장음표시 사용
41쪽
Uane ex naturae sonte Originem declarant quaecumque de morbo rum genesi, natura, disserentiis et sanatione scripsit. se Dictat fu se tio, sic opus sint in exorditur, morbum nihil aliud esse, nisi se naturae conamen materiae morbi sicae' eXterminationem in aegri se salutem molientis. Ex ipsa autem corporis conditrone, qua illud aptum est ad suscipiendas varias a rebus eXternis mutationes, proficiscitur aegrotandi facultas. Sed et suae sunt natali ae humanae vires medicatrices quibus ad suam salutem propugnandam' utitur. Ecquid ipsi pestis, malignum saepe morbi genus, aliud, quam symptomatum
complicatio, quibus utit Ur natura ad inspiratas cum aere particu, las per emunctoria apo sic matum specie vel aliarum erup. tion in opera excuti das Iam Vero hoc munere nunc cellerius stingitur natura, nunc Vero tardius, pro varia methodo qua causam morbi si eam eXPestere, nititur. Nam cum febris opem deposcit, motu partium Violentiore res Omnis peragitur, at tuo
hujusmodi plane sunt morbi quos appellamus, qui veloci ter scilicet atque cum impetu et periculo ad Dium moventur. Quamvis si. mimis accurate, haud tamen minus vere loquaris, isti etiam morbi . pro acutia sunt habendi, qui licet respectu paroxys-
morum si omnes simul siniantur tardius m OVeant, . res spectu tamen. paroxysmi cujuslibet particularis cito atque etiam critice ad si nem perveniunt, quales sunt febres intermittentes omnes. Ubi ve ro continens morbi materies ejus QSt indolis, ut febrim in partes suas pertrahere non Valeat, ad dictaei materiae separati enuuniversalem, morbi et cisronici nuncupantur et sunt.
42쪽
Itaque cum naturam morborum medicatricem cum Coo illo cae. noverit , hos nullo modo aut certius aut felicius sanari arbitratus est, quam cognitam naturae methodum imitando G. Quare praesertim ad varias vias, quibus crises in quacunque labris specie sant attendit et ad stata harum Crisium tempora, quas non praevertendas aut accelerandas, sed suo tempore promovendas censuit. Nam experientia, non autem ratio docet, quaenam febrium species per sudores, quaenam per Catharsin sit exterminanda ae in febrium quarumlibet curatione Cinne pumnum tulit, qua porta excludenda sit materia labrilis, qui certo norit, venae sectione nempe , sudoribus, catharsi, aut 'si qua est alia magis adposita ga . Medicos artifices, qui hunc naturae ordinem praevertere conarentur, eis similes esse dixit, qNi tempore non suo arbo. rum fructus exspectant. Verum eo loco imprimis la naturae probavit interpretem, quo de persectissimo illo febrium genere loquitur , quam depuratoriam vocavit, quamque summum naturae medicatricis auxilium habuit. Primo quidem adverto, inordinatam illam massile seq-guineae commotionem, febris hujus sive causam , sue comitem se a natura concitari, Vel ut heterogenea quaedam matbrri in eari dem conclusa ac ipsi inimica secernatur, vel ut sanguis in 'novam se aliquam diathesin immutetur; illud omne genus fel, itiin malig- ,, narum testatum facit, utpote a quibus istius ebullitionis sangui- nis beneficio si excretio ad cutim excrementi in eodem latitan- tis et prava qualitate affecti, hoc vero, quod in corporibus
43쪽
31: sanis crebro evenire haec commotio comperta est in quibus se nullus apparatus amorbi sicus vel quoad plethoram vel quoad caeo -- chymiam suerit, nulla insalubris aeris anomalia, quae febri occa- ,, sionem subministraret. . Nihilominus etiam hujnsmodi homines praeis cedente aliqua aeris, Victus caeterarumque rerum non naturalium is cui vocant mutatione identidem febre corripiuntur, proptereari quod eorum sanguis novum statum et conditionem adipisci gestit, is qualem ejusmodi, aeri aut Victus postulaverit; . minime vero quod . se particularum vitio rum in sangi rine stabulantiam irritatio febrim: ,, procreet. Sectindo ita mecum reputo , indieationes veras ac genui nas, . quae in f hoc morbo consurgunt in eo versari, ut sanguinis commotio intra modum naturae proposito congruentem sistatur, is ut nec hinc plus aequo gliscat, unde periculosa symptomata se insequi solent, neci illinc nimium torpeat, . qiuo pacto vel mate- ,, riae morbificae protrusio impediretur vel sanguinis novum statum is adsectantis labefactarentur conatus. . Adeo ut sive materiae hele- ,, rogeneae: irritanti, sive cruori res novas molienti febris ortus .
,, debeatur, indicatio utrobique eadem existat. V His jam praemissis videamus, quid auctor de Epidemica Constitutione docuerit. Cum Hippocrate S morborum Vulgarium causias in manifestis aeris qualitatibus imprimis quaerendas putasset, unde varia Epidemiarum genera quae annua dicuntur repetiit, noster 'occultam quandam alterationem in ipsis terrae visceribus natam ialius ejusque generalioris Constitutionis matrem dixit, quae semper
febrem quamdam comitem habet, quam stationariam appellavit. is Quamvis, inquit, diversas diversorum annorum habitudines .
44쪽
quoad manifestas aeris qualitates, maxima qua potui diligentia
,, Notaverim, ut vel exinde causas tantae Epidemicorum vicissituri dinis caepiscarer, me tamen ne hilum quidem hactenus promo- ,, veri sentio, quippe qui animadverto, annos quoad manifestamri aeris temperiem sibi plane consentietates dispari admodum in Or. horum agmine infestari et vice versa. Ita enim se res habet. - Variae nempe sunt annorum Constitutiones, quae neque calori, se neque frigori, non sicco humidove ortum strum debent, sed ab se occulto potius et inexplicatili quadam alteratione in ipsis terrae , visceribus pendent, unde aer ejusmodi cnluviis contaminatur, quaeri humana corpora huic aut illi morbo addicunt determinantque, is stante scilicet praelatae Constitutionis praedominio, quae exactori demum aliquot annorum curriculo denuo facessit atque alteriri locum cedit. Unaquaeque 'hartim constitutionum generalium pro-M pria ac peculiari stat febris specie sun es tatur, quae extra illam se nusquam apparet. Cujusmodi febrium idcirco stationariae nobisse audiunt. Ad haec sunt et peculiares quaedam ejusdem antes , ut ita dicam Crases, in quibus licet secuΠdum manifestas aeris is qualitates ejusmodi febres, quae generaliorem anni Consiti tutio se nem seqmintdr magis inimisve epide mice grassim I r vel serius is oeyusve ingruunt, prae caelais tamen ejusmodi febres, quae omni . se bus in univei Tum annis competiant, qΠas ideo intercurrentes vo- co, ab hoc illove manifesto acris temperamento ortum ducta .rt,, gr. pleuritis, angina &c. quae a subito calore intensius si gus statim excipiente plerumque invadunt. Potest ita i id fieri, se ut sensibiles noris qualitates ad lyns quidem febres produc - das ficiant, quae in qualibet constitutione se exscrunt, non vero
se ad illas alias quae certae alicui constitutioni quasi propriae ac
45쪽
si peculiares existant. Fatendum tamen est, praedictaS aeris qua is litates corpora nostra ad hujus illiusve morbi epidemici genera se tionem magis minu SVe disponere, quod et de quocunque errori re circa sex res non naturales dictum volo s . Epidemicorum autem alii φαινορι εγων decursus atque exitus constantia in suo genere persectis: imi sunt, ab his igitur vera et fida morborum epidemicorum historia ediscenda est atque tradenda. Alii vero mutabilis sunt indolis et mali moris. Dividuntur autem Epidemici hi morbi in duos ordines, vernos scilicet et autumnales, qui, quamvis et alia qualibet tempestate nascantur, ad illam tamen sunt relegandi, ver autumnusve fuerit, quam proxime contingunt. Accidit enim nonnunquam aeris temperiem cum epidemicorum aliquo in tantum conspirare, ut eo fautore ante tempus sibi debitum miseros invadat, et e contra est, ubi tam parum illis inter se convenit, ut corpus praedispositum, nonnisi aliquamdiu post, adgrediatur. Cum itaque, inquit, ver dico vel autumnum, non de ipso statim aequinoctio, sive verno, sive autumnali loquor. In febribus intermittentibus usque adeo necessaria est haec distinctio , ut, nisi eandem in praxi sedulo contemplemur, neque de earum duratione quicquam pronuntiare, neque commodo regimine aegrorum corpora curare poterimus, habita tum tempestatum, tum naturae febrium diversae ratione. Verum quidem est, febres utriusque tempestatis ingenium non plane dissimile nancisci, sive modum spectes primi insultus, qui cum horrore primum incipit, mox in calorem erumpit, ac tandem per
sudorem solvitur, sive typorum discrimina, quorum respectu quaedam εο ὶ L L Pag. 41. fer.
46쪽
dam tertianae sunt, cum vere, tum etiam autumno. Interim non dubito, sic pergit Auctor, quin febres istae tota sua natura sive essentialiter distinguantur Febres autem speciatim quod attinet, observandum esse docet Auctor, maximam earum partem, quae continuae sunt nulla hucusque nomina, quatenus a constitutionis generalis influentia pendent, obtinuisse; appellationes autem quibus dignoscuntur, ab insigni aliqua alteratione sanguini impressa, vel evidentiori symptomate mutuari. Hac ratione putridae dicuntur, malignae, petechiales &c. Quandoquidem vero, inquit, singula ferme constitutio praeter has, quas parturit febres ad alium morbum aliquem magis epidemicum eodem tempore propagandum proclivis est, celebrioris nominis , non satis video, cur istiusmodi febres non potius sortirentur nomina a constitutione, quatenus horum morborum alterutri producendo favet, eodem illo tempore, quo comparebant, quam a qualibbet sanguinis alteratione, vel symptomate particulari, quae diversae speciei febribus eodem jure possunt competere c47 . Quum
vero plures horum morborum eundem satigent annum, unus eorum
reliquorum praedominio potitur, caeteris in ejus quasi ditionem redactis et parcius eo tempore saevientibus, ita iit illo augescente imminuantur hi, eodemque rursus imminuto, mOX recrudescant. Atque ita vicissim mortales lacessunt, prout anni genius et sensibilis aeris temperies huic aut illi magis suffragantur. Hanc rem illustrat historia febris dysentericae, cujus mentionem fecit auetorpag. Grassabantur nempe per constitutionem integram annorum I 669-iva subintrante Julio qui mensis certissima est febrium
47쪽
brium autumnalium epocha, uti vernalium Februarius dysente ricae febres. His vero, autumno jam se propius admovente, dysen
teriae morbus vere autumnalis ) succedebant, quas ab hyeme di Dritas excipiebant febris dysenterica et variolae; quae quidem variolae non eam tantum hyemem, sed et subseqtiens etiam ver, nec non aestatem illi conjunctam, peragrabant, donec reverso Julio a febribus dysentericis epidem ice praedantibus ejicerentur; atque haeerant rerum vices, dum vigeret praedicta constitutio. Qui vero
morbus circa aequinoctium autumnale maximopere furit, totius anni constitutioni nomen impertit suum, hujus enim ingenio epide mici συγχρονοι sese accommodant: V. gr. quo tempore variolae latissime
depopulantur, labris toto anno sparsim oberrans ejusdem plane inflammationis est particeps, quae variolas parit. Utriusque morbi symptomatum maxima cognatio, excepta eruptione, quacque inde pendent. Pariter cum dysenteriae praecipue grassantur, febris ejus anni ipsis est simillima, nisi quod illae causam morbi scam per sedes eliminent &c. Et sane dysenteria haec ipsa febris est in ii testina incumbens ac per eadem . viam quaerens. Hinc illam se-brem variolosam, hanc vero dysentericam adpellavit, utriusque autem morbi naturam febris sociae naturae similem, et symptomata, et cura declararunt. cf. pag. 16a sqq. et p. I9Q sqq. Notandum autem est, epidemicum illum principem, qui sub aequinoctio autumnale ceu rupto aggere omnia straverat, ingruente hyemis frigore intra suum se alveum condere, dum epidemici inferioris ordinis, qui sub eo merentur, tunc temporis praesertim ingravescant et rerum potiantur, donec dilatius anni princeps corum vires denuo frangat et deleat nomen. Quoties vero constitutio aliqua varias epidemicorum
species parit, singulae hae species genere ab illis disserunt, quae cum E st idem
48쪽
idem plane nomen sortiantur, alia tamen constitutione generentur. Testantur intermittentes tertianae vernales et autumnales, quarum hae refraelarii genii malignique et innumerorum chronicorum matres , illae vero salutares et rarissime diuturnae. Et quamvis morborum, qui in eandem constitutionem incidunt summa, sit, sive sormae, sive typi diversitas, cum a communi causia, hac scilicet, aut alia aeris diathesi peculiari omnes pendeant, communis ipsis
subest corporis conditio et communis omnibus natura. Hinc parvitium cum sit, paria quoque sunt symptomata praecipua atque essentialia; ac denique eodem tempore et intendunt saevitiam et remittunt: imo conveniunt, quae simul grassantur morborum species, modo quo primum adgrediuntur, atque omnes in principio suo similia habent syria plomata, quae singula morborum, qui eodem tempore populantur, analogiam probant. Evidentissimum hujus theseos argumentum peti potest ab intermittentium illa anni 166iet sequentium constitutione, quae prima est, quam descripsit sYDENA AMUs, in qua febris, quae tunc invadebat continua, si vel diutius persisteret, vel aeger nimis evacua dionibus fuerit exhaustus, subinde in intermittentium castra de sacili transiret, cum istae
