I. G. Sulzeri Descriptio Artium Et Disciplinarum

21쪽

14 omnino eiusmodi- inu8ntionem haberς putauit , niuitum huic rei dicauit operae. Fuit magno huic viro spes, quae in viris ingenii prasstantis vana esse raro1oles, tore , ut votis ipsius euentus respondeat. Optandum magnopere est, ne magnae dissicultates, quae hic reperiuntur, in causa sint, ut omnis haec res neglecta plane reginquatur.

Historia generatim est perspicua narratio. vel deseriptio earum rerum', quae factae sunt, vel adhue existunti 'Sunt illae res varii quidem generis: unde etiam' historia varia est et multiplex et diuersa etiam ratione dehet tractari. Hie tantum de historix rerum inter homines gestarum serino nobis erit; ' h storiam naturalem, quam vocant, alio quodam loco considerabimus. Fieri non potest, ut omnes partes historicae cognitionis tanquam sureulos eiusdem stir- pis mente nobis fingamus. Cognitio histori ea silva quasicit, iii qua varii generis iunt ,rbores, quarum quaeque solum peculiare et proprium sumn cultum postulat atque curam. Hic nos unam an tum aliquam harum arborum deseribemus, de reliquis,' quae huic noti sunt cognatae, alio quodam loco acturi.

' . 3o. . - . Ea historia, de qua iam nobis serino est, verax

atque perspicuas narrationes continet rerum memor bilium , quae inter homines euenerunt. Exponit e originem ,. incrementum atque interitum omnium ei uitatum ac populorum , artium item et literarum; docet ea res maxime memorabiles, , quae in societ tibus humanis euenerunt; deseribit ea indolem, mores, religionem, leges, consuetudines, ros gestas, Brtes, virtutes ac vitia populorum hominumque si gulorum, qui in variis ciuitatibus praeter ceteros excelluerunt.

22쪽

Jue suam ad primas eruditionis partes merito est re Ioenda. Eec set ea, quaecunque diuina prouidentia populis uniuersis civitatibusque accidere voluit, quaeque gentes variae , virique' singuli, ingenio 'uidem ac virtute praestantes, rebus suis gestis esse eerunt. Est ea quasi receptaeulum quoddam, in quo eonsultationes deliberationesque summorum virorum' virilites ac vitia, decora atque opprobria uniuerso-em populorum, et hominum singulorum, poste iis Ieruantur. Est ea, ut reni paueis ditamus spetuluin iv1tae humanae, in quo Fecessaria ad usum vitae exis

empla videre licet spertissune. P; scqnda iuitur. historia

mnibus est, et in primis regibus principibusque i - um publicarum quati penarium ea est, tam consulta- tionum grauissimarum , qtzam eonstitutionum et ho-narum et malarum Qui artis in ilitatis sunt studiὀsi rerum bellicarum cognitionem hie comparare sibi possunt; Iurisconsulti hic cognoscunt legum originem et vim, praer'gatiuas item, iura, atque commodatauitatum uniuersarum, diuersorum ordinum et famili-ρtum singularum ; Theologi veritateris saeti codicis eius que maximam. auctoritatem inde probant; poetae et oratores optima inde repetunt exemplR; et philosopludenique persectam hominis cognitionem possunt in. de sibi eomparare.

Historia eum srgumenti tum formae ratione. multiplex est et varia. Argumentum si . spectemus ea vel deserit,it esuitatum populorumque res eluites, et tune nomine Historiae ciuilis appellatur; vel ea tantum pertractat,' quae ad religionem fideique dogivata pertinent', et tune Nisoria eeclesiissica vocatura vel originem recenset, incrementum progressumque. artium et literarum,. ae literaria hisoria appellatur

