장음표시 사용
31쪽
. risin etiam aliarum gentium, et generatim rerum, humanarum conditionem, animum humanum, et . Varios eius affectus, probe cognoscat necet se est, ut fontes actionum eo , melius recludere, et ea, quae
. describit, Cum allis comparare possit. Denique et- .iam sinius pulchri atque venusti esse illi debet, ut iucunde apteque res gestas enarret, quidque dignum historia, et quid contra ob vilitatem ignobilitatem- . que rii ieiendum ab ea sit, probe intelligat. . .
Magno adiumento hiltoriae Chromisgia , siue 'eorum, quae ad temporis computationem pertinent, scientia. Multum decederet rchus narristis, si tempus, quo euenerint, definiri non vos leti At id quidem in laistoria hori qua non parui.momenti 'est. Multi historiei antiqui nullam computationis annorum ha- huerunt rationem, quod non miragdum , quum tem poris computatio apud antiquissimas gentes, Graecos in primis atque Romanos, maximae incerta esset atque dubia. Nondum definita tunc erat anni natura lis duratio P quae etiam pollea non apud Omnes gentes una erat eademque. Haec omnis magnas afferunt in temporis computatione disti cultates, id quod origi- me in dedit peeuliari disciplinae, quae in ,teinpora rerum gestarum accuratius inquirit et Chronologiao nomine in lignitur.
Haee igitur disciplina in rationem annorum Spud antiquissimas gentes inquirit, et astronomiae auxilio rastendit, . TIomodo ex solis lunaeque defectior, ibus, quarum in rebus narrandis fit mentio, tem us definiri possit, quo illae res euenerunt. Tum illa etia mtempus rerum quarumdam memorabilium deterinu Nat et eo inparat one alia ruin rerum historiam antiquam univcria in temporis ordini accommodare strudet, unde etiam laistoria eius ope carere non potest.
Reeentiori aeuo multi viri docti, Seclligerus in primis atque P. zaviuς, e s ocietate Iesu, omnem operam in tem- Porum coiriputatione definienda collocauerunt. Sunt
32쪽
tamen in eli nologIa veteruin Aegyptiorum, Persariam, ,
Graecorum , .stique Romanorum multa adhuc incerta Matque dubita, et multa adeo sibi inuicem reputinant, ut: nunquam fortasse possint inter se conciliari. In 'ipsa eodicis saeri chronologia maxima adhuc confusio est, unde tamen naulta utilitas posset emergere, si
ad certiorem rationem ea proueheretur. Dolendum
maxime est, neniinem adhue exstitisse, qui ea, quae nostris his temporibus' reddita sunt maxime pro habi- illa, in unxuri opus collegerit. Multam laudem ille et iam sibi Eoin pararet, qui tabulam aliquam historiae uniuersalis elitontil6giegni ita conficeret, ut ea, quae certa sunt, ab incertis sique dubiis peculiari scriptu- ra discerneret. Iii eo inpendiis historiae minoribus errores olim jam refutati plerumque adhue repetuntur.
. optandum quoque foret, ut omnes antiquorum historia eorum editores suis a se cueatis editionibus adiicerent iu- stam annorum recensionem, ut hoc iam a quibusdam VUL, DD. multa cum laude factum est.
f. - Oi Historiam multum etiam juvat Geographia, quae omnes deserihil cognitas jam orbis terrarum regiones, earum situs , ac terminos , siuiuique certiores hos facit de harum regionum natura, numero incolarum, rebus ad victum pertinentibus, artibus, meres tura et negotiis, de oppidis, vicis, et illis omnibus, quae de regionis cuiusdam statu ligna sunt commemorari. Praeterea illa elis in exta ibet tabulas ge6graphicas, siue delineationes, quibus situs, ambitus etsi es regionum, stumina etiam, lacus, oppida et vici, oculis quasi possunt perlustrari.
