장음표시 사용
91쪽
enim speciem libertatis esse, Si omnibus, quod quisquctvellet, legibus experiri liceret. Idem, quum quidam Lamostii similis, nomine DemaenetUS, in C Cione Opuli de rebus gestis ejus detrahere CoepiSSet u nonnulla inveheretur in Timoleonta, diXit, nune demum Sevoti esse damnatum. Namque hoc a diis immortalibus Semper precatum, ut talem libertatem est tueret Syra-CUSanis, in qua cuivis liceret, de quo vellet, impune dicere. Hi quum diem supremum obiisset, publice a Syracusanis in gymnasio, quod Timoleonteum appellatur, tota celebrante Sicilia, Sepultus St.
I. Hi sero suorunt Graeciae gentis duces, qui memoria 1 digni videbantur, praeter reges amque eos attingere
noluimus, quod omnium re geStae Separatim SUnt relatae.
Neque tamen hi admodum sunt multi Lacedaemonius autem Agesilaus nomine, non poteState, fuit rex Sicut ceteri Spartani. Ex his vero, qui dominatum imperio tenuerunt, MXCellentissimi fuerunt, Ut nos judicamus, Persarum Cyrus et Darius, Hystaspis filius quorum UterqUe rivatUS Virtute regnum est adeptus Prior horum apud Massagetas in proelio Cecidit Darius senectutes diem ibitv supremum res sunt praeterea ejusdem generis Xerxes, et duo ArtaXerXes, Maerochir et Mnemon. Xerxi maxime est illustre, quod maXimis post hominum memoriam exercitibus terra marique bellum intulit Graecise At Macrochir praecipuam habet
laudem amplissimae lulcherrimaeque Morpori formae:
quam incredibili ornavit virtutes bolli amquo illo
Perses nemo fuit manu sortior Mnemon autem justitiae sama floruit am quum matris suae Celere amiSiSSet uxorem, tantum indulsit dolori, ut eum pieta Vinceret. Ex his duo eodem nomine morbo naturae debitum reddi oderunt tertius ab Artabano praesecto erro interemtus
92쪽
ΙΙ. Ex Maesdonum autem genere duo multo ceteros anteCeSSerunt rerum gestarum gloria Philippus, Amyntae filius, et Alexander Magnus Horum alter Babylone morbo Consumtus est Philippus aegis a Pausania, quum Spectatum ludos iret, juxta theatrum CoiSus est.
Unus Epirotes, Pyrrhus, qui cum populo Romano bellavit. A quum Argos oppidum oppugnaret in eloponneso, lapid ictus interiit. Unus item Siculus, Dionysius prior. am et manu sortis, et belli peritus suit, et, id quod in tyranno non facile reperitur, minime libidi-nΟSUS, non UXUriΟSUS, non avarus, nullius denique rei
Cupidus, nisi singularis perpetuique imperii, ob eamque rem crudelis. Nam dum id studuit munire, nullius pepercit vitae, quem ejus insidiatorem putaret. Hic
quum Virtute tyrannidem sibi peperisset, magna retinuit felicitate, majorque annos seXaginta natu deeessit florente regno. eque in tam multis anni cujusquam e Sua Stirpe funus vidit, quum X tribus uxoribus libero proereaSSet, multique ei nati essent nepoteS. ΙΙΙ. Fuerunt praeterea multi reges ecumiei AleXandri Magni, qui post obitum ejus imperia ceperunt in his Antigonus, o hujus filius Demetrius, LySimachUS,
Seleucus, tolemaeus. Ex his Antigonus in proelio, quum adversus Seleucum Lysimaeliumque dimisiaret, oeelsus est. Pari leto affectus est Lysimachus a Seleuco. Nam Societate dissoluta, bellum inter Se ges-Serunt. At Demetrius, quum filiam suam Seleuco in matrimonium dedisset, neque eo magis fida inter eos amicitia manere potuisset, Captus bello, in UStodia Ο-Cer generi periit a morbo. equo ita multo post Seleucus a Ptolemaeo Cerauno dolo intersectu eSt quem ille a patre expulsum AleXandrea, alienarum opum indigentem, reoeperat. Ipse autem PtolemaeUS, UUm vivus filio rognum tradidisset, ab illo eodem ita privatus dicitur. De quibus quoniam Sati diCtum UtamUS, non neommodum videtur, non praeterire Hamilcarem et Hannibalem, quos et animi magnitudine, et calliditato omnes in Africa natos praestitiSS ConStat.
93쪽
I. Hamilcar, Hannibalis ilius, Cognomine Barcas, Carthaginiensis, primo Poenico bello, sed temporibus
eXtremis, admodum adolescentulus in Sicilia praeesse coepit exercitui Quum ante ejus adventum et mari et terra male re gctrerentur CarthaginienSium, ipse, ubi affuit, numquam hosti Cessit neque locum nocendi dedit;
Saepeque e Contrario CeaSione dat laeeSSivit, Semperque superior discessit. Quo facto, quum mne omnia in Sicilia Poeni amisissoni, illo Erycem sic defendit, ut bellum eo loco gestum non videretur Interim Cartha 3ginienSeS Classe apud insula. AEgates a C. Lutatio,
ConSule Romanorum, Superati, statuerunt tolli nomi Cere, eumque rem arbitrio permisserunt Hamilcaris.
Illo sis flagrabat bollandi cupiditate, tamen paci Serviendum putavit. quod patriam eXhaustam Sumtibus diutius calamitatos belli sorro non posse intelligebat:
Sed ita, ut Statim mente agitaret, Si paullum modo re 4 essent resectae, bellum renovare RomanoSque armi per-Sequi, donicum aut certe vicissent, aut Victi manus dedissent. Hoc consilio pacem conciliavit, in qua tanta fuit serocia, quum Catulus negaret bellum CompoSiturum, nisi ille cum suis, qui Eryeem tenuerunt, armis relietis, Sicilia decederent, ut Succumbente patria, ipse periturum Se potius diXerit, quam cum tanto flagitio domum rediret on enim Suae esse virtutiS, arma patriaueCepta adversus hostes adversarii. tradoro. Hujus pertinacis cessit Catulus. ΙΙ. At ille, ut Carthaginem venit, multo aliter, o 1 sperabat, rempublieam Se habentem cognovit. Namque diuturnitate Xterni mali tantum exarsit intestinum bellum, ut numquam pari periculo fuerit Carthago, nisi quum deleta est. Primo mercenarii milites, qui adversus Romano fuerant, deSeiverunt: quorum numerUS
erat viginti millium. Hi totam abalisnarunt Africam, ipsam Carthaginem oppugnarunt Quibus malis adeo
94쪽
Sunt Poeni perterriti, ut etiam auXilia a Romanis petive. rint, eaque impetrarint. Sed extremo, quum prope ama desperationem pervenissent, Hamilcarem imperato. rem secerunt. Is non solum hostes a muris Carthaginis
remoVit, quum amplius Centum millia facta essent armatorum; Sed etiam eo Compulit, ut locorum angustiis clausi, plure fame, quam erro interirent. Omnia oppida abalienata, in his Uticam atque Hipponem, Valen- tissima totius Africae, restituit patriae. eque eo fuit Contentus, sed etiam fines imperii propagavit, tota Asri ea tantum otium reddidit, ut nullum in ea bellum videretur multi annis fuiSSe.
III. Robus his se sententia peractis, fidenti animo atque infesto Romanis, quo facilius Causam bellandi reperiret, esseCit, Ut imperator cum Xercitu in Hispaniam mitteretur, eoque Secum duXit filium Hannibalem, an
norum novem. Erat praeterea Cumis adoleSCens illustris, formosus Hasdrubal, quem nonnulli diligi turpius,
quam par erat, ab Hamilcare loquebantur. Non enim maledici tanto viro deesse poterant. Quo actum St,
ut a praesecto morum HaSdrubal Cum e Vetaretur ESSO.
