장음표시 사용
111쪽
eo magis experitur genus nervosum, quo faciliores ipsi in cor pus aditus. Hinc febris lenta nervosti, labris pituitosa, verminosa hac tempestate frequens, ut et scorbutus, morbi omnes a labefac
talis viribus et torpentibus corporis funetionibus oriundi so). Aere calido et humido solvitur magis sanguis, ac in corruptionem pronus sit, haud tamen valide adeo adficitur genus nervosum. Summa solidis inducitur laxitas, aperiuntur pori, attrahuntur humores, attenuantur, in aliena Vascula admittillatur, qua data porta erumpunt, aut retenti celerrime ad putredinem disponuntur, unde habitus externi distensio , sudatio enormis , interiorum inanitio, virium lapsus, morbi putridi, contagios, pestilentes si Quoad acris gravitatem, alta barometri statio respirationi lavet, nocet adr levis pulmonicis et asthmaticis, quam mutationem, vix sensibilem licet, percipere corpus humanum docent majorum vulnerum cicatrices , clavi, sonticuli, instante tempestatis vice dolentes et arthriticorum dolores aucti, docent homines nervosi ac sensilioris temperamenti, qui saepe multos dies ante mutatam aeris temperiem vel in calefactis cubiculis hanc praesentiunt. se Observavi semper, ,, inquit Cel. RUPE LANDUs, barometri stationi naturae humanae,, conditionem exacte respondentem. Simul enim atque hae sen- sationes percipiantur, mutatur et barometer, prius quam ulla in se aere mutatio percipi potuerit. Notavi etiam, diuturnam, hu- is milem baro metri stationem nervosam sequi diathesin, altam vero
Numquam prosecto citius, neque felicius restituuntur aegrotan' M tes,
112쪽
M tes, quam sudo effulgente coelo altaque in baroscopio stanteis mercurio, lentissime contra convalescunt, dum nubilus perstatis ac pluviosus auster. V Praeterea uti stiir gravis solidorum cohaesionem et robur auget, ita levis aer solida laxat, vasa dilatat, debilitati hinc, pressione QSterna imminuta, tumores, eruptiones, aberrationes humorum producit et multiplices haemorrhagias, circulationem infirmat, vires ad motu inanimalem prosternit sa); quae il- lis praesertim qui montes adscenderunt itineratoribus accidisse legimus. Ad haec autem praeter variarum rerum exhalationes, quas insimum recipit atmosphaera, et electrici sui di varia ratio vel salubriorem, vel minus salubrem esiciet aerem, quod hyeme rura gela claudente augeri observatum est 3 P. De his tamen adhuc dum parum certi constat. Ventorum etiam vires attendendae sunt, quae differunt pro locorum, quae peragrant, ratione 35). Uti longa aeris quies valetudini infesta esse solet, ac pestilentes morbos saepenumero infert, ita in atmosphaerae motibus, ventis scilicet et procellis, si missimum est morbis praesidium; sic IlUXHAMUS l. I. V. I. p. 5:is Haud raro notavi, post procellas gravesque pluvias febres epi- se demicas multum fuisse imminutas et vi et numero; essiuviis nenari pe contagiosis et morbi ficis atmosphaerae conspirationibus hoc
se modo dispersis. Ideo forte divus Augustus, cum in Gallia mori raretur, templum et vovit et fecit circio, vento vehementissimo;
se eique Turbini etsi aedificia saepe diruenti gratias publicas agebatis gens Gallica olim, reserente Seneca, utpote cui salubritatem es coeli sui deberet. V o Coe-
113쪽
IO Iis Coelum denique, inquit sumimus BoERHAVIUs, anni tempestas, ,, solum, imare, montes, lacus, Paludes, flumina, vapores, exha-- lationes, meteora aerem ita permutant, ut creet varios morbos
se non pendentes adeo ex ipsa aeris indole ejusve dotibus quali se talibusque , quam quidem ex natura et efiicacia admisti: undose etiam inquiri atque intelligi debent admistinatura et efficacia, ex qua, suo jure monente immortali BogRuΛ-vio nostro, epidemicorum eXplicatio saepe petenda est, patet ratio cur ut hi intelligantur, non se in per sussiciat, sensibiles aeris proprietates indagasse, verum simul hujus compossiti vis notari de
