Cornelius Nepos: with answered questions, and imitative exercises

101쪽

scripti, qui Hannibale vivo, numquam se in insidiis suturos existimarent, legatos in Bithyniam miserunt, in his Flamininum, qui ab rege poterent, ne inimicisSimum suurn Secum haberet, sibique dederet. His Prusias ne agare auSUS non St illud recusavit, se id a s fiori

postularent, quod adversus jus hospitii esset; ipsi, si

pOSSent, Comprehenderent locum, ubi esset, facile inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat in castello, quod si ab rege datum erat muneri idque Et aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii exitum sibi haberet, Somper Veren S, ne Su Veniret, quod accidit. Huc quum legati Romanorum Venissent, a multitudine domum ejus CircumdediSSent, puer ab anu prospiciens Hannibali dixit, plures praeter Consuetudinem armatOS apparere. Qui imperavit ei, ut omnes fores aedificii ira Cumiret, a propere ibi renuntiaret, num eodem modo Undique obsideretur. Puer quum Celeriter, quid esset,

sensit, id non fortuito factum, Sed Se peti, neque sibi

diutius vitam esse retinendam. Quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum Virtutum, VenenUm quod Semper Seeum habere CONSUQVerat, UmpSit.

XIII. Sic vir sortissimus, multis variisque perfunetuso laboribus, anno acquievit Septuagesimo. Quibus Consulibus intortorii, non convenit. amque Atticus, arco Claudio Marcollo, Q. Fabio Labeone COSS. mortuum,

in annali suo scriptum seliquit; at Polybius, L. Emilio Ρaullo si Cn. Baebio Tamphilo Sulpioius aut , . Cornelio Cothogo, M. Baebio Tamphilo. atques hic tantus vir tantisquo ollis districtus nonnihil temporis tribuit littoris amquo aliquot Hus libri Sunt, Graeco sermones Consecti: in his ad Rhodios o Cn. Manlii Vulsonis in Asia robus gostis Hujus bolla gesta multi

memoriae prodiderunt: sed ex his duo, qui cum eo in castrii fuerunt . simulque vixerunt, quamclm fortuna paSSa est, Silenus, et Sosilus Lacedaemonius . . Atquo hoc Sosii Hannibal littorarum Graecarum USUS ES dOC- toro. Sed nos sempus est hujus libri sacer sinum, et Romanorum explicare imperatores quo sacilius collatis

utrorumque sociis, qui viri praeserendi sint, possit judi

cari.

102쪽

I . Cato, ortus municipio Tusculo, adoleScentUlUS, pri-USquam honoribus operam daret, vorsatus est in Sabinis, quod ibi horodium a patre relictum habebat. Hortatu L. Valorii Flacci, quem in Consulatu Censuraque habuit collegam, ut M. Perperna Censorius narrare Solitus est, Romam demigravit, in foroque esse coepit. Primum stipendium meruit annorum decem Septemque Q. Fabio M. Claudio Consulibus. Tribunus militum in Sicilia fuit. Indo ut rodiit, castra secutus est C. Claudii ΝeroniS, magnique opera ejus existimata est in proelio apud Senam, quo cecidit Hasdrubal, frater Hannibalis. Quaestor obtigit P. Africano, ConSUli, Cum quo non pro Sortis neeessitudine vixit namque ab eo perpetua disssensit vita Edilis plobis actus est cum C. Helvio. Praetor provinciam obtinuit Sardiniana, e qua quaeStor Superiore tempore ex Africa decedens Q. Ennium poetam deduxerat quod non minori eXiStimamuS, quam quemlibet amplissimum Sardiniensem triumphum.1 I. Consulatum gessit cum L. Valerio laceo, Sortes

provinciam nactus Hispaniam iteriorem, Xque ea tri-

umphum sportavit. Ibi quum diutius moraretur, P. Scipio Africanus, Consul iterum, cujus in priori ConSulatu quaestor fuerat, voluit eum de provincia depellere, et ipse ei succedere. eque o per senatum emeere potuit, quum quidem Scipio in civitate principatum Obtineret quod tum non potentia, Sed jure respublica administrabatur Qua e re iratus Senatui, ConSulatu peracto, privatus in urbe manSit. At Cato Censor Cum eodem Flacco factus, Severe praefuit ei potestati. amo in Complures nobiles animadvertit, et multa re novas in dictum addidit, qua re luXUria reprimeretur,

quae jam tum incipiebat pullulare. Ciroiter anno ootoginta, Usque ad Xtremam aetatem ab adoleseentia, reipublicae causa suscipero inimicitias non ostitit. A

