장음표시 사용
331쪽
QVAESTIO LXX. . De Iniustitia ad testes pertinente, in qua
tuor articulos diuisa di ii ARTICULUS I. VTrum homo teneatur ad testimonium serendum, . Concl. Si requiritur testimonium alicuius subditi auctoritate superioris cui in his quae ad iustitia pertinet obedire tenetur: tenetur testimoniu ferre i manifestis, & 1 his de 'infamia piscessit Si aut exigatur ab eo testimon tu i occultis,& de qbus infamia nopraecessit, no tenet ad testifica dii : si uero requirat ei testimoniu no auctoritate superioris, si sit ad libera duhoiem, uel ab iniusta morte seu pina quaecunq; , uel a falsa infamia,uel et ab iniquo damno: tuc tenet homo ad testifica dii. Et si eius testimoniu norequirat,tenertur facere qd in se est, ut ueritate denuci et alicui, qui ad hoc pos iit pro desse. Super his uero q pertinet ad codenatione alicuius no tenet aliquis ferre testimoniti, nisi cu a superiori copellitur Em ordine i uris. Et si immineat periculum accusatori, no est cura d si,quia ipse i hoc periculii spote se ingessit Porro de illis quae hoi sunt comissa in secreto per confessione. nullo modo debet testimoniu ferre, quia huiusmodi non fit ut homo,sed tanqua Dei minister. Circa ea uero quae aliter homini subsecreto committutur, si sunt talia quq quis prodere non tenetur: nullo modo debet ea prodere,etiam ex praecepto superioris , quia seruare fidem est de iure naturali. Denique ministri altaris secundum iuris ordinem compelli non possunt ad seriendum testimonium in causa sanguinis. ART. II. Vtrum sufficiat duoru uel triti testimonium. Coclusio. Duos uel tres testes in quovis iudicio diuino ac humano iure statutu est,ratioabiliter adhiberi. ART.
332쪽
ART.III. Vtru alicuius testimonium sit absque eius culpa repellendum, Conclusio Testimonium alicuius nonniiquam ob culpam nonnunquam sine culpa repelli potest. ART.IIII.Vtrum falsum testimonium semper sit pec
Conclusio. Falsum testimonium ferens,cum si periurus,& contra iustitiam ages & mentiens ueritatem peccat mortaliter, Sed quia contingit ex labilitate hum anae memoriae, quod reputat se homo quandoque certum esse de eo quod falsum est, si aliquis hoc cum debita solicitudine recogitans aestimet se certuesse de eo quod falsum est', non pecca t mortaliter, hoc asserens,quia non dicit falsum testimonium per se &ex intentione,sed per accidens contra id quod intendit. Testis autem iuramentum ad maiorem certitudinem testimonii requiritur.
De Iniustitia in iudiciis ex parte aduocatorum, in quatuor articulas divisa. iARTICULUS I.
VTrum aduocatus teneatur praestare patrocinium causae pauperum.
Conclusio. Ubi pauperum causis aliter subuen iri
non potest tenentur aduocati eorum suscipere causas di illis patrocinarissicut tenentur necesfitatem patieti misericordiae opus impendere . Et idem dicendum est de medico, quantum ad curationem pauperum. ART. II. Utrum conuenienter aliqui secundum iura arceantur ab officio aduocandi. Conclusio. Iure nonnulli ab officio aduocandi a
centur . non modo propter impotentiam ut furiosi, imp
333쪽
Sec. Sec. Quaest. IXXI. 29 impuberes,surdi & muti, & imperiti essed&propter
indecentiam, ut clerici, monachi,caeci, &-, infames, ac damnati de grauibus criminibus,quanquam clerici pro suis ecclesiis, & monaesum causis monasterij aduocare non prohibeantur, quia Ionterdum necessitas indecentiam tollere potest. ART.I II. Vtrum aduocatus peccet, si iniustam cau-
cinclusio. Advocatus,si iniustam causam scienter
defendat,grauiter peccat, & uinculo restitutionis tenetur: si uero ignoranter,defenderit, excusatura peccato,pro ignorantiae qualitate & excusatione. Quod si in principio credidit causam iustam esse, & postea in processu appareat eam esse iniustam, non de eam prodere it scilicet aliam partem iuuet,uel secreta suae causae alteri parte revelet; potest tamen & debet causam deserere,uel eum cuius causiam agit ad cedendum inducere siue ad componendum sarii dam no.Sed & aduocato defendendi causam iustam licet prudenter occultare ea, quibus impediri posset processus eius 3 non autem licet ei aliqua tal-ARΤ. II II. Utrum aduocato liceat pro suo patrocia
οῦ Cones usio. Licet aduocatis pro patrocinio suo in aliorum causis exhibito, pecuniam moderate fulcipere ecundum per sonae patriae & conditionem.
