sed circa modos,&coniuncta,quae componit cum rebus.quarectica compi, solocinio et
M vitantum, nocirca simplicia deceptio est. circa simplieta enim species semper id re- i iube rit
Praesentat,a quo, essit,&in hoc mutari non potesta sua natura. quod li videtur anima quandoq; alba iudicare nigra, aut rubra,aut Litea, haec quide deceptio no est nisauia eiein specie ratione proprii obiecti, scd ratione potetiae componentis, quae in maxima iadistantia dicit,hoc veniens est nigrum, cum tamen albu siti species enim, quae ru aliqua appa-ofleri in ea distantia, non fallit nos .represbitat enim l natura nigri,quod rucostatur, cum priuatiψ lucis, dc colorum non mouet oculum, ut fit in magna distantia. Deceptio autem tit, quia subiecto attribuimus qualitinem replaetentatam,quod sin oba ια mi cus est: similiter & in selle suffusis deceptio ni iudicantibo. omnia lutea, non quod *ecies lutei fallis nos i re,a qua decisa est, iecistaenim fuit a luteo, sed qubd qualita die. 'tem illam attribuimus parieti,& homini. quare temper deceptio fit in complexis,&compositione ipsa. Solum in aurora indicamus rubrum,& bipedalem , cum tamen appareamul nec ruber sit, nec bipedalis. error autem fi quia subiecto id attribuimus quod a specie repraesentatur.rubor enim offertur specie lucis multu rςfracta ad nigrum, quod fit in aurora propter sphaeram vaporum:& in hoc non est Gror, sed tum sit, cum c lorem oblatum componimus cum subiecto.Color item selis repraesimot selem terminatum corra quantitate, quq mul ripliciter variari potest propter maiorcm & minorem distantiam. si quidem semper minora videntur, quo basis minuitur,quod in magna distantia maxime contingit. Comeonentes igitur quantitatem ibi is oblatam in magna distantia cum sole fecitdum te, deceptio tit. Baculi & remi sub aqua fracti apparent cii parte,quae supra est, eo quod pars sub aqua,ppinquior iudicatur, pΜ quam, quae supra in acre est propter densitatem mim aquae viciniores partes speculum sui partis sub aqua existemis. rescingitur enim multum species, de Gallior fit,
333쪽
hoc autem maiora,& propinquiora videri secit. qua de causa pars sub aqua existens Cno videtur directe suppoma parti,quq es in aere. unde stam videntur. deceptio v ro ii dum componimus comparates partes inter se & ad subiectum. idem 6c circa situm eartium saepe contingit: & quae deorsum sunt iursum videnturiquet vero iur- sum, deorsiim: ut spectantibus in ampullas aqua plenas.prpereuntes enim videntur Incedere pedibus sursum , capite infra stante. ut si A sit ampulla t praeterlans BCD: Bautem caput: c& D pedes: ulus aspicientis p , videbuntur quidem pedes sursum, ubi E, caput vero deorsum, ubi G.
Causi vero est, quM ,elas semper per breuissimam liueam refert, & P directum
breuissima autem linea a capIte, ubi H , est ου Η : quae reflexa ad G, inde ad oculum fotu ubi p. peduvero breuissim lineae cx,& Dx: qu reflexet ad E,&inde ad oculum F, videtur supra caput,ubi E, quod est, ubi c. error fit, non quδd species capitis& pedum non repraesentent debite sua loca,sed quM componedo, & comparando situs &loca lata, haec quidem sumim, Iadeorsum Iudicantur. Similiter & figurat,& colores,& numerus,& Ioca variatur per apparentias alias. 'sere enim,quae rotunda sunt onga videntur: dc quae longa, rotunda: & quae unum duo,& eiusmodi:adeo refert, quale sit speculum, In quod incidit species, an conu
xum,an concauum,an aliter fibricatum.Specilla ocularia fiunt, q vultus monstruosis referunt,alios satyricos,alios etiam turpioris sermae. quaedam sunt, quae omnia ostendunt Iride colorata: alia anulum unum media In mensa positum duodecim anulos videri facilit, tam similes,ut, qui veros est, volentem signare saltat magno spectantium rIsu. Altero oculo vel compressb, vel eleuatores accidit videia duplices. propter quod εcebrIjsomnia videntur duplicia, vertiginosis vero circumferri. omnibus enim his loca mutari videtur, & eadem res in δ:uersis esset is, cum tamen per se no mutetur. causa est,qubd species in oculo, quae vel successive eleuatur, vesdeprimitur,ab utroq; oculo no in idem cadit quippe in eleliato oculo species eiusAEdem rei, rem quidem eandem offert,locum autem non eundem,quem alter oculii riseri. species enim directe freundum lonsitudinem totius sensitorij repraesinatat. quare nihil interest, seu res extra mutet locu , seu species reserat mutatum. resert aut mutatum,quoniam eleuato sensitorio simul eleuatur & species. In vertiginosis autem circum seiri videtur res, quia successive species clam sensitorio ele tur a vaporibus, qui intra oculum mouent. In circulum vero videntur serri, quia oculus est
tanquam centrum, res tanquam in circumferentia. a centro autem omnes lineae ad Itali qus - circumferentiam sunt aequales. quare circulus fieri u detur. ebrijs vero tum circulariter, tu & duplicia videntur. circulariter, quia succelsue fit motus sensitorij, & cu eo speciei. duplicia vero videntur,quia oculi non aequaliter mouetur, sed diuersimode propter inordinatum motum vaPorum. quare non in idem seruntur.