Huic illo filiam suam in matrimonium dedit, quod mori
bus eorum non poterat interdici soCero gener. De hoc ideo mentionem eoimus, quod Hamilcare occisso, ille exercitui praefuit, resque magna geSSit et princepS largitione vetustos pervertit mores Carthaginiensium ;ejusdemque post mortem Hannibal ab exercitu accepit imperium. IV. At Hamilcar, posteaquam mare transiit in Hispaniamque Venit, magna re Secunda geSSit ortuna maximas bellicosissimasque gentes Ubegit eqUiS, ur- mis, Viris, pecunia totam locupletavit Africam. Hic quum incitaliam bellum in serre meditaretur, nono anno post, quam in Hispaniam Venerat, in proelio pugnans adversus Vettones occisus est. Hujus perpetuum odium erga Romanos maXime ConeitaSSe videtur secundum bellum Poenicum. Namque Hannibal, filius e S, asSi. duis patris obtestationibus eo est perductus, ut interiro, quam Romano non eXperiri mallet.
95쪽
I. Hannibal, Hamilcaris ilius. Cartihaginiensis Si
Verum est, quod nemo dubitat, ut populus Romanus Omne gente Virtute Superarit, non est infitiandum, Hannibalom tanto praestitisse Cetero imperatore prU- dentia, quanto populus Romanus antecedat sortitudino cunetas nationes. Nam quotie Seumque Cum eo Con 2 greSSUS est in Italia, semper discessit superior Quod nisi domi civium suorum invidia debilitatus esset, Romano Videretur superare potuisse. Sed multorum obtreetatio ovicit unius virtut0m Hi autom velut he 3 reditate relietum odium patornum erga Romanos Sic ConServuVit, Ut prius animam, quam id, deposuerit: qui quidem, quum patria pulSUS SSet, et alienarum opum indigeret, numquam destiterit animo bellare cum Ro
II. Nam ut omittam Philippum, quem absens hostem 1 roddidit Romanis Domnium his temporibus potentiSSimus roc Antiochus fuit Hunc clarita cupiditates incendit bellandi, ut usque a rubro mari arma conatus sit in serre Italiae quem quum iugati venissent Romani, qui de ejus Voluntate eXplorarent darentque operam Consiliis Clandestinis, ut Hannibalom in suspieionem regi addu-Cerent, tamquam ab ipsi Corruptiam alia, atque antea, Sentire; meque id frustra secissent. idquo Hannibal ComperiSSet, Seque ab interioribus tonsiliis segregari vidisset tempor dato adiit ad regem, eique quum multa do fido sua st odio in Romanos CommemoruSSet hOC adjunxit Pater, inquit, meus, Hamilcar, puerulo me, utpote non amplius novem annos nato, in Hispaniam imperator prosciscens artihagine Iovi optimo mazimo hostias immolavit Quo divina res dum conficiebatur, quod drivit a me vellemne secum in castra proficiscis Id quum libenter accepissem, atque ab eo petere coepissem, ne dubitaret ducere tum ille, faciam, inquit, isdem uiui, quam postulo, dederis Simul me ad aram adduaeri, apud quam 8.
96쪽
sacrascare inStituerat, eamque, ceteris remotis, tenentem
jurare juSSrt, numquam me in amicitia cum Romanis fore. Id ego jusjurandum patri datum usque ad hanc Platem ita conServavi, ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eadem mente sim futurus. Quare, si quid amice de Romanis cogitabis, non imprudenter feceris, Si me celaris I quum quidem bellum parabis, te ipsum fruatraberis, si me non in eo principem pOSufriS.