Jam si cogitemus, has aeris dotes sua singulas agendi potestate praeditas suaque morborum genera inducentes per vices praevalere , ita ut hae tum sensibiles, tum occultae aeris qualitates, pro anni tempore mutato, mutentur et ipsae, inde Constitiuionis annuae ejusque persectissimae nobis nascitur notio, qua aequali tenore epidemiae quovis anno sese mutuo subsequuntur, quem si non servent, anomala erit annua Constitutio, nec stato tempore redibunt epidemiae, sed novus , quo sibi succedant, nascetur ordo. Sic frigidum siccum hyemale phlogosin inducet , aucto si brarum tono et validiori vi vitae majori energeta in potentias irritantes agente. Vernali calore augebitur usque nervorum imperium, celerior humorum cursus, qui ad supersiciem seruntur, hinc aucta cutis iunctio cumque ea et aucta ejusdem aegrotandi lacultas, ut de multiplex essiorescentiae genus; quin etiam criticae evacuationes , quae plerumque frigida tempestate per intestina et renes seri
114쪽
solent , jam cutis viam legunt. Calidum siccum aestivi tena po. ris febrem biliosam et gastricam, assectiones generis nervosi et morbos culaneos profert, calori vero humiditas si jungatur, pessimum invadet epidemicorum genus, putridae, perniciosissimae indolis , vitae omnium infestissimae. Humidum et frigidum autumanale coelum et catarrhalis labris et lentae nervosae et mucosae et Verminosae parens, pertinacisque quartanae, et malorum tae. diosae ac refractariae indolis, quae chronica dicuntur. Quod si autem cum his ab aere communi omnium pabulo subortis causis et vitae genus aliaeque causae communes conspirent, novis acceptis Viribus, majorem miserae mortalium genti cladem inferet hostis epidemicus, et cruentam reportabit victoriam. Luculentissimum cujusque coeli potestatis eXemplum vivis coloribus expressit natura in morbis illis, qui, ut singuli ad certas regiones pertinent, en demici nuncupantur. Lubet hujus imaginis primas lineas ducere, ut vel hinc ea, de quibus jam instituimus quaestionem, sensu quasi percipi possint, atque oculis lustrari.
Differre naturam locorum, ita ut alia sint maxime salubria, alia vero insalubria inter omnes constat. Saluberrimi loci exemplum ad naturae veritatem delineavit HIPPOCRATEs , in egregio illoctore aquis et locis libro, ubi Asiae historiam tradidit 37 .se Mea quidem sententia Asia plurimum Europae praestat, cum
es eorum Omnium natura, quae e terrae producuntur, tum lio ,, minum. Longe enim pulcriora et maiora omnia in Asia gig- ,, nuntur regioque ipsa hac nostra mitior et hominum mores hu- ,, maniores et benigniores. Quorum quidem causa est tempestas, tum
573 O . T. I. pag. 288. m. rora. Praecipue hie deseribitur Ionia Asae Minoris pars, sive regio inter Hellespontum et Halicarnasium cs. 5PRLNGELAPolog. T. II.pag. 579.
115쪽
a z3,, tum anni temperatio, cum in medio solis exortu ad auroram si exposita, a stigore longe procul remota. Incrementum au ,, tem et moderationem omnium maxime praebet, cum nihil sit,
,, quod per vim superet, sed omnium sit aequabilis potestas. Neque tamen ubique per totam Asiam ad eundem modum sori habent omnia. Sed, quae quidem regio in medio calidi et
se frigidi posita est, ea certe feracissima est et arboribus maxi- is me consta et blandissima, aquisqtie praecipue fruitur coeles- tibus et ex terra provenientibus. Neque enim calore admo- dum exuritur, neque squaloribus et aquarum penuria resicca- ,, tur, neque frigore violatur, sed, austro objecta, imbribus,, multis et nive persunditur, multaque illic sua tempestivitateri nasci par est, quae eX seminibus quaeque ex terrae plantisse proveniunt, quorum fructibus homines fruuntur ex agrestibus es domesticos faciendo et in usum suum transserendo. Pecorari que illic abundare aequum est crebriusque parere et optimeri educare. Hominesque habitiores esse formaque praestantes cies magnitudinis eXimiae, sormaque et corporum proceritate nonis admodum inter se dissimiles. Hanc regionem ad anni tempo-
se rum naturam et moderationem proXime accedere, Consentaneum se est. Virilis autem animus, aerumnarum et laborum tolerantia