334쪽
t E INTELLECTIONE LIB. D. I 39
Α circa eolores quoque odem deceptiones contingunt. suffusis enim felle omnia videntur Lutea ut diximus & evaporato sulphure per noctem ad lucernet lume,omnia vnr veneta.sole aut per rubra traseunte, aut ad rubra refracto, rubra oia apparet.
quae ciuidem dubitationem quandam habent, quo pacto fiant, quoniam res, qi Ita colorari videntur, proprios & Ipse colores habent. cur ergo & illi non mouet utrum igitur,cum duae species subaltemae ad oculum veniunt,ea, quς potentior est, non sinit debiliorem mouereὶ an magis, quM color nihil aliud est, si lux terminata, lucis autem species est lumen Zquare colorum omniu species lumen sunt.vnde colorii species cum omni lumine misceri possunt, & Intendi admixtae lumini sortiori. scut igitur per noctem res non videtur propter debilitatem speclaru ear adueniente autem sele vigorantiar,&sortiores redduntur, fictae unum cum eius lumine,&sic mouent, ita & si Sol ad rubra restinatur, aut per rubra transeat,ita illa rigorat,&in tendit ut&aliorum species unum cum ijs fiant,& similiter moueant, & rubra omnis videri faciat.propter quod mappae, in quas set incidit, transiens per vini phialas, rubrae apparent.& suffusis felle omnia apparent lutea, qubd species aliorum colorum unum fiunt cum luteo, quod est in oculis, qubd unum id maxime offert, quod sortius est . cuius signum est,qubdsi suffus in rubra valde rubra inspiciant, nec prorsus luteum , nec prorsus rubrum vident, sed medium quiddam. His de causis & veneta ijs apparent,qui per vapores si1lphuris species rerum recipiunt. t tum 4 iu-le enim est sulphur. Idem accidit& ijs, qui spectarunt in Solem.omitia enim primo alba apparent,mox rubra, postremo nigra. remanente enim 'ecie lucis in oculo, per certum tempus illa quidem primu albu refersiquia lux de se alba est. mox is 'i' ' - 'B mittente sese luce rubria apparet, non secus,ac si lux in nigro videatur. fulgidii enim in nigro rubrum fi siremiluo.n lucis nigri vice gerit. mox luce in totum remissa ni- . Mam apparet. in omnibus igitur his apparentia quaedam fit, unde accidit deceptio. verum non decipitur sensus Ipse, nec species per se circa oblatum proprIum nos sal-IIt, sed pharasia,quae componit oblata cum subiectis. quare prima deceptio in phalasa fit: mox nihil prohibet & intellectum Ipsum dec*i, siquidem recipita phatasia.
Igitur cum prima cognitio ipsius,dum componit, sit circa propositiones, deinde ex ijs ratiocinetur, ac discurrat: prima etiam deceptio circa propositiones fit, deinde &circa ratiocinium falli potest. circa propositiones autem fallitur, cum falsita recipit. d.eι
aut propter apparetias praedictas, aut propter alia:circa ratiocinium vero,cu non in serimus conclusionem. videtur ame Inserri,quod uniuersaliter accidit, quum terminum medium non rectoasIumi inus. quippe ille, cum utrique extremo colungatur,
ope videtur esse idem in utroqli & sub una ratione accipi.verum nequidem est. necra toeade unde concluso non sequitur. Accirca exempla quidem est primum videre. Nauigatio enim,ut supra diximus,est terminus medius, qui coniungicnaufragio piiqilo deri ut in Callya vidimus ex quo apparet,qubdelia Dioni coniungi debeat, qui similiter nauigat. quod fals d poterimus opinari. na, quanquam idem terminus videatur nauigatio in utroque,non tame est idem & sub eadem ratione. in Callya enim erat cum tali vento, tali tempestate,unde secutum est naufragiu:In Dione vero nauigatis A. - . sine his erit. Similiter & circa enthymemata salii contingitinam, quanquam dc I - ineuinis.
