장음표시 사용
321쪽
nem ab eo,qui habet usum rei, concedere.
V AESΤI O Lx III. De Acceptione personarum , in quatuor
V Trum personarum acceptio sit peccatum. Conclusio. Si aliquis consideret proprietatem personae propter quam aliquid quod ei confertur, est ei debitum: non est acceptio personae sed causae. Ad personam autem refertur quaecunque conditio non faciens ad causam, proprer quam sit dignus hoc don Q. Et ideo eadem conditio personae in uno negotio considerata facit acceptionem personae, in alio autem non facit. Personarum ergo acceptio opponitur iustitiae distributivae, in hoc quod praeter proportione agitur: unde consequens cst,quod sit peccatum. ART. II. Utrum in dispensatione spiritualium Io- cum habeat personarum accepti O. Conclusio. Nonnunquam in spiritualium bonorudi spe satione, personarum acceptio peccatum no est, si sit ad bonum commune ordinata, quod in spiritualium distributione intenditur: secus autem, pecccat si eo maius esse certum est, quo spiritualia temporalibus praestant. ART. III. Vtrum in exhibitione honoris, & reueretiae locum habeat peccatum acceptionis personaru . Conclusio . Acceptionis personarum peccatum in honoris exhibitione contingit, si non adsit uirtutis ratio, quae causa est honoris. Sciendum tamen , quod aliquis potest honorari non solum propter uirtutem propriam, sed etiam propter uirtutem alterius. Sicut Principes & Prelati honorantur, etiam si sint mali, inquantum gerunt personam Dei communitatis.
322쪽
ART. IIII.Vtrum in iudicis locum habeat peceatu macceptionis personarum.
Conclusio. Personarum acceptio in iudicio,peccatum est cum ipsum iudicium peruertat& corrupa
QV AE S TIO LXIIII. De uitiis oppositis commutatiua iustis primo de homicidio, in octo articulos diuisa ARTICULUS I.
Vtrum occidere quaecunque uiuentia sit illicitum. Coclusio. Licitu est & plantas mortificare in usum animalium de animalia in usus hominum ex ipsa o dinatione diuina. ART. II.Vtrum sit lieitum occidere peccatores. Conclusio. Quaelibet persona singularis coparatur ad totam communitatem sicut pars ad totum:& ideos aliquis homo sit periculosus communitati, di corruptiuus ipsius propter aliquod peccatum , laudabiliter & salubriter occiditur, ut bonum commune con
ART. III.Vtrum occidere hominem peccatorem liceat priuatae personae. Conclusio. Principibus & iudicibus tantum, non autem priuatis personis peccatoribus occidere licet. ΑR. Ill I. Vtru occidere malefactores liceat clericis, Conclusio. Clericis, cum sint ad altaris ministerni electi, ut noui Testamenti ministri nullatenus malefactores occidere licet. AR T. V. Vtrum liceat alicui occidere seipsum. o clusio. Se ipsum occidere,cum sit contra Dei,&sui,ac proximi charitatem, nullo modo alicui licet. ART. VI. Vtrum liceat in aliquo casu interficere ia-
323쪽
Concluso. Iusti & innocentes, cum ad boni communis conseruatione necessarii sint: nullo pacto eos occidere licet. Deus autem habet dominum mortis di uitae. Et ideo ille qui mandato Dei occidit innocentem, non peccat,sicut nec Deus,cuius est executor. Item: Iudex si scit alique in nocete esse,qui falsis testib'couincitur,debet diligetius examinare testes ut inueniat occasione liberandi innoxiu sicut Daniel fecit. Si aut hoc no potest;debet eu superiori relinquere iudicadu. Si aut hoc no potest no peccatam allegata sentetia feres quia ipse non occidit in nocete, sed illi qui eu asserui nocete. Minister aut iudicis conden antis innocete, si sententia intolerabile errore cotineat no debet obedire: alias excusarent carnifices,qui martyres occideriat. Si uero no contineat manifesta in tu . sitiano peccat praeceptu exeque do quia ipse no habet distu tere su perioris sei etia , nec i pse occidit innocetem,sed iudex cui ministerium exhibet. ART. VII. Utrum liceat alicui occidere aliquem ,se defendendo. Conclusio. Si aliquis ad defendendam propriam uitam utatur maiori uiolentia quam oporteat,erit ilii citum. Si uero moderate uiolentiam repellat, erit licita defensio. Nam secundum iura, uim ui repellere licet cum moderamine inculpatae tutelae. Nec est necessariu ad salutem, ut hunc actum moderatae tutelae praetermittat ad euitandum occisionem alterius: quia plus tenetur homo uitae suae prouidere quam alienq.