Notandum vero probe hic est, historiam civilem

23쪽

traetari sine eeelesiasti es et literariae historia eom. mode non passe. A religione enim, ab artibus literisque . multae ac maximae prosectae sunt, quae socie tas ciuilis experta test, mutationes. Historia itaque ciuilis res maxime memorabiles,.quge ad religionem arte que ac literas pertinent, una debet enumerare, nisi manea έt i inperfecta manete velit. Vituperatas dum tamen non est, historiam tam ecclesii asticim, quam siterariam separatim tractari , prseterea,

'quae ex utraque hae disciplina in laist riam civilem

transieruntur, et multa alia ob grauitatem suam dugna stat copiosis recenseri , . , . . . a

- V i. f. 33, Formam historiae si spectemus, inplieis ea generis est. Ad primum genus referenda est bistoria propribse dicta: ad alterum vero eat omnia pertinent, ' ad usum histoViae possunt anquid tonferre. Utrumque gelius' peeuliari sua ratione et via debet . tractari: Historis proprie se dicia omnes res. Femorabiles certo

quodam vinculo inter se connectit, rea quidem ut causae earumque euentus, quantum fieri quidem id potest ' simul describantiar. . Spectat ea 'semper ges eviem rerum statum, vel naturam eius ciuitatis, euius historia deseribitur, enarratque omnes res tanquam effectus illius status et tanquam causas omisnium eius. mutatio nuis . Debet 'illi id unice esse propositum, ut distincte accurateque o iunia, quas ad naturam esuitatis , et ad mutationes earum pertinent, repraesentet. In rebus specialibus non minima quaevis illa curat, sed ea tantum, quae revera mutationem In esuitate aliqua effecerunt. Res, quae parua in se videtur esse, fecunda autem muta

tionibus fuit, diligentius in ea deseribitur, quam magna,

quae, nullam plane mutationem attulit tecum. . HI-storis idem faciunt, quod ima onum pictores, quibus id in primis curae cordique est , ut lineamenta hominuita insigniora depingant, quae eorum indolem

24쪽

atque animum designant, quique maculas quasdam, natiuuin eolorem, atque vellitum non anxie sequuntur. Eiusmodi historia imago i est, in qua omnia ita sunt disposita, ut totum aliquod inde e Tei. tur, cuius partes arcte inter se cohaerent. Multa hie requiritur diligentia, ut commoda ratione minnia pertractentvi ; quamolirem eiusmodi histolai ad artes elegantiores merito est reserenda. 3 . ' .. . . Symbolae ad historiam , quae Gallis vulgo Memo ν es vocantur, varii latit generis Aliae sunt, quae eodem didine res, quo factoo su i)t, recentent, causarum . vero atque eventuum nulla ratione habita, delectu etiam accurato , quem historia ipsa requirit, plane ne-' glecto. Parvae illae res, quae hominum indolem produnt, maiori sumero quam in ipsa historia hic ienarrantur, licet haud raro facta leuioris momenti. omni effectu grauiori carentis, proserantur Eitasmodi. symbolae si a testibus oculatis et eiusdem a ratis scripto. xibus exhibentur, commodam historia ipsa habet quam raetet, et ita qua versetur, materiam.

Aliud symbolarum genus, libri essi elunt annalis,

ut acta publica, quae vocantur. In his omnes res . gestae sine ambagibus, et sine aeeurato iudicio , seriuato cuiusque anni ordine, exp6nuentur. Hic speciem an tam rerum externam , non vero causas earum interiores licet vid re. Eiusmodi collectiones, si publica nituntur auctoritate, et a viris Proficisqunt fide dignis, multum illae eonfecerunt ad veritatem historiae probandam.

Tertium genus symbolarum vat insenutinet historias rerum singultrum , quae pro loco et tempore a scriptoribus sunt litteris mandatae , rq ru:u inec Praeceden tium, hec consequentium , habita ratione. Aliae denique sunt Umbolae, quas criticas vorare liceat, u -

25쪽

, quia varIas res ex historia separatim sibi sumunt . e

Tumque naturam, tempus quo factae sunt, testium etiam auctoritatem, atque alia eiusdem generis, pec ratius pertractant.

g. 37.