Q V AE ST IO LXXII. De uerborum iniuri s extra iudicium, ct Primo
. . . de contumelia,in quatuor arti culos diuisa it l, ARTICVLVS I.
VTrum edatumelia consistit in uωα - ά
334쪽
Conclusio. Contumelia consistit in uerbis, quibus aliquis id,quod est cotra alicuius honorem, deducit ad fili & aliorum notitiam. Tamen quia etiam facta aliqua habent uim uerborum, inde est quod coni melia extenso nomine ,etiam in factis dicitur. Porro conuitium & improperium cosistunt in uerbis, sicut di contumelia, quia per omnia haec reprelentatur aliquis defectus alicuius in detrimetum honoris ipsius. Vade quandoque quidem unum: istorum pro alio ponitur. HR. II. Vtrum contumelia seu conuitium sit peccatum mortale.
Coclusio. Contumelia, uel conuitium formaliter, animo uidelicet iniuriandi prolata, mortale peccatum est. Α RT. I H. Vtrum aliquis debeat contumelias sibi iI- . latas sustinere. . Coclusio. Illatas contumelias nonnunquam repellere homo potest propter bonum illius,qui contumeliam in lari,ad reprimendam illius audacia, & ad sua tuedam dignitatem,& auctoritatem. quanquam animo paratus quisque esse debet,omnes sustinere ini rias, si suae & aliorum saluti expedire con spexerit. ΑRT. I III. Vtrum contumelia oriatur ex ira.s: l Conci usio.Cibu contumelia ad uindicta properet ex ira magis,quam ex alio uitio oriri uidetur.
AESTIO L XXIII. De Detractione , in quatuor articulos diuis .
ARTICVLV S PRIMUS. V Trum detractio conuenienter diffiniatur,qubd se
denigratio alienae famae per uerba. Conclusio. Detractio est alienae famae per uerba denigratio .Et diffata moramoliareum qui contum
335쪽
Iiosus manifeste contra aliquem loquitur, detractor autem occulte: tum quia contumeliosus derogat hon ori, de tractor famae. ART. u. Utrum detractio sit peccatum mortale. Conclusio. Detractio per se loquendo, est peccatum ortale. Contingit tamen quandoque, quod aliquis dicit aliqua uerba, per quae diminuitur fama alicuius non hoc intendens, sed aliquid aliud. Hoc autem non est detrahere per se,&formaliter loque do,sed solu in materialiter & quasi per accidens. Et si quide uerba, per quae fama alterius diminuitur, proferat aliquis Propter aliquod bonum uel necessarium, debitis circunstantijs obseruatis: no est peccatum, nec potest dici detractio. Si autem proserat ex animi leuitate, uel Propter causam aliquam non necessariam , non est peccatum mortale, nisi forte uerbum quod dicitur, sit adeo graue, quod notabiliter fama alicuius laedat,& praecipue in his, quae pertinet ad honestatem v itae. ART. III. Vtrum detractio sit grauius omnibus peccatis,quq in proximum committuntur. Conclusio. Vitium detractionis, quo proximi laeditur honor, ex genere suo grauius est quam furtum: minus autem homicidio ac adulterio, quibus uita au
ART. IIII Utrum audiens, qui tolerat detrahentem,
Conclusio. Audiens detrahentem, sui posset resistere, si ei plocet detractio: eodem detractionis uitio reus est. Sed uerb non placeat ei peccatum , sed ex timore, uel negligentia, uel etiam uerecundia quadam omittat repellere detrahentem: peccat quidem, sed multo minus quam detrahens,& plerunque uenialiter. Licet quandoque etiam hoc potest esse peccatum mor at propter circunstantias.
