장음표시 사용
61쪽
,, diligenti phaenomenorum observatione cujuscunqUe generis dis is tineiana habuerit notionem, licet disserentiarum characteristica se rum aliae ita sint fortasse subtiles ac delicatae, ut easdem se alteri verbis nequeat eXprimere.
Et haec quidem egregii viri de Epide mica Constitutione observationum est epitonae, in quibus exponendis illud imprimis egimus, ut ipsis illius Verbis uteremur, ne nostris sua adulterasse
videamUr. Ex Italis svD NAAMI VeStigiis ingressus est BERN. RAMAZZINI, qui cons littitiones Mutinenses, quas ab AR. 169o - 169έ observaverit, descripsit. Is, quam tuetur Sydenhanaianam de febris stationariae aetiologia opinionem, annorum 1692, 93 et 9 historia confirmavit, quibus, cum dissimilis maxime fuerit coeli facies, eadem epidemica febris, pete chialis nempe grassata est, se unde satis liis quere potest, inquit Auctor cinerum pag. I91. quam parum se firmo talo stet illorum opinio, qui ex manifestis aeris qualita- is tibus caloris scilicet, si igoris &c. putant satis explicari posseri epidemicorum assectuum genesin ac indolem, ut etiam ex prae-- gressis constitutionibus praenuntiari possint aegritudines, qui po-- pulariter vagari debeant 6I . V Fuit tamen RAMAgg1N1 Chemicorum partibus addictus, neque proinde integer naturae observator 6 a). Hinc et epidem iam anni 169o ex acidis particulis e terra fermentata elevatis et in aerem eXceptis ortam esse scripsit t. l. p. 132. P. BAGLivius quoque brevem historiam tradidit apoplegiae epide- micae, quae anno i 79 et sequenti Romae saeviit, cujus origo ab
62쪽
ab insueta illorum annorum temperie ipsi repetenda videtur fa
et L ANcIsius circa varia Epidemiarum genera observationes edidit, et alii, quorum omnium mentionem sacere vetat et temporis et instituti ratio. Breviter tamen reserre lubet HUXHAMI labores, cui in illustranda Epidemiarum ex aeris vicissitudinibus genesi summa debetur laus. Hic coeli mutationum diligens atque accuratissimus observator, primas in Constitutionibus producendis manifestis dedit aeris qualitatibus ac Coi illius, quem maximi fecit doctrinae se fautorem et defensorem professus est. Ita, pag. 3. praef. ad Vol. II. Obserν- de Aere et Morbis Epid.: ,, Nostram profecto ad vitam sustentan
is dam omnium maXime necessarius est aer, caeteris utique perri plures horas carere possumus, hoc ne vel tempore quam breri vissimo, an igitur purus si vel impurus summi profecto est in is menti, quisque adeo bonas nec non pravas qualitates probe per- , discere debet medicus. Aeris autem nomine hic volo terrae
M atmosphaera, non merum uti dicitur elementum: quae, cum eXri variis admodum rebus comparatur, Variis etiam modis ossicere no-
se bis ac proficere potest. Diversiae ergo hujus Constitutionis, tum is ad sanitatem tuendam, tum ad morbos depellendos assidue sunt, , observandae. Et pag. II. l. l. quamquam aliquae febres epidemi-- cae a contagione ducant Originem, Oriuntur attamen plures ab se intemperie aeris manifesta, neque enim probabilis magis videtur ,, communis morbi causa, quam ipse aer omnibus communiS. VNeque, quam arcto adfinitatis vinculo aeris diathesis et epidemica morborum Constitutio teneantur, evidentius quis demonstravit un
quam. 65ὶ Prax. Ndd. T. II. pag. 117. L. B. 27 I9.
