장음표시 사용
41쪽
' a ricultura, mereatura, redituum ImbIDortis admiri yrario, res mimmaria, atque ars militaris. In harum artium persectione omnis ciuitatum potentia earum.
que lalus posita est. Laudanda igitur illorum se variis his artibus libros eonscripserunt, dili gentio est. Aetas haee nostra multitudino hujus/ generis scriptorum omnes pristin sa mundi longe superat, et ex aliquo inde jum tempore studiqum de persectione harum .artium scribendi maxilne,
Aries Iiberses, siue elegantiores, quouis tempore euram et administratio heii, sed iuni bene morataruim in se conuerterunt. Earuin natura hae e est, ut illi 'rebus, quae sensibus pulchrae atque perfectae sunt,
oblectent animum atque i demulceant. Omnes eas
res, in quibus versantur,. jucundiores ac pulchri res repraese istant, quam sine. iliarum auxilio illae essenti sensum illae pulchri atque venusti, et jucundam ali 'quam cogitandi rationem inter . homines dii ulgave runt. Non vero jucundae illae tantum iunt, magnam etiam generi humano, afferunt . inuitatem,lid quod deinceps luculenter Patebit. u
Omnes haς artes generatim ad sensum cognitis- hemque pulchri atque venusti reseruntur, generalem aliquam theoriam agnoscunt, et non ratione, qua id quod pulchrum est, repreesentant, a se inuirem sinit diuersae. Generalis haec ille*ria in scientia siue cognitione pulcbri est, atque Aestiatica vocatur. Haee disciplina ante nostra lasea' tempora peculiari suo' nominBi nondum erat nota. Sunt quidem in scriptis Philosophorum , -aliorum quo artiu peritorum , dispersae multae egregiact animaduersiones ac diisputationes, quae ad hanc disciplinata pertinent : peculiare vero gesthetie e systema ante . triginta hos εnnos primus concinnavit ingenio-i sua ille atque celeberrimus professor Francosuriensiti Alexandet Gottileb B invarten . eademque re di
42쪽
hiplinae tam necessariae, ne utilis p ima lecti sum
. Haee vero diseiplina tum demum perlaeta erit et absoluta, si omnia jucundarum pereeptionum et re praesentationuin genera diitinete enumerentur, et, quantum id quidem fieri potest, ex natura animi ostendatur, quomodo producendae illae sint. Ex his deinde natura ae indoles pulchri atque venusti est determinanda, ubi simul luculenter monstrari debet, quomodo in variis rebus, ut in figura, motu . sonp. 'xum sueeessione, mentis eogitatione, descriptione, et 'sic porro; pulchritudo esse possit. Denique etiam ipraeeipiendum est, quomodo opera, quae arte Paran. itur, ut pietura, aedificium, narratio, et ita porro pulebra fieri possint atque perfecta. Spes mihi est, sere, ut illud opus, quod ante biennium me editurum. prennisi, et in quo elaborando omnem, quam possum, diligentiam omneque studium adhibeo, futuro initiam amico et aestimatori in opere huius et nerIs Hllematico conficiendo haud parum utilitatis afferat.'
