C. Sallustii. Crispi Coniuratio Catilinae et bellum Iugurthinum fragmenta eiusdem historiarum, e scriptoribus antiquis ab Aldo Manutio, Pauli f. collecta. Scholia Aldi Manutii index rerum, & uerborum memorabilium

101쪽

praedatoria manu, sed magno exercitu compar to , bellum gerere coepit, O aperte totius Num diae imperium petere . ceterum, qua pergebat, urbes, agros uastare, praedas agere; suis Enimum, hostibus terrorem augere. Adherbal ubiistelligit processum , uti regnum aut relinquendum, aut retinendum armis clet ; necessario copias parat, Iugurthae obuius procedit. Interim haud lon re a mari prope Ciribam dum utriusique exercitus con edit : quia diei extremum erat, proelium non inceptum .sed ubi plerumque noctispr cessit , obscuro etiam tum lumine; milites Iugum ibini,signo dato, castra hostium inuadunt ;β-misomnos partim, alios arma fumentes fugant, funduntque. Adherbal cum paucis equitibus Cirthamprofugit: et, ni multitudo togatorum fuisset, quae Numidas insiquentes moenibus prohibuit. tino die inter duos reges coeptum, atque patratum bellum foret. Igitur Iugurtha opidum circi m- sedit: vineis, turribusque . O machinis omnium generum expugnare aggressitur: ma xime festinans tempus legatorum antecapere , quos ante proelium factum ab Adbertate , omam missos audiuerat. Sed postquam senatus de bello eorum accepit ; tres adolescentes in Astica legantur; quia bos reges adeant; sienatus, populiq. R.ue bis nuncient , velle, O censere eos ab armis discedere: ita seque, illisq. dignum esse. Legati in Iricinu matur res ueniunt eo magis, quod i mae

102쪽

mae, dum proficisci parant, de proelio facto,

oppugnatione Cirthae audiebatur .sed is rumor ne menservi. cessorum Iugurtha accepta oratione

restondit: ibi neque Maius quidquam, neque carius alantoritate senatus esse: ab adolescentia itasse enisum, ut ab optimo quoque probaretur: uirtute , non malitia, P. Scipioni, summo uiro, placuiFse: ob easdem artes a Micipsa, non paenuria libe-τorum , in regnum adoptatum esse: ceterum, quo plura bene, atque Irenue fecisset, eo animum suum iniuriam minus tolerare: Anerbalem dolis uitae suae insidiatum: quod ubi comperisset, eius sceleri obviam h he : populum R. neque recite, neque pro bono facturum ,si ab iuregentium festprohibu rit : poctremo, de omnibus rebus legatos breui amissurum. Ita utrique digrediuntur. herbalis copia appellandi non fuit. Iugurtha ubi eos Africa deceisisse ratus est, neque propter naturam loci Cintam armis expugnare potes iuriis, inque fossa moenia circumdat: turres exstruit , easq. praesidiis firmat: praeterea dies, noctesse aut per vim, aut dolis tentare: defensioribus mo orium praemia modo, modo formidinem ostentare: suos hortando ad uirtutem arrirere: prorsus inte ius cuncta parare. Adherbal ubi intelligit omnes suas fortunas in extremio stas, hoIte insinu ,s emouxiij nullam, paenuria rerum necessariarum bel. lum trahi nonposse; ex iis , qui una Cirtham pr fugerant , duos maxime impigros delegit: eos,

multa

103쪽

multapollicendo, ac miserando casei suum, con firmat , uti per bonum munitiones noctu ad pro ximum mare , dein Romam Verent. midae paucis diebus iussa esciunt: litterae Adheriasii in senatu recitatae: quarum sententia haec fuit. Non mea culpa saepe ad uos oratum mitto P. C. feduis Iugurthae subigit: quem tanta libido ex singuendi me inuasit, ut neque uos, neque deos immortales in animo habeat; sanguinem meum , quam omnia, malit . itaque quin tum iam mensem; ocius cr amicus populi armis obfessus t neor: neque mihi Micipsae patris mei beneficia, .

neque uenra decreta auxiliantur: ferro, an fa me acrius urgear , incertus sum. Plura de Iugum tba sicribere dehortatur fortuna mea: etiam an

te expertus sum , parum fidei miseris esse . nisi i .men intelligo illum , supra quam ego sum , petera , neque simul micitiam uestram , O regnum meum sterare. utrum grauius existimet, neni mi occultum est . nam initio occidit Hiempsarem, fratrem meum: deinde patrio regno me expulit . quae san fuerint nostrae iniuriae, nihil ad

uos . Aerum nunc regnu uestrum armis tenet: me,

quem uos imperatore 2Pmidis posuistis , clausum obsidet: legatorum uerba qua ii fecerit , pericula mea declarant . quid est reliquum, nisi uis uestra, qua moueri post ἰ nam ego quidem uellem, O haec , quae scribo, O illa, quae antea in senatu . , questu sum, uana forent potius , quam inferia

104쪽

mea fidem uerbis faceret. Sed quoniam eo natus sum , ut Iugurthae scelerum ostentui essem : noniara mortem , neque aerumnas, tantum odo m-mici perium ,stcruciatus corporis deprecor . regno F umidiae, quod uestrum est, uti libet consuliter me ex manibus impiis eripite, per uos, per maiestatem imperinper anticitiae dem: si ulla se pud uos memoria remore aui mei Massanisae. His litteris recitatis, fuere qui exercitum in Amcam mittendum censerent, quἄprimum Adhorbalisubueniendum: de Iugurtha interim uti consuleretur ; quoniam non paruisset legatis . sed asi fidem illis fautoribus regis sun a o e missim tale decretum fieret. ita bonum publicum, ut

inplerisque negoti s solet ,priuata gratia deui ta .

legantur tamen in Africam majores natu nobiles , amplis honoribus usi, in queis fuit M. Scaurus, de cluosupra memoraui us , consularis, Otu in 1enatu princeps. bi , quod in inuidia res erat , simule' a 2 missis obsecrati, triduo n uim adscendere: deinde brevi Vticam adpulsi, si

teras ad Iugurtham mittunt, quamoclyme ad prouinciam accedat, se ad eum at senatu missos. Ille , ubi accepit homines claros , quorum auctoritatem maepollere audierat , contra inc pium suum uenisse; primo commotus metu, amque libidine, diuersus agitabatur. timebat iram senatus , ni paruisset legatis .porro animus cupiadine caecus ad inceptu scelus rapiebatur . uicit ta-F mou

105쪽

men in auido ingenio prauum consilium. Igitur,

exerti tu circumdato, summa ui clatham irrum--

p nititur , maxἶmelberans, diducta manu h - sum, aut ui, aut dolis sese casum uictoriae inuenturiι m. quod ubi fecus Procedit, neque , quod in tenderat , escere potes, ut prius, quam legatos conueniret, Adherbalis potiretur ; ne, amplius

morando, Scaurum, quem plurimum metuebat, incenderet, cum paucis equitibus inprouinciam uenit. ac tametsiι senatus uerbisgraues minae nunciabantur, quod ab oppugnatione non desisteret: multa tamen oratione consumpta, frustra legati discessere. Ea postquaU Cirtiae audita sunt, Italici, quorum uirtute moenia defensabantur,co Di, deditione fassa , propter magnitudinem p

puli inuiolatos sese fore, Adherbali suadent,

uti seque , O opidum Iugurthae tradat: tantum ab eo uitam pacificatur: de ceteris senatui cu-τae fore . as ille , tametsi omnia potiora fide Iugurthae rebatur, tamen , quia penes eo idem, si aduorsaretur, cogendi potestas erat, ita, uti censuerant Italici, deditionem facit . igitur Iugurtha in primis Adherbale excruciatum necat: deinde omnes puberes Numidas, arque negotiatores pr misiue, uti quisique armatus obuius fuerat, inte

fecit . quod postquaU I ymae cognitum en, oe res in senatu agitari coepta: ijdem illi ministri regis interpellando, acsaepe gratia , interdum iurgi s trahendo tempus, atrocitate DCti len*bant: et ni C.

106쪽

star

ast:

lis i

Memmius, tribunus pl. designatus, uir acer inferius potetiae nobilitatis, populum R., edocuiFset id agi, uti perpaucos factioses Iugurthaesi ius codonaretur: profecto omnis inuidia ,prolatandis consultationibus, dilapsa foret: tanta uis gratiae , atque pecuniae regis erat .sed ubi senatus de- ἀ- ili ti conficientia popula timet: lege Sapronia' uinciae futuris constulibus 2 Hia , atque Italia decretaesunt: noloeclarati P. Scipio Nam ea , L adem ripae ': P umidia Calpurnio ,

Scipioni Italia obuenit: deinde exercitus , qui in. Iricam portaretur,sicribitur , Itipendium, aliaque, quae bello usui forent , decernuntur. At Iugurtha , contra nuncio accepto, quippe cui, I smae omnia uenum ire , in animo haesierat; selium , O cum eo duos familiares ad sienatum legatos mittit: iisque , uti illis , quos Hiempsale in terfnto miserat , praecepit , omnes morta es pecunia aggrediantur. qui postquam Ioniam aduentabant, sienatus a Bestia consultus est , placeret ne legatos Iugurthae recipi moenibus: ijq. decreuere, ni regnum , i umq. deditum uenissent, agi diebus proximis decem Italia decederent. consul missis ex senatus decreto nunciari iubet: ita insi ctis rebus , illi domum discedunt. Interita Calpurnius , parato exercitu aegat sibi homines nobiles, 'fiatiosios , quorum au toritate quae deliquiset miginta cubat: in queis fuit Scaurus, cuius de natura, O habitu supra memorauimus . nam F a iu

107쪽

- in consule nostro multae, artes mimii, corporis erarit: omines auaritia praepedi bat . patiens lasoru , acri ingenio, satisprouidens,

belli haud ignarus, firmissimus contra pericula , O legiones ter Italiam di tigium ,

- . vique inde Siciliam, porro ex Sicilia in sirisa tra: vectae . Igitur Calpurnius , initio paratis commeatibus , acriter Numidiam iniressus e sis multos mortades , O urbes aliquot pugnando ce-- pit. Sed ubi Iugurtha pecuniaper legatos tentare, belltique, quod administrabat, seritatem ostendere coepit: animus aeger auaritia facile conuersus es. ceterum socius, O administer omnium consiliorum assumitur Scaurus: qui tametsi a principio, plerisque ex factione eius corruptis, acerri me regem impugnauerat ; ta en m nitudine pecuniae a bono, honestoq. inprauum abstrantus est . Sed Iuturtha primum tantummodo belli moram redimebat , existimans fest interim aliquid Ismae pretio, aut gratia effecturum: postea vero quam participem negotii Scaurum acc*it; in maximas' adductus recuperandae pacis ,statuit cum eis de omnibus pactionibus praesens agere. Ceterum interea fidei caussa mittitur a constule Sextius quae t sorinopidum Iugurthae Vaccam : cuius rei in1 erat acceptio fruMenti, quod Calpurniuspa- προ α legatis imperauerat: quoniam deditionis mora indutiae agitabantur. Igitur rex , uticonstitue

rat . in castra uerit: ac pauca praesenti consilio lo-

- - cutus

108쪽

IUGURTHINVM 3 cuius de inuidia sui facti, ataue uti in deditionem acciperetur; reliqua cum Bestia, Scauro secreta transigit: dein postero die , quasi per saturam sententhis exquisitis , in deditionem accipitur i sed , uti pro consilio imperatum erat , e banti