Sed quia occidere hominem non licet nisi publica auctoritate propter bonum commune, illicitum est lhomo intendat occidere hominem, ut seipsum defendat, nisi ei qui Kabet publicam auctoritatem', qui intendens homine occidere ad sui defensione refert hoc ad publicum bonus ut patet in milite pugnante
324쪽
contra hostes.&in ministro iudicis pugnante contra Iatrones,quamuis etiam & isti peccent, si priuata libidine moueatur. Na omnis prohibetur defensio, qua; est cum liuore uindictae . Vnde glos .dicit: Non uos
defendentes,id est, non referientes . .
ARΤ.IH.Vtrum aliquis casu aliter occidens homine incurrat homicidii reatum. Conclusio.Casu aliquem occidens homicidii reatum minime incurrit, nisi rei illicite uel operam dederit,uel ad hoc euitandum minus diligens fuerit.
De Mutilatione membrorum in quatuor articatos diuisa. ARTICULUS I. Vtrum mutilare aliquem membro suo, aliquo casu possit esse licitum. Conclusio Non licet aliquem quouis membro mutilare,nisi publicis personis: priuatis autem non,nisi delicentia eius,cuius est membrum,in casu quo mehri putredo totius corporis saluti aduersatur. ARΤ. u. Utrum liceat patribus uerberare filios,aut dominis seruos. Conclusio. Quia filius subditur potestati patris,&seruus potestati domini licite potest uerberare pater filium & dominus seruum, causa correctionis & disciplinae. ART.III.Vtrum liceat aliquem homine in carcerare. Conclusio. Incacerare aliquem uel quaIitercuque detinere est illicitu: nisi fiat iecundu ordinem iustitie, aut in poenam,aut ad cautelam alicuius mali uit ad i. ART. IIII. Utrum peccatum aggravetur ex hoc quod praedictae iniuriae inseruturin personas aliis co
325쪽
ex hoc ipso aggravatur peccatum:potest tamen contingere,quod secundum aliquas circunstatias sit grauius peccatum, quod sit contra personam nulli coniunctam , uel propter dignitatem personae, uel pro- Pter magnitudinem nocumenti. ratis possessio &dominum,non quidem quo ad naturas rerum , sed quantum ad usum quo ipsis secundum rationem & uoluntatem uti potest ad sui com- modum&utilitatem.
AR. II. Vtrum liceat alicui rem aliquam quasi pro priam possidere. Conclusio. Quanquam hominem non deceat aliis quid proprium habere quo ad usum: impium tamen 6 est,&erroneum asserere, ipsum non posse quippiam proprium habere, quo ad potestatem procurandi de dispensendi alijs. AKT.lII. Utrum sit de ratione furti occulte accipererem alienam.
Conclusio. Propria ratio furti est, u si t occulta aceptio rei alienae. '.
A RT.IIII. Vtrum surtum & rapina sint peccata differentia specie. QVAESΤIO L XUI.