336쪽
3oa dec. leo uuaeli. IxxIIII. a lxxv. 'QV AE S TI O LXXIIII. De Susurratione, in duos articulos diuisa, ARTICULUS PRIMUS. VTrum susurratio sit peccatum distinctum a detractione. Conclusio. Eb diuersa est detractio a susurratione, quδd detractione proximi honor: susurratione uerbamicitia laeditur,& illius intenditur separatio. AR. II. Vtrum detractio sit grauius peccatum , quam susurratio. Coclusio. Maius uitium est susurrationis peccatu, quam detractionis;quo amicitiam,quae susurratione . tollitur honori praestare certum est.
De Derisione ,in duos articulos divisa. ARTICULUS I. VTrum derisio sit speciale peccatum, ab alijs praemissis distinctum. Conclusio. Deriso diuersa est a caeteris linguae ui-lijs,quod per illam intenditur proximi erubescentis.
Eli autem erubescentia timor dehonorationis. AR. II. Utrum derisio possit esse peccatum mortale. Conclusio. Derisio in paruis ; ueniale peccatu est at in magnis,pensatis tamen cooditionibus personarum, peccatum mortale est.
De Maledictione, in quatuor a - ticulos divisa. Di ARTICULUS PRIMUS. V Trum liceat maledicere aliquem. Conclusio.Maledicere animo maledicendi, optando, eu imprecando malum alicui,illicitum est.
337쪽
AR. II. Vtruni liceat creaturam irrationalem male
Conclusio. Creaturis irrationalibus maledicere, ut Dei creaturae sunt, & ad rationalem creaturam oi di natae blasphemia est: eis aut maledicere, ut in seipsis sunt,illicitum est,cum sit hoc otiosum,&uanum. AR. III. Utrum maledicere sit peccatum mortale. oclusio.Maledicere formaliter, &magnu imprecari malu ex suo genere mortale uiti uti est, ueniale autem esse potest,uel si leue sit malit, uel se ndum animi leuem motum ad alterius malum. AR. IIII. Utrum maledicere sit grauius peccatu, quam detractio. . Conclusio. Detractio secundum suam generalem rationem grauius peccatum est maledictionis uitio, quod desiderium exprimit: potest tamen per accides maledactio grauior esse detractione.
De Fraudulentia in emptionibus, ct uenditionibus contiiugente , in quatuor articulos divisa. ARTICULUS I. VTrum licite aliquis possit uendere rem plus quam
Conclusio. Quanquam emere quippiam uilius qualia ualeat, seu uendere carius secundum se illicitum & iniustum sit: potest tamen per accidens secundum conditiones ementis ac uendentis, & illorum indigentiam, licite aliquid carius uendi, ac uilius emi: semper autem peccatum est, ubi aliqua circa hoc fraus contigerit. Et quidem iustum pre-xium rerum non est punctaliter determinatum, sed
338쪽
Conclusio. Cum pecuniae usus sit illius co sumptio ac distractio: in histum & illicitum ell, pro eius usu aliquid accipere.
A KΤ.l I.Vtrum liceat pro pecunia mutuata aliquam aliam commoditatem expetere.. Conclusio. Non licet aliquid pecunia aestimabile pro mutui recompensatione accipere, nisi sicut quoddam gratuitum donum quis aliquid susceperit.'ART. III. Vtrum qui canid de pecunia usuraria quis lucratus fuerit, reddere teneatur. Conclusio. Ea , quae quis lucratus fuerit ex rebus, quarum usus est illarum consumptio , reddere tene 'tur: non autem illa,quae consecutus fuerit ex rebus quarum usus non est illarum consumptio. ART. IIII. Utrum liceat pecuniam accipere mutuo sub usura. Conclusio. Quanquam nullatenus liceat quenqua ad mutuandum sub usuris inducere: ab eo tamen qui hoc paratus est facere,&eXercet, mutuum sub usuris accipere illicitum non est,dum modo propter suae ne .cessitatis subuentionem hoc fiat.