63쪽
quam. Exempli loco sint quae de catarrhis anno I 728. notavit: se Tlisses quae a primo Januario sub tempestate humida et pila is viosa admodum) suerunt valde frequentes, jam factae frequentis se simae pluribus junioribus praecipue infestae sunt, quibus accesse- se runt destillationes maximae ac dolores faucium atque dentium cum se .glandularum parotidum et maxillarum tumoribus. Haec fereri omnia in mense superiore, at jam Februario mense coelo sicco
se frigido) cum his ingruit labrilis affectio et respiratio dissicilis,
se imo pluribus medio hoc mense accidebant pleuritides et peri- pneumoniae, quorum sanguis eX tractus fuit viscidus et parum se- ,, rosus, cum tamen durante Januario vel ab ipsis rheumaticis rarori fuisset valde glutinosus. Tum porro satis fuit exhibuisse Spir. se Volat. Oleos. , Eli X. Asthmat. te Mori, aut tale quid ex lenioriri bus diluentibus ad sudores eliciendos et tussin sopiendam; rarori venam secantes , nec Epispastica frequenter admoventes. Jam se sanguinem mittere saepe necesse erat et repetitis an Odynis ve-- hementiam tussis lenire; anacat harsia et facilem respirationemri larga pectorali et molli potione detergente moliri &c. 6 9 P. De stationaria autem febre nulla apud eum fit mentio. Cum vero ΠυXHAMUs ille rem meteorologicam in disciplinae medicae usum tam egregie excoluit et priscorum probavit in observando ingeniosam diligentiam, sTOLLI Us Sydenhanaianum repetivit opus auxitque 65b. Is autem, cum artes illas, quae ad humanitatem
65) Verbo hic loci commemorandus est LENTINUS probatissimus Auctor et Medicus expertissianus , qui inter Cla thalienses artifex, circa hoc tempus ΑΟ. nimirum 1779ν egregium libellum edidit, in quo et alia multa seitu dignissima et imprimis curiosissima obsuxVutioncs rein epidemicam spectantes reperiuntui . Retulit enim ipse res Per trion
64쪽
S 2 pertinent, fideliter didicisset, siti dii medici ducem imprimis habuit
Cel. Haenium. Ad ipsam sanandi artem exercendam quam primum se contulerit, omni studio atque summa animi contentione in observandis designandisque morbis Popularibus versatus est. Jam enim de certo in arte medica principio inVeniendo propei nodum desperans, Aesculapii sacra relinquere constituerat, alii disciplinae operam daturus quae et minus conjecturalis atque usu manifestius
comprobata esset. Ast assidua et attenta observationum, quas immortalis Sydentiamus de febribus scripserat, pensitatio sTOLLAM aegrorum saluti atque artis nostrae incremento servavit 66Ιta ipse rem resert in Epistola sua ad Granti uin c67 . seri aliquot jam annos, cum methodos curandarum febrium diversis snaas quin & oppositas contemplarer audiremque diversarum Opinionum non ignobiles artis magistros ; cum quacunque ad-- hibita medendi ratione, nihilominus viderem aut funera per- quam multa, aut tardas post millenas Cum morte luctas recon- Valescentias, neque hic, neque ille fortunatiorem aegris medi-- cinam faceret, saepissime et artis nostrae et miserorum quam se maxime mortalium sorti indolui. Trepidus ob id ipsum accessise et animum despondens ad artis nostrae usum, quam primum se in Hungaria exercui, germana labrium popularium patria. Plu- is rima animo passus sum, plurima etiam corpore, donec rejec- tis,
A dcurate sintd notavit meteorologi eam Iiorum annoruin laistoriam. Caetorum memoratuli iud indignum puto , morbos originis biliolae reliquis frequent ioves Vidisse LENTINUM , quos eodem tempore Viennae regnantes vidit sTOLI res. De hisce quidem infra iaciemus muritionem. Cr. Memorabilia circa aerom , Ditas genuS 1 jauitatem et morbos Clau3Maliensum Aranorum I 1 77., Auctore L. F. B. LENTIN 1 Gott. 1779. 66) Vide quae de vita STOLLH leguntur in Nati Med. P. IV. P. I. m. IO. LYLI L. γ im. Lat. 1796.
65쪽
- tis, qui me seduxerant, aut saltem non instruXerant, Auctori A bus, stabiles mihi certosque medendi canones efformarem, quoqis assidua contemplatio febrium epide mice grassantium et sibi re se lictartim suppeditaverat. Etenim cum et frequentissimae eaeis labres ibi sunt et ruri inter tenuissimae sortis homines, aliis is magnarum urbium luxusve morbis non commistae, sed simpli se ces, certo quotannis Ordine enaScantUr, Vigeant, emoriantur, nec remediis, utpote quibus maximam partem distituuntur, se anomalae factae sunt, quid saciat feratque natura sui conserva se trix, hominem perat tentum effugere haud potuit. V Tanti autem secit hoc studium, ut ad illud cursum dirigere medicum jubeat, ne incertus, hic illic, quocunque tempestas rapiat, deseratur. Qui regnantem, inquit, temporis constitutionem non se assii due respeXerit, neque inde suos sibi canones est rinarit, nae se is alto se mari committit, ventorum ludibrium et fluctuum prae