' Historia eluilis ratione temporis, cuius res gestae enarrantur, et ratione ambitus, quo se eXtendit,

varie dispescitur. Tempus si spectemus illa est vel .

antiqua , vel media P vel nova. Historia amiqua res gestas et facta earum ciuitatum atque regnorum ena

rat, quae dudum iam interierunt. Huius generis sunt historiae veterum Babloniorum , A riorum, iCMMaeorum , Syrorum , 'Garum , AN Ptiorum, Graeceνum, Romanorum, aliaruinque ciuitatum ae Populorum. Historia media tempora illa obscuriora comprehendit, e quibus es uitates hodiernae pleraeque repetunt originem. Iras te meoribus omnis pene eruditio, atque cognitio contemta iacuit, et nihil fere, quod historiam iuuare possit, scriptum est , unde quam Plurimae res plane non innotuerunt, aut dubiis ad modum indiciis ad nos peruenerunt. Media haec historia illud temporis spatium, quod inter saeculum igerae christianae septiinum et decimum quintum interiectum est, comprehendit. Historia noua initium sibi sumit saeeulo fere decimo quinto, in quo eruditio ieaput iterum extollere coepit, atque res gestas ad haec

nostra tempora enarrati

. 38. Historia antiqua in duas paries commode potest distingui. eius prior, si ab iis discesseris, quae

in codice sacro continentur, et quae pauca tantum sunt, adeo est i incerta et fabulis obruta, ut ad belli Troiani tempora nil fere eerti atque indubitati hic reperiatur. Ex his vero temporibus obscuris, quum artium plurimarum, legum civilium, varia- . Tumque regiminis formarum origo , cognatio etiam et stirps populorum celebriorum eluceat , jure meritoque exiguae illae historiae antiquioris reliquiae diligenter seruantur, et noua recognitione, utcodicis scri, H

26쪽

adhue multiplicantur. Optandum tamen ' maxima esset, uti in historia fabulosi huius temporis ea, quae fabulae sunt atque allegoriae, a rebus veris diligenistius separentur, quam a plerisque historieis vulgo fieri solet. Satis ampla jam esset huius temporis hi- . fibria, si originem euiusque ciuitatis, stirpem populorum, memorasilioresque mutationes, quae in illi

. tuque ad tempora certior' euenerunt, breuibus exponeret, et ea, quae incerta et fabulosa sunt, plans; Iraetermitteret.

Historiae antiquae posterior eademque et certior pars multum aliorum temporum historiis praestat Res enim maxime i memor biles hic reperiunt de constitutione, legibus, incremento atque interituetuitatuni celebriorum; origo poro hic cernitur atque pro essus artium literarumque; maxima denique hic conspiciuntur virtutum ciuilium atque sapientiae politicae eκempla, consilia et facta praeelara, et ut uno verbo dicamus, omnia, quibus utilis historia atque jucunda. Res gestae huius temporis a seripistoribus optimis tam graecis, quam romanis sunt literis consignatae, id quod ad maximam huius historiae pertinet commendationem. Magna in Germaniam redundaret utilitas, si optimi auctores antiqui in linguam germanicam essent trans lati ita quidem, ut hae translationes graeea atque romana eloquentia non essent indignae. A ceteris, quae inde Germanis existerent, commodis si distes eris, haberent tune in primis tirones quae utiliter atque jucunde legere, et quibus ad legenda ipsa exemplaria graeca atqu. latina incitari possent.