326쪽
Conclusio. Furtum & rapina ex hoc habent rati nem peccati, quod acceptio est in uolutaria ex patre eius, cui aliquid subtrahitur. Inuolutarium autem dupliciter dicitur, scilicet per ignorantiam, & uioletiam. Et ideo aliam rationem peccati habet rapina,&aliam furtum. Ergo propter hoc differunt specie-ΑRT. V. Vtrum furtum semper sit peccatum . Conclusio. Furtu cum semper iustitiae aduersetur: semper quoque peccatum necessario est. At accipereTa alienam uel occulte, uel manifeste auctoritate iudicis hoc decernentis, no est furtum, quia iam fit sibi debitum per hoc, quod sententialite sibi adiudicatum. Unde multo minus furtum fuit, pfiiij lsrael tulerunt spolia Aegyptioru de praecepto Domini, hoc
decernentis. Praeterea quae nunqua fuerunt in bonis alicuius siti lapilli &gem te, quae inuentu tur in litorumaris,ialia occupanti coceduntur. Et eadem ratio est de thesauris antiquo tepore sub terra occultaris,quin
rum non est aliquis possessor, nisi s secundum leges
ciuiles tenetur inuentor dare Principi uel Domino agri. Quaeda uero res inuenta fuerunt de propinquo in alicuius bonis. Et tunc si quis eas accipiat non an imo retinendi, sed animo restituendi domino, qui eas pro derelictis no habet, no comittit furtum. Et similiter si pro derelictis habeatur,& hoc credat in uetor, licet sibi eas retineat, non commjttit furtu: alias au te comittitur peccatu furti. Ite qui furtim accepit ri: sua apud aliti deposita,grauat depositariu: quia tenetur ad relli tuendu eam, uel ad ostedendu se esse iuno iv. Vnde peccat, & tenetur ad reueladu graua me depositar ij. Qui uero furtim accipit re sua apud altu in auste detentam, peccat quide, non quia grauet eum qui detinet & ideo no tenetur ad restitue dii aliquiduci ad recompea sandum sed peccat con tra com m u
327쪽
.Sec. Sec. Quaest. lxv I. 293nem iustitiam, dum ipse sibi usurpat suae rei iudiciu ,
iuris ordine praetermissio. Et ideo tenetur Deo fatil- facere,&dare operam, ut scandalum proximorum, si inde exortum fuerit, sedetur. ART. VI. Utrum furtum sit peccatum mortale. Conclusio. Cum furtum sit contra proximi chariis xatem, peccatum mortale de necessitate est. R R. VII. Utru liceat alicui furari d pter necessitate. Conclusio. Potest homo in extrema costitutus necessitate, ea quae alijs supersunt, furto, uel rapina accipere absque alicuius furti reatu. Nam res quas aliqui superabundanter habent, ex narurali iure debentur pauperum sustentationi.
AERT.VIII. Vtrum rapina possit fieri sine peccato. Coclusio. Non potest quippiam a priuatis personis absque mortalis peccati macula. Circa praedam aut,si illi qui depraedantur hostes,habeant bellum iustum,ea quae per uiolentia in bello acquirunt,eorum efficiuntur. Et hoc non habet rationem rapinae. Qua uis ponsnt peccare per cupiditatem ex praua in ten tione:si.c non propter iustitiam, sed propter praedam principaliter pugnent. Nam propter praedam militare, peccatum est. Si uero habeant bellum iniustum: rapinam
ςommittunt,&ad restitutionem tenentur.
ART. IX. Utru furtum sit grauius peccatu,e rapina. . Coclusio.Rapina est grauius peccatum,quam furtum: quia per rapinam no solum insertur alicui dampum in rebus, sed etiam vergit in quandam personae ignominiam siue iniuriam.
QVAESTIO LXVII. De oppositis uitlys commutatiua iustitia, ct primo de iniunitia iudicis in quatuor arti-
328쪽
Sec. Sec. Quaest. lXUII. ARTICULUS PRIMUS Vtrum quis possit iuste iudicare eum qui non est tabi subiectus.
Conclusio. N ullus aliquem iudicare potest, nisi sibi uel per ordinariam potestatem, uel comissionem subiectus sit. AR. II. Utru iudici liceat iudicare contra ueritatem, quam nouit , propter ea quae in cotrariu propon utur. Conclusio. Cum iudicium ad iudices spectet non secundum priuatam, sed publicam potestatem: oportet eos iudicare, non quam ipsi nouerunt ueritatem, sed quod secundum leges,allegata & probata,per i stes sibi publice innotuit. A RT.III. Utrum iudex possit aliquem condemnare, etiam si non sit aliquis accusator. Conclusio . Non potest in criminibus iudex quen- quem iudicare, uel condemnare,nisi habeat accusiatorem:cum uti iustitiae interpres non nisi inter duos iustitiam administrare possit. ΑRT. IIII.Vtrum iudex licite possit poena relaxare. Conclusio. Iudex inferior non habet potestatem absol*endi reum a poena contra leges a superiore sibi impositas: sed Princeps qui habet plenariam potestatem in Reipublica, si ille qui passus est iniuriam ,
velit eam remittere,poterit reum licite absoluere, si hoc publicae uilitati uiderit non esse nocumentum.