Loquitur Auctor de libro illo, qui inscriptus eiit Alite ihi et ne Theorie det schoenen Icuenste, euius praestantiissis operis noua prediit editis 'c Lipsae r 86 '
i, Uoll. multis adnotationi hiis, quae ad uteraturam artisum spectant, auctas
Artes illae elegantiores, quae populorum omni . um , iam antiquorum, quam recentiorum, concilia- aeuiat filii amorem , sunt: .rcbitectura; sin pistoria, paluaria, folia uatiari, mustea, rhetorica ataue poe ica. . Harum artium numerus arte histrionita adhuc possiet. Eugoes: Rabularum enim setor iton minus, quam ceteri attifices, regulas quasdam seruare debet, idque inprimis necesse fuerit, si ars pantomimorum antiquo rum e colenda denuo esset, euius Praecipuas regu i,s sequi histrio debet. -
omnes bae artes adeo sunt antiquae , ut origo
purum in. mundi primaevi temporibus fabulosis
43쪽
quaerenda. illud quidem certum, est, in Orientis regionibus, ut in Babylonia, Chaldaea, Aegypto
primum eas excultas, in Graecia autem ad summam persectionem postea esse prouectas: Multa tamen et nostris temporibus erant reseruata quibus gratiam suis turorum saeculorum sibi conciliarent, et multa jam sunt praelara nomina, quae posteris etiam sero veniem - tibus 1umma cuin admiratione nuneupabuntur. . s. 76' . . Arebitectura docet, quomodo in omnIbus sed iis ficiorum generibus cuiuscumque demum usus ea sint, pylclaritudo cum duratione et commoditate consisterepsessit, siue ea est ars, quae aedificiis, non neglecta primaria illorum conditione, tantum pulchritudinis,
quantum capere possunt, . conciliat. Primum igitur , monstrare ea debet, quomodo generatim aedificium
aliquod pulchrum fieri possit Z Quid sit ordo, partium
inter se ratio, symmetria, aliaeque aedificii proprietatest quid ad pulchritudinem quae quereseo'serat Deinde euam ostendere debet, quomodo architecti exi mii, aeui tam prisci, qusm recentioris , in variis aedificiorum generibus pulchritudinem parauerint, et quomodo eorum regulae eum ratione possint adhiberi
' Arelitieetura iam eo tempore, quo maxime go rebant Graecorum ciuitares, ad summam psrfectionem videtur peruenisse, quum a populis antiquioribus, Babyloniis, ut videtur, inuenta esset. Pauca illa aedifieia graeca, et quaedam etiam romana, quae a temporibus Caesarum primorum ad nostra haec tempora sunt conseruata, a viris hujus artis peritis, optima in hoe genere habentur exempla, et ab his archi tecti temporum recentioru in peritissinii regulas suas duxerunt. Ex scriptis illis, quae apud antiquos dearehitectura sunt composira, soluit, opus illud egregium Vitruvii ad nostra hae e tempora peruenit.'Recentiori aeuo ex Italis Palladius , Damoettius et Vigilola, ex Francogallis Perealitus, et ex Germanis
lamannus, optime super hae arte scripserunt; in pri
44쪽
misque Goldmannus . iudieio regularum solido atque philosophieo omnes reliquos videtur superstuisse. Est vero his seriptoribus illud vitium cominune, quod generales de sensu recto animaduersiones, et de variis pulchri generibus, quae in aedifieio esse possunt, nullas fere dederint. Plerique nimis angustos terminos regulis fuis statuunt.
Dignitatem architecturae intelligere, non admo- . dum dimetis est. Aedificia commoda, firma et sinulpulchra multum ad iucundam vitam conserunt, et . maxime sunt idonea honorem et auctoritatem populi cuiusdam, et eiusdem aetatis hominibus declarares et posteris transmittere.
s. 79. Theoria artis pictoriae doeet, quomodo pulchrum illud, quod rebus Qb adspeetum venientibus inest, delineatione et coloribus in loco aliquo plano possi trepraesentari. Monstrare igitur illa debet, quot species pulchri dentur,' quomodo illud in figuris mutuo partium inter se respectu, earumque harmbnia, varietate item linearum extremarum, sat conspicusim, quomodo in hominum gestihus, motibus, lineamenistis loeam illud habeat qubi nodo ex sbia nil mone lucis et umbrete, ex colorum harmonia illud oriatur, quomodo variae pulchri oculos assicientis speetes in pictura aliqua possint procreari, et quomodo argumentum aliquod possit excogitari , et graphice elaborari.