Summa cum laude vertandis graeeis atque latinis historicia Petram adhibuerunt Abbtiua, Goldhagen Ius. Helim annus, Barthius, in recentioribus in prima Ferothius et Beril stra esse tua, qui coniunctἰ m

27쪽

aliis viris eruditis versones historicorum antἰquorum in

vulgum edere' coeperunt, quorum virorum eruditissimo

i rum vestigia secuti sunt Seyboldua atque Ostemta g i u s V. U. C. C. , -

Medii temporis historia ob bonorum auctorum inopiam imperfecta admodum et manea est. Quia vero plurimarum ei Vitatum legum , artium , alia- ruinque rerum origo ex his temporibus est repetenda, non minus linius temporis, quam aliorum tempsrum , historia debet diligenter tractari. Optandum maxime est et, ut omnia medii hujus temporis seripta historica, quorum plurima adhue abdita latant, prelis committantur, eademque re publici iuris fiant. Magnam otiam inde historia hujus temporis caperet utilitatem, si viri haruiti rerum periti, fideque digni ex omnibus aetoium commentariis ac diplomatibus, quae in tabulariis seruant , ea, quae lucem pota sunt historiae praeferre, in epitomen red Prent: at aliqua sx parte factum jam est ' Omnia enim haec seripta typis diuulgare, laboris portentosi esset. Historia noua ante omnia diligentia studioque nostro digna est. Res gestae, quae hic deseribuntur, earumque euentus, proxime ad nostra haec tempora per tinent; orbis terrarum uniuersus noua quadam ac notabili specie hie eomparet; niuitas hiet videmus nouas elui istes, nouas artes, et quod antea non fuit, Omnes ter. rarum orhis nationes certo quodam viueulo inter se conjunctas. Oh striis patit leae, inerenturae et naulitationis in bitum maiorem, et ob colonos plurimos in alias terarae parte4 3nissos metri me haee tempora sunt diligenti utemplatione digna. Satis multae jam ad horum temporum historiam hanc nouem conscribere volentibus largam prae stat materiam. Sed maxime optandum, ut eam ita tractent, ut nomina eorum posteris sqr' venientibus inter nomina praeclara Xenopbontis,

ui. orumque, una nominentur.

28쪽

. Ambitum historiae si spectemus, . eat vel omnium temporum atque populorum res gestas certo quodam ordine. deseribit, et uniuersalis tune vulgo vocatur; .vel aliquas tantuin esultates ac tempora quaedam lis t paratim pertractat, et Decialis historiae nomine tinae insignitar. . . Historia uniue alii bretribus tantum singula potest receniere. . Non igitur omnis ea utilitas. line est exspectanda, quam historia plenius tractata' laeum ais t. Est tamen utilitas quaedam eius mag-ja. ' Res gestae primaria e . quas leuiter tangit ningis, . quaris enarrat, multum conserunt ad me inorici in iub- leuandam. Uno quasi conspectu omnia humani gerneris fata, et statutin esus in uniuersalem c qualis quidem parilis tempbribus ille fuerit, hie O templa- mur, et celer, qui dein ad iucundo mimen voluith, ,er omnes mundi aetates de dueimur. Coi silenduisi omisino est, ineram historiae uniuersalis, thbtilam chronologicam ' , ' si eo infecta solide sit, iueundisti:

me iam phsse animum nostrum demuledre . t

Luaivis in primis his riam uniuersalellet i eo trimen..dve PόΩunt momenta. γ jmnis variae. Mupdi aeta-.tes . in periodos optas conueuientesque debent distin. .gui, ubi ebronologiae simul diligens erit ratio da abest-da. Deinde in quavis. periodo recensuri debent ciuitates insXiine memorabiles, quae- in ea vel ortae, ν glProgi essae, vel ad interitum sunt conuersae. Tum . . etiam status mundi uniuersus ratione artium, litera-

Tum, religio pis ae morum, in qualibet periodo debet definiri. εἱ denique rei tantum Erae ceteriS me'o

29쪽

rabiles, temporis ordine seruat. , breulier atque perspicue sunt reeensendae. Sed docendum' est, in maxima illa scriptorum historicorum abundantia nullum adhuc librum. exstare, i qui omnibus his dotibus sit instructus Idque eo magis admirandum esse 'videtur, quum ante satis latagum jam temporis spatium Dinu ma Peravius, societati Iesu.udscriptus, et post eum Clericus ille eeleberrimus fundamenta

recerint non contemnenda.