1 ΙΙ. Hac igitur, qua diximus, aetate Cum patre in Hispaniam proseetus est cujus post obitum, Hasdrubale imperatore Suffecto, equitatu Omni praefuit. HOC quoque interseeto, Xercitus summam imperii ad eum detulit. d Carthaginsem delatum publice Comprobatum est. Sic Hannibal minor quinque et viginti anni natus imperator factus proximo triennio omne gente HiSpanis bello subsegit Saguntum, Cederatam Civitatem, Vi expugnavit tres Xercitus maXimos ComparaVit. EX his unum in Africam misit, altorum Cum Hasdrubale fratre in Hispania seliquit, tortium in Italiam Secumduxit. Saltum Pyrenaeum transiit. Quaeumque iterfecit, cum omnibus incolis conflixit neminem, nisi Vie- tum dimisit. Ad Alpes posteaquam venit, quae Italiam ab Gallia Sejungunt, quas nemo umquam Um XerCituante Um, praeter Herculem Graium, tranSierat quo facto is hodis saltus Graius appellaturin AlpicoS, Conante prohibere transitu concidit, loca patefecit, itinera muniit, effecit quo , ut ea elephantus ornatuScire poSSet,
qua antea unus homo inermis vix poterat repere. Hac
copias traduxit in Italiamque pervenit. I V. Conflixorat apud Rhodanum cum P. Cornelio SCipione os eumque pepulerat. Cum hoc eodem deJ Clastidio apud Padum scornit saucium inde a fuga tum dimittit. Tortio dum Scipio cum collega Tiberio
Longo, apud Trebiam advorsus eum venit. Cum his manum ConSeruit: trosque profligavit. Indo per Li- gures Apenninum transiit, petens Etruriam. Hoc itinere adeo gravi morbo assicitur oeulorum, ut poStea numquam deXtero aeque bene usus sit. Qua valetudine quum etiam nunc premeretur, lecticaque ferretur, C. Flaminium os apud Trasimenum Cum exercitu inSidiis circumventum occidit nequo multo poS C. Centenium praetorem, Cum deleeta manu Saltu OCCUPantem.
97쪽
Hinc in Apuliam pervenit. Ibi obviam ei venerunt duo
Cotisules, C. Terentius et L. Emilius. 4riusque Xercitu uno proelio fugavit Paullum Consulem occidit, et aliquot praeterea consulares, in his Cn. Servilium Geminum, qui anno Superiore fuerat Consul. V. Hae pugna pugnata Romam prosectu eSt, nullo resistente. In propinquis urbis montibUS moratu est. Quum aliquot ibi dies castra habuisset, et reVerteretur Capuam Q. Fabius Maximus, dictator Romanus, in agro Falerno se ei objecit. Hi Clausus locorum ungustiis noctu sine ullo detrimento Xercitus Se Xpedivit Fabio, callidissimo imperatori, verba dedit. Namque obdueta nocte Sarmenta in Cornibus juveneorum deligata incendit, ejusque generi multitudinem magnum dispalatam immisit. Quo repentino objectu viSo tantum terrorem injecit exercitui Romanorum, ut egredi extra
Vallum nemo Sit ausus. Hano post rem geStam non ita
multis diebus M. Minucium Rufum, magiStrum equitum, pari ae dictatorem imperio, dolo productum in proelium, fugavit. Ti. Sempronium GraeChum, iterum Consulem, in Lucanis absens in insidias inductum sustulit. M. Claudium Marcellum, quinquie ConSUlem, apud onustam pari modo interseeit. Longum St,
enumerare proelia. Quare ho unum Satis erit dictum,
e quo intelligi possit, quantus illo fuserit quamdiu in
Italia fuit, nemo ei in acie reStitit, nemo adVerSUS Umpost Cannensem pugnam in Campo CaStra POSVit.
VI. Hic invictus patriam de sensum revocatus bellum gessit adversus P. Scipionem, filium ejus, quem pSeprimum apud Rhodanum, iterum apud Padum, tertio apud Trebiam fugavorat Cum hoc exhaustis jam patris, Iacultatibus, lupivit in praesentiarum tellum
Componere, quo Valentior postea longrederetur In Colloquium Convenit, conditione non Convenerunt. Post id actum paucis diebus apud Zamam Um eodem Conflixit: pulsus incrodibilo dictu biduo et duabus noctibus Hadrumstum pervenit, quod abest a Zama circiter millia passuum trecenta. In hae fuga Numidae, qui
Simul Cum eo ex acie Xcesserant, insidiati sunt sei: quo non Solum effugit, sed etiam ipsos oppressit. Hadrumeti reliquos ex fuga collegit novis delectibus paucis diebus multos ContraXit.