Quam ex intimis medicinae penetralibus petiverat Syden hamus morbi et febris praecipue notionem, eam et sTOLLIUM natura docuit. Hinc et sebrim Vitae quocumque modo irritatae conatum dixit adversus stimulum inimicum 69 , sive cum summo no R-uΑvio nostro assectionem vitae conantis mortem avertere 'o . Hujus vero vitae conatus non eadem semper est ratio, sed varia, siquidem et variae sint ejus causae. Hinc multiplex febrium diviso et indoles, quae, si a communi quadam causa provocentur, sive annua constitutione periodice recurrente, sive annuae mutatio
66쪽
ne, sive intercurrente quodam in lasmate, dicuntur universales, idemicae, quae vel stationariae sunt, vel annuae, vel intercurrentes ; si vero a causa unicuique homini propria suscitantur,
STOLLius, cum gravissiimam hanc Sydenhanai de sebre stationa ria doctrinam, suo, maximo illo, haberet pretio, ab eo tamen, ut .seri solet, paululum dissentire videtur. Ut enim suus cuique homini est corporis habitus suique vivendi mores, ita cuique sua de rebus cogitandi scribendique ratio. Sydentiamus naturae legum, quas observando didicit vindex , inter febres cuique annorum constitutioni respondentes quandam semper vidit, quae et caeteras epidemica illa potestate superaret, et in qua, sive symptomatum
ordinem et successionem, sive evacuationes, et, quo ad exitum ducitur, modum respeXeris , harum legum Vis magis emineret
Quae , cum in intermittentibus febribus quaeque ex harum familia sunt continuis remittentibus, in quibus certa est parOXysmorum sibi similium ratio , simili modo crisi per cutim abeuntium , uti et in illis, quae contagium, vel saltem contagii germen habent, imperium longe lateque extendentibus et pari lege sua stadia percurrentibus critico insequente judicio, facilius conspiciuntur, ab hisce suas Constitutiones denominavit. Quae enim ad aliorum exemplum a symptomate quodam evidentiori, aut ab insgni aliqua
in sanguine alteratione mutuantur nomina et confusionem facere et
67쪽
dysentericae nomen. Hinc ab Occulta sola causa stationarias n1sei seripsit, quas ex manifesto acri. vitio intelligi non posse perspexit. Nee tamen negleXisse Prorsus tempestatum anni vicissitudines, sed ab his cum antasmate aut contagio conspirantibus augeri, vel adversantibus hisce reprimi vim morbi ipsium observasse ea indicant,
quae de peste scripsit p. zz8. Jq. Quae vero de eadem peste
notavit p. 25 I, eam Videlicet inflammatoriis iis omnibus, quae post invasere, se ducem praebuisse ac προδρομον, docent, eum ad
dynamicum quoque, quem Vocant Constitutionum characterem attendisse. STOLLI Us vero , Sydenhamo doctior, cum ex scrip tis cum Veterum, tum recentiorum, inter quos Hippocratem et Huxhamum Syden hamo posteriorem nominasse susscit, anni temporum aerisque ViceS tot morborum causas esse cognovisset, qui inde optimam habent interpretationem, harum in stationarias quoque Constitutiones potestatem vindicavit, et licet non negaverit his occultam quandam causam subesse posse, tamen stationariae febris notionem non ad Epidemias, quarum abdita causa est, restrinxit, verum etiam ad annuas febres temporum vice non suppressas suosque egressas limites extendisse videriar, et hisce annuarum dedisse nomina crab. Harum autem febrium ignorari indolem, numerum,
extensionem , periodum, neque determinari posse, an eaedem stationariae post aliquot emensti annorum curricula certo ac stabili quodam ordine recurrant , num earum desinitus sit numerus, an
Veros et in Hane tamen denominationem postea xcprobavit ipse I. I. P. IV. p. 68.
a Febris stationariae nomen SIdenhamus Voluit subinde desumere ab et idemico qnon dam concurrente, sic febrem ille habuit vaxiolosam, d1 senteri eam &c.; non pla-χ eet inihi haec contemplatio constiti itionis aut febris stationariae desumta vel a febrex annua , Vel annuae modificatione , vol epidemico intercurrente , cum febris lotiona- a viae talis compeliatio nou competat toto tempore illo, quo domi uatis.