103쪽

XXV. I T. Pomponius Atticus. vi

multis tentatus non modo nullum detrimentum existimationis secit, sed, quoad ViXit, Virtutum laude Crevit. ΙΙΙ. In omnibus rebus singulari fuit prudentia et industria. Nam et agricola Sollers, et reipublicae peritus, et juris Consultus, et magnus imperator, et probabilis orator, et Cupidissimus litterarum fuit. Quarum studium etsi senior arripuerat, tamen tantum progreSSum fecit, ut non uelle reperire poSSis, neque de GraeciS, neque do Italicis rebus, quod ei fuerit incognitum. Ab udolescentia Con Cit orationes. Senex historias scribere instituit, quarum sunt libri Septem. Primus continet res gesta regum populi Romani Seeundu e tertius, unde quaeque Civitas orta Sit Italica ob quam rem omnes Origines videtur appellasse. In quarto autem bellum Poenicum primum in quinto Seeundum. Atque haeo omnia capitulatim sunt dicta. Reliquaque bella pari modo perSeeutus St, Sque ad praeturam Ser. Galbae, qui diripuit Lusitanos. Atque horum bellorum duces non nominavit, Sed sine nominibus res notavit. In iisdem exposuit, quae in Italia Hispaniisque viderentur admiranda. In quibus multa industria et diligentia comparet, multa doctrina. Hujus de vita et moribus plura in eo libro persecuti sumus, quem separatim de eo secimus

rogatu Titi Pomponii Attici. Quare studiosos Catonis ad illud volumen delagamUS.

I. P. Pomponius Atticus, ab origine ultima stirpis Romanae generatus, perpetuo a majoribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem Patre Sus est diligento, indulgente, et, ut tum erant tempora, diti, imprimisque studioso litterarum. Hic, prout ipSe amabat litiseras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri se bet, filium serudivit. Erat autem in puero, praeter docilitatem

ingenii, Summa suavitas oris a VOCiS, Ut non Sol Um CB-

eriter acciperet, quae tradebantur, sed etiam XCellenter

104쪽

pronuneiaret. Qua ex re in pueritia nobilis inter aequa. les serebatur, Clariusque eXSplendeScebat, quam generoSi condiscipuli animo aequo ferre possent. Itaque incitabat omnes studio suos quo in numero fuerunt L. Torquatus, C. Marius filius, M. Cicero quo ConSuetudine Sua Siosibi devinxit, ut nemo iis perpetuo fuerit Carior. II. Pater mature decesSit. PS adoleScentulus propior amnitatem P. Sulpicii, qui tribunus plebis inters0ctus est, non Xper fuit illius periculi. Namque Anicia, Pomponii Consobrina nupserat M. Servio, fratri Sulpicii. Itaque interfecto Sulpicio posteaquam Vids, Cinnano

tumultu civitatem Sse perturba*am, neque ibi dari facultatum pro dignitate vivendi, quin alterutram partem offenderet, dissociatis animis Civium, quum alii Sullanis, alii Cinnanis saverunt partibus idoneum tempu ratus studiis obsequendi suis, Athenas Se contulit. Neque eo Secius adolescentem Marium, hostem judicatum, juvit opibus suis cujus fugam pecunia SubleVRVit. C, ne illa peregrinatio detrimentum aliquod afferret si familia

ari, eodem magnam partem fortunarum trajecit Suarum. Hic ita vixit, ut universis AthenienSibus merito esset Carissimus. Nam praeter gratiam, quae jam in adoles- Centulo magna erat, Saepe ui opibus inopiam eorum publicam levavit. Quum enim versuram sacere publice ne eSS QSSet, neque tu Conditionem sequam haborent; semper Se interpoSuit, utque ita, Ut neque Surum Umquam ab iis acceperit, neque longius, quam letum esset, eos debere passus sit. Quod utrumque erat iis

salutare. Num neque indulgendo inveteraSCere eorum se alienum patiebatur, neque multiplieandi USUri Crescere. uxit hoc ossicium alia quoquo liberalitate. Nam universos frumento donavit, ita ut singulis septem modii tritici darenturi qui modus mensurae medimnus Athenis appellatur. III. Hi autem si se gerebat, Ut Communis infimis, par principibus Videretur. Quo factum est, ut huic omne honoreS,NUOS OSSent, publice haberent, Civemque

sacere Studerent quo boneficio illo uti noluit. Quod nonnulli ita interpretantur, amitti civitatem Romanam alia adscita. Quamdiu affuit, ne qua sibi StatUa poneretur, restitit absens prohibere non potuit. Itaquo

aliquot ipsi ut Phidiae locis anotissimis posvorunt: hune

105쪽

XXV. A, T. Pomponius Atticus vis

oni in omni proCuratione reipublicae aetorem auetoremque habubant. Igitur primum illud munus fortunae, quod in ea potissimum urbe natus est, in qua domicilium orbis terrarum esset imperii, ut eamdem et patriam ha-boro et domum hoc specimen prudentiae, quod quum

in eam se Civitatem contuliSSet, quae antiquitate, humanitate, doctrina praestaret omnes, unus ei ante alios fuerit cariSSimUS.

IV. Huc o Asia Sulla decedens quum eniSSet, quamdiu ibi fuit, sesum habuit Pomponium, CaptUSadolescentis et humanitate et doctrina. Si enim Graece loquebatur, ut Athenis natus videretur. Tanta autem Suavitas erat Sermonis Latini, ut appareret, in eo nati-Vum quemdam leporem SSe, non udScitum. Idem poemata pronuntiabat et graeeo et latine sic, ut supra nihil posset addi. Quibus rebus saetum est, ut Sulla nusquam 2 eum ab se dimitteret, Cuperetque Seeum deduCere. Qui quum persuadere tentaret, noli, oro te, inquit PomponiuS, adversum eos me velle ducere, cum quibus ne contra te arma ferrem, Italiam reliqui. At Sulla adoleSCentis ossicio Collaudato, omnia munera ei, quae AtheniSacceperat, proficiScens jussit deserri. Hic complures anno moratUS, quum et rei familiari tantum opera daret, quantum non indiligens deberet paterfamilias, set omnia reliqua tempora aut litteris, aut Atheniensium reipublicae tribueret, nihilominus amicis urbana ossicia praestitit. Nam et ad Comitia eorum Ventitavit, et, Si qua re major aeta est, non defuit; sicut Cicoroni in

omnibus ejus periculis singularem fidem praebuit: Qui ex patria sugienti LI S. ducenta et quinquaginta millia

donavit. Tranquillatis autem rebus Romanis remi Ggravit Romam, ut opinor, L. Cotta et L. Torquato Consulibus : quom diem sic univorsa civitas Atheniensium pro-Secuta est, ut lacrimis desiderii suturi dolorem indicarol. V. Habebat avunculum Q. Caecilium, quitem o 1 manum, amiliarem L. Luculli, divitum, dissicillima natura: CHUS ie Speritatem VeritUS St, Ut qUem Emoserre posset, hujus sine offensione ad Summam SeneCtutem retinuerit senevolontiam. Quo facto tulit pietatis fructum. Caecilius enim moriens testamento adoptavit eum, heredemque secit sex dodrant : ex qua hereditateacoepit circiter contis LLS. Erat nupta soror Attici a

106쪽

Q. Tullio Ciceroni easque nuptias M. Cicero Concilia, rat, Cum quo a Condiscipulatu Vivebat Conjunctissime multo etiam familiarius, quam cum Quinto, ut judicari possit, plus in amicitia valere Similitudinem horum, quam amnitatem. Utebatur autem intime Q. Hortensio, qui his temporibus principatum eloquentiae tenebat, Ut intelligi non posset, uter eum tu diligeret, Cicero, an Hortensius et id, quod erat dissicillimum, ossiciobat,

ut inter quos tantae laudis esset aemulatio, nulla intercederet obtrectatio, SSetque talium Virorum copula. VI. In republica ita versatus eSt, Ut Semper optimarUm partium et esset et XiStimaretur, neque tamen e Civilibus fluctibus committeret, quod non magi eo in Sua potestate existimabat esse, qui se his dedissent, cuam qui maritimis jactarentur. Honore non petiit, quum ei paterent propter vel gratiam vel dignitatem : quod neque peti more majorum, neque Capi POSSent On SerVatis legibus, in tam effusis ambitus largitionibus, neque geri e republica sine periculo, Corrupti Civitatis moribus. Ad hastam publicam numquam accessit. ullius rei neqUe praeS, neque man eps uetus St. eminem neque Suo nomine, neque Subseribens, accusavit. In jus de Sua se numquam iit judicium nullum habuit. Multorum ConSulum praetorumque praeseeturas delatas Sio accepit, ut neminem in provinCiam Sit SecutuS, honore fuerit contentus, rei familiaris despexerit fructum quine Cum Q. quidem Cicerone voluerit ire in Asiam, quum apud eum legati locum obtinere poSSet. Non enim deeere se arbitrabatur, quum praeturam gerere noluiSSet, asseclam eSSe praetoris. Qua in re non Solum dignitati sorviebat, sed Etiam tranquillitati, quum SUSpi- Cione quoque vitaret Criminum. Quo fiebat, ut ejus

obServantia omnibus SSet Carior, UUm eam TCio, non

timori nequo Appi tribui viderent. VII. Incidit Caesarianum civile bellum, quum haberet annos Circiter AeXaginta. USUS ES aetati Vaeatione,

neque Se quoquam movit e urbe Quae amiCis suis opus fuerant ad Pompeium proficiscentibus, Omnia X sua re familiari dedit. Ipsum Pompeium Conjunctum non ossondit: nullum enim ab eo habebat ornamentum, ut ceteri, qui per eum aut honores, aut divitias Ceperant; quorum partim invitissimi castra sunt secuti, partim

107쪽

XXV. S, T. Pomponius Atticus 101

summa cum ejus offenSione domi remanserunt Attici autem quies tantopere CaeSari fuit grata, Ut, Victor quum privatis pecunias per epiStola imperaret, Ut non Solum molestus non fuerit, sed etiam sororis filium se Q. Ciceronem ex Pompeii castri ConceSserit. Si vetere instituto vitae offugit nova perieula.

respublica pones Brutos videretur AS et CaSSium, ne tota civitas se ad eos Convertisso videretur sic M. Bruto USUS est, ut nullo ille adolescens aequali familiarius, quam ho Sene, neque Solum eum principem consilii haberet, sed etiam in convictu. Excogitatum est in quibusdam, ut privatum aerarium Caesaris interfectoribus

ab equitibus Romanis constitueretur. Id facile ossici posse arbitrati sunt, si et principes illius ordinis pecunias contulissent. Itaque appellatus est a C. Flavio, Brutissimiliari, Atticus, ut ejus si princeps esse vellet. At ille, qui ossicia amicis praestanda Sine actione Xistima

dit si quid Brutus do suis facultatibus uti Voluisset,

USurum, quantum hae paterentur Se neque Cum UΟ-

quam de ea re Collocuturum, nequo coiturum Sic illo Consensionis globus hujus unius iissensiones disjectus est eque multo post Superior esse Coepit Antonius, ita ut Brutus et Cassius, provinciarum, quae ii neeis

causa datae erant a Consulibus deSperati rebUS, in X-silium proficiscerentur Atticus, qui pecuniam simul Cum Ceteris conferre noluserat florenti illi parti a scio Bruto Italiaque cedenti LI S. centum millia muneri

misit Eidum in Epiro absens trecenta jussit dari;

neque eo magis potenti adulatus St Antonio, neque desperato reliquit. IX. Secutum est bellum gestum apud Mutinam . noquo si tantum eum prudentem dicam, in US, quam debeam, praedicem, quum ille potius divinus fuerit: si di vinatio appellanda est perpetua naturali bonitas, quae nullis casibus neque agitur, neque minuitur. Hostis Antonius judicatus Italia cesserat Spes restituendi nulla erat. Non solum ejus inimici, qui tum erant potentissimi et plurimi, sed Etiam, qui adversariis ejus se dabant, et in eo laedendo aliquam consecuturos SeJ sperabant commendationem, Antonii familiares inseque

