C. Sallustii. Crispi Coniuratio Catilinae et bellum Iugurthinum fragmenta eiusdem historiarum, e scriptoribus antiquis ab Aldo Manutio, Pauli f. collecta. Scholia Aldi Manutii index rerum, & uerborum memorabilium

111쪽

ο libertate, quam ab illis accepistis, non it sem

in a m oge nitemini ψ atque eo uehementius , quo maius 2 in , parta amittere, quam omnino noupardisse ' Dicet aliquis , quid igitur censes est Vindicandum in eos , qui hosti prodidere re is non manu, neque ui; quod magis, uos fecisse, qua' illis accidisse, indignum est; veru quaestionibus, et indicio ipsius Iugurthae. qui si dediticius est;pro .fecto iugsis uestris obediens erit: sin ea conte nit; scilicet existimabitis, qualis illa pax , aut deditio sit , ex qua ad Iugurtham sicelerum impunitas, ad

paucos potentes maximae diuitiae, cd remp. damna , atque dedecora peruenerint. Nisi forte δε- minationis eorum satietas nondum etiam uos tenet : illa , quam haec tempora, magis placent, cum regna, prouinciae, leges , iura , iudicia, bella, atque paces , postremo diuina, est humana omia penes paucos erant: uos autem, hoc est populus inuinti ab honibus, imperatores omnia gentium , satis habebatis anima in retinere . nam seruitutem quidem quis uestrum recusare audebat δ

que ego tametsi λε- et flagitiosissimum existimo

impune iniuriam accepisse: tamen, vos scelerathsimis hominibus ignoscere, quoniam ciues sunt, a ciquo animo paterer , ni insericordia in perniciem. - casura esset . nam O illis , quantum importuni- . tatis habent, parum est impune male siecisse, nisis eripitlir imbis aeter - ἀρ- Aossicitudo remanebit , cum intelli elis aut siem.

112쪽

rara

dam. m fidei quidem, aut concordiae quae spes est in dominari illi uolunt, uos liberi esse: tacere tiali iniurias, uos prolabere e postremo sociis uestris ueluti hostibus, hostibus pro sociis utuntur. p

test ne in tam divorsis mentibus pax, aut amicitia esse ρ iusare moneo, horto . uos , ne tantum scelus impunitum dimittatis. Son peculatus a r ij factus est, neque per uim focise ereptae pecuniae. qt quamquam grauia siunt, tamen consu tudine iampro nihilo habentur . hosti acerrimo proditastratus au Ioritas , proditum in rium ue Brum: domi, militiari. resp. uenalis fuit . quae nisi quaesita erunt, nisi uindicatum in noxiose quide rit reliquum, nisi ut illis, qui ea fecere, obedientes uiuamus ἐ na imoune o Vibet fatere cid est rere aes eque uos sirites, hortor, ut iam cilitis ciues uestros perperam , quam recte, fecisse , sed ne, uno cendo malis, bonos perditum eatis. vi hoc in rep. multo eraestat Mneficu .euue mobi, bmnemorem elle. bonus tantummodo se G

iniuriae nora , haud caepe auxilii etata. Haec, que alia bulassemodi1aepe Ludo, C. Memmius populo persuadet, uti L. Cassius, qui tum praetor erat, ad Iugurtham mitteretur: eumque, in terposita inde eublica, mam duceret; quo facia s, cto regis , Scauri,streliquorum, quos pecuniae captae arcessebant, delicta patefierent . Dum c