68쪽
vero novae subinde nascantur, ob desectum observationum multos annos continuos per industrios medicos eodem in loco capiendarum et cum aliis alibi institutis comparandarum cra); febres vero annuas sin
gulis annis constanti quadam log , recurrere seseque excipere, nisi quaedam temporum anomalia coelique mutationes abnormes intercurrant et hanc annuarum successionem turbent Sunt
autem annuae hae, sebris insanamatoria, biliosa, pituitosa, quae quas principes et febres cardinales considerantur, itemque intermittens. Quarum singulae tam late patent, ut innumerae aliae se-bres ad aliquam ex his reduci possint, ad eam videlicet, quacum major astinitas et analogia intercedit. Quaelibet harum cardinalium desinitae anni parti respondet, inflammatoria adultae hyemi et veri primo , piliosa aestati vigenti atque inchoanti autumno; pituitosa
vero istius sini et initio hyemis, item veri in aestatem vergenti. Intermittens in ver atque autumnum cadit. Quodsi tempore anni consuetum suum tenorem non ob servent, alius quoque erit febrium habitus ad anni partes. Cum Sydentiamus nonnisi duo morborum epidemicorum genera con stituerat, ac quicunque non ad alterum stationarium pertinerent, communi nomine intercurrentes adpellavit, sΤOLLIUS, quia alterum hoc intercurrentium genus dissimiles plane morbos comprehendere animadvertit, ex illo duo genera esse cit, alterum annuarum, quas memoravimus, sebrium, intercurrentium alterum, quod et eXanthematum contagiosorum familiam, uti morbillos variolas et alios quosvis nec inter haec, neque inter stationarias annuasve reserendos labriles morbos, uti tussin convulsivam &c. complectitur.
69쪽
Omnes illos, nec non Chronicas assectrones, seu febri 'es illae sint, seta febre eX pertes in potestatem suana redigit princeps si tionaria febris, quae sensim increScit, viget atque iterum de crescit, alteri alterius indolis subnascenti locum cedens. Duo autem, quo tempore artem secit, summa rerum potiti sunt epidemici principes, alter ex biliosarum gente, eX phlogisticarum alter, quorum illum imperio superiorem , ex annua protracta natum, aestivam febrim appellavit. Videamus jam, num ex variis locis invicem collatis intelligere possimus, quo pacto Atti tor hujus stationariae sebris genesin mente perceperit. Cui vis tena pestati sua est ad valetudinem ratio, ita ut certam quandam in corpus inducat diathesin, huic illive aegritudinum generi prae caeteris assinem, sive amicam 75 - ,, se nim diversum ab eadem causa effectum haud raro videmus tenari poribus diversis, a potu videlicet perfrigido , siquis eo seri proluerat, sudore multo dimanans, atque ex itinere, vel exeris citatione quacumque excalefactus 76 . Iis enim, qui hyemisse rigente gelu aestuanti corpori frigidam ingesserant, pleuritico se more pectus inflammabatur, at, qui per aestatem id fecerant, ,, epigastrio gravari, horrere, calescere, fastidire et amaris ructio bus veXari coeperunt. Illis sanguis mitti et iterato et largiter se debuit, his emeticum dari, cum illos inflammatoria febris cor- ripuerat, hos vero biliosa, ab eadem utique genetrice causa, is sed non eadem tempestate. Terrorem novimus nervoso impriis mis systemati inimicum. Morbum sacrum inducit persaepe, autis alia
70쪽
is alia ratione nervos irritat, sed praeter haec, qui terrentur, eari potissimum tempestate, ubi bilis imperat, in febres incidere se biliosas mox solent, ut morbi initium ab eo exacte temporeis computemus, quo id animi pathema suerat incussum; miram se certe terroris vim vidi in conturbanda bilis os scina, morbisse que biliosis, putridis, malignis producendis. Sed et moerorse diuturnus, et aerumna, et somni nescia sollicitudo stomachum se et intestina resolvit et gastricos humores vitiat, tuncque maxi-- me, si et anni tempus conspiret. Inde longa infirmitas nonis nunquam, at quae aegrum obambulare snit, an orexia, exigui se calores et levicula horripilatio, sapor amarus assumtorum et se marcor nascitur, eaque rerUm facies, ut chronicam sebriculam se biliosam non inepte compelles. Quibusdam tandem ea diathesi sis in febrim erumpit luculentam biliosam, malignam, pituito-- sam, artis plerumque praeceptis non aliscultantem. Feminasse sic aegrotare prae caeteris observavi easque ex infima plebe, se quas ineXorabile fatum et conjuge orbaret cum eoque et vitae se praesidiis, alendae numerosae proli non jam pares. Magis noxiam se iram mihi videor observasse per aestatem, quam hyeme soleat . A Fon enim infrequens est audire homines, qui, cum evidenti se biliosa febre teneantur, morbi dies supputent a praegressa gravi se ira. Id ni fallor aestate audivi, vix unquam aut nunquam hye-- me Quodsi quaedam tempestas in alia non sua tem
77) Notian est , iram potissimum in systema hepaticum agore, imo in hoc sae
pius ejus eat Iam quaercndam esse serunt , exemplo ab hominibus Cholerici tempera menti petito, in quibus hoc systema prae caeteris Vigct. Porro no 'imus, hocaeitivo calore praecipue assci ac debilitari. Quid mirum igitur , quod bilis ossiciua ut sauilius et gravius hoc tempore stimulis mentalibus Iaedatur.