Addit hie C. R. Hnebneri historiam in omnibus ferct ' scholis germanicis adhiberi; quod quum hodie secus sitas omittenda haec putati inius. Eriant nimirum, ut. alios staceam, Gat tereri, Soh Ioederi, Remeet, Schrom cisii, M a n g e I s d o r si i in hoc genere libri praestantissimi a iure itaque, his instructi, I uehaetum exulare e scholi., Iussimus. ' γ ι i r

Hist is specialis res gestas continet aut tinius tantum nationis aut urbis, aut hominis, aut temporis cuiusdam notabilioris. oratione copiola quia hielicet uti, et quia aeeurate et diligenter cuncta hie Possunt enarrari, maxime doeet haec his oria. et tegentibus prodest, omnisque ilis praestantia hic obvia, 'quam de historia supra praedicauimus. Histortii praestantissimi temporis tam 'antiqui, quam recemtioris, in historia hae speetali Mium excelluerunt. Quinque in primis sunt' momenta, quae possunt historiae seriptorem eommendiae. Esse primum ille debet saeerus, ingenuus, veritatis amans, et a Partium stilato alienus, ut neque eonsilio, n quePraejudicata opinione verum aut celet aut taceat, ne que falsa' ad posteros transmittat. Magnum eririen in genus humgnum seriptor ille eommittit, qui hoe in genere peceat. 'Pantum deinde esse illi debet in genti aeumen,' ut naturam saeti alterius possit intelli. vere, et quidnam iii quavis re debeat in primis obseru uari, probe cognoseere. Suiit faeta fluaedam , quae diuersis tinibus oeulatis, ae alioquin sinceris, di-berse etiam et contrarie saepe enarramur. Diligem

30쪽

fiam et Ingenii aeun en' debet is adhibere, qui rem aliquam vere vult ita cognoscere, ut facta ea est. Ingenii quidem aeumine eo magis est opus, si quia rebus factis ipse non adsuerit testis. Tutus eius benefleto erit a credulitate, atque testii noniorum vina 'et infirmitatem, rerum item et probabilitatem et in. sulsitatem eo melius perspiciet. ' . Porro historiae scriptor id in primis debet obserusre, ut in quavis re grauiori expressis verbis dira Num vera ea sit, an probabilis tantum, et a rumoribus eoiliata. Tuiu etiam linguam, qua in scriben- . do utitur, probe calleat necesse est. Multi rem alis quam ita enarrant, ut alii longe aliter, ae ipsi eam. intelligant. Oritur partim hoe a narratione obscura et locutionibus ineptis, et utrumque hoc maximo' vitio vertendum est historiae seriptori. Animi dem,

qua sedati atque frigidiusculi esse debet historiae serip.

. tor, ne sua imaginatione deprauet res gestast. Qui- hus vegeta et phantasia seruens, i illi vel rebus gestis. Causas atque euentus adfingere amant, veritatem ipsam se nune venditare putantes, vel momenta quaedain ex copiosa sua imaginatione adjungunt, quameumque rem necessarie ita euenisse, ut ipsis videtur, .existimantes. Uitium hoe est, quod anxia eura fu-

gere debet historiae scriptor, quodque ita seriptoribus hancogallicis adhaereteit, ut illorum historiae Ceni tauri quasi historici sint, historia partim vera, partim

sabulae Romanenses.

g. 46. Sunt praeterea adhue aliae dotes, quibus historias

. scriptor mstruetus sit, necesse est. Nosse generatim deis het artem politicam, et in primis eius ciuitatis, cuius o historiam traetat, constitutionis, leges, consuetudiet agendi rationes, ut rerum gestarum grauitatem, causas, euentus, et animam quasi eorum eo meli 'intelligat. In artibus que eqrum temporum, quo rum res gestas enarrat, bene deDt esse versatus, quia sine eorum cognitione multa, quae ad historiam pertunent, non intelliget, et inulta noua esse putabit, quaeram antiqua, et Parua multa, quae magna sunt. Histo-