,, atque audacia in hujusmodi naturis innasci nequit. Neque se ejusdem generis aut diversi 38b conjunctione ducuntur, verum se in ipsis libidinem dominari necesse est. Ideoque multiformesse in seris partus gignuntur.'Par salubritatis ratio in Brasilia esse videtur, quae regio, Pi
116쪽
sone teste, nullas habet Epidemias, sporadicos vero morbos eius constantiae ac tenoris, quem in antiquissimoriam scriptorum monumentis consignatum reperies. Quae Vero in Europa periculosae sunt aegritudines, ibi mites eVadunt atque innocuae sp). In iis locis, quae ab hisce salubritate proXime distant, morbi reperiuntur constantes et certa lege sua stadia percurrentes crisbusque manifestis et persectis stato tempore judicati. In his porro summa fide anni tempestatum morbi revertuntur. Fervida, quae dicitur telluris plaga, ubi ingentes aestus omnia torrent, morborum nerVOsi generis putridique et exanthematum feracissima est. Increscit enim cum solis imperio sentiendi vis et ingcnii mobilitas. Oriens sol hominum genus lustrat ingenio celeri, acuto, ad fingendum facili, Poeseos amantissimum, animo in suscipiendos quosvis motus prono et in gravissima quaeque pathemata proclivi. Meridiano sole tensa nimis haec sentiendi vis saepe abnormes motus concitat. Haec nimia sensibilitatis contentio in ignaviam et languorem solvitur; unde laborum impatiena
tia , animi vigor nullus , in libidinem et melancholiam propensio in illis hominibus observari solent c o . Ipsis Europaeis in Java insula mentis acumen obtunditur hique inertes sunt Q. Cona
4o) Ita nudios roperiri inter Aegyptios melancholicos, qui Vitam agere a peccatis immunem profitentur, sanctitatemquc habore existimantur atque Vivunt in locis aspe xis , Deo servientcs , moreque Hercinitarum, prodidit PROSPER ALPINUs. Divitias spe nunt et mundi voluptates ac commoda fugiunt, abhorrcntes vitam inhonestam coeliabcique amplexantes. Humanissime cum omnibus cujusvis religionis se gerunt, errores omnes acriter accusantcs, mundumque homini esse miseriam praedicant. Moesti semper existunt a Deo multa supplieia ob mortalium sagitia expectantes. Habent corpora nigra, squalida, gracillima, mumiarum arefactis corporibus omnino similia. P. ALPINIM mdicina Ae ptiorum I. I. c. XIV. 4 i) His et pullidus si faciei color a mala ciborum concoctione et mala hamatopolesi. SPRENGEL Pathol. I. 774.
117쪽
spas nil ibi frequentissimi, ita ut vel a levissimo vulnere dirus oria tur tetanus Febres Putridi generis plurimos exercent, quae eo periculosiores, quo propius ad Ae atorem accesseris,
dum in terris polaribus plane sint incognitae a). Summa
est plerorumque morborum ad putridam diathesin proclivitas, quic t facile contagiosam naturam induunt. Ipsis vero contagiis haec putrida diathesis se jungere solet. Unde et morborum pestilentium et petechiarum aliorumque cujusvis generiS cXanthematum frequentia. IIulta a turbata digestione mala ac plures systematis gastri eici hos et lici affectiones tam febriles, quam sebre eX pertes. Cujus generis quoque esse videtur febris sava inter tropicos endemica, summa digestionis organorum irritabilitate notata ac hepatis aegritudine, saepius illius phlogosi, atque ii stero symptomatico nigro que vomitu comitata c4ψ). Omnes morbi celeriter decurrunt, celerrime vero acuti 5 . Febres intermittentis typi in India Orientali rarissimae 46 P. Continuae vero febres ingenti adeo impetu invadunt, ut plerumque ab ipso morbi principio delirent aegri , paucissimisque diebus , imo horis tollantur e medio. 'el sanorum corpora post motus quosvis sudoribus dissitiunt, ita, ut reserat Bernieritis, quam primum in itinere, ut ardentem vixque tolerandam sitim expleret, aquam bibisset, hanc roris ad
, , in Hollaudia rarus est spasmus, hic in Indiis tam familiaris est asscistus, ut me-ν, rito inter endemios ac populares inorbos numeretur. De morbo Beriberii Iudito 'cs. Idem I. I. c. I.