. Geographia per se tam, non habita utilitatis,
quam historiae praestat, ratione, iucunda quaedam' et utilis eruditionis uniuersae pars est. Parat illa ge-- neralem quandam omnium regionum ae populorum Motitiain, et certiores nos facit de illis omnibus, quae vasiis regionibus commutita, et quae cuique peculiaria sunt. Praeterea illa etiam juvat mercatu-zam, eamque amplificat, et peregrinantibus maxistis
33쪽
prodest. Iure igitur meritoque m erudienda iuueti tute hujus diseiplinae in primis habetur ratio.
Diapescitur illa, sicut historia, in antiquam, me uiam, et nouam. Geographia antiqua . illas deseribit. regiones, quae ad ciuitates pertinent ahtiquas , et ea.dam ratione geographia media statum regionum deseribit aevo medio, et geograehia noua, aeuo recentiori. In Geographia antiqua ob descriptiones non vulgares, quas Herodorus, Ptolemaeus '), Sirmio, Pausanias, ''' atque alii multi reliquerunt, multarum rerum certior est ratio, quam in gebgra-:phia media. In ipsa geographia noua multa sunt adhue ineerta et dubia, atque in primis, si ad ali s terrae' partes s pectemus. Multae regiones plane adhuc sunt incognitas, et aliae satis nondum innotuerunt. In Afri eae geographia maxima pars dubia adhuc est, et, in ipsis regionibus Europaeis, ratione magnitudinis,stus, atque distantiast, multa sunt adhuc maxime inserta. Naeta tamen est studio doetissimorum viro.
. rum, diligentiae in primis eximia et iudieio exquisito S. V. Buintaingii geographia noua amplissimas ae.
Ad Geographiam pertinent etiam iri. xum in Ematopaeas et alias terras descriptiones, quarum nostiis his temporibus infinitus sere numerus existit. In maximo autem hoc numero rarae illae sunt, quis vere atque. solide omnia enarrent. Angli quidam docti magnam harum descriptionum partem in unum opus collectam ediderunt, sed accuratam non habu . runt delectus rationem . . optandum igitur est, ut alii viri docti hoe institutum majori intelligentia et iudicio exquisitiori ad exitum perducant. Hue etiam pertinent, quae dieuntur Topogνaphiae, siue desertintiones, exactiores oppidorum singuloruin, et minorum
terrae tractuum. Diuiti Coos e
34쪽
Ad historiam antiquam et mediam pertinet edi. Ism monumentorum antiquorum inuestigatio. Multa
tam rerum, quas histori ei antiqui vel plane omis, runt, vel breuibus tantum attigerunt, in antiquis 'inseriptionibus, lapidibus incisis et nummis fit men tio. Apud varios populos antiquos, Romanos in pri.'mis, bonus ille mos obtinebat, ut res gestas maxime hae morabiles in inscriptionibus, quae aedificiis pub- ieis et aliis monumentis incidebantur et nummis ot Iivioni subduce ent. De monumentis his nummisque magnus numerus damnum non est passus a tempore edaei, et ad nostrahata tempora fuit seruatus. Utile igitur historiae est, eiusmodi reliquias diligenter colligi, inuestigari, accurateque describi. Obium rerum, quae ad antiquitates pertinent, grauitatem amplitudinemque, peculiaris quaedam et non vulgaris Aruditionis pars ex harum rerum inuestigatione est
Multi viri' doeti huius in primis et superioris sae-
euli, multam operam in hae eruditionis parte collo. . eauerunt, eademque re magnam laudem sibi pepe- , aerunt. Haec autem studia cognitionem veterum . linguarum desiderant non vulgarem et magnam eum
veterum seriptis familiaritatem, idque in eausa est, eue doetissimi tantulis viri in hoc negotio cum sueeen 'su possunt versari. Videtur amor huius studii nostiis his temporibus prope exstinctus esse, quum tam eo 'plura in hoe genere 'possint inuestigari. Grauissima quidem ad certam jam perducta sunt rationem, nee nouis perscrutationibus videntur amplius indigere. optandum tamen est, ne studium noua in hoc ge- nere inuestigandi plane restinguatur.