X X X , pecus , atque equi multi, non cumpa --ι 'nius

tur. Postquam res in Afri gestas , quoq. modo a tae forent , fama diuulgauit: i 'mae per omnes locos, O conuentus de facto consulis agitari : i. pud plebem grauis inuidia: patres solliciti erant e probarent ne totum flagitium, andecretum inis fulis subuerterent , parum constabat . at mari me eos potentia Scauri, quod is auctor, O socius Bestiae ferebatur , a uero , bonoq. impediebat . at C. Memmius, cuius de libertate ingenii, odio potentiae nobilitatis supra diximus, inter dubitarionem O moras senatus , concionibus populum ad uindicandum hortarie monere, ne remp. ne libertatem suam desererent: multa superba, crudelia facinora nobilitatis ostendere: prorsus intentus omni modo plebis Mimum accendebat. ei. sed quoniam ea tempestate Asmae Memmii fi- ι cundia clara, pollensq. fuit; decere existimauiu nam ex tam multis orationem esus perscribere. mac potissimum ea φωκα quis in concione reditum Bestiae huiusi odi uerbis disseruit . .'

109쪽

Multa me dehortantur a uobis , iugirites, nisi studium reip.omnia superet; opes fa tionis, uestrapa, - tientia, ius nullum, ac maxime, quod innocentiae . plus periculi , quam honoris est. nam illa quide - i . , ludibrio fueritis su i. . , perbiae paucorum; quam foede, quamq. si perierint uestri defensores , ut uobis animus ab igna nia, arque focordia corruptus sit: qui ne nunc qui inimicis, ex 'rgitis; atque etia nunc. timetis eos, quibus uos decet terrori esse . sed qua q-ν quam haec talia sunt: tamen , obuiam Deo Ii nis potentiae , animus subigit. certe ego libere ς π ' 'T-, a parente meo tradita est , portar: uta um Ufrustra, an rem faciam, in v -- χ- tum en, iusirites. Neque ego uos hors Vi tor , quod saepe maiores uestri fecere , uti contra iniurias armati eatis . nihil ui , nihil fecessione opus est: necesse in , suomet ipsi more praecipites eant. Occiso Ti. Graccho , quem regnum sibi pserare aiebant, in plebem Romana quaestiones graues habitae sinit .pon C. Gracchi , O M. Fulu3

caedem, uestri item ordinis multi moraries in cam re necati sunt. utriusque cladis non lex, uerrenulibido eorum finem fecit. Sed sane fuerit regnio paratio , plebi sua restituere: quidquid sine Dingui

110쪽

IUGURTHINVM gloriam, maximas diuitias esse: tamen, haec

talia facinora impune suscepisse, parum habuerer . itaque postremo leges, maiestas uestra , blata , i

Ohumana omnia hostibus tradita sunt. maue 3 'eos, qui ea fecere, pudet, aut paenitet: sta incedunt per ora uestra magnifice, sacerdotia, O consulatus,pars triumphos suos ostentantes: per inde quasi ea bonori, no praedae , habeant. Seruici aere parati, iniusta imperia domiunorum no perfodrunt: uos, ut ιirites, in imperio nati, aequo aridmostruitutDoleratis ς Atqui sunt hi, qui rem, occupauere ζ homines siceleratissimi, cruentis raus --nibus, immani auaritia, nocentissmi, i demq.---

perbissimi, quibus fides, decus , pietas, postrem honesta, atque inhonem omnia quaestui sunt. Tars eorum, occidisse tribunos pl. alij quaestiones iniustas , erique caedeυ in uos fecisse, pro munimento tabent . ita, quam quisque pessime fecit ,

tam maxime tutus est: metum a scelere seuo ad tynausiam uestram transtulere . quos omnes eadem cupere, eadem odisse, eade metuere in unum coegit. sed haec inter bonos Vmmitia , inter malos factio est. quod se tam uos sisertatis curam ha beretis , quam illi ad dominationem accensisunt et . profecto neque resp. sicuti nunc , uastaretur 9 in beneficia uestra penes optimos , non audacissi mos, forent. Maiores uestri, parandi iuris, et maienatis connituendae gratia, bii per fecessionem