118쪽
instar ex lana mis digitis quasi efflixisse, toto habitu paene ar sacto ). Cutis enim prae aliis partibus ardoris vim stanestam
experitur. Hinc facilis explicatio crebri exanthematis, diversissimae ac horrendae faciei. Namque Zona torrida et leprae, et elephantiasis , et duplicis illius generis ossiorescentiae Varus et Plans Indis dicitur 9 in quibus Omnis perit humana facies, quaeque in miseros Acthyopes quam maxime saeviunt, natale so
In insula Iava sub fervido udoque aestatis coelo quaecunque vel levissima aegritudo quin et simplex catarrhus refractarii ac maligni quid habet. Morborum gravissimorum vis ingens incolas aggreditur et magnas quotannis strages edit. Aestate quaevis adversa valetudo discriminis plena. Cholera intra paucas horas leto dat multos. Dysenteria plurimorum funerum causa. In Jamaica Americae insula, pari praevalente tempestate, colicae et acutae febres vulgares sunt morbi. Hae brevissimo tempore inserunt perniciem, illae post summos dolorum cruciatus in mortem desinunt, vel in membrorum resolutiones. Quot homines simul ibi degunt, tot sertur septennio quovis perire, ita ut, nisi novi usque coloni adveherentur, brevi tota popularetur Insula 9 . Ad utrumque polum ingenii igniculos frigus exstinguere Videtur, eorpora constringere gelu, vitae torporem inferre, quae nonnisi duro labore contra vim aeris defendi ac muniri potest. NerVO-
colito riosa exanthemata ab orientalibus terris accepimus uti variolas , morbill - , pes tem, lepram &c. BΛUR. I. I. pag. ID.
119쪽
rum imminuta senstitas, validissimis stimulis vix excitanda ac movenda C so). terris borealibus, siccis, pleuritides et febres inflammatoriae endemiae sunt, phlogisticum morborum genus, rarae nervorum affectiones et febres putridae, vix ulla exanthemata, aut cutis morbi, rara etiam contagiosa morborum indoles, quin et contagia aliunde advecta tarde admodum propagari ac cito opprimi solent. Regiones frigidae ct humidae febrium intermittentium , praecipue qHartanarum pertinacium et malorum chroni corum patria. Inter haec hydropes, asthmata, arthritis, rheumata et lymphatici generis vitia, scrophulae, atrophiae et rachiitis praecipue numeranda sunt. Quae autem ad has regiones per tinent febres imprimis sunt lentae nervosae, pituitosae, Verini nos ae s . littora maris et in solo paludoso putrida accedit diathesis, quae tamen a frigore chronicam indolem retinere consti evit. Haec enim dum in calidis regionibus in febrim putridam erumpit eamque acutissimam, sub frigido udoque coelo in lentum scorbutum prorepit, quem haud immerito morbum putridum chronicum vocaveris, quique in Dania, Nor 'egia, Anglia, Scotia et Belgio endem ius est. Catarrhales tandem morbi endemii sunt, ubicunque ingens et crebra tempestatum aerisque vicissitudo. Ibi magnus quoque assectionum gastricarum proVentus, laec rarae, quae intermittunt sebres sa P. Quae quidem tempestatum morborumque in nostris terris et in Anglia est ratio. Si nunc annuam cpidemiarum vicem contemplemur, unam quan que videmus endemicam consti uitionem suo tempore invadentem, ita ut hyems morbos inserat terrae borealis endemios, aestas vero
120쪽
regionum calidarum , ver denique et autumnus aegritudines e demiis corum locorum maxime respondentes, ad quorum temperiem Praevalens horum temporum diathesis quam proxime accedat; in quibus itaque vernalis ac autumnalis coeli inconstantia regnat Borealis igitur te inpestas hyeme praevalens, boreales inducit inflammationcs in virilia imprimis corpora robusta, plethorica . Quae
quidem phlogistica conditio, licet in aliis corporum generibus haudita conspicua suerit, semper tamen hoc tempore in morbis observabitur sanguinis imperium et antiphlogistici regiminis necessitas utilitasque. Haec sub veris mutabili coelo in catarrhalem abit constitutionem , pristinae tamen phlogos eos participem. Quae post aequinoctium vernale enascuntur teatianarii typi intermittentes, aequam virium oppositarum declarant potestatem et aequilibrium quoddam, etiamsi adhucdum phlogistica plerumque constitutio praevaleat. Videlicet, ut procellae magnam quamque temporum vicissitudinem praecedere solent, ita a labrilibus his turbis nova auspicatur renun epidemicarum conditio. Hisce autem motibus id