Ad historiae' adminieula pertinet etiam Genealogia silae explicatio originis familiarum nobilissiinarum. ruae rebus gestis maxime interfuerunt. Negligena hujus diseiplinae masno historiast est detrimento.
35쪽
multasqde eius partes vehementer perturbat. Reeenistiores pi incipum alio tum me hominum. familiae nonia
nisi ex hae disciplina tui a possession uiri sacrum poὼ sunt probare, quare magno studio debet illa tractari. Viri quidam docti aeui quidem recentioris optime iam de excolenda hae disciplina promeruerunt. Primae partes tribuendae in illis sunt Huebnὸ o, incutit, tamen tabulis 'genealogicis multa stilliue sunt dubii, atque vitiosa. optandum igitur est . ut vir quidan, in hae studiorum parte bene versatus, rectoque jus dieio praeditus emendationem conaretur, et ad DILeem exitum eam perduceret. x-
I iret historia civilis, uti supra iam dictum est,
illas etiam res, quae ad religionem pertinent, una enarrare debest, tamen iijuria ecclesiastea, ob rei grauitatem , singularem aliquam histόriae partem effieit. Continet illa historia sensu quidem Iatissim descriptionem religionis, cultus diuini, se fidei do
matum omnium populorum aeui tam prisci, quam recentioris. Ea igitur est pars aliqua historiae hominum maxime memorabilis, et os amplitudinem suam tanquam singularis historicae eruditionis pars de-het traetari. Latum hunc ambitum si considere muri
In tres partes ii istoria ecclesiastica potest dispesei: . iniistorialia nimirum religionum, in historiam rum , et in historiam ecclesiarum. , . g. s8. r ' Historia religionum breues eontinet deseriptiqnes
religionis atque cultus diuini omnium othis terrarum Populorum. Describit ea primum opiniones gentis cujusque de numine diuino, prouidentia, statu post mortem , ae deinde etiam disserit de eultu diuino, ac religionis vi in gentis cuiusdam lagest, - vitae genus, mores et instituta. Maximp est excellens haec historiae pars. Ostendit ea hominem, in praecipua aliqua vitae ipsius parte. Cognationes ea populorum, vel saltem vestigia harum cognationum indicat. Pr mae origines superstitionis , et verae cognitionis tan-
36쪽
mi numinis hic apparent, et dogmata religionis prὶ niariae inde etiam possunt illustrari et confirmari. S. 69' i Multi viri doctissimi in hae historiae parte opis
xam suam collocauerunt. Religio veterum Aegypti. orum, Persarum, Chaldaeorum, Graecorum, ROm is norum , aliorunaque populorum diligenti et doeta inuestigatione descripta iam est. De keeentioris aeui populis externis certiores nos faciunt itinerum deseripis iones, raro autem tam plene atque indubitate, ut magna inde in nos redundare possit utilitas. optandum igitur hic est, ut vir aliquis harum rerum peritus omnia, quae ex hoe genere collecta jam sunt, vel adhue passim dispersa deprehenduntur, in unum aliquod. opus redigeret, et in hoc negotio eam huius historige utilitatem, quam ' breuibus ante indicauismus, spectaret. x
Historia dogma rum fidei ad Christianorum historiam ecelesiasti eam in primis pertinet. Luculentam ea continet descriptionem dogmatum , opinionum atque errorum in praecipuis rebus religionis , ostenditque si inui, quo tempore et a quibus dogmata quaeque introducta et quatenus recepta sint, quidque sensim sensimque sit in illis mutatum , non habita tamen earum mutationum ratione, quae in ecclesia et republica ortum inde duxerunt. Solet plerumque haec historia in theologia dogmatica vel polenaica particulatim tractari. Melius autem esset, si omnia, quae hue pertinent, non nisi historiee, tanquam singularis Ilistoriae ecclesiasticae pars tractarentur, ad quas Theologia deinde remittere atque eo contractior esse possit. Multum vero hic labor. habet dissicultatis, neque solum multam requirit lectionem , accuratamque multarum linguarum cognitionem, sed ingenii etiam aeuia men non vulgare, ut verus eorum sacri codicis Ioeo. rum sensus intelligatur, e quibus dogmata atque OG niones, pro vero illorum argumento, debet determinari. Multo etiam in hac re utendum est neutraruns
37쪽
partium. Budio, id quod in paveos tantum homi.