98쪽
VII. Quum in apparando acerrime SSet CCupatuS, Carthaginiensses bellum cum Romani CompoSuerunt. Illo nihilo socius exercitui postea praefuit, reSque in Asrica gessit, itemque Mago frater ejus, usque ad P. Sulpicium et C. Aurelium Consules. Hi enim magiStratibus legati Carthaginienses Romam VenerUnt, Ut Senatui populoque Romano gratia agerent, qUod Cum
his paeem secissent, ob eamqUe rem Corona Ure EOS donarent, Simulque peterent, ut obsides eorum Fregellis eSSent, Captivique redderentur. Hi e Senatu Con-Sulto reSponsum Si munu eorum gratum CCeptum-qUe SSe obSideS, quo loco rogarent, futuro CaptivoS non remi SSuroS, quod Hannibalem, CHUS per SUSCeptum sellum foret, inimicissimum nomini Romano, etiam nun cum imperio apud Xercitum haberent, itemque fratrem ejus Magonem. Hoe responso Carthaginienses cognito Hannibalem domum MagonemqUe reVocartant. Hue ut rediit, praetor actus St, poStquam re fuerat, anno Secundo et Vieesimo. Ut enim Roma ConSuleS, sic Carthagine quotannis annui bini rege Creabuntur. In eo magistratu pari diligentia se Hannibal praebuit, a suora in sello. Namquo effecit, e novis Vectigali-bUS non Solum ut Sset peCunia, quae Romanis ex Cedere penderetur, Sed etiam SupereSSet, Uae in aerario reponeretur. Deinde, anno post praeturam, Marco Claudio, Lucio Furio Coss. Roma legati Carthaginem VenerUnt. Hos Hannibal sui exposcendi gratia miSSo ratUS pryUS- quam his senatus daretur, naVem ConScendit Clam, atque in Syriam ad Antiochum profugit. Hae re palam saeta, Poeni ave duas, quae eum Comprehenderent, Si poSSentConSequi, miserunt bona ejus publicarunt domum a
fundamontis disjocorunt; ipsum Xsulem judicarunt. VIII. t Hannibal anno post, quam domo proflagerat, L. Cornotio, Quinto inuolo COSS. Cum quinque navibus Africam accossit in finibus Cyrenaeorum, Sisorio Carthaginienses ad ollum Antiochi sp fiduciaque
inducere poSSet Cui jam perSuaserat, ut Cum Xerciti. bus incitaliam proficisceretur. Huc Magonem fratremoxcivit. Id ubi Poeni resolverunt, Magonem eadem, qua fratrem, absentem poena affecerunt. Illi desperatis rebus quum Sol ViSSent naVes, ae vela Ventis dedissent,
Hannibal ad Antiochum servenit. io Magonis interitu
99쪽
duplex memoria prod su St. Namque alii naufragio, alii a servis ipsius intersectum eum, Seriptum reliquerunt. Antiochus autem, Si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus, quam in Suscipiendo instituerat,
propius Tiberi, quam Thermopylis de summa imperii
dimicasset. Quem etsi multu Stulte conari videbat, tamen nulla deseruit in o. Praesuit paucis naVibus, quas ex Syria jussus orat in Asiam ducere, hisque adverSUS Rhodiorum classo in Pamphylio mari conflixit. Quo quum multitudine adversariorum Sui Superarentur, ipSe, quo Cornu rem geSSit, fuit Superior. IX. Antiocho sugato, Verens, ne dederetur, quod Sine 1 dubio accidissset, si sui seCisset poteStatem, Cretam ad Gortynios venit, ut ibi, quo se Conserret, ConSideraret. Vidit autom vir omnium Callidissimus, magno Se fore periculo, nisi quid providisset, propter avaritiam Cretensium. Magnam enim secum pecuniam portabat, de qua sciebat exisse famam. tuque Capit tale consilium. Amphoras Complures Complet plumbo Summas operit auro et argento Has praesentibus principibus, deponit in templo Dianae, simulans