113쪽

Dum haec Mmegeramur; qui in Pumidia res ctia Bestia exercituipraerant, secuti morem -- peratoris fui, plurima, o flagitiosissima facin ra fecere. fuere, qui auro corrupti, elephantes Iugurthae traderent; alij perfugas uenderent; pars' ex pacatis praedas agerent. tanta uis auaritiae iu- 'animorum, ueluti tabes, inuaserat. At Caf -isius praetor , perlata rogatione a C. Memmio, ac perculsa omni nobilitate, ad Iugurtha proficisci tur: e'. timido, O ex conscieratia di enti rebus

sus ,persuadet, quoniam se populo dedidissetne vim, qua misericordia eius, experiri malit: priis natispraeterea dem suam interoonit , quam ille non minoris, quam publica,ducebat: talis ea te t . pestate fama de Casso erat. Igitur Iugurtha, con ira decus regium, cultu quammaxime micterabili cum Caso mam uenit. Ac tametsi in ipso magna uis animi erat , cofirmatus ab omnibus , quo rumpotentia, aut scelere cuncta eagesserat, quae . supra diximus, C. tamen Baebium tribunum pl. magna mercede parat, cuius impudentia contra ius, ct iniurias omnes munitus foret. At C.Menamius aduocata concione; quamquam regi infesta plebes erat; es pars in uincula duci iubeba pars, ni socios sceleris sivi aperiret, more malarum de

supplicium sumi; dignitati magis, quam irae

consulens ,sedare motus , animos eorum mollia

o ζ re , potiremo confirmare, fidem pupvicta perlucio V mula tuis fore. post , ubi silentium coepit, pro

114쪽

Uendit: quibus iuuantibus , quibusq. ministris ea egerit , quamqua intelligat populus larem uellemnis a magis ex illo habere e si uerum aperiat , in de , O clementia populi magna spem illisitam: sin reticeat, non foci s saluti fore,stdst, suasq. spes corrupturum. Deinde, ubi Memmius dicendi finem fecit , est Iugurtha respondere iussus es , C. Baebius tribunus pl. quem pecunia corruptum supra diximus , regem tacere iubet: ac , tametsi multitudo, quae in concione aderat, uehementer accensa , terrebat eum clamore, vultu,saepe impetu, atque aliis omnibus, quae ira fieri a ' mat; uicit tame3. mpudentia. ita populus, ludi brio habitus, ex concione disierit: Iugurthae, Bessaeque, oe ceteris, quos illa quaestio exagitata animi auge fiunt. Erat ea tempestate R ae 20 mida quida, nomine Masua, Gulussae lius,Massarisae nepos: qui, quia in dissensione regum Iugurthae aduertus fuerat, dedita cinis , O -- herbale interfecto Urofugus ex Africa abierat. huic vigilanus, is qui proximo annopost Besia eum L inucio Rγι- consultatum gerebat, per- ri suadet, quoniam e stirpe Massansae sit, Iugur-α/ tbam ob sicelera inuidia cum metu urgeat, reinum Numidiae absinatum at . auidus consul elli gerendi, moueri, quam senescere, Ennia - gamalebat. ipse prouincia Pomidia, Minuci cedonia

115쪽

redonia euenerat. QUMe postquam Massiua agi tare coepit.: neque Iugurthae in amicis satis praesidii est; quod eorum alium conficientia , alium nam lafama ,sttimor impediebat: Bomilcari proximo, ac maxime fido sibi imperat, pretio, sicut multa confecerat, insidiatores Ma suae paret, ac maxime occulte: sin id parum procedat, quouis -- do Numidam interficiat. Bomilcar mature regis mandata exsequitur: σper homines talis negoti artifices, itinera, egressusq. eius, postremo loca, aitque tempora cuncta explorat: deinde, ubi res posulabat, insidias tendit. igitur unus ex eo num

m , qui ad caedem parati erant, paulla ines ultius ἰ uouam Viressitur , illum obtruncati sed ippe deprehensus, multis hortantibus, ct inprimu

Albino consule, indicium profitetur . t reus magis ex aequo bonoque, quam ex iuregentium, Bomilcar, comes eius , qui Mnnam fide publica v nerat. At Iugurtha , manifestus tanti steteris; nonnius o fit contra uerum niti, quam animaduertit , super gratiam , atque pecuniam seu inuidiam fiati esse . litur quamquam in priore actione ex amicis quinquaginta uades dederat, regno magis , quam uisibus , confidens, clam n 2 midiam gomilcarem dimittit , ueritus, ne

reliquos populares metus inuaderet parend2 bi, si de isto supplicium sumptum foret. O i e paucis diebuUrofestus est , iussus a senatu Italia decede- re .s; postquam Asma egressus est, fertur, eo

saepe

116쪽

teri

IUGURTHINUM 47 tacitus resticiens , postremo dixisse 9Vrbem uenalem, est mature perituram , si emptorem inuenerit . Int . . stinus , renouato bello , commeatum,stipendium, aliaque, quae militibus usui forent , maturat in Africam portare; ac flatani e profectui, uti ante comitia , quod tempus h d longe a rat, armus, a ut deditione , aut quouis modo bellum conficeret. As contra Iugurtha trahere omnia, O alias , deinde alias morae causi fas facere: polliceri deditionem , ac deinde metum

simulare: instanti cedere , O paullo post , ne sui dissiderent, instare : ita belli modo , modo pacis

mora consulem ludificare. Ac fuere , qui tum Albinum haud ignarum consilii regis existimarent; neque ex tanta graeerantia tam facile tractu se tum si cordia magis , quam dolo crederent. sed postquam , dilapso tempore , comitiorum dies at uentata; Albinus, Aulo fratre in cariris propraetore relicto, i mam decessit. Ea tempestate Aoniae seditionibus tribuniciis atrociter re'. et talaris . L. Lucilius , L. Annius , tribum pia resinentibus collegis, continuare magistratumndi tetantum: quae dissensio totius anni comitia in diebat. Ea morai bem adductus iaculus, quem propraetorem in instris relictis supra diximus,aut χconficiendi ἶelli , aut terrore exercitus ab rege pe cuniae capiundae , milites mense Ianuario ex hiber Ii Leseo retis in expeditionem euocat ; magnisq. itineriDCastera peruenit adopidum Suthul, ubir

117쪽

Isthesauri erant. quod qua quam, O saeuitia temporis, et opportuustate loci, neque capi, neque obsideripoterat: nam circumi turais praerupti motis extremo planities limosa biemalius aquis paludem fecerat θ tamen, auisimulatus Iratia, quo regi formidinem adderet , aut cupidine caecus ob thesauros opispotiundi, uineas agere , aggerem

ruere; actaque, quae coepto usui forent, prope rare. At Iugurtha, cognita uanitate, atque --

peritia legati,subdoux eius augere amentiam: missitare su plicates legatos: ipse, quasi uitabundus, persaltuosa loca, ct tramites exercitum du ta-re: denique Aulum spe pactionis perpulit, uti, rolinto Suthule , in abditas regiones fest, ueluti codentem , insequeretur: ista delicta occultiora fore .

interea per homines callidos dis , nonIuq. exercitum tentabat: centuriones, ducesq. turmarum partim, uti transfugerent, corrumpere, alij, mgno dato , locum uti desererent . quaepostquam ex sententia instruxit, intempesta nocte de improui ρ multitudine Numidarum Auli castra circumuenit. milites Romani, percus tumultu in Obto, arma capere: alij sese abdere: pars territos confirmare trepidare: omnibus locisinis mas εhostium : caelum nocte, atque nubibus obscura tum: periculum anceps : potiremo, fugere, an manere, tutius foret, in incerto erat. sed ex eo numero, quos paullo ante corruptos diximus, cohors una Ligurum, cum dualus turmas Thracum, et paucis

118쪽

paucis gregariis militibus, transiere ad regem: et centuri imi pili tertiae legionis per munitione. quam, uti defenderet, acceperat, locum hostibus υ- inti seundi dedit: eq. Numidae cunm irrupere. enostri foeda fuga , plerique abiectis armis, proximum collem occupauere. nox, atque praeda c 's sic prorum, hostes, quo minus uictoria uterentavr,re- -

morata simit. deinde Iugyrthapia emo die co olo in colloquio uerba facit: tametsi ipsum cum e ercitu fame, ferroq. clausum tenet, tamen sie hu- . ' manarum retrum me ore t si siecum foedus f ceret , incolumes omnes sub iugum missurum: Πpraeterea, diebus decem 2Vumidia decederet. Q ad quan amgrauia, octagiiij plena erant rtamen, quia mortis metu mutabantur, sicutir gi libuerat ,pax conuenit. Sed, ubi ea mae comperta sunt; metus, atque maeror ciuitatem inu

sere: pars do se pro gloria mperi : pars insolita .

Hrum bellicarum timere libertati: Aulo omnes infesti, ac maxime qui bellosae praeclari fuerat, quod armatus dedecore potius, quam manu ,salutem quaesierit. Obea consul Albinus, ex delictostatris inuidiam, ac demum periculum timens, si nasum de foedere coseulabat: O ta en interim e ercitui supplementum scribere , ab sociis oenomine Larino auxilia accersere , denique omnibus modis festinare. senatus ita, uti par sperat, de cernit sedas eri. consul impeditus atribunis pl. ne, quas v- para

119쪽

parauerat copias, secum portaret ,paucis diebus - , in icamproficiscitur . nam omnis exe citus, uti conuenerat, Numidia deductus in prouincia/. hiemabat . Postquam eo uenit; quamquam pers - qui Iugurtham,stmederi fraternae inuidiae ani, nio ardebat; cognitis militibus , quos fu-- - gam Holuto imperio, licentia, atque lasciuia comruperat ea r Ea rerum latuit nihili sagitan- ιμο dum. Interea I 'mae C. Mamilius Limitarius tri' , bunus pl. rogationem ad populum promulgat, uti quaereretur in eos, quorum consilio Iugurthiata nati decreta neglexisset; quiq. ab eo in legatio-- , .. nibus , aut impense pecunias accepissent; qui et piaritos , quis. perfugas tradidi ent; item, qui de pace , aut ιello cum hostibus pationes fecissent. Huic rogationipartim conscii sibi, ali ex partium inuidia ricula metuentes , quonum aperte rem flere non poterant, quin illa , est o talia place -

re sibi faterentur , occulte per annicos, ac mari me per homines nominis Liuni. socios Italicos impedim a parabant. sita plebes , incredibile re oratu est, quam intenta fuerit, quantaq. ut rogationem iusserit , decreuerit , uoluerit , magis Odio nobilitatis , cui mala illa parabantur , quam curare'. tanta libido in partibus erat. Igitur , ceteris metu perculses, M. Scaurus , quem leg

tum Bestiae fuisse supra docuisus , linter laeti - tiam plebis , o Ibomm jugam trepida etiam

tum ciuitate, cuUex Mamilij rogatio tres qua

litores

120쪽

lis,

iminis

ita.

lenteri. Gomore, O libidine plebis, ut saepe m

hilitatem. ic ea tempe te plebem ex siecundis re- sin flentia ceperat. Ceterum mos pretium popularium , Osinatus factionum , ac deinde mnium malarum artium , paucis ante annis I mae ortus est iis atque abundantia earu rerum quaeprima mρrtales ducunt. nam anu Carthagianem deletam, populus, Osienatus R. placide, modeseq. inter se remp. tradiabant: neque gloriae , neque dominationis cenamen inter ciues erat: --tus hostilis in bonis artibus ciuitatem retinebat. Fed ubi illa formido mentibus decessit ;sicilicet ea, si rad.' res amant . las via , atque seu mbia incessere. ita, quod in aduersis rebus optau rant , otium postquam adepti sunt , a perius , cerbiusq. fuit. namque coepere nobilitas dignit tem in superbiam , plebes libertatem in libidinem uertere: bi qui que ducere , trahere , rapere . ita omnia in duas partes abstracta sunt: resp. quae media fuerat , dilacerata. ceterum sinistas factione magis pollebat: plebis uis lata , atque in multitudine dispersa, minus poterat . paucorum arbitrio belli, domi. agitabatur et penes eosdem a rarium , prouinciae , magistratus , gloriae , triumphiq. erant: populus militia, atque inopia urgebatur , praedas bellicas imperatores cum paucis diripiebant. Interea parentes , aut parui libe-