Historia eretesiastis, proprie sieldieta, est narratio rerum gestarum atque mutationum , quae in ecclesia Christiana evenerunt. Describit ea originem, et primagationein fidei Christἱanae; fata hujus religionis apud igentes a Christianorum sacris alienas; vim eius in ciuitatum mutationes; concilia varia tam iniuersalia, quam peculiaria ' originem ac propaga tionem variarum sectarum; hierarchiam in primis pa- Palem, quae per Omnem Europam radices egit. Origo etiam et incrementum ordinum siue eollegiorumeeelesiasticorum hic enarratur.
. Historia ecclesiasti ea magni ponderis est. Veritas religionis Christianae et summa saeri eodicis noui 'quidem foederis, auctoritas inde probatur. Cognoscitur ex ea ecclesiae apostolicae vera ratio et prima
constitutio. Hanc etiam illa praestat utilitatem, ut vari' illae accessiones, quae sensim sensimque ab stris bitrio humano prosectae sunt, a veris dogmatibus, te gibus , ac institutis ecclesiae Christianae diseerni pos sint. Ostendit ea originem atque progressum erro rum, quibus religio Christiana omni tempore est contaminata, eo minoua inque praebet oceasionem, in prima tua atque intaminata puritate religionem contemplaudi
. Singularem, eamque non eontemnendam historiae uniuersalis parietis historia etiam titeraria ericit. Enarrat ea originem, incrementum, atque PrOPasgationem eruditionis uniuersae, singularumque eius partium, comit odeque in duas partes potest dispesci. i rima pars historiam continet de origine , migratione, ac propagatione eruditionis, omissa inuentiolium dogmatumque singulorum descriptione accurata. Ο-stendit illa nimirum non nisi generatim, quomodo omnes artes diseiplinaeque in terris orientis primum prouenerint atque inde in Aegyptum, Graeciam
38쪽
Italiam sensim . sensiinque, eoinmigrauerint; quom do res literaria deinde defeeerit , post muta autet saecula irouo splendore eluxerit et denique' non pei omnem Europam solum radices egerit, sed in alia, etiam terrae partes penetrauerit. In hac historia, quan
tum quidem id fieri potest, status eruditionis gone ratis, qualis in quavis temporis periodo fuit, dis,
tineteque debet detineari, ut inde appareat nimirum, quam late patens eruditio quovis tempdre fuerit: quaenam artes ac disciplinae notae fuerint; ad quem gradum persectionis proseetae illae sint; quantam vim habuerint in mores populornm; quinam homines eas docuerint, et quomodo sint in hac re versati; et
quid denique vel prosuerit illis, vel obfuerita
Pars seeunda historiam eontinet dogmatum atquei opinionum singulorum, ad smilitudinem alterius
partis historiae ecclesiasticae. S. 6o. ob argunt en ti amplitudinem haec historia, pro artibus et uiscipli. nis singulis, in varias partes debet dispesci. Ostendi
hie debet, quomodo sensilii sensimque ex quavis Druditionis parte dogmata Primum prouenerint, unde errores ortum deduxerint, et quomodo illi, vel in ualuerint, vel defecerint. Magna utilitas inde existe ret, si in qu*uis disciplina ea, quae certa sunt, adu biis et dubia a salsis ataurate distinguerentur. 6suoptandum omnino est, ut haee historia dogmatum atque opinionum eadem diligentia exeolatur, quam historia eruditionis generalis re vera experta jam est. Magna utilitas in eos, qui operam dare alleui distiplinae vellent, redundaret, si inde cognosterent, ad quem gradum perfectionis ea disciplina jam sit pro.