febres, quae sequentes funestabant annos, etiamsi diutissime cruciarent, rarissime tamen intermittentes serent 8b nec non ab ira termittentibus tertianis et quartani S autumnalibuS, . quae monentesYDEN HAMo ea assinitate inter se conneXae sunt, ut saepenumero Vices permutare saltem ad tempus deprehendantur, moX sortasse ad pristinum genium et typum rediturae; dum tertianae Vernales quartanarum tγpum numquam induant, cum toto coelo a se invi
49쪽
cem sint distinctae. Eandem thesin confirmant, qua scripsit Auctor
I. I. pag. 44. Sect. I. cop. a. is Cum praemature Iulio mens dis v. gr. intermittentes autumnaleS ingredimatur atque increbres is cunt, non statim genuinum typum induunt, quod intermitis tentibus vernis quidem solemne est, sed continuas febres itari per omnia imitantur, ut, nisi accurato e Xamine instituto, ab in .se vicem discriminari non possint, at retuso paulatim constitutio se nis impetu et fraenata vi, jam in typum regularem migrant,
se atque exeunte autumno larea abbecta, intermittentes se esse, quales ab initio reapse fuerunt, palam fatentur, sive quartanaeis illae suerint, sive tertianae, quod si non diligenter animadverte ,, rimuS cum magno aegrorum noStrorum malo medicantes halluci. se nabimur, dum hujusmodi febres, quae ex intermittentium ni se mero sunt, pro continuis Veris et genuinis habeantur.
Porro, sicuti quilibet morbus in singulis hominibus suas habet
periodos augmenti scilicet, status et declinationis, ita etiam constitutio generalis quaecum lite, quae Vitio cuidam favet cumque eo cὀnspirat, adeo ut vulgare sive epidemicum fiat, suas aetates habet, quatenus scilicet in dies magis ac magis epidem ice popa, latur, donec ακμην attigeri r suam, atque exinde iisdem fere gradibus decrescit, usque dum penitus exoluerit, alteri constitutioni locum cedens 49 Symplomatum enim quod attinet Vehementiam,
sas Epidciuiae ruralis , qtiam anno 169o inter Mutinenses obsurvavit , inquirens , lia eo adjecit pag. ibi. I. l.) n Quamvis autem de naiasinale mutagioso aliqua posset essen suspicio , dum uno iii aliqua familia a subre correpto , pacieri paulo post ex eademn febre decumberent , id tamen potius in communem diat thesin ad maturitatem eodem
P tempore evoctum, non sucus ac cum autumno Ductus eodem tempore mat ucscatit νM reserendum dux im , quam in esiluvium aliquod contagiosum, quod e Primo aegr0'la tante easpirans caeteros as liceret. υ
50쪽
atrociora sunt omnia, ubi primum se ostendit, quae quidem paulatim mitescunt et in constitutionis catastrophe tam sunt benigna atque ἐαφορητα, quam patitur morbi ad quem pertinent natura. Haec luculenter monstravit Auctor dysenteriarum et variolarum constitutionis annorum I 67O, 7 I et 72 eXemplo so . ,, Nisi mirum Epidemici omnes, ubi primum e naturae sinu emergunt. se principio magis spirituoso ac subtili videntur inhaerescere, quamis ubi jam magis adoIeverint, quoque magis ad occasum vergimi, ,, eo magis in dies crassi atque humorales fiunt. Etenim quales is quales fuerint inimicae istiusmodi particulae, quas aeri intime ,, permixtas Constitutionem Epidemicam formare opinabimur, om- nino par est, ut easdem majori agendi potentia per ea tempora se pollere eXistimemus, quibus primum eruperint, quam postquam se earum vires suerint refractae. Ita primis mensibus, quibus gra se sabatur pestis, nullo fere non die ejus contagio adflati, dum se in triviis versarentur, inopinantes exstincti sunt, nihil prorsus se mali praesentientes, cum, ubi morbus magis adoleverat, neminem se nisi febre atque aliis symptomatis praecedentibus unquam pro- is stravit: ex quo abunde conficitur, hunc in ipsis incunabilis misse gis esseratum atque acutum fuisse, quam post principia, licetis pauciores prima acie jugulaverit, aucto jam scilicet, quem habe- ,, bat in humana corpora influxu. In dysenteriis pariter omnia ,, universim symptomata atrociora sub primo morbi ingressu comis parebant, et licet, si ad aegrorum numerum respexeris, latiussi in dies malum serperet, donec tandem ad statum perveniSset, in quo ex consequenti plures interibant, quam ineunte morbo, symp