se suas sortunas illorum fidei crodoro. His in errorem induetis, Statua aeneuS, URSSeCUm portabat, omne Sua pecunia Complet, eaSque in propatulo domi abjicit Gortynii templum magna cura CUStodiunt, non tam a Ceteris, quam ab Hannibale, ne ille insciontibus his tolleret Secumque dueeret. X. Sie, Conservatis suis rebus, Poenus, illusis Cre 1 tensibus omnibus, ad trusiam in lonium pervenit. Apud quem eodem animo fuit erga Italiam, neque aliud quidquam egit, quam regem armavit et Xereuit adver-SU Romanos Quem quum videret domesticis rebus minus esse robustum, Conniliabat Cetero regeS, 'Ungebatque asellicosas nationes. Dissidebat ab eo PergamenUS reX, Eumenes, Romanis amiCissimus, bellumque inter eos gerebatur et mari et terra : quo magi Cupiebat
cum Hannibal opprimi sed utrobiquo Eumenes plus
Valebat propter Romanorum Soeietatem quem Si remo-Visset, faciliora sibi colora soro arbitrabatur Ad hune interficiendum talom iniit rationsem. lasso paucis die dbus erant decreturi Superabatur navium multitudine :dolo erat pugnandum, quum par non esset armiS qmperaVit quam plurimas venenatas serpentes viva colligi,
100쪽
o easque in vasa fictilia conjici. Harum quum Consecta. Set magnam multitudinem die ipso, quo saeturus erat navale proelium, Classiario ConVocat, hiSque praecipit, omnes ut in unam Eumeni regi ConeVrrant naVem, a Ceteris tantum satis habeant se dosondero. Id facito illos serpontium multitudine Consecuturos. Re autem in qua nave veheretur, ut Cirent, Se facturUm quem Si aut cepissent, aut intersecissent, magno his pollicetur praemio fore. XI. Tali cohortation militum saeta classis ab utrisque in proelium deducitur. Quarum acie Constituin, priuSquam Signum pugna daretur, Hannibal, ut palam saceret uis, quo doco Eumenes esset abollarium cin scapha cum caduceo mittit. Qui ubi ad naves adver- Sariorum pervenit, epistolamqUe Stenden Se regem proseSSUS Si quaerere, Statim ad Eumenem deductus est, quod nemo dubitabat, aliquid de pace SSe Seriptum. Tabellarius. ducis nave declarata SutS, eodem Unde ierat, se recepit. At Eumenes, soluta epistola, nihil in ea reperit, nisi quod ad irridendum eum pertineret. Cujus etsi causam mirabatur, neque reperiebatur, tamen proelium statim committeres non dubitavit. Horum inconcursu Bithyni Hannibalis praecopto niVersi navem
Eumenis adoriuntur. Quorum Vim re qUUm SuStinere non ΟSSet, fuga Salutem petiit quam ConSeCUtu non eSSet, niSi intra sua praesidia se reCepiSSet, quae in proXi mo litor orant collocata. Reliquae Pergamenae nuVeSqu Um adverSario premerent uerius, repente in ea VaSafictilia, de quibus supra mentionem fecimus, conjici coepta sunt Quae acta initio risum pugnantibus On- Citarunt, neque, quare id floret, poterat intelligi Postquam autem Dave Completa ConSpeXerunt Serpentibus,nOV re perterriti, quum, quid potiSSimiam Vitarent, non Viderent, puppe aVerterunt, SeqUe ad Sua CaStra nautica
retulorunt. Sic Hannibal consilio arma Pergamenorum SUperuVit neqiae tum Solum, Sed saepe alias pedestribus copiis pari prudentia pepulit adverSarios. XII. Quae dum in Asia goriantur, accidit Casu, Ut legati Prusiae Romet apud L. Quintium Flamininum, OnSularem, Coenarent, atque ibi de Hannibale mentione iacta, ex his unus diceret, eum in rusiae regno SM.