II,& Germani,&Scythae albi sint, si putemus,& AEthIopas albos esse, filiemur:qu H niam albedo alia ratione inest Italis, Gallis,& Germanis,& Scythis, quae non est in AEthiopibus. Similiter & in inductionibus deceptio accidit. non enim, si in Perside,&Media vidimus mala citra mille & decem millia intabilia , sequitur omnia S
335쪽
esse Inesibilia.malum enim citrium alla ratione in Media, & perside est Inesibile alἰa C
esibile in AEgypto. oportet igitur medium terminum per eandem rationem c5Iungi extremis: ali iii aut non concludemus,aut falsum concludemus propter quod& syllogismis etiam contingit salii, ut quae emistἰ, comedisti. criada emisti. fallit quidem, si concludamus,cruda comedisti,terminus enim medius no idem est, licet appareat. in prima enim emptio iligitur comestioni pro subiccto. est enim verum, quae emisti, comedisti. in secunda vero coniungitur accidenti, cum dicitur, cru da emisti. quare non sequitur, cruda comedisti: comedi enim,quae emi, non qualia emi. similiter, si dicatur, nonne differens adissere te differtὶ teucro concedente, dicet sophista. at quod differt,no est illud, a quo differt. differens ergo non est differens . fallit quidem,qilia disseres a differente d ffert pro sit biecto,non autem pro forma. neq; et Iir Idifferentia differt a differentia. quare in prima pro subiecto accipitur, in secunda pro forma. nec si .quod utile est, bonum est. viile autem in captiuitate egestas. ergo ege-.stas bona. in primo enim utile simpliciter accipitur, in secundo pro utili secundu aliquid,& certo casu. Porrd nec, si tria& vnu fiant quatuor. tria enim sunt tria& vnu, sequitur,ut tria sint quattuor. tria enim & unum, qui est terminus medius, sunt quatuor, divisim .accepta. de ita accipitur in prima,ppositione. in secunda vero accipitur collect im,8c compost quareno idem est medium. tale dc illud est. qui nam discuti scientes ne,an nescietes te vero dicente, scientes discunt, dicet ille: aliqui discunt, ea nesciunt, quae discunt. scientes ergo nescientes sunt. dicente vero te, nescientes discunt, arguet ille. at,quq discuntur,stiuntur . nescientes ergo sunt scietes. deceptior uidem est per aequi uocationem termini mediis. nam dc sciens dc nesciens, interdum gnificat, qui nuc scit,aut nescit,interdum, qui sesebat,aut nestiebar. Similiter, non
ne bonus est, qui boni est posses r3at diuitiae sunt bonari qui ergo diuitias possidet,
bonus est. 8c illud, n5ne omnis actio est circaea,qitae sunt omnis sermo est actio. . omnis ergo sermo est circa ea, quae sunt. at ea, quae sunt,uera sunt. omnis ergo sermo est verus.aequivocatio est in illa voce, quae sunt. Interdum enim sumitur Reo, quod non est appares, interdum pro eo, quod aliquo modo est, siue vere sit, sue appareat. de sic omnis actio est circa ea,quae sitiit. Item illud, infinitum non potest pertransiri. hoc spatium est infinitum. non ergo potest pertransiri. fallit quidem , quia infin I tu modo pro infinito In actu sumitur: oc hoc modo infinitum non potest pertransiri. quandoq; sumi pro infinito in potentia:& hoc modo potest pertransiri. quare m disi non est idem. dc illud, omnes duo circuli contingunt sese in puncto. hi duo anuli sunt duo circuli.contingunt ergo sese in pucto. non sequitur autem, quia duos circulos se contingere in pucto circulis mathematice acceptis de abstracte inest. anuli autem mathematici circuli no sunt, sed in materia. Interdit fillimur, quia δpositio amphibola est, dc ambigui sensus. ut quod movet lapidem molarem per se est causa farinae. aqua mouet lapidem molarem per se. ergo est causa farin . fallit ratio, sia vox illa per se facit sensum amphibolum. potest enim coniungi cum mouet ex parte su-bIecti,dc potest colungi cum causa ex parte praedicati . primo modo propositio est
vera,secundo modo non . qua remedium variatur. allo modo etiam variatur,cum syllogismus fit in obliquis casibus,non in recto. unde no sequitur, primus lapis mouet secundu, secundus teritu. ergo primus mouet tertium .similiter, maior pars hominuest dedita viiij s. Socrates est ex malo. I parte hominum. ergo est deditus vitiis. peccat er non causam, ut causam. in his ergo, oc similibus decipi ius. Ima, interdum seip
am fallens, in turdum alios. dc in quibusdam facile est videre sallacuim, de distin.