QVAESTIO L XVIII. De pertinentibus ad iniustam accusationem,
in quatuor ariculos diuisa . . ARTICULUS PRIMUS. Vtrum homo teneatur ad accusandum. Conclusio. Si quo rimen quis sciuerit,quod uergat in damnum reipuncae,si possit probare, tenetur
329쪽
ad accusationem, secus autem, si crimen fuerit quod probare non possit, minime tenetur. ART. II. Vtrum sit necestarium accusationesti in scriptis fieri.' Conclusio. Non modo accusatio, sed & quaecunque in publicis aguntur iudiciis in scriptis fieri debent. ΑRΤ. III. Vtrum accusatio reddatur iniusta propter calumniam, praeuaricationem, & tergiversationem. Conclusio. Iniusta omnis redditur accusatio, uel per calumniam,falsa crimis a imponedo, uel per praeuaricationem fraudem scilicet in accusatione adhibedo: uel per tergiuetiationem,totaliter uidelicet ab accusatione desistendo. ARΤ. IIII.Vtrum accusator, qui in probatione des cerit teneatur ad poenam talionis. Conclusio. AEquum est: ut si quis accusator in criminis probatione defecerit, & in periculum grauis poenae aliquem induxerit, similem uel talionis patiatur poenam.
V AESTIO LXIX, De uitlys contra iustitiam ex parte rei inquatuor articulos divisa. ARTICVLVS PRIMUS Vtrum absque peccato mortali possit accusatus ueritatem negare, perquam coddemnaretur.
Conclusio. Non potest accusatus in iudicio ueritatem interrogatus a iudice,mentiri uel negare,absque mortalis criminis incursu: potest tamen non respondere iudici in his quae interrogatur non secundum iuris ordinem, ac superfugere per appellationem ad superiorem iudicem. Α R T. II. V trum accusato liceat calumniose se defendere.
330쪽
296 Pec. dcc. I A. Conclusio. Non potest reus accusatus in iudicioca
Iumniose se defendere:sed potest in his , ad quae non
tenetur respondere,vel veritatem occultare, uel aliquo alio modo iuste se defendere,nullo autem modo ei licet uel falsitatem dicere,uel ueritatem, quam cofiteri tenetur, tacere,uel quoquo modo mentiri. ART. III.Vtrum reo liceat iudicium per appellationem declinare i i , Conclusio. Superiorem appellare in caula tulta, ubi quis nimiii a iudice grauatur, reo licet ; appellare autem iniuste,causa afferendae morae, ne sentetia proferatur, minime licet. Item non licet Catholico ad infidelem iudicem appellare. Sed& rationabiliter denegatur subsidium appellationis a iudicibus arbitrariis, qui non habent potestatena,nisi ex consensu lit gantium. Sed si sit simul ordinarius & arbitrarius iudex potest ab eo appellari: quia uidetur ordinaria potestas occasio fuis e quod arbiter eligeretur. Non aut em est licitum appellare post decimum diem neque tertio super eodem. ΑRTOI H. Vtruni liceat condemnato ad mortem,le defendere,si POS sit. . Conclusio. Ad mortem iuste condemnatus,no potest absque peccato se defendere: potest autem se defendere in causa iniustae condemnationis. Nam iniustum iudicium simile est uioletiae latronum: Et ideo sicut licet reiistere latronibus: ita licet resistere in tali casu malis principibus, nisi forte propter scandalum uitandum cum ex hoc aliqua grauis turbatio timeretur. Fuga etiam consulere sibi licet. Et si quis sit condemnatus,ut fame moriatur,non peccat, si cibum tabi occulte ministratum sumat:quia non sumere, esset seipsum occidere. Quae-