108쪽

102 XXV. . 10. T. Pomponius Atticus)

bantur uxorem Fulviam omnibus rebus Spoliare cupiebant liberos etiam exstinguere parabant Atticus, quum Cicoronis intima amiliaritate uteretur, amicissimus esset Bruto, non modo nihil iis indulsit ad Antonium violandum, sed e Contrario familiares ejus ex urbe profugienteS, quantum potuit, texit, quibus rebus indi. guerunt, adjuvit. P. Vero Volumnio ea tribuit, ut plura a parente proficisci non potuerint. Ipsi autem Fulviae. quum litibus distineretur magnisque terroribus VeXaretur, tanta diligentia ossicium suum praestitit, ut nullum illa stitorii vadimonium sine Attico, hie Sponsor omnium rerum fuerit. Quin etiam, quum illa undum secunda fortuna emisset in diem, neque poSt Calamitatem VerSuram facere potuisset, ille se interposuit pecuniamque sine senore in equo ulla stipulatione ei credidit, maximum exiStimans UaeStum, memorem gratumque Og-ΠOSCi, Simulque aperire, Se non fortunae, Sed hominibus Solere esse amieum. Quae quum uolebat, nemo eum

tempori Causa sacere poterat existimare. Nemini enim in opinionem veniebat, Antonium rerum potiturum. Sed Sensim is a nonnullis optimatibus reprehendebatur, quod parum odisse malo Cives videretur. Ille autem sui

judicii potius, quid se sacere par esset, intuebatur, qUam quid alii laudaturi forent.

X. Conversa subito fortuna est. Ut Antonius rediit in Italiam, nemo non magno in periculo Atticum putarat propter intimam familiaritatem Ciceronis et Bruti. taque ad adventum imperatorum de soro decesserat, timens proscriptionem, latebatque apud P. Volumnium, cui, ut ostendimus, paullo ante opem tulerat: tanta varietas

iis temporibus sui fortunae, ut modo hi, modo illi in

Summo essent aut fastigio, aut periculo habebatque secum Q. Gullium Canum, aequalem Simillimumque Sui. Hoc quoquo sit Attici bonitatis exemplum, quod cum

eo, quem puerum in ludo Cognoverat, adeo Conjuncto vixit, ut ad extremam aetatem amicitia eorum CreVerit. Antonius autem, etsi tanto odio serebatur in Ciceronem, ut non solum ei, sed omnibus etiam ejus amicis esset inimiCUS, eosque Vellet proscribere, multis hortantib

tamen Attici momor fuit ossicii, et ei, quum requiSiSSet,

ubinam eSSet Sua manu scripSit, ne timeret, Statimque

ad se veniret se eum, et illius causa GelliumJ Canum

109쪽

XXV. II, 12 T. Pomponius Atticus, 103

periculum incideret, quod noctu fiebat, praesidium imisit. Sic Atticus in summo timor non solum sibi, sed etiam ei, quem Carissirnum habebat, praesidio fuit. 0-que enim Suae Solum a quoquam auxilium petiit salutis, Sed Conjunctim ut appareret, nullam Cunctam sibi ab eo velle fortunam. Quod si gubernator praecipua laude sertur, qui navem ex hieme marique ScopulOS Servat: Cur non singulari ejus Xistimetur prudentia, qui ex

tot tamque gravibus procellis civilibus ad incolumitatem pervenit gXL Quibus ex malis ut se emerserat, nihil aliud egit,

quam ut plurimiS, quibus rebus poSSet, SSet auXilio. Quum proscripto praemii imperatorum Vulgus conquireret, nemo in Epirum venit, Cui res ulla defuerit; nemini non ibi perpetuo manendi potestas facta est Qui etiam post proelium Philippense interitumquo C. Cassiis M. Bruti L. Iulium Mocillam, praetorium, et ejus