uecta, quae certa, quae dubia, et quae adhue plano ignota in ea sint. Eκ harum rerum agnorantia mu=ti operam tuam perdunt, dum ea, quae inquirunt, vel jam sint inuenta, vel frustra jam ab aliis quae lita. Hic vero id in primis etiam agendum esset, ut inuestigationes virorum doctorum, quae successu eaIueiunt,
39쪽
quantum quidem id fieri possit, aeeurate deseribai
tur. Haee vero tristoris tum demum magnam utilitatem secum affert, si quae uis eruditionis pars singularem suam nacta esset laistoriam. Saεpe etiam de materiis singulis eoia faetenda esset dogmatum historia, ut in Playli ea de vi electrica, de grauitate, de aere et de multis adhuc aliis rebus. 6.. 66- , Nota illa virorum doetorum scriptis inela testendi cupiditas ad communem utilitatem posset conuerti, si doeti juvenes a viris peritioribus ad eiusmodi Iaho, res excitarentur. Academiae aliaeque hominum do. etorum foetetates id inter alia curare deberent, ut semper numerus aliquis juvenum doetorum atque ingenio valentium adesset, . qui societatis auspicio historiam dogmatum atque opinionum in quavis eruis ditionis parte elaborarent. . Nulla est res publiea, quae suas diuitias, thesauros, easque res, unde redi tus possint multiplicari, minus noscat, quam hominum doctorum res publica, quae numquam rationem
ipsa sibi reddit, et ubi omnia in casu fortuito sunt posita.
Ephemerides literariae atque aeta eruditorum di urna pro idoneis symbolis ad historiam 4iterariam emo possent. Sed pleraeque nil eontinent nisi ieiunas,
Incertas, atque peruersas saepe argumenti enarrationes, laudes item aereprehensiones arbitrarias, atque
a partium studio profectas, quibus decipiuntur legentes. Praetermittuntur ab illis plerumque libri maxime eximii et qui obliuione potius di ni essent eo inmemo rantur. Raro in hoc gonere scriptorum reperiuntur, quae a seuera hae sententia sint excipienda et in primis hic nominari merentur ephemerides illae, quas curat literarum societas regia, quae. Goettingae floret.
40쪽
finentur. ad eruditionem non . pertinent: . theoriam . vero illarum si speeteinuri multifariam in illis eruditio versatur. Originetia, 'men ivtionem ae seopagationem artium h6gnoscere valde jucundum est regulasque earum praeeipuas didicisse maxime utile. AYtibus homo plurimas suas debet commoditates, . et maximam jucunditatis vitae partem. Multis carere
ille plane non potest plurimaeque ipsi sunt. utiles. Aequunt igitur est , . ut psric in aliquam eὀgit tibnis indagationisque suae illis deuoueat, neet abyoperam illis non det. i .
quae posteriores etiam elegan res nominantiiri Artest i hclaanteae versantur omnes iiij eomparatione et aequi . stione egrum '.rerum , ' quae ne ' usum' vitae maxima
sint nee ariae: vrtes ,ero elegantio es' ad oblectationem animi, iis primis pertinens est itur ad ' usum vitae atque commodi stetir nasgis necessarised quam hae sunto Sed tamen hae tanto sunt digniores nobilioresque, quanto magis res ad aninii cultvix in speetantes aliis negotiis vitae longe praest*n . . . Orisi
profecto artes elegafitiore, ad mechaniςas referunt. . De elegantioribus enim noti prius cogitare potuerunt homines, quam mechanicae copiam quandam .et va, Ia vitae commoda procreaverint. .
- - Non artes ipsae sed theoria illarum ηd eruditio, nem pertinet. Multae harum artium adeo sunt uti, les, tantum habent in Ipso usu dissicultatis, tare, lato pittent , adeoque multis praeceptis obseruati6h; husis que nituntur, ut seriptis eas tradere necesse fuerit. In artibus illis meelianici . quarum theoria a variit