QN A E s TIO LXXIX. De his iustitia partibus sunt facere bonum,
ct declinare a malo, in quatu*r articulos divisa. ARTICULUS PRIMUS. 'V Trum declinato a malo,&facere bonum . sint nar
Conclusio. Declinare a malo,& facere bonum, ad' Pomnem iustitiam pertinet , ut eius partes tectin dum propriam rationem boni & mali. ART. 1I. Utrum transgressio sit speciale peccatum.
339쪽
non quidem ut diuina immutetur dispositio, sed ut a.
impetrζmus quod Deus per Sactorum orationes disposuit implendum. ΑRT. III. Vtrum oratio sit actus religionis . t Conclusio. Oratio est gelus religionis, per quam Deum homo reueretur, illi se sub ij ciendo. . . AR. 1li. Utrum solus Deus debeat orari. Coclusio. Oratio porrigitur alicui dupliciter. Uno modo quasi per ipsum implenda. Alio modo sicut per ipsum impetranda. Primo quidem modo soli Deo orationem porrigimus: quia omnes orationes nostrae ordinari debent ad gratiam, & gloriam consequenda , quae solus Deus dat. Sed secudario modo orationem porrigimus sanctis angelis,& hominibus, non ut per eos Deus nostras petitiones cognoscat, sed ut eorum praecibus & meritis.orationes nostrae sortiantur efferictum. Et ideo dicitur Apocal. 8. quod ascedit fumus incensorum de orationibus sanctoru de manu Angeli coram Deo. Et hoc etiam patet ex ipso modo quo Ecclesia utitur in orando. Nam a sancta Trinitate pe- . timus,ut nostri misereatur: ab alijs autem Sanctis quibuscunque petimus, ut orent pro nobis . ARΤ. V. Vtrum in oratione debeamus aliquid determinate a Deo petere.
Concluso. Sunt quaedam bona.quibus homo male uti non potest,quae scilicet malum euentum habere non possunt.Haec autem sunt quibus beatificamur, ει quibus beatitudinem meremur: quae quidem Sancti orando absolute petunt: caetera autem non sim pliciter & determinate, sed eatenus a Deo sunt pe- tenda, quatenus cum Dei uoluntate poterunt conformari. ART. VI. Vtrum homo debeat temporalia peterea Deo orando.
340쪽
Conclusio:Quanquam non principaliter,secundario tamen,&quasi organice licet orando temporalia petere,sicut & eadem desiderare licet. ART. II.Vtrum debeamus pro alijs orare , t Conclusio.Cum non modo nobis ted alijs ex charitate desiderare bona debeamns: pro alijs quoque
orare,& non tantum pro nobis oportet.
ΑRT. VHI. Vtrum debeamus pro inimicis orare. Conclusio. Necessitatis est, ut in commu nibus nostris orationibus quas pro alijs facimus, inimicos non excludamus. aut peis specialiter Oremus, Psectionis e no necessitatis,nisi in aliquo casu speciali. ART.IX.Vtrum conuenienter septem petitiones Orationis Dominicae assignentur.
Conclusio. Oratio quam Dominus in Evangelio septe petitionibus conclusit, persectissina a est: quia si rectὰ &cogruenter oramus,nihil aliud dicere possumus,quam quod in ista oratione Dominica positu est. In qua non solum petuntur omnia quae recte desiderare possumns, sed etiam eo ordine quo deside randa sunt: ut haec oratio non solum instruat postulare, sed etiam sit insormativa totius noliri affectus. ART. X., Vtrum orare sit proprium rationalis
Conclusio.Illi proprie competit orare, cui conuenit rationem habere,&superiorem,quem deprecari possit. Diuinis autem personis nihil est superius. Bruta autem animalia non habent rationem . Unde neque diuinis personist, neque brutis animalibus conuenit orare,sed proprium est rationalis creaturae. ART. XI. Vtrum Sancti, qui sunt in patria, orent pro nobis.
: Conclusio. Vigilantij error fuit,qudd dum uiuimus,muino Pro nobis orare possumus.Postqua autemortui