filium, Aulumque Torquatum, Ceterosque pari fortuna perculsos, instituerit tueri, atque ex Epiro his omnia Samothraciam supportari jusserit. Dissiciis est, omnia perSequi, et non necessarium. Illud unum intelligi volumus, illius liberalitatem neque temporariam, meque callidam fuisse. dis ipsis rebus ac temporibus judi qcari potest, quod non florentibus se venditavit, sed amicti Semper succurrit: qui quido Serviliam, Bruti matrem, non minus post mortem ejuS, quam florente, Colu-orit Sic liboralitat utens nullas inimicitias gessit: quod neque laedebat quemquam, neque, Si quam injuriam Receperat, malebat ulcisci, quam oblivisci. Idem immortali memoria percepta retinebet beneficia quae autem ipse tribuerat, tamdiu meminerat, quoad ille gratu erat, qui acceperat. Itaque hic secit, ut vero dictum videatur es Sui cuique mores ingunt fortunam. eque tamen prius ille fortunam, quam se ipse finxit qui cavit, ne qua in re dure pleoteretur.

XII. His igitur robus effecit, ut M. Vipsanius Agrippa intima iamiliaritat conjunctus adolescenti Caesari, quum propter Suam gratiam et Caesari potentiam nullius conditionis non haberet potestatem, potissimum ejus deligeret actinitatem, praeoptaretque equitis Romani filiam generosarum nuptiis. . Atque harum nuptiarum conci s

110쪽

liator fuit non os sitim celandum M. Antonius, trium.

vir reipublicae constituendae : CHUS gratia quum Ugere poSSeSSiones poSSet SuaS, tantum abfuit a Cupiditate pecuniae, ut nulla in re usus sit ea, nisi in deprecandis amicorum aut perieulis, ut incommodis. Quod quidem sub ipsa proseriptione perillustre fuit. Nam quum L. Saufeii equitis Romani, aequalis Sui, qui compluresunnos, Studio ductus philosophiae, Athenis habitabat, hab0batquo in Italia pretiosas posSeSSiones, triumviri

bona vendidissent consuetudine ea, qua tum re gerebantur Attici labore atque industria actum est, ut eodo nuntio Saufeius fieret Certior, Se patrimonium umiSisse et recuperasse. Idem L. Iulium Calidum quem post Lucretii Catullique mortem multo elegantis-rimum poetam nostram tuliSSe aetatem Vere Videor poSSe Contendere, neque minus Virum bonum optimiSque a

tibus eruditum, post proScriptionem equitum propter magnas ejus Africanas poSSeSSione in proseriptorum numerum a P. Volumnio, praesecto abrum Antonii, ubSentem relatum, expedivit. Quod in praesenti utrum

ei laboriosius an gloriosius uorit, dissiciis sui judicaro:

quod in eorum periculis, non Secu abSenteS, quam Prae- Sentes amicos Attico Sse Curae, Cognitum St.

XIII. Neque vero minus ille vir bonus paterfamilias

habitus est, quam Civis. Nam quum SSetie UniOSUS,

nemo illo minus fuit emax, minus aedificator. equotamon non in primis bene habitavit, omnibusquo optimis rebUS USUS est. Nam domum habuit in collo Quirinali Tamphilanam, ab avunculo hereditate relictam cujus amoenita non aedificio, Sed silva Constabat. Ipsum enim tectum, antiquitus ConStitutum, ptu SaliS, quum SumptUShabobat in quo nihil commutavit, nisi si quid vetustate Coaetus est. Usus est familia, si utilitates judicandum eSt, optima si forma, Vix medioCri. Namque in ea erant pueri litteratissimi, anagnostae optimi, et plurimi librarii, ut o pedisequus quidem quiSquam SSet, qui non utrumque horum pulchre sacere posset pari modo artifices ceteri, quos Cultus domeSticu desiderat, apprime boni. Neque tamen horum quemquam, nisi dominatum domique actum habuit quod est signum non solum continentiae, sed etiam diligentiae. Nam et non intemperanter concupiscereo quod plurimis videas,