장음표시 사용
181쪽
Meta texH. x. coeli commen. I.
rum, qui dicum intellisεtiam esse
a Mitelli retia & ex orbe iit magis num qui
amnia intellectiva dieitur qua ta . Anima stet. lestiua excedit Halias
Philosophi probintis anima esse corporis actu quia omne id per quod altera propria op
ratio inest, corporis actus est. sed per intelligentiam e lo propria operatio inest i igitur antelligentia est actus coeleltis. Praetere quod largitur ipsi rei ynitatem, largitur etiam scesse, quoniam ab eodem est elle, de unum et se. ut scribitur in hoc Σ. de anima, sed intelligeatia largitur corpori cclesti unitatem igitur largitur ei ipsum elle. minor patet ex Auer. d cente quod ex intelligecia,S u fit inagis unum, qua ex materia Sc forma corruptabilium. ursus,in abstractis idem est sorma, finis, & ag&, sed causalitas formae est dare esse reis igitur intelligentia dabit sorinaliter cile cclo, ad hoc iacit etiam authoritas Auer. I Physdicensis. P coeleste corpus constituitur per intelligentia, sed intelligentia non constituitur per coeleste corpus, iam vero sicut negatur de intelligentia quod colit tuatur a coelo. ita aes matur de ipso. quod constituatur ab intelligentia, sed negatur quod intelligentia secundueste, constituatur a ciclo: ergo affirmatur de ipso, quod constituatur ab intelligentia secua dum elle, ' ita intelligentia erit forma informas, & sic erit actus corporis, do id quo compus vivit dee. de consequenter diffinitio animae conuenit sibi. Sed isti sic asserctes sunt iam ani sesto errore, quia definitio animae utraque non competit nisi sormis informantibus corpus organicum. quale non est corpus coeleste, unde Ia Lletaph. ait Auer. omne compositum est nouum 5c eorruptibile, si intelligentia ellet forma dans esse coelo, tunc Gelu ellet compos 'um. de sic nouuin, Se consequeter corruptibile. Propterea soluendo breuiter rationes adductas, dicimus ad primam, si non bene adducunt ratione Arist. sed ordine prinpostero, quia illud quod est conclusio accipiunt pro medio . non enim i)hilosophus ibi ita ratiocinatur sorma est causa ut res sit, ala cst forma, ergo est i ausa ut res sit, quonia ibi nointendit concludere, P sit ca ut res sit, ted si sit causa in triplici genere cautae, ut forma. finisti agens, undeco edit ut 91 intelligentia iit forma assistens, ut naui tribuens ei operationsi quae est motus, eo niagis quod intelligentia non est principium quo mouendi, c intelligendi, sed principium, quod mouet, εἰ intelligit. Ad aliam dicimus ae Auer intell git in exintelligentia de orbe fit magis unum, idest in diuisibile.& ς ternum, quam ex materi a , . so ma materiali. Ad tertia in dicimus P intelligentia est e. ficiens, quia est Principium in tus, est finis, quia ecelum est propter intelligen tiam, se est forma altillens,authoritas Aueri ducit ad hoc il, coelum dependet ab intelligentia 'no ad eius dispositiones.& quoad esse. n. quidem formaliter, sed inquantum eii agens conizruans ipsu in. Vide D.Tho. p. p. q τα ar. s. ubi disputat de animatione coelorum, & de PQ ei a Dei q. 6. ar. 6 de α. contra scies cap 16. ubi ex professo quaerat si substantia intellectualis possit uniri corpori, de per quem modum, facit etiam pro noc quaesito videre Capreolum 1. senu dili luci. ido Zinaniaram Theor. 7O. N Soncinatem in q. su p. Iv. Metalli. q. II.
IR C A hie quae dicuntur in hoc quaesito, posset aliquis dubitare de anima in
tellectiva, nunt de ipsa sit e tenta, quia eum in homine non sit nisi ipsa,quae largitur ei elle diuisibile, quantum, extensum, figuratum, & corruptibile, ex quo sequitur ipsam ess e extvniam, quanta, diuisibilem, figuratam, de corruptibilem, cum Nemo dat quae non habet, si anima intellectiva haec omnia tribuit homini, sequitur quod de in se haec omnia habeat. Nisi dicamus 2 in anima inueniri haec omia puta esse corporeum, materiale, quantum, figurarum, S c. potest dupliciter intelligi uno modo sor- maliter: alio modo virtualiter, Sc P quamuis in ea non inueniatur haec formaliter, sunt in .men in ea virtualiter, sicut trigonum non est in tetragono formaliter, sed virtualiter, de sieanima dat qd habet virtualiter ,quandoquide cum sit tantae excellentiae ut det ei corporeum, extensum, figuratum, de c. necnon P esse intellectuale. 5c indivisibile , inquantum forma. litet excedit omnes alias formas, hinc sequitur. 9, compositum sit quantum. de figuram siu-biective.de forma illius compositi sit in diuisibilis formaliter, naturaliter quilibet Philosoplius hoc agnosccre potest, in inter form4s pure indivisibiles, quales sunt intcit gentiae, deformas pure diuisibiles, quales sunt formae omnino materiales, mediat forma in ciuisibilis formaliter, de diuisibilis viri ualiter, cur ex formali indivisibilitate, conuenit esse non quaatum, de a virtuali diuisibilitate, convcmc facere formalit cr eas eatensum subicctive. Λ dueri e
182쪽
et Aduerte Aligenter m eum dicimus animam intellectivam dare esse ex tesum composito,
intelligitur non de esse actualis existentia , sed de esse essentis, illud namq: est indivisibile.&immate riale sicut anima ipsa, hoc vero diuisibile. & immiteriale illud est unum simplicitate communicatum tantum composito & materiae, hoc vero est unum compositione ex materia, & forma. Nota figmentum quod aliqui inscij imaginati sunt, quod Amst ponataliam animam sentientem, quae constituit coelum in esse,& ab hac anima coelum ist aiat .est neque graue, neq; ique. sed quintum com us, & continet virtute species rerum sensibilium. non φ illae inter se actu secretae sint, sed quia ipsius subtantiae Pirtute omnia sensibilia existente, Ac per has species de sensibilibus faciat iudicium: quia sensui non suseipiunt simula. cra ab externiς obiectis. led per imagines quas habent de sensibi l ibus iudicant.& huius sententa et volunt fuisse simplicium asserentem sub comuni animae destinatione, quam x de anima Arist. tradidit coelestem animam eontineri, quia cum trisariam considerari possit, pri-m . ut eatis principium est. ea ratione quaens, quo pacto a primo Philosi consideratur, secundo, ut rebus quae ortii se interitum patiuntur cooperatur, & de ea g Phys. factus est sermo, demum ut est principium quo coelum est Gelum . atque virq aAiones exercet, & ita in libris de anima spectatur,& se in cetio duaς existere animas docent quarum altera sensitiva est, per quam coelum est aut in il .dc illis explei iniones, quae ei ut animal est conueniunt altera intelligetia voratur quae orbiculari corpori tributa est ut est diuinitatis particeps . Dii hane euam coelum in gyrum mouet iis de in elligit. sed si vix videre salsitatem horum lege D. I ho. p. p. quaest. o. ar. 3. 3c 2 eontra genti cap. in disputatis quaest. de potentia de quast. 6. M. 6. de quolib. I 2. ar. 9. 5c de spir. creaturis ar. 6. t. q. quae cali lect. 3.
I R C A quaesitum hoc de numero potentiat si animae, dubitare posset aliquis de
subiecto harum potentiarum num sit anima ipsa. ut ratio dictare videtur, quandoquidem sicui se habent potenti et corporis ad cor pus, ita se halient potetiae animae ad animam, sed corpus est subiectum corporalium potentia rite igitur Zc anima trit subiectum potentiarum animae. ves eriti sum coniunctum. ut ex lib. de Somno 3c vigilia videtur sentire Philosophus dicens, m sentire non est proprium animae, neque corporix sed . oniuncti. & sic fotentia sensitiva est in coniuncto, sicut in subiecto: unde sequitur cy no sola anima est subiectum suarum potentiarum. N Nisi dicamus et, illud est subiectum operatiuς potenti et, quod est potens operari, omne cnim accidens denominat propriusubiectum, idem autem est quod potest operari. 3c qa operatur, unde oportet s eius sit potensii, sicut subiecti cuius est operatio, ut ipsemet i hilosophus fatetur in libris de Somnole vigilia, manifestum est autem, P quaedam operationes sunt animae, quae mercentur sine organo corporali, ut intelligere, M velle, unde potetitiae quae sunt principia ham operatio num sunt in anima, sicut in iubiecto, quaedam vero operationes sunt animae, quae exercentur per organa corporalia. si t visio per oculum, auditus per aurem, Se simile est de Oibus alijs operationibus nutrit iux, S sensitiuae partis, si ideo potentiae , quae sunt talium ope. rationu principia, sunt in coniuncto, sicut in subiecto. Licet opinio diuini Platonis sum rit m sentire est operatio animae propria, sicut Sc intelligere, qua opinione reci tat D. Aug. dicens 9, anima, quaedam leniti non per corpus, i vo sine corpore, ut est si nor. 1e huius. modi, quaedam vero sentit per eorpus. quam qua dupliciter intestigi possint haec vel ba, videlicet op anima quaedam sentit cuid corpore, quaedam sine corpore, uno modo q, hoc P dico cum corpore, vel sine corpore determinetatium sentiendi. secundu cpexit a lentiente. 8c se nihil sentit sine corpore: quia actio sentiendi non pol st procedere ab an ini a. nisi per organum corporale, alio modo potest intelligi, ita praedicta determinent actu sentiendi ex parte obiecti, quod lentitur, Ae sic quaedam sentit cum corpore, idest in corpore existentia, sicut cum sentit vulnus, vel aliquid huiusmodi , quaedam vero lentri sine corpore idest non existentia in corpore, sed solum in apprehensione animae, sicut quando sentit se tristari, vel gaudete de aliquo audito. U nde soluitur dubitatio praernua dicendo. θ omnes potentietri,cuntur esse animae, non sicut suluini, sed sicut principii: quia per anima coniunctum habet, quodpct ealta verisuoac. verari pollic. I E sieturi iustaret operationes Pot Eti Tex. 1
simaranima intellectiva existentis ec
opimo p nentia antisma sent. ea te in QUO
3. de animalea. s. Qsso animaedii delatuear hysico. Intelligitia est patii ceps dunnitatis TubitatI. de subiecto
Qiue poten tia sunt in asa, at quae
Cpinio platonis de arationibus animae Lib. I ad iraei IVeiba Auin stini expia
183쪽
rum animae attribuuntur corpori propter animam, quia ut scribitur in hoc lib. anIma est quo sentimus & intelligimus primo, sed prima principia operationum animae sunt potemtiae: et o potentiae per prius sunt in anima. Dicas si omnes huiusmodi potetiae P priuisunt in anima quam in coniuncto. no sicut in subiecto, sed sicut in principio. Si quis adhuc instaret dicendo i cum genera potentiarum distinguantur se dum diuersitatem ope. rationum, sed tantum sunt tria genera operationum, quia operationes animae distinguuntur secundu diuei sitatem ess e ritum viventiam, sed tantum sunt tria esse rerum viventium Pule a dubi ut habet D. Tho. in hoc lib. igitur tria tantum sunt genera potentiarum animae: ergo non iς' quinque ut determinauit Auctor. dicas ad hoc P non intelligit D. Tho. in opera iones distinguatitur tantum secundu elle, sed in ordine ad esse, & ad formas secun au quas sunt talia' ''' esse, vi de non dixit, operationet distin sui oportet secundum d: stinctionem esse viventium, i de anima sedlic, oportet operationes cosiderare iecundu i inuenitur esse in uiuentibus, hoe est secuneap. I. dum T requirit elle viventium. Vide D. Caietanum dubitantem qnomodo appetitiuum Vid ς ε .st coincidit cum omnibus generibus, x speciebus potentiarum animae. x Apollinatem G te monensem, & Romanum Egidium , lauetumq: in loco correspondenti.
I R C Α hoe quaesitum oceurrit difficultas dedistinctione memorit ab intel Isctu, num hς sintduς potentiae realiter distin is sicut voluntas est poletia distiacta realiter ab intel ectu. & intellectus ages est potentia distincta realiter ab in. tellectu postibili se etiam inemoria sit potentia distincta reali tir a voluntate &,b intellectu agente &postibili. hanc veritatem suadet ratio potassima, quia sicut est in par te sensitiua ita in parte intellectiva, sed in parte sensitiva memoria distingoitur a sensu: igitur & in parte intellectiva memoria erit distincta ab intellectu , cuius tamen oppositusin. tire videtur Arist. ponens intellectum esse locum speciersi, & hoc est de ratione memoriae mest thesaurus, vel locus conseruatiuus specieru, & sic memoria non erit diuincta ab istellectu . Propter quod Avicennas totaliter negauit memoriam in parte intellectiva. sia
i'i' δη, ite, vult intellectus intelligere fluit in ipsum ab intellectu agente species intelligibilis V q vG intellectum agentem potuit esse ultimam intelligentiam sicut Averr. penultima , di
Alei. Deu gloriosum. ratio potissima 'ua mouebatur Avicennas haec, erat vis cognosciti ua non recipit nisi cognoscibit Her,sed intes lectus est vis cognoscitiua: ergo non recipit nisi cognoscibiliter, at retinere species absque cognitione est here eas non cosnoscibiliter sed realiter quia non per modum cogniti, ieἡ reidit quilibet forma est in subiecto: ergo nullavit cognoscitiua retinet species qua primum definit habere cognitum ut cognitum : unde ut in parte sensitiva conseruentur species,est necessarium distinguere vires sensitivas in eo gnoiciti uas.&' non seruant, & in thesauros specierum in quibus conseruantur apprehenis. & qm talis distinctio virium sensitivarum permittitur,quia tota pars sensitiva est orti. nica ex hoc habet-retineat aliquid per modum rei communicans in hoc cum materia cor moriti, & intellectiva pars quia ab omni corpore est eleuata,consequens est 2, pars intelle et tua recipiat tantum coznoscib. liter, & consequenter cy non cou seruet. 'Sed deceptus est Iulini in Avicennas in hac ra Itone,quia concesso toto suo processu &conclusione quae sequitur, scili Auleea.'ret intellectus nihil recipit nisi intelligibiliter: herior consequent a s ergo non recipit nisi quandiu actu cognoscit,supponit unum falsum. cm recipere cognoscibiliter contingit uno tantum modo .s. in actu eu tamen contingat duobus modis . s. in actu puro di in actu permixto potentiae . s. in actu siccundo,& in actu primo, unde in distinitione animae ponitur quod est actus primus sicut somnus, qct non saluaretur si tunc tantum non operaretur inest in pota, cum hoe sit comune omnibus principijs passi uis, sςd optime saluatur euanimi ' ponitur talis natura P est actu quandoq; ut somnus, quandoQ; ut vigilia, constat autem cresse , somnus est esse in actu primo, & rursus eonstat 91 elle actum pr/mu recipue con uenit animae intellectius: igitur non ex hoe quod organica est pars sensitiva, sed ex alia r - . - tione in qua communicat cum intellectiva, habet P retineat species, di actu non cognoscat Gliatio . nee species conseruari est esse per modum rei, sed est esse cognoscibiliter, non actu nee po cierum. teati sed medio modo inter actum & PQ cetiam l. partim in actu &rarum in potentia. em suescitiuum
reai petesnoie ibi uter dupli is alter diai
184쪽
tellectiva t.aeli alia oo eritia a b in
gnoscisunm enim tripliciter potest se habere ad cognitum . s. pura potentis,ac tune me estognoscibile in adiit, nee cognitum in actu, sed utrumque in potentia, vel partim in actu. M partim in potentia , εc tune est cognoscibile in actu , di non est cognitum in actu, sed est in potentia, ut sit cognitu in actu,vel totaliter in actu. 8e tune est ipsum cognitum in actu.
inde eum species conseruatur, obiectum est in cognoscitiuo cognoscibiliter , quia ut co-nn Olcibile quamuis non ut cognitum : de quia obiectnm esse cognoscib liter utroque m do . s. ut cognoscibile, Sc ut cognitum non auertit Avicennas, ideo putauit obiectum remanere per modum rei,dc errauit. Verum licet ponamus memoriam i parie intellectiva,
non est tamen necesse ipsam esse realiter distinctam ab intellectu possibili. quia diuersitat potentiarum in parte intellectiva. aut est ex diuersitate formali obiecit, ut inter intellectum, de voluntatem . aut ex diuerso genere attingedi idem obiectum Brmaliter: sed me- teli su rumoria , dc intellectus postibilis non potest distingui primo modo, quia ad rationem po iii. tentiet passiuς pertinet conseruare, sicut de recipere. quod etiam est munus ipsius memoriet: nec socundo modo, quia hie modus diu ei fiscat intellectum agentem a post bili. quando. quidem munus intellectus pol sibilis est ut inoucatur ab obiecio actu exi flecte, de munus intellectus agentis est ut faciat obiectum in actu : igitur in parte intellectiva non est diuersitas potentiarum alia nisi inter intellectu in agentem dc poisibilem , δἰ ce memoria eo in-eidit eum intes lectu possibili. Ratio in contrarium soluitur negando maiorem. quia sntuitur , pr teritum de praesens pollunt esse propriae disterentiae potentiaria sensitivarum, secundum Hom oppodiuersitatem obiecto tum, non autem potentiarum intellcctivarum. De his vide Diuu . Tho. I. senti dist. 3. q. ar. I. de in quest . dii Putatis de er. q. T. ar. 3.& q. Io. ar. . oc conti genti cap. 7 .
IRCA distinitionem traditam de potentia generatiua dubitare possiet aliquia ubd si est virtus prodite di simile generanti secundum speciem, sequitur et, siet
mina concurrit active in generatione prolis, cum babeat virtutem generati. uam , quod est contra Arist. coseparantem arti virtutem seminis in patre, semateriam ministrata a matre ligno de quo arti se facit statuam, de I physetia ait Philos anim libui quod mulier est veluti materia in generatione, τι materia cocurrit tantum passive, igitur de femini. Hoc idem tenet D. Tho. loquens de conceptione corporis Christi, in qua Heata 3. p. q. stivirgo nihil active operata est, sed solani materiam ministrauit, licet ante conceptionem A sit operata aliquid active, praeparado materiam, ut estet apta conceptui. In contrarium
tamen sunt medici. praecipue Hippocrates lib. de formatione scelus, de Galenus libro de Spermate asseremes semella active concurrere in generatione prolis , quia agnoscitur per ternotomiam seminas habere testes ab intrinseco datos sibi a natura ad tradedum sperma ad vasa genital ia, de nisi concurrerent active, frustra sibi dati essent a natura, hanc opinionem 3. sent .d. 4. sequutus est Scotus, confirmando ipsam sic Primo, formas eius de speciei consequutur po tenti et naturales eius de speciei: sed masculus, dc semina sunt eiusdem species: igitur si ser mam νnius sequitur generativa activa simillier de alterius . v Et confirmatur quia aliter vegetatiua maris S seminet differrent sicut activa de passiva, de ita essent potem iet omnincialterius rationis . Secundo. mater naturaliter Plus diligit filium quam pater, ut alle. est Arist. qd non esset nisi filius esset opus suum . consequentia probatur, quia etiam pater diligit filiuxtiuia opus, quod active produxit, sic ei iam 5c mater. Tertio, filius quandoq; assimilatur magis matri qua patri: ergo in matre est aliqua virtus act i ua conie 'uentia probatur quia agens intendit assimilare sibi effectum . itaqJ effectus nulli assi.
milatur nisi propter aliquam actionem eius. Quarto, quia matrem tantum esse quasi vas in quo sicut in loco conueniente generatur proles, de de aliquo eius ut materia non via detur plus dare matri qua terret in generatione minete, si de aliquo eius generatur min ra. 8: se tallis terra esset mater mineret, immo ho esset mater vermis geniti in eo loco conuenienti ex aliquo hominis. Et si dicitur qubd vermis non est eiusdem speciei obicietur qu5d asina est mater mutet, de tamen i 5 est eiusdem speeiei. ' Sed Seot ut sorte inuidia vlidi inroraci mulante ut in pluribus doct. D. Tho. non argumentis. sed detractionibus lacerare conatus est, numquam enim D. Tho. somulauit ausculum di seminam esse diuersae speciei. nisi
185쪽
Dub laticissi visione quomodo fi
materialiter , sed formaliter loquendo, inter marem , de seminam semper saluatur unita specifica Ae informis & in potentijs , sed disterentia ponitur ex parte cori oris, seu materiadum pet es res sectas non penes potentias animae diuersias soranilis altivi, & passi ui co locatur, res enim 'acta ex parte corporis se tenet. Consonat hoc speciscet Suerti ali maritS semine in gentre sexu et disterentia , siquidem maris se seminet formalis est in genere si xus, materialis autem in genere animalis, unde ista specifica disserentia ex parte materia consequens genus animalis rationabiliter inseri in ipsis proprijs effectibus maris, m nun et diuersarum latronu condationes. Vnde si est et vera opinio Scoti, sequeretur quod semina sine cocursu viri poliet foetum cocipere. conlequentia probatur quia in semina est virtus activa. Ec virtus quoque passiua : ergo potast concipere cum in illa sunt omnia r ει qui ut a. est enim mimu uin quod est materia scelus. &eit semen quod est causa esse times in semine sit virtus formati uir igitur omnia requisita ad concipiendum. propterea elide relinquenda opinio Scoti tanquam ex item a desalla quod mater eoncurrat active ad se nerationcm . Et similiter opinio non ullo ru. asserentium matrem concurrere pure taeditiue de passive, qn quidem apparet aliquas seminas cocipere sine vi la delectatione, aliquas ero coaura voluntatem, ut scripsit Avicennas de quadam muliere concipiente in balitaat: rahente spernia supernatatu in aqua, in qua praui homines balneantes sper malitiae rant, haec etia politio tanqua extrema salia iudieatur. vera ac peripathe: ira sententia. x
media inter has extremas est qua tequitur D. Th. &esi Arist. Ac Alberti .m mater est primcipium activum nrate, filii. Sc pals tuum generationis eiusdem . Et rationes adduci det facili soluuntur . & prima quidem in qua vult Scotus potPtiam vegetatiuam mulieris elle activam quia est eiusdem speciei eum potentia vegetatiua ipsius masculi. conceditur quo sint eiusdem speciei ellentialiter , tamen disierunt specie accidentaliter&in genere se usis propterea po:etia generativa ipsi ut seminet potest esse activa respectu materiae proxima propriae geniti, sed respcctu generationis est passiva. Ad confirmationem dicimas,2 potentia generativa maris N seminε dupliciter considerari possunt: primo in se. & sca xeiusdem rationis: secundo ut reseruntur ad res effectas ab eis,&lie sum diuertarussi: tion una, quia diuersificantur secundum rationem activi de passii ui agendi de patiendi. II Ad seeundam de dilectione, dicimus quod mater diligit filium tuum, ut proprium ope est citiae secundum propriam materiam, seu proprium corpus ipsius si iij,εli enim ipuis Eliua causa materiae proximae sui filii. εἰ Ad tertiam de timilitudine dicimus. quia a similitudinis potest ella dispolitio materiae, est enim mestruum ita mulieris in pote a p. si ira ut semen in potentia a tuta, spermate igitur imbecilli existente, de non potente sese mare materiam ad tui simile ex impedimento, format illud ad matris similitudine quiamrstrua est magis matris quam patris similitii linis receptiuum . unde 'pe masculus a scitur cum neuo , vel stygmate matris. liocenim non ob aliud est niti quia me struum tamateria communi ς,3c deciditur a miteria iam toti distributa in qua particulares dispo 'tiones membrorum aliquatenus imprelli sunt. Ad vitiniam dicimus qubd concipi a contra illos qui dicunt matrem concurrere pure receptiue, & passive: hi enim leae. 0 i nionem extremam, contra illos qui sustinet aliam extremam opinionem P mater cooc trit activae: nos autem media via incedimus a terendo φ mater est principium acti uti prinximae materiae filii, de est principium passivum generationis eiusdem, & ideo uoacst i tum vas vel locus tac. ut imaginatur Scotus.
O T A circa quartum argumentu in quo est sermo de oeulis mulieris misit tae, de de oculis basilisci venenosi in istibus aere, g, solet fieri quaestio de iisne, num fiat extra mittendo, vel in tramittendo: & multi voluerunt θῆit ei: ni i t tendo sumendo occasionem ex hoc argumeto, & etiam quia si vilio fieriti tramittendo, tunc sequeretur P visus non videret res quantae sunt, quia oculus non est tratus , sicut res, nee illud quod recipitur in oculo est maius ipso oculor eum ergo nos id mus res secundum imagnitudines persectas, quas habent in rerum natura , tequitur pyi
186쪽
In secundum Librum de Anima. 18
duo eontrarIa essent in eodem , nam simul videmus album & nigrum: si ergo aliquet visi bilia susciperentur in oculo, duo simul essent contraria. Adde etiam P si intramittendo, & non extramittendo fieret visio , tue sequeretur P una res numqua apparebit op essene duae , sed hoc est salsum. cu vi ἐeamus oculo eleuato, vel depresio P una res apparebit dum Circa illum dissicultatem suerunt variae opiniones. l nter quas fuit opinio Democ: itiponentis P a rebus visibilibus defluebant corpora subtilia usque ad oculum. & res pratentia ipsorum fiebat visio. contra quam opinionem digreditur Α oand in libro de Sensu.&senlato, adducendo plures rationes. 3c primo quia noa pollet percipi distantia visibili tima visu impedientibus illis corporibus praesentibua oculo. x. quia aliquod magnum visibile non pollet simul totum videri, quia pupilla non pollet ea istens corpus peruium totum defluxuum simul suscipere. Praeterea quo non laborat visum in v Llendo id scipiens tot defluxu:.3c incidientibus tot eorporibus, de quare etiam illa sic subtilia exilientia non impedirentur a ventis . ac quare etiam oculis clausis non videmus cu sint subtilia 3 debuissent enim penetrare oculu excelsu subtilitatis. φὶ Diuinus Plato in Thimeo posuit m ab oculis exeunt quaedam fulgura quibus illuminantur vis bilia dc videntur, de si e vilio fit extra . mittendo, de mouerunt ipsum rationes supra adducis quam opinionem impugnat Aristin lib. de Sensu, bc Sensato , ut eli ibi videre, & declarando ipse Philol. quo sit viso ait, ma forma rerum visibilium . lumine vel colore immutatur medium illuminatum ad spe ciem coloris, vel luminis . & medium immutatum immutat visum. Se sic fit visio rei cuius similitudo informat organum visus,qua veritate posita nullum sequitur inconueniens. Et ad rationes in oppositum dieitur. Ad primam ut habetur in rei p. quarto ars quisiti principalis . Ad secundam diei mus P si visio Poneretur fieri suscipiendo aliquod quantum, de corporeum, tunc non pollet res magna videri tota simul, sed sic non ponimus sed illud susceptum est quid spirituale, de impariabile, dc est similitudo totius scilicet spiritua. lis de in tetionalis,& ideo videtur tota res licet pupilla sit tanta. sicut in parito apparet situ. Ad tertiam dicimus i licet albedo, εἰ nigredo,N inuersaliter extrema ssensibilium fini contraria, tamen intentiones eorum non sunt cO utrariae sed totum disperat . quia in uno puncto med ij simul est intentio albi. δἰ nigri . ideo non contrariantur , nec repugnant. Ad ultimam diemuis uν ideo una res videtur aliquando ut duata quia cum sint duo nerui procedentes ad oculos in quorum contactu illa est vis, ubi uniuntur duae species, quae reci piuntur iii extremitatibus oculorum, conuenit unum allorum neruoru eleuari a loco eo tactus, vel aliquo modo , quia remoueri a loco contactus , dc tunc illae species visibiles delatae per neruos in spiritu visio ad sensum communem non unitatur in aliquo uno puncto& tunc coiificatur, de praesentatur tamquam duo, 6 iudicatur esse duo, quantu si ex par te virtutis vitiuae, quando ergo dicitur 91 unum non potest viori ut duo. verum est oculo existente in sua naturali dispositione, sed per modii accidentalem, di innaturalem poli ibi uerit. Vide in is . particula problematum , problemate II.
T sciantur patroni opinionum harum, quas recitat Auctor. 3c omnes alii qui de hae mite ita scripserunt: est notandum, P prima, & famosa opinio de lensu agente. suit illa, quam tuetur Iandunus. e Apollan ars Cremonentis. Hi asserui duas esse potentias sensitivas in quolibet organo realiter distinctat, agentem leti ieet, 3c patientem, & organum ratione τοzzntiae, εἰ passivi recipit species. ratione agentis sentit, de agit 3c sensatio actio est . Alia fuit opinio ipsius Plotini quam sequu tuc est Simplicius in hoc lib. exponedo lex I. unde arbitratur sensationem ellie actionem soli ut animae, Sc nullo modo passionem, asserit .n specie sensibilem in solo organo recipi, quae excitat animam, Vesuli sopi Iam, ad sentiendum, tamen ipsa anima est, quae sola per potentiam sibi inli remem videt, evitat. olfacit, &c. Tertia opinio est Romani Egi dijde cognitione Angclorum, & Pauli 'caeli.& Caietani.Timensis, M Augustini Suessant in libello de sensu agente. Hi enim Omnes asserunt m ad sensationem duo necessatio concurrunt, unum o parte obiecti, quod est species &s .ilitudo ipsius, alterum ex parte sen cientis, quod cii vis, Se ro eua isto uiaua, di si descit unum ictorum, sensatio non fit, sed Ra x nece si
moeriti deis uisione. Alei latio Dei contra mira . vide fuere. I. de ani maerimen. π
visus nε uia det extra mitendo se lin
a. de anima I. o. q. h. Opinio prima de secisa
sequi tui sis i ii eius. Terra Aopianio Romamni Isidi μ
187쪽
ctoria ea Al. ber. in summa de nomine.
Vti 1ελα ad sibilia ita intelle bas ad intelliei-
nte .ssario coeurrit utruque. ς Vnde sequitur ex hae opinione . P sensat Io ng est sutiquam receptio. N vnio speciei sensibilis cum potentia ,& vi sensitiva, unde in medio non dicitur receptio speciei. sensatio, quia deest vis sensitiva, in organo au tem animato sens tio eth, s cilicet uisio, vel auditio: ob id aliquo modo potentia dici potest est 'ctiva eausa sensationis. Ied non P eliciat actum altu praeter species receptione, haec est sermaliter sentatio. Et hane opinionem tutat etiam videtur Card. cater. qui postqua soluit quaestionem αIaria pulchram, ac difficilem, num sensus sit potentia ad actum primu , dc stra. an ad actum secun iij tantum, deducit solutionein huius quaesiti, an sensus sit potentia pure passiua, α concludit vanam este phantasiam puta uuari senium agentem, addendo si quatuor suu uuae saliunt istos pauperes, duo comunia, & duo specialia. vide ibi. QSarta Opinio qua videtur tequi ' ucior.eil opinio Alberti Magni lib de aprehensione, & in summa de homine, hic enim arbitratur, P species in organo est principium activum sensationis. de pote tia organica informata per Lpeciem est principium sentationis, e huius opinionis videtur etiam elle D. Tho. dicens. sicut calor est principium formale calefactionis in igne,ita species rei viset est principium sermale vi fionis in oculo. & 79. q. p. p. art. 3. soluens ars mentum v, sicuti se babet sensus ad sensibilia, ira intellectus ad intelligibilia, sed quia re sus est in potentia ad sensibilia, non ponitur sensus agens, sed sensus patiens tantum: ergo eum intellectus noster sit in potentia ad intelligibilia, videtur m non debet poni intellectus agent sed patiens tantum . Sed non concludit hoc argumentum, quia sensibilia in ueniuntur actu extra animam. 6c ideo non oportet ponere sentum agentem,Sc quia in parte nutritiua omnes potentiae lunt ae lue. in parte sensitiva omnes passiuae, in parte intellectiva est aliquid a uiuum .dc aliquid passivum: hoc idem etia scribit de verit. q. x s. aris. hinc opinionem sequutus est Scol. 2. de anima q. lv. N Capr. φ. sent. dist. Iq. quaest. i. Vide etiam x.contigent.cap. sq. ubi disputatur de opinione Plata de unione animae in tellectivae ad corpus. Vide quoque Auctorem in expositione illi ut cap. ubi declarat quomodo sentatio est operatio se sus.& quomodo stosus est potetntia passiva. quomodo statire maritu in moueri da.
I x C A id quo4 habetur in tertia responsione secundi argumenti. 2, sensus n3 potest errare per se circa proprium obiectum, potest tamen errare per aetares. Dubitaret aliquis, an pol sit dari aliquod sensibile in actu. 2, non possit seαtiri, quia si datur . grauior difficultas accideret, quomodo se haberet sensus ei rei istud, inerraret. vel no. Sc P detur istud, ita probant aliqui. a ius primus potest ellasne actu secundo, ut scientia sine confiderare. ut patet in hoc libro , sed sensibile est ictita primus respectu sentire: ergo sensibile potest ese absque eo quod unquam sentiatur . praeterea sicut est de sensu . ita est de sensibili, sed potest ei Ie aliquit sensus seeunda acta ita debilis, qui non potest sm actum sentire,sicut sensus subtilior excellit minus subtilem. hie sensus minus subtilis seorsu in separatim non sentit per seipsum, licet coniunctus eumuli, stat ire possit: ergos militer potest este aliquod sensibile, quod non potest secundum se sentiri. lieti existens in toto faciat adsensibilitatem totius. Adde etiam quia quando e utique est aliquod natum agere aliquam actionem sub determinata quantitate, ipsum p test esse ita par viam, quod non poterit in illam actionem: cum ad actionem requiratur de bita qualitas sicut sorina,vi scribit Averr. g. Phy. sei sensibile est natum agere in sensuri sub determinata quantitate: ergo poterit elle scos bile in actu ita paruum, ς, non aget neerois it agere in sensum de sic non roterit scutiri. Propter bas rationes quae taciet sun diaeit hic Alexand. quod sit dare aliquod lenii bile seorsum existens , quod non potest acta secundum se sentiri, quae opinio ut m ibi videtur non potest stare, quandoquidem si ella aliquod seu sibilet quod nunquam actu posset sentiri, tunc illa potentia et Iet ociosa. quia renatur Waliquod sensibile ordinet ut ad hoc, quod quandoque actu sentiatur.5c sic si nua quam habens talem potentiam posset actu sentiri, tunc illa potentia non attingeret situm Lue m. bc sic esset ociosa: hoc autem est in conueniens in natura, ut scribitur primo lib. de
Ciao M a Rado . et Et ascina inr, quia quod est imPossibile sentir unostibile est esse seu sibile
188쪽
sibile t. Metaphy. si enim impossibile est esse sentiens, impossibile est esse sensibile: erigo per oppositia a destructione conse luentis, si pol sibile est aliquod esse sensibile. postibile est ipsu tri sentiri. Ac se omne sens bile in potentia sentiri potest, quia eius est potitia mi ui
est actui: sed omni sensibili inest pota sentiendi: ergo de actus lenti Mi aliquando eo petiti Rationes Alexand. non cocludunt. Et ad prin m dicitur , I, quamuis actus primus possit esse sine secundo ut scientia sine considerare, tamen existente actu primo, oportet Pseeundus actus sit possibilis. 6c cum est impossibilis actus secundus, non inest ei primus actus: unde concedo, a, aliquod sensibile potest esse, quod non sentitur secundu actum, sed quod sit aliquod sentit, ile,quod non possit seu tiriaioc habeo pro impossibili. Ad secundam dicimus verum esse s sensibile si debet agerem sensu in , requirit determinata quantitatem, sub qua minori agere non potest: sed stacim cum potest esse aliquod sensibile,potest habere istam quantitatem, quae sibi sui scit ad mouendum sensu in , aliter . n. non esset sensibile seorsum existent, & de tali est sermo. Ad tertiam quae est secunda in ordine, dici. mus, g, veru est v, sicut est de sensu, sicut suo modo est de sensibili, sed no est aliquis seri luxata debilis seorsum, Se diuitim existens, qui nullo modo possit sentire, sed bene veru est paliquis subtilior, de vigorosior altero potest illum alterum excedere in potentia sensititis, iis secundu se non est nata sentire, quia nec sin se potest esse separata. Vide D. Thom. I a. quaest. 3I. arti s. Uide etiam L. contigent. cap. 6ώ. In quo disputat D. Tho. contra patient et sensum de intellectum ei te idem vide etiam Auctorem idi expositione illius eap. de quaesito principali. vide Averr. allereme sensum in maiori parte non decipi ei rea propria obiectum. vide etiam Alber. tracti 3. eap. s. ti Apollinarem, q. 13. & conclude cum Simplicio. M Themistio, secum Auctore qui I imitat propositionem triplici conditio .
E hoe quaesito lege D. Tho. p. p. q. 17. ar. t. de q. senti dist. 49. q. 2. ar. 1. qaLbus in i is declaratur latius sensibile per se & per accidens, de quomodo simi. litudo sensibilium est in sensu tripliciter. lege etiam 2 sent. dist. I . q. x. t. . 3c p p. q. ε . art. I. lege Alberi in hoc lib. iecudo de anima tract r. cap. q. MSeotum quarto sent. dist. I . quaest. s. oc Iandv. quaeit. IS. Philoponum, dc Themissic pitulo I 1. huius lib.
VIA auctor adducit in tertio notabili definitionem coloris traditam ab Aristo. in lib. ὁe sensu, de sensibili dicens, P color est extremitas perspicui in corpore terminato, haec definitio patitur difficultatem , siquide videmus p quali ras non potest esse extremitas, quia extremitas est in genere Pantitatis.oc essentiae oraedicamentorum sunt impermixtet, ut scribitur primo Post. sed color est qualitas de tertia specie qualitatis: igitur color non est extremitas. ηl Praeterea, quod est in extremitate, non est extremitas, quia ni bit suscipit seipsum, ut ait Averr. 3. de anima , sed eolor suscipitur in extremitate: ergo color non est extremitas I Adde etiam quia extremitas estruid indivisibile, euin sit terminus, terminus est in diuisibilis, quia li terminus esset diui. bilis, tune terminus haberet terminum, de ille terminus haberet alium terminum . 8c fiead infinitum : extremitas ergo terminus existens est indiuiti bilis si inpliciter . sed eo lor est diuisibilis. quia passiones naturales in infinitum diuiduntur, sicut Jc corpus in quo repe riuntur, ut patet 6. Phy s. ergo bee. Nisi dicamus P extremitas potest capi ilibus modis, primo pro ea tremitate corpo iis ut corpus. εἰ illa est super ficies quae est longitudo cum la. ii tudine.cuius extrema sunt duo puncti. 5e sic color non est extremitas. Potest ieeundo accipi pro extremitate perspicui secundum 2 perspicuum est, de se etiam color non est sorrnaliter extremitas, quia secundum corpora colorata terminata substant colori. de recipiunt colorem, non est idem elle cum colore, cum nihil substet sibii pii, nee est ratio 2, ali quid substet sibi; sieut nihil recipit seipsum . nec est causa in recipiendo ipsum. ut scribit Averr. 3. de anima. sed extremitas perspicui ut pei spicuum est , est illud ratione cuius cor. rora colorata sulci Piunt colorem, α substant colori immediate, quandoquidem est ead innatui alii
189쪽
ni idem su tecto. inione tamen,&diffinitione illinpuian. ur. Vide
natural Is proprIetat secundum quam eolorantur,idest recipiunt eolore illa quae eolararitur ab exterius .c lumine sibi ab extrinsecus adueniente, sc ea quae colorantur I. intricis eui s. per comixtionem suorum simplicium principiorum, nam unius suscepti debri esse unum susceptiuum: unde ea quae colorantur eae terius, recti iunt colorem ratione Peripi cui, itast perspicuitas est propria dispositio ad suscepti onem coloris, ob hoc dixit Alexand. v diaphaneitas in corporibus est materia coloris: ergo in corporibus solidis, S quet interius colorantur colore sibi proprio, & permanente, pia perspicuitas est suscepti ua coloris, certum autem videtur P non est susceptiuum coloris secundum actum, nili secundum extremitatem tuam: ergo extremitas perspicui ut perspicuum. est receptiuum coloris in corporibus terminatis Sc solidis,3c est illud quo mediante corpora substant colori immediate: er go non est essentialiter color nec econvcrso. Primum vero se probor ill a quorum unumis d. suseipit magis de minus, in ipso est motus, di in alio no est motus, nec magis re mittun ima c. v. non sunt idem qui aditati : sed color, de ea tremi tat nrimo modo sumpta. ita se habent vepat et ex praedicamentis : igitur non sunt idem. 4 crtio modo capitur eat rem iras pro Color si is qualitate lecunda consequente mixtionem perspicui eum lumine, S opaco in corpore ter ζῆ ςψ ni mirato de sic est color. de ponitur extremitas in definitione coloris ad modum generi non inesse, o quod sit genus coloris, ita dicitur poni tanquam genus, quia extremitas est communis adrimi medio extremitatem corporis secundu P est corpus, N. diaphaui tecundum diaphanu est , Ied , um . Vidς terminatur per hoc qd subiungitur diaphanum in determinato corpore. Quibus stan'M R tibus dicitur ad primam rationem, P concludit colorem no illa eri remitatem primo in P dici h do sumptam, quod concedamus sic quoque concludi t ratio secunda de tertia. Sed nota Pristes eolo quando dicitur,color est extremitas perspicui in determinato corpore, si Ir extremitas e ce Mi piatur pro extremitate perspicui ut perspicuum est, sic est materialis praedicatio, εc non es βς ςς PQ sentialis, sed si caperetur extremitas pro qualitate cou sequente mixtionem lucidi G1 Peripiis iri', ' euo, & opaco in terminato corpore, tunc est praedicatio est enitali si & color est illa exirem Vide Cale. tas essem aliter , corpus terminatum est illud quod habet in se aliquod terminatii in quo nita6ecolo- M. I. dc Inq de malo, quaeu. x. ar. 2. vide etiam Q. q. I. ar. 3. quomodo color est obit ν , dclum ctum materiale visus, & lumen est obiectum sor male.
ADDITIO TER Ti AE DECIMAE QUA Es T.
Dubitatio pulcher ima ex vel hi a si ius Tho. Aneeulus videat rat amittido an
Actio immanens x transiens eii. s. Metaphys.