Haec ars ita, ut architeetura iam ab antiquis populis Graecis praecipue, qui ex Aliae gentibus eam Receperunt, ad magnam perfectionein est proueeta. 1 Iullae quidem tabulae pictae Graecorum artificum, etipaueae admodum Romanorum ad nostra tempora perue nerunt. Aliae vero illorum temporum reliquiae staminniam antiquorum artifieum veritiam In hoe genere, istis testantur, et descriptiones . illae 'pictarum tabula
45쪽
rum , quas Plinius, Pausanias, Lucianus atque mitia aratus in scriptis reliquerunt, artem hane in omniabus suis partibus proximam suis e persectioni satis
multis illis seriptis, quae apud antiquos do hujus artis theoria sunt composita, et quorum inscriptiones Iunius in libro : de pictura veterum magna dili. gentia collegit, nullum amplius exstat. Multi nobi . contrario sani recentiorum libri , qui et de hujua artis theoria, et de celeberrimis eius operibus agunt. et in primis Iunius omnia fere in unum congessit. quae in ieriptis veterum de hac re passim reperiuntur. Deest tamen adhuc opus,/ in quo regulae hujus artis eadem ratione diligenter et porspicue inplicentur, qua regulae poeseos, quae multum habet cum Pictum cognationis, variis libris iam sunt traditae.
Utilitas hujus artis rQn in sola illa voluptate posta est, quae ex tabulis pietis enalaitur. Maxime sinu, illa idonea est, idque eum artibus cognati si tuaris, chalcographia, et sevipendi arte, Illi est
Commune, memoriam virorum magnorum , se Virtuto insignium imaginibus conseruare atque ornare ἰm nas res gestas in monumentis ad posteros trans mittere; nos et secula futura eas res docere, quaQnullis uerbis possunt destribL Denique etiam altiva ea surgere potest, atquo imaginibus ingeniose Iactig d virtutem homines excitare, a vitiis vero deterrere. Et ex hae causa omni sere tempore ad usum sacrum .d promouendam quidem religionem atque virtutem.
Satrandi ari 'rinn minus quam reliquae elegantio. S artes, peculiarem suam theoriam hahet, non vero tam late patentem. Pulchrum ea exprimit ytque V
mustum, quod corporis humani motibus ae statibus in in eoque monstrare debet,quam variae species pulehr tque venusti bia motibus insint, et quomodo ad usum
46쪽
xeae inde emeiantur. V . . . '
. tationum generibus a consuetudine sunt introducta, theoriam artis, qua sensus. reetus formari et verum saltationi cuique pretium statui possit, plane negli. gentes. Apud multos populos antiquos saltationes in religionis ritibus et cerimoniis locum habebant, et multa hene pieque cogitata choreis posse repraelen.
tari quisque facile intelligit. Nostris his temporibus ad solam animi oblectationem, idque in ludis sceni. cis in primis saltationes pertinenti
Minea siue eanendi ars pulchrum atquct jueundum in sonis non articulatis exprimit. Theoria hujus artis docere debet, in quo pulchrum atque jucundum sonoruin consistat 3 Quid in sonis singu- lis, quid in inultis sit nul conjunctis, et quid in successione illorum pulchrum atque iucund nna sit.
Illa pars, quae naturam sonorum singulorum, mutuum, variorum sonorum inter se respectum, grauium quidem et aeutorum habita ratione, et multorum simul sonantium harmoniam siue coneentum inquirit, Hammouisa vocatur: illa vero pars, quae canim ex sono is xum successione emergentem contemplatur, ct de
natura modulationis agit, Melo a appellari possit: Melopoeiam alii vocant. 86. t Harmonica primum ex rectis rationibus optimum systema siue optimam sonorum scalam constituit,
numerumque sonorum siue chordarum determinat; deinde ea monstrat, quam varia sonorum genera hoc systema eontineat, et quot harmoniae siue consonantiae cuique genet i insint; rum ea generalem de har- imonia et consonantiarum successione doctrinam, quae l' vocatur vulgo hassus generatis, pertractat; ea lostendit, quomodo in consooantiarum successione, '
47쪽
siue in sola harna la, iucunditas, pulchritudo, et variorum sensuum declaratio locum habere possit.
Melodiea de pulchritudine eantus, Vel una, Vel
pluribus vocibus eonstantis, agit. Primum ea monstrat, quomodo numeri auxilio lacessio quaedam sonorum cantum emciat; naturam ea et emis etum numeri describit; 'ium ea modulationis iucundae conditiones ' ratione rythmorum periodorum atque figurarum , quae in cantu insunt, definit; porro etiam docet, quomodo modulatione
sensa animi possint declarari ; denique etiam de variis
cantuum generibu4 agit. . 8 8a Nondum systema de theoria artis musicae nobis, in quo omnes illae partes tractatae reperiantur.
Multi illi libri, 'qui do hac arte sviat conscripti, .ad Partes tantum aliquos Harmonicae, biussum scilicet
generalem,' et successionem harmonise, pertinent.
Variae illae concinnitates, quae esse in cantu aliquo possunt, parum hucusque iunt inuestigalae. Qui igites, multas illas et sere infinitas regulas et obseruaticines quao ad poesira spectant, cum scriptis de arte musici comparabit, magnam hie inueniet in rectis rationubus definiendis desectum. f89 Musica ars antiquissima est. A gentibus bene mora.
iis ornuibus non ad oblectationem tantum, sed ad animi
etiam commotionem, cogitstionum et bonorum consitorum excitationem, et in rebus sacris Iraeeipue ad pietatem variosque religionis sensus producendos ea est adhibita, magnamque in hominum animos vim semper exercuit. De musica populorum antiquorum Veram rationem sormare nobis non possumus. Scrip ta etiam illa Graecorum et Romanorum, quae de arte hae aguiu et quae Meibomius, vir 'doctissiinus, .ctitiligit et cum animaduersionibus edidit, parum nos do
hac re faciunt ce iurea. Recentiori aeuo Itali ora'
48쪽
uis reliquas gentes in hae arte superauerunt, . et mulis 'ta egregia in hoc genere produxerunt. Sed ex aliquo. Inde jam tempore haec ars apud Germanos etiam tan-.ta incrementa cepit, ut primae partes huic ratiqni iam
optimum, quod de hac re exstat, opus est Angli celuberrimi Burne ii sub titulor Ueber die Musili der Alten. ab Eschenburato in ling. vernacul. Versum Lips. I73 a. s. . s. 9O. t
Ars oratoria saeuitas est in omnibus orationis ge- nerihus, siue eoraire instituatur, siue per literas, pul- .chritudinem et venustatem eum perspicuitate, emeaeia , et soliditate conjungendi. Theoria hujus artis, siue Rhetorica monstrare itaque debet, in quo venustas, perspicuitas atque soliditas orationis generatim
consistat Z quomodo cogitatio aliqua notionum conjunctione, sermonisque expressione, pulchra fiati et quomodo variae notiones ita efferendae sint, ut cogitat,ones perspicuitatem veritatemque naneticantur. Deinde ea in varia orationis Fenera inquirere debet, etiosteisdere, quid peculiare ui quoque, ubi aptissimum quodlibet, et quae peculiares regulae seruandae in quoque sinit Tum etiam argumenti ea habet rationem', quod vel in narrando, vel in demonstrando et suadendo, vel in commouendo potest versari, et ostendit, qua ratione in quoque argumento pulchritudo eum perspicuitate, soliditate, persuasione et comm
In artibus elegantioribus nulla est, euius the. . oria tam accurate et perseete tractata sit, quam eloquentiae theoria. Aristoteles ' , Cicero ' ), et2avretilianus summo studio ea jam docuerunt, quae ad oratorem bene formandum pertinent, et nihil fere recentioribus, quo artem hanc POL sent amplificare, reliquerunt. In exercenda etiam hac arte nulla alia laus tribuenda esse nouis temport-
ιυ. Videtur, quam quae ex veterum imitatione felici
49쪽
enascitur. Non tamen iniqde sentire putandus esse , si quis majorem hujus artis perfectionem in recentioribus desideraret. Cognitio multarum rerum accura. tior, majorque argumenti grauitas et copia, eloquentiam etiam perfectiorem reddere de herent: et in utroque hoc genere inultum nostra tempora antiquioribus praestant. Nouus aliquis Cieero, aut Demostiae-nes in suggestii saero Deile antiquos eloquentia superaret. Fatendum tamen hic est idque ad aliquam recentioru in excusationein, linguas hodiernas ad graecaalatinaeque persectionem minime Pertingere; quamuis
hoc etiam negandum non sit, diligentia et stridio pulchre loquendi seribendique multum nobis veteres
esse anteferendos. κAnno 3ω a. n. C.
Arti oratoriae primae partes in artibus eleganti- . oribus concedendae sunt. Magis delectat, instituit,
docet, commovetque quam omnes reliquae, maxumeque cum meto sensu, cognitione et moribus ratuonis alicujus est conjuncta. Negligentia igitur illa, qua nostris temporibus hane artem tractari videmus, maxime vituperanda est. Qui bene loqui aut seri- here vult, ille ante omnia recte judieare et sapere debet: ideoque in eloquentia bene docenda omnia fere. quae ad hominis perfectionem pertinent, posita sunt.
me sis ab arte oratoria duabus In rebus differt. Primum ea imajorem orationis venustatem sectatur ersibusque dimensis ad artem musicam proxime ac cedit; deinde veritate sola contenta ea non est, sedaueundis fietionibus imaginibusque maiorem orationi efficaciam conelliat. Eloquentia ea est, quae in ominnibus rebus ad summum tendit perfectionis gradum. Verisimilia et ficta, modo jueundiora ea sint, magis
illi placent, quam vera. Omnia ea in subsidium vocat, quae animum sensusque t oratione possunt
50쪽
Poesis gradus quidam sublimior artis oratoriae est, quae igitur fundamenti loco est illi subjeeta. Theoria poeseos inde initium sumit, ubi oratoriae artis praecepta deficiunt. Primum illa summa diligenia,
in harmoniam orationis inquirit, ostenditque, quo modo ex successione syllabarum pedes, ex peaibus varia versuum genera, et ex variis versibus periodi harmonicae et strophae oriantur. Haec artis poetieae pars mechanica est, quae et alias Pro odio vocatur. Deinde ea monstrat, in quo praecipug ge nus scribendi poeticum consistat, quomodo cogit tum aliquod vivis coloribus imaginationi possit reprae sentari, quomodo rebus vulgaribus species aliqua uinua et admiranda conciliari possit, et, ne multa, ea doeet quomodo eloeutionis repraesentationisque rati one res aliqua optime jucundissimeque possit denotari Ilis generatim praeceptis ad 'eontemplanda varia Poematum poeticorumque operum genera ea transit. Exquirit ea nimirum atque determinat singula eorum genera, in quibus primum sunt odae, elegiae, et hymni, qui singulorum sensuum expressioni sunt dia 'eati; deir de fabula, allegoria, narratio, atque idyblia, in quibus jucundae ad doctrinamque pertinentes picturae atque imagines continentur; tum fabula dramaticae, quae dicta et faeta ex hominum vita petunt, et in scena repraesentant; denique carmen epicum siue heroicum, quod magnam aliquam rem in mundo gestam, eamque meissorabilem poetice deseribit. Cui que poematum generi suum est argumem tum , sua oratio, atque descriptio. Accuratam hujua rei debet ars poetica habere rationem, et praeeepta 'sua partim ex rerum natura arcessere, Partim exeminpiis optimis illustrare.
Quum ab antiquissiluis inde temporibus multasgregia omnium generum poemata sint composita. ex quibus regulae artis sint ductaea thςoria artis po