336쪽
A guere: in quibusdam vero non facile: praesert ira In quibus similitudo est valde ape in dissimilitudo vero valde latet . quo pacho isecipiuntur pueri appellates omnes homines patres. id enim quo omnes conuentur, apertum est,similitudo sellicet in homine: Id vero,quo distinguit qui pater est, valde ipsos latet.fecerunt enim conceptu quendam patris, sed nondum distinctii. oportet igitur, qui no vult decipi, valde solertem esse, ἐκ exercitatum in noscendis coniunctἰs, quomodo se habent: & modis
ratiocinandi: & quid per se viau, de quid per accidens, & qu Id appareat. sed i a de ijs deceptionibus is diluamur,q libi anima in somnis facit, neeno & in melacholijs,&phrenesi,& vino,& gbucia alijs epotis, ut Hyolhamo, & Solano,& eiusmodI alijs. De somniis autem acturio per preciu putamus, ut prius de somno agamus, quid sit, de quomodo fiat. sed ne hoc quidem perquirere postumus, nisi prius de vigilia
egerimus, quae breui fient. vigilare autem tum dicitur animal, cum δc sentit, & stat, ec motus exercet voluntarios:quae tum fieri solet,cum anima specie boni mota tricmittit libere spiritus ad membra extrinseca, exerceda per sensium,dc motum. primuigitur,quod requiritur, est species boni in anima interiori quet in actu fit,& diffunditur ab ipsa usque ad membra exerceda. qua re factit,& spiritus necessari j & seruietes transmittuntur ad ea membra, dc regu tur pro eo fine. Si igitur ipsa membra bone disposta sunt:si de viae liber , dc non in peditet: si & spiritus apti: si & species mouens anima conueniens sit, tum fit membrorum exercitatio,& vigiliae opera. quod si in aliquo horum desectus suerit, impediri fine accidit. si enim membra ista male effecta ruerint,vi stupefacti,aut resbluta au i incisa, tunc nec stare, nec sm sum obire, nec motus possunt. similiter, si &vin aut oppilare nimium exti rerint, aut ablatae, idem sequitur. at vero,&si spiritus Inepti sint,ut stupefacti, aut re luti, aut aliteri editi, non obtinetur finis: maxime autem cum species boni, quae mouere anima debet, impedimentum ullum receperiti multipliciter autem impediri solet.psimum vel ψ aliquod graue accidens illam opprimat,& prosternat.ve lipothymi , ilepsiς, apoplexis, ecstasis, P secationes, contusiones , timores magni, & id genus. vel quis d& potcst,ec nullum graue accidens recepit. sed ramum qubd subla re quodam & certa molestia recipit exercere membra. unde melius & suauius Iudicat ceta fare,vel quod in teta ad aliquid, quo delectatur, obliuiscitur prioris in tetionis exercendi membra.Tot Igitur cum vigiliam impediat, innum quidem n5 dicimus, cupropter desectum membrorum extrinsecorum animal nec potest stare, nec sentire, nec moueri. similiter, nec si viae sint oppilatae atque insertae, aut abscisia,eum semnunon appellamus: si propter hoc animal sensum amittit,& stationem sed neq; , sit spiritus ipsi sun t stupefacti, de immobiles: neque etiam, si graue aliquod accidens prostrauerit animam, Sc sensum,&omnem in tetionem ab stillerit, tomnuin vocamus. sed tum sol udormire an timidicitur, cum anima non omnino in alijs impedita, aut recipit sub labore quodam dc di licentia exercitationem membrorum. unde magis gratam,& suavem iudicat cellationem, aut intenta ad aliquid, quo gaudet,& delectatur, obliuisicitur prioris intentionis exercendi membra. t ub labore autem 6c displicentia recipit exercere membra,cum aut illa iam fatigata sunt. aut spiritus quodammodo selli,& resoluit:.riit cum sedes ipsius animae interioris grauata est, hoc est nerui,& membranae illic existetes: spiritus item pigri, rorpidi,& vix no planae, ex
Peditae. haec enim cum cocurrunt, tunc rotrahitur anima ab exercitatione membrOxu,& quiescere amat, euec intentio cestat exercendi, spiritus non transmittuntur, dc
sic fit somnus.qui propterea placidus,& suauis dicit qubd cessationem illa anima,
337쪽
quo hi fiant. Bo lentes curaliri cion
Facti eutri Blenia I somno,niadan somnum in
ut I gratu, recἰpIL, colurarium autem,uti grave. haec autem grauitas, 3c labor an Imae Cmaxime accidit, cum evaporatione muta sursum lata nerui relaxantur,dc opplenti similiter & meinbranae circa cerebru,& venae.vnde & spiritus graues reddutur , Zc pigri. quare anima ipsa laborem quendam percipli in mouendo ipsos, In tendendo neruos,& membranas,quas tendi oportet in vigilia. hic aute molles sunt & graues. quibus de causis cessare ab opere suave ab anima iudicatur. evaporatio autem unde
t caccidun t interdum a cibo, dc potu fit, interdit a quibusdam epotis,quet stigidii si
ma sunt,& crassa,& somnisera dicuntur. Inter has vero evaporationes,& somnos,il ab his fiui,hoc interest, qudd, qtiae a cibo & potu fit. naturalis est, & finem habet in natura,qub animal restauretur a fatigatione invigilia: si vero ab epotis frigidis inanus fit,violentus est,& ad aegritudinem magis refertur . quare non naturalis dicitur. Naturalis quoque & ille somnus est, qui fatigatis multum mebris, tametsi non cibum, e potum capiat animal,prostiatum tamen .mno capitur. habet enim finε in natura restauratio. Videtur igitur,qubd .mnus sit cessatio animae Interioris ab exercitatione membrorum in sensu & motu non per impotentiam, sed ob id solum facta,ubd melius,&suauius Iudicat cessare,quam mouere quod fit aut evaporatisne multa grauante,&opplente sedem animae,aut fatigatis membris, & spiritibus raut facta obliuione prioris intentionis ex intentione in aliud,qiiod delectit. 6c hoc enim saepe accidi ut infantibus, quibus nutrices per cantilenas m num inducunt.
Est igitur somnus alius simpliciter,& uniuersaliter vigiliet oppositu alius secundum quid dc in parte sol u. simpliciter quidem, quo & sensus ora, dc motus volui tarij ligati sunt. secundum quid aute & in parte tantum, in quo vel non sensiri omnes sunt ligati:vel sensus ipsi quide ligati sunt, motus aut voluntarii non. nam, qm D neq; idem spiritus, neque eaedem viae, nequae eaedem jecies sunt sensuum omnium,& motuum, fieri quidem potest, ut plures ligentur sensus, non tamen omnes: versensus quidem ligentur,motus autem voluntari, non . qua de causa accidit saepe, ut dormientibus nobis sessus quidem ligati sint, voluntarii autem motus no . siquidedi quidam dormientes surgunt tamen,& sese vestiunt:& nonnulli domo exeunt. facti enim phantasia surgendi, quanquam piti sints msus, motus tamen illi fiet possunt,qui a phantasia dependent, quoniam non simpliciter dormiunt. Intodum non omnes sensus dormisi sed aliqui tantum . propter quod .mnus insantibus
irrepit sensim ex cantilenis. in teta enim anima ad aures 3c cantum obliuiscitur oculorum,& caeterorum membrorum. unde&jiritus, qui ad membra transmitteba-tiir recurrunt ad suum principium,quam cessationem recipit anima, ut suavem:&in oculis, & alijs memoris dormit, quamuis secudum aures vigilet. verum & in
his paulo post dormieti percurrete enim spiritu ad sedem animae,& cum eo humore aliquo, grauatiir sensim ipsa,&quietem simpliciter amat: unde simul etiam aurium obliuiscitur, ac dormiti similiter & pedum frictio solet somnum allicere eadem de causa. Idem facit & lectio,& ausimitatio,& decubitus,& in uniuersum omnia, quae leuem voluptatem in certis membris inducunt. multa vero si si vigiliam parit,qm attetionem poscit. oportet ergo,ut no multa sit voluptas illa, dc nulla alia sit species, quae attrahere ad se animam possit, unde .mnus conciliatur. quo ingenio utuntur medici ad aegros, qui dormire no possunt, per cadentis guttae leuem,& placidum λnum .alii cunabula inuenere,alij pensiles lectulos,alij alia. Sed iam de deceptionibus in somno factis agamus. est autem sem niu v Ilia Interioris animae,in somno caeterorum membrorum . nam & si sensisssopiti ipsi sunt,
338쪽
A & monas eessant,vigilat tamen introrsum anima circa reseruatas rerum speclas, quς coram ipsa sunt: per quas & intelligit,& subnotiones,& alia operatur, quae &in vigilia,verum cose se admodum,& perturbate. unde δc cepe decipitur. est autem pri- no continoma deceptio,qubii videmur res perinde facere,& videre,& audire: ac si ita omnino fierent,& pneientes essent, qui non sunt. causa autem est, qudd species per naturam suam operatur. natura autem earum est res ipsas reprisentare,&coiuncta, loca, sci- ω d. cim licet sermas, figuras,actiones,& alia. quare limiliter & in Q mno repsentat,uti in virlia. e dem enim sunt species. in vigilia autem non accidit,ut decipiamur, 'tria sen- somnia us rem monstrat,aut ratio facta. In somno autem sensus ligati sunt, nec pollunt c- Σhi, ista rigere oblata, nec ratio in contrarium fit. quare rellinquitur speciem ita res offerre,ac sinerent, &presentes essent. μα
Specierum autem, quae animam mouent, illas prius mouere censendu est, quae actu sunt magis. diximus autem actia magi, este illas,quae revites sunt,&quae habi- tior de quae tum secerunt.qua de causa. maxime ea .mniamus, quς per diem egimus,&denobis, & de maxime notis,&deisis, quibus maxime intenti sumus. porro dispositiones facile λα- quaedam corporis no parum facere videntur ad excitada quςdam sbmnia. ut sanguianis exuberantia rubentia videri facit, ignesq ac ustiones, & eiusmodi. pἰtuitae vero redundanti aquas,l Otiones, innatationes, potus,nauigationes,&id genus.choleri vero rixas, Iurgia,inimicitias, bella,& similia. melachesiae vero tristia, obscura, ut sa-raera,& alia eiusmodi. propter qd & medaei selent de Emnijs interrogare. Quibus autem de causis istac contingant, & quid facIant dis sitiones illae corporis, no Ingratu fortas Iearbitror, si perquiramus. In primis igitur videtur mihi exuberantibus vi niste humoribus occulta quadam speciem in semno ad phantasiam seni, ex qωV m Otia excitatur quorundam coniunditarum : quemadmodum & in quibusdam' alijs videmus fieri ut dulci pituita ad linguam descendente dulcia mniamus. similiter & ventositate aliqua circa dentium radices se commouere Emniamus dentem cadere. qinae certe non alia de causa fiunr, nisi qubdex his occulta quaedam sisatio in phantasia fit cuius species memoriam similium excitat coniunctorum: In dulci quidem pituita memoria dulcium: in ventositate autem circa dentes casus dentis, quoniam oblatis coniunctis semper illud magis mouet, quod maximum est talis m. ilia, in autem est casus dentis. fit autem in phalasa latens illa sensatio, quoniam no ita omnino pilos esse sensus censendum est, ut nihil prorsus sentiat.eodem pacta & cholera exuberante accidit per corvus talia serti, qualia & in ira:vt exarsio circa cor, aut est tale aliquid cuius species occulte lata ad phantasiam, memoriam consimilium faciti no 1 36niet. Ita & melancholia redundans tristitiam quandam membris ingerit,cuius memoria excitatur ad similia.quod& pituita sacer let. in staguine aute quomodo fiat dabitationem quadamnabet. quoniam colorum species non videtur ad phantasiam serti nisi per sensus: quibus sopitis quomodo ruora videri accidat, no sat Is apparer, quanquam sanguis exuberet. dicendum autem sertasse,qubd, sicut oculus stimulus sille alia facit videri eiusdem coloris, ita & dominante sanguine particula illa, quae phantasiam exercet,& qui in ea sunt spiritu ceu sussus rubro, memoriam rubentiuexcitare possunt: inter qtiae ea, quae actu se ni magis, sese magis offerunt, ignis, veste -&similia. Praeter has aute corporis dispositiones sunt&aliae quaedam, quaesblent minum alian5nulla somnia frequeter inducere: visis, qui in misertate sunt, φ semper vident
micitias, debella soniti. Melaes,otieά
sibi deesse aliquid, lapissime etiam Gmnἰant de se ipsis, ut carentibus quibulapsentia aliorutae aut sine vestibus,aut sine calceis ut ijsdem mutilatis, Ne simi
339쪽
bus. Contra vero, quibus multa stuperabundant, somniant alijs dare, geminatas Chabere vestes,&eiusmodi. Qui vero valde an cIpites, uec pplexi sunt vel consiliorum, vel inquisitionum circa scietias, ij sςpe Gmniare selent circuitu longo de domo In domum, devia in viam progredi,ac demum in angustijs quibusdam sese inuenire. Formidolosis certa flut somnia maxime sibi familiaria:certa auaris,certa amatibus r& nemo sere hominum est, qui peculiaria quςdam non faciat somnia propter peculiarem corporis dispositionem.
Sed iam illud inquiramus,cur in Q mno tam extranea, tam noua videat anIn a,ut
omnibus manifestum est. In primis igitur supponedum est nobis, quod, si recta sisti intellectio debet, sanam primum oportet este partem illam, quae intestigit: deinde& debitam esse applicationem,& intentionem animae. tum oportet & me lium ist- sum, per quod species veniunt,&mouent purum esse,& synccrum,no inquinatii, non perturbatum. dico autem medium spiritus ipsos,qui circa sedem animae sunt, maxime in vocatis ventriculi scerebri:in quibus species sunt, & per quos mouenti porro & species ipsa quae animam mouent, necesse est quietas et Ie, non tumultuarie agitatas. postremo dc easdem esse temperatas. si. n. cxcedat, perturbant animam. His ergo recte se habetibus recta etia fieri intellectio potest rerum,& coiunctorum. ubi vero haec, aut omni aut quaedam contrario moclo se habent, tunc accidit & i
tellectionem varie impediri. quod maxime in somno euenit. primu enim applicatio animae non fatis firma,et conuans est, tum quod anima in semno quasi ocium ages,& quiete congaudens omnem intentionem negligit, tum quod partes, quq apsicari atque intendi debent, male dispositet sunt. In intentione enim requiritur spirituum ultorum unio,&neruorum, & membranarum tensio, in semno autem spiritus pigri sunt,& graues: nerui laxi,& languidi: similiter & membranae. quibus de causis anima non multam applicationem lacit ad rcs,& rerum coniuncta,& ordines. prς- terea de medium ipsum, hoc est spiritus, impurum est,& permixtum alienis vaporibus, necnon & inquietum,& tumultuose agitatum, quae res facit, ut & species ipsae,quq in spiritibus sunt, simul etia tumultuarie agatur, & inordinate.ex quibus accidit & intellectiones, quae in semiro filii, inordinatas plurimum este, dc valde extranea c5poni:qualia volare nos, saltu logo librari repete,& nos & alios videre mutatos in varias formas, & modo aues factos, modo equos, modo alia. smul quoq, accidit reru ordines,loca, situs,genera multipliciter variari maiora videri plurima ex parula& leuibus occasionibus:quorudam reminisci qu nunqua in vigilia occurrisssent,
dc ita de alijs multis. Permixtio igitur vaporii potest in primis colores ut dictii est)euariare: tum potest Sc species mutar hebetare, cratIas reddereunaiora lacer Ut reprς sentent: suonoriones confunderenum & figuras quasdam abscondere, quasdam murare: motus vero & asitatio spirituum,& cum ijs specierum potest loca diuersa offerre,applicationem tollere, coniunctorum multa intercipere, ordines pueriere, si tus diuersbs offerre.variatis aute locis, sermi figuris, similitudinibus,ordine, ni mei in& alijs necesse est extranea multa componi.volare.n. nos accidit,ut appareat specie nrico tinenterlocum mutante cuspiritibus, insibus sunt species, ac nos repete contineter moueri in memoria subita aut voladi,aut saliendi,aut qd talium aliqd faciendi. porrd accidit modo subiecti, modo prςdicata rerum copi cxaru rerire mutari: ut appareat nobis rcpente nos vel aues factos, vel equos,vel Mia, si subiecti m
rcntur remanentibus p dicatis.qubd si remanentibus subiectis videantur praedia cata mutari videmur,aut de vestitis nudos fieri,aut de albis nigros, de sederibus currentea:
340쪽
A remes: Iemo loco,& secietate in alijs esse. Ex paruis aurem occasionibus magna q-dam videri accidit: ut tonitrua ex parito cIrca aures sono,& in ephis tedaemones, de ἡ parua ventositate circa dentes, ipses cadere,& eiusmodi alia.quia facta recordatione coniunctorum semper id prImo occurrIt, quδd maximum est In unoquoque genere. porrb obliuio multorum coniunctorum saepe fit in somno, tum propter mo- metaneam applicatIonem an Imae, tum quini ordines accidit variari. lpter quod &ψ rum Gmniorus pissime no recordamur. euolant enim ex anima, nisi de iis e- notatilerinliquae seriem attentionem ad se trahunt:qualia sunt, quae per timorem &admi ratione,& voluptatem magnam pervidemus in semno. Occurrunt autem remini' diuini ἡ εscentiae quorunda, quae nunquam in vigilia sorte occurrissent, qm In ijs extraness,& nouis offeruntur & nouae qu da similitudines que memoriam excitent quorun- steti hi, eardam pene oblitorum. atq; hcc pro tempore satis sint, cur in Emnis tam mira, tam Pi QR . extranea videantur. Nunc consequens esse videtur, ut & illud quaeramus, vim ulla
sint Emnia per quae diuinare cotingat ut saepe videmus accidere) dc quae facta sunt dc quae sutura pernosci, quorum nullam cognitionem tenemus, e quibus ego nunc duo c5 memorabo, quς duobus nostris amicissimis contigere, mira quidem, & quae quo pacto facta suerint,n5 ingratu arbitror vobis suturu, si perquiramus. Noscimus oes M. ANTON iv M FLAMr Niv M sanctissmu quidem virum, & utriusque
linguae doctillimu Reginaldi Poli Angli nobiliis mi iuuenissimiliarem,&quod in
prima laude ponendum est, Poetam nostri seculi eximium. Is cu aliquando Genuae esset apud Salilios magnificos, nec satis commoda ureretur valetudine animi gratia mutuo acceperat libru quenda maternae lingii : quc cum dies aliquot legitIet, nonis adhibita multa cura reliquit super lectulo quodam . mox, cum repeteretur liber ab eo, qui mutuo dederat, quaesitus multum fuit, nunu autem inuentus. quod cum sa-, a tis moleste Flaminius serret amici causi,cui mutuum no poterat reddere, per somnium tandem inuenit hoc pacto. Videbatur sibi quaedam e domesticis ancillis librum tollere e lectulo illo in quo ipse librum reliquerat. quem cum vellet puella inmensam quandam transferre, cecidisse aiebat vἰ dii te librum stacta altera e duabuxtabulis. quibus contegebatur. quod perspiciens ancilla, trepide librum abscondisi socculto quodam in loco videbatur si,mnio habito, cum Ipsum mane Flaminius vulgallet, placuit librum inquirere: qui illic inuentus suit, ubi in somno puellam viderat abscondissse illum, fracta etiam tabul i. vii viderat. ergo interrogara puella, unde librum sustulisset, & quomodo fracta suis Iet tabula,& cur abscondisset, omnia eodem ordine narrauit, quo Flaminius in somnis viderat. Alterum somnium memIM . recitasse *pius PETRvM BEMBUM, quem noscimus, dc ipsum virum probum,& utriusq; lingu erudit illim ii, que ob in ignes virtutes,& patrici gentis nobilita- natistem, in Cardinalium Collegium a pontifice maximo si vita stuppetet, breui cooptatum iri speramus. Is admodum iuuenis sorte litem habebat cum, laesi Io , quo.cum vero dics .nstare . quo a iudice sententia promulgari debebat, pridie illius diei dicebat Idelenam diatrem enixe ipsum rogasse, ne sequenti die intorum ad iudicium ascenderet: somniasse enim se illum vidisse vulneratum a reo in digito minimo sinistiae manus. de quo semnio cum ipse consolatus matrem fuisset, dixissetque sallacia esse somnia, in iudicium processit . ubi post multam altercationem ambo cum a iudice etiam tum altercantes recessissent, reum dicebat educto gladio percuissse ipsum eodem in digito minimo, qui a matre suerat demonstratus . mira profecto sunt citanodi somnia:qualia etiam multa alia tum legimus, tum &ausu