I R C A tertiam conclusionem, quam ponit Auctor, P lumen extrinsecum non requiritur propter colores, videtur P sit contra verba D. Tho. p. p. q. 67.ars. soluendo tertium argumentum, in quo ait et, sicut calor agit ad formam ignis, - quasi instrumentatrici in virtute formae substantialis, ira lumen agit ouasi instrumentaliter in virtute corporum celestium, ad producendas formas substantiales, o ad hoc s iaciat colores visibiles actu, inquantum est qualitas primi corporis sensibilis . & . s. ar. 3. soluendo secundum arg. in quo disputat de intellectu agente, recitando duas opiniones de lumine, videtur acceptare , P lumen requiritur ad visum, ut saciat colores actuvisbiles: male ergo dicitur, sp non requiritur propter colores. Et augetur dissicultas, quia oculus cum videat extra mittendo, non requirit illuminationem mel ij, sed tarum O. Iores in actu, hoc autem fit ser lumen.& sic sequitur lumen requiri ex parte coloria ad bee V t fiant actu visibiles; antecedens probatur multipliciter, & primo sic, quia videnrirs quod oculo moto in tenebri , vel in luce clausis palpebris apparet fulgor quida, ς, non ellet nisi visio fieret extramittendo. Secundo, quia virtus cuius operatio in actio, operatur eatri. mittendo, nam actios per traiit in aliud ab agente, sed operatio virtutis vitiuae est actio, ut seripsit Auctor sex principioru : ergo &c. Tertio. si visio fieret intus suscipiendo, tuehabens speciem alicuius visibilis, videtet illud, Ac hoc est manifestum: sed non est ita, qui icum aliquis meditatur sor uter, aliquod visibile potest transire per arae oculos suo .cuius speciem recipit, Sc tamen non percipit illud. Quarto aliquis volens persectius videre aliquid. comprimit oculum, scd hoc nouelset,si vitio sitiet latus suscipitari immo magi; d baci
190쪽
In secundum librum de Anima. Is I
hberet perire, It mclius recipxrer, sed pro tanto fit illa compressio, ut melius exeat. & e tra alta ur, 'VOdc si aluitiendi est ad visionem, sicut tenens lapillos inter digitos pretini t digitos, tu ult e. Ii Ure velociter lapillum . Sunt etiam experientiae de catis, de canibus quorum visus emittit lucieii quo videt: de de mulierilius inficientibus specula, de bati ilco interficie Gelio ruincat lolo visu . Quia hie tagitur duplex difficultas, prima si lumen requisitur G parte inediis, an ex parte obiecti, quae clare deciditur hic ab auctore secundum :zntentiam L . illo Τc Averr. cm lumen externum non dat esse ipsis coloribus, de quod requiri: ux ex parte med ij, ut fiat actu peripicuum. N ad aut horitatem D. Tho. dicimus uadu .dic er coloro pollunt dici vili biles in actu , uno modo quia habent virtutem in se undς videri mi sint, auu modo quia actualiter videntur. primo modo, non sunt visibiles actu per lume e trini uni. led per naturam suam , secundo modo sunt visibiles actu per lumen, rana m per dispositionem requis tam ex parte medij, de sic intellexit Beatus Tho. in locis allegatis, 2 II men facit colores actu visibiles, idest actualiter videri, sed tuenegatur cqnlequentia,iqvia non dicitur lumen Late colores visibiles, quia det coloribus virtutem mouenda mediuη sed quia di sponit aetem, perquam dispositione oculus actu litet patitur a colo te. 'l Secunda disticultas est quam tetigi superius, & latius in quaesti nibus meis Metaphysicalibus, ii oculus videt extram utendo, vel in tramittendo quam dubitationem soluens Democritus dixit 2, ab oculis exit pyramis visualis cuius cuspis est in oculo, di basis in lupei ficie rei vile de cum exitus, de rei ius non sit iussi corporum, seque . batur si haec pyramis visitatis ellet quodda corpus. 6 Plato aut e voluit ab oculo exit quoddam luinc n. quod distunditur. de diuiditur usque ad aliquod spacium aeris exterioris, de ibi copulatur lumini exteriori, de sic fit visio. Sed opinio Arist. est, P visus videt in tramittendo Propter multas rationes , quas ibi adduxi, nunc sufficit soluere dubitationes adductas, dc ad rationem illain , in qua dicitur, quia cum oculus videt&c. negatur conse quentia, ta a d primam probationem antecedentis, dicitur, in caula illius apparitionis sui potis in oculo moto cit ratione leni talis, 3c diaphantitatis, hinc nulla est emissio ignis ibi. Ad secundam dicitur. ς, illa est actio immanens, 5e non trantiens. Ad tertiam dicimus P non sequitur, quia habens sp ciem potest elle impeditus. vel propter meditatione, de attentionem vehementem circa illud conliderandum, vel propter aliqua aliam causam, unde amoto impedimento, si uim videbit . Ad quartam dicimus i ideo illud fit. quoniam virtus unita fortior est seipsa dispersa, unde melius videmus per iistulam, quam per locum ampli simum.quia species visibilis congregatur, de sic fit meli ut iudicium 'l Ad illud quod adducitur de lumine catorum, & eanum, dicimus P illud non est ratione visi nis iaciendae. sed prouenit ex parte compositionis organi corporalis. illud de mulieri bus inficietibus speculii. est propter emissionem sumi corrupti ab earum humoribus procedentis per oculos raros existentes , 5e porosos, sed illud accidit visioni, cum non semper insit, de ite quoque basiliscus non inficit per aliquid exiens ab oculis, quod sit per se r equinium de necellari uin ad visionem, ita per emissione sun a putridi εἰ venenoli magis exeuntis per oculos, quam per aliam parte, ratione subtilitatis, de porositis oculi. sed uberius videas solutionem huius quaesiti in quaestionibus nostris su Per primum Metaph.
ADDIT i O QUARTAE DECIMAE Q VA EST.
VIA hie agitur deesse ipsi ui luminis, num habeat esse intentionale, vel reale,
de quia variae fuerunt lylii losophorum opiniones de ipso, ut narrat Avicennas. QSidam voluerunt de numero quorum fuit Democritus, lumen sit corpus: quia Eabet proprietates corporis, ut est serri, intersecari, dc reflecti, baee omniaeonueniunt lumini aut radio, sequitur ergo lumen sit corpus. ex hoe coi argumento. Eabens proprietates corporis, corpus est , eigo dcc huius opinionis etiam videtur Ξ, fuerit D. Dionysius Areopagita dicens. diuerti radi j coniungi itur, 3e separantur: coniuncta . de separatio est ipsius motus localis, qui competit corporibus. Immo D. Aug. quoque dixit. φ lux in corvoribus tenet primum locum: igit*r est nobilissimum corpus, quia videtur habere nobilissimam figuram, de trinain dimensionem. Huius quoque optat
vis νιdetur 2 fuerit'. dictus, lumea est irca ianis. S Alij volueruli xt Pythagorici,
in manens. vide D. Th. i. sent. dist. o. q. a. I. viae etiaptimo ecnti