장음표시 사용
221쪽
118 INSTIT. D. IVsT IN. LIB. II.
potest usucapi. Et ita in usucapione libertatis servitutum, id est rei in corporalis, interpellatur posscssio, si is qui usucapere coepit, possidere aedes desinat, ut continuatio videatur generaliter desiderari, L stades , f. I. f. de servit. υ an .pria. Nec enim ae lex loquitur de emptore ,& vcnditore; sed generaliter de eo qui possidere desinit, &de eo qui possidere coepit: de hoc receptum fuit propter naturam servitutum, ut
nominatim Iurisconsultus ait. Cum erso ante Iustin. non procederet usucapio rei
mobilis superveniente mala fide successoris, quae procedebat in re immobili ', idem observandum voluit & in usucapionibus rerum mobilium, ut rectissinis Theoph. hoc loco, cum a Iustiniano usucapio propriὰ dicatur de re mobili :& hoc est quod ait in fine d. l. unica, C. de usucap. transform. illo loco, quod st in rebus mobilibus ,
dcc. non est ergo versic. quod nostra, reponendus post g. inter; cum aptissimh, & neis cellario cohaereat praecedenti, in quo tractatur de usucapione, vel diutina possessione rei immobilis.
Diu Ti NA possxss Io J Id est usucapio rei immobilis, quae vulgo praeseriptio dicitur; ad differentiam usucapionis rei mobilis, quae pallim, & propriε usucapio appellatur, ut deprehendi potest ex l. tmica, Coae de usucap. transform. Ait ergo iusti manus hoc loco, inter defunchum, & heredem qualemcumque, conjunga tempora pernciendae usucapioni constituta; id est tempus, quo defunctus hona fide, & justo titulo possedit, puta sex annos, prodesse heredi ad perficiendam v
capionem , seu praestriptionem , quae tunc demum persecta intelligitur, cum heres quatuor aliis annis pollederit. Nec refert sciverit, an ignoraverit rem esse alienam, quam a defuncto accepit ; quia heredis scientia, aut mala fides superveniens, non impedit viii capionem. Cur ita, inquies cum certum sit emptorem non posse uti accessione temporis ex persona venditoris, si sciverit esse alienam rem quam emit, i. a. f. si eam rem, Τ. pro emptore. Ratio differentiae est, quia defunctus, & bmes una eademque persona esse censentur: in una autem eademque personae hoc eptum est, ut mala fides obstet quidem ab initio, non autem post coetiam usucapionem. Id quod in persona emptoris, & venditoris accidere non potest, cum una eademque persona non censeantur : consequenter emptor, nisi bona fide pollederit, id est nisi ignoraverit rem esse alienam, accessione auchoris sui , nimirum venditoris, uti non potest.' ' Qv o D Nos TR A coNSTIlVT Io J Ante Iustinianum in perficienda usucapione rei mobilis, non conjungebantur tempora inter defunctum & heredem, si heres rem esse alienam stivisset; quia hoc casu heres furtum committere videbatur. Secus in usucapione, sive praescriptione rei immobilis ; quia ejus rei furtum fieri non potest, i. verum a s de furtis. Iustinianus ergo in I. unica, Coae de transes . υμωρ. voluit scientiam heredis non impedire usucapionem rei mobilis, ut nec antea impediebat praescriptionem rei immobilis; δ consequentCr coniungi tempora inter defunctum, & heredem, in perficienda usucapione rei mobilis. INTER VENDITOREM QUOQUE J si priscum jus inspiciamus, interemptorem, dc venditorem coniungi tempora non potuere; ut deprehendi potest ex ι. Pomponius, g. quaesitum, J. de acquir. vel admist. ρσ. Opus ergo fuit speciali constitutione, quam primi dederunt D. Severus de Antoninus.
' f. X III. Edicto divi Marci cavetur, cum qui a fisco rcm alienam
cinit, si post vcnditionem quinquennium praeterierit, polle dominum rei per exceptionem repellere. Constitutio autem divae memoriae Zeno- Diqitigod by Corale
222쪽
CAp. VII. De donationibus. 119nis bene prospexit iis qui a fisco per venditionem, aut donationem, vel alium titulum aliquid accipiunt, ut ipsi quidcm securi statim fiant, fic vi
ctores existant, sive experiantur, sive conveniantur. Adversus autem sacratissimum aerarium usque ad quadriennium liceat intendere iis, qui pro dominio vel hypotheca, earum rerum quae alienatae sunt, putaverint sibi quasdam competere actiones. Nostra autem divina constitutio, quam nuper promulgavimus, etiam de ilS qui a nostra, vel venera
bilis Augustie domo aliquid acceperint, haec statuit, quae in fiscalibus
alienationibus praefata Zenoniana constitutione continentur.
De donationibus. C A P V T VII.
Es τ & aliud genus acquisitionis donatio . Donationum autem duo
sunt genera: mortis causa, & non mortis CauSa. DONATIO est genus acquisitionis ci vilis, quamvis enim origo prima a jure gentium repetenda videatur, tamen a lege Cincia, variisque constitutionibus Principum certam sermam accepisse constat. Imper. Theodos . in Novella de Theod. Cod. ηctoritate, pleraque recensens, quae juris civilis diligentia constituta sunt, Cum lia 'Miri pateat, inquit, quo pondere donaiis deferatur, qua actione petatur hereditas, quiabus verbis stipulatio colligatur, dcc. Duo autem facit genera donationum, quamvis sint proprie tria, I. I. C. The . hoc tis. quod &divetiitas titulorum Codicis ostendit satis. Sed trimembris diviso saepe in jure fit bimembris, ut supra docui lib. I. tit. de cap. minutis. Donatio ergo inter vivos continet donationem quae sub modo, conditione, vel ex tempore fit, de qua in tit. Cod. de donation. qua sub modo. EST ET A LivD GENvs Acci visi TIONI s DONATIO J Inspecto scilicet jure antiquo potius, quam jure novo; nam jure antiquo donatio erat modus acquirendi; & vel mancipatione, id est imaginaria venditione per aes dc libram; vel stipulatione, vel traditione perficiebatur. Iure autem novo donatio proprie civilis acquisitio non est i quia nudo consensu perficitur constitutione Iustiniani, quae habetur in s. si quis argentum sin autem hoc nomine, Cod. hoc tit. Nudus autEm consensi is dominium nec mutat, nec transfert, i. iu traditionibus, is de pactis. Et haec sententia fuit CRacii lib. io. Οου. cap. 18. a qua tamen postea recedere videtur in priori nota ad hunc locum, dum ait, donationem esse acquistionem civilem ex constitutione Iustiniani: quod qua ratione dici possi non video, nisi sorte quia donatio formam acceperit a constitutione Iustiniani.
g. I. Mortis causa donatio est, quae propter mortis sit suspicionem, quum quis ita donat, ut si quid humanitus ci contigisset , haberet is qui accipit. sin autem supervixisset is, qui donavit, reciperet: Vel si cum donationis poenituisset: aut prior decesserit is, cui donatum sit. Hae mortis Causa donati ci ad exemplum lcgatorum redactae sunt per omnia L nam Diuili od by Corale
223쪽
quum pru dentibus ambiguum fuerat , Vtrum donationis, an legati instar eam obtinere oporteret, M Vtriusque causae quaedam habebat insignia,&alii ad aliud genus eam retrahebant:
a nobis constitutum est, ut per omnia fere legatis connumer tur , Sc sic procedat, quemadmodum nostra constitutio camformavit. Et in summa mortis Causa donatio est, quum ma- Ex MAEN. Lgis se quis velit habere, quam eum, Cui donat: magisque eum cui donat, quam heredcm suum. sic B apud Homerum Tclemachus donat Piricor
. SI QUID HvMANI TVS.EI CONTIGIss ET J Donatio causa mortis fit in casum mortis ejus qui donat, quo non existente obligatur donatarius donatori, Lnον omnis, Τ. de rebus creditis, t. seratus , j. ergo, j. de mortis causε donat. ex quibus locis' eruditissime vetus interpres Odo Dedus notat in I. pen. F. de nautico Deo nore, liaec verba si non convaluero , pertinere ad donationem causa mortis ; hac enim conditione non existente, datur condictio donatori. SI QUID H VM A N i T v s J Verbum humanitus spectat mortem,l. Publia. f. depositi quia nihil tam humanum est quam mori. Ergo donatio causa mortis est, quae fit in cassim mortis ejus qui donat, qua non existente, obligatur donatarius donatori donatum restituere ; quia qui donat causa mortis, inquit Paulus in I. Ρ- tιιs, g. ergo qui mortis causa, L. de mora. causa donationibus , Qua parae se cogitat nego rium gerit, id est obligationem tacite contrahit cum donatario : scilicet, ut quando convaluerit, reddatur sibi quod donavit, cogaturque donatarius restituere condictione ob rem dati re non sequuta , donatoris enim morte confirmatur tantum haec donatio, l. martis Is .f. eodem. Ideoque persecta non est, quamdiu mors donatarii praecedere potest mortem donatoris, & quamdiu donatio revocari potest, vel poenitentia, vcl convalescentia donatoris. Potest tamen fieri donatio causa mortis triplici consideratione ; prima. clini quis nullo metu praesentis mortis perterritus, sed sola cogitatione mortalitatis donat : lecunda, cum quis imminente periculo mortis. ita donat, ut statim fiat accipientis: tertia, cum quis periculo mortis non ita donat, ut statim fiat accipientis, sed cum mors fuerit insequuta, l. 2. F. eod. PER OMNIA J Quod ait per Omnia , esse videtur a Triboniani manu; verba enim quae praecedunt, ad exemplum legatorum, Paulus habet in I. 1. F. de public. iurem ast. & in I. Marcellus, Τ. de donat. causa monis, in qua licet observare vestigia veteris controversiae, quam profligavit Iustin. t. vlt. C. eod. tit. Sed quare utituthac taxativa particula , fere, videntur enim omnes differentiae inter legata & mortis causa donationes sensim lublatae; de quae notantur ab Accursio, una forsitan excepta falsae sunt, ut docet D. C ac. lib. Io. Obs cap. 18. dc tractatu I. ad African. ad
I. in monis, s de mortis caUa donat. Et falsa quoque differentia Theophili, quam A
224쪽
CΑΡ. VII. De donationibus. disii
cursuis non praetermisit. An ergo ait fenera quia cessat haec comparatio, si ab intesimo mortis causa donatum sit, ut eleganter Iurisconsultus ait in L si ius in fine, Τ. de legatis praestand. Quamvis enim & ad has donationes ex rescripto Gordiani, id est ex
L 2. C. de donat. causamqnt. lex Falcidia pertinet; tamen remanet semper haec differentia , legatum relinqui non poste ab intestato; quod tamen relinquitur testamento, vel codicillis testamento confirmatis, ι. codicillis,lf. de annuis leg. I. 3 r. f de leg. i.
I. I. g. codicillis, Τ. de ui 3.
talis ,& controversae v stigia observare licet , int. Asarcellus, in fine, Letsi debitor, F de mortis causa donation. l. a. F. de Publiciana in rem act. Quam postea Iustinianus I rofligavit in L vis. Od. eod. tit. definiens mortis causa donationes sortiri omnes eia ectus, quos habent ultimae liberalitates. Vade Cujac. lib. ro. obscap. 13.
g. H. Aliae autem donatio nos sunt, quae fine ulla mortis cogitatio nofiunt, quas inter vivos appellamus: quae non omnino comparantur legatis. quae si fuerint perfectae, temere revocari non possunt. Perficiuntur autem , quum donator suam voluntatem scriptis, aut sine scriptis si maianifestaverit. Et ad exemplum venditionis, nostra constitutio cas etiam in se habere necessitatem traditioni&7 voluit: Victiamsi non tradantur,
habeant plenissimum de perfectum robur, εἴ traditionis nocessitas in Cumbat donatori. Et quum retro Principum dispositiones insinuari eas actis intervenientibus volebant, si majores fuerant duccntorum solidorum: constitutio nostra eam quantitatem usque ad quingentos solidos ampliavit, quam stare etiam sine insinuatione statuit. Sed S: quasdam donationes invenit, quae penitus insinuationem fieri minimo desiderant, sed in se plenissimam habent firmitatem. Alia insuper multa' ad uberiorem exitum donationum invenimus: quae omnia ex nostris constitutionibus, quas super his exposuimus , collegenda sunt. Sciendum est tacmen , quod etsi plenissimae sint donationcs , si tamen ingrati existant homines Q, in quos beneficium collatum est, donatoribus per nostram
constitutionem licentiam praestavimus certis ex causis eas revocare: ne qui suas res in alios contulerunt, ab his quandam patiantur injuriam vel jacturam , secundum enumeratos in constitutione nostra modos.' P.E R FI cIvNTUR AUTEM J Iure veteri, neque nudo consensu, & nuda voluntate, neque literis sine scripto; sed vel verbis, id est stipulatione interposita, vel traditione perficiebatur donatio inter vivos : vel denique mancipatione sola, id est imaginaria venditione per aes & libram, l. 4. Cod Theod de donationib. Primus autem D. Pius voluit donationem nudo consensu perfici inter iblos parentes&liberos, d. I. 4. 27. Cod. Theod. eod. Iustinianus autem non solum Inter parentes & liberos, sed etiam inter quoscumque etiam extraneos, nuda Voluntat peris fici donationem constituit, i. si quis argentum, A. sin autem hoc minimὶ, Cod. hoc tis impolita necessitate donatori rem donatam tradere, simul atque donata est. AVT si NE sCRIPTis J Ex constitutionibus Cod. Theod. hoc tit. apparet scripturam in donatione fuisse necessiariam, praesertim si donentur praedia urbana,
vel rustica; de hujus juris vestigia observare licet in I. unis. C. vi sufetis. Diuili od by Coos
225쪽
161 4 N S ΤΙΤ. D. IVS TIN. LIB. II.
T NEC EssITATEM TR A D I T ION I S J Subministrat hic locus validissimum argumentum Martino, contra Bulgari sententiam in Veteri controversia , de qua glossa in I. i.f. de aetionib. empti. Sed Martini sententiam hodie verissimam esse non dubitamus; quia a Paulo lib. I. Sent. tu. I3. id ita nominatim scriptum est: Si id quod emptum est , neque tradatur , neque mancipitur , venditor cogi potest, ut tradat,
natio indigebat insinuatione, id est nulla referenda erat in acta publica: insinuati enim nihil aliud est, quam publicari coram Magistratu competente, de in publicas
tabulas redigi. Primas tamen Constantinus Imp. voluit donationem omnem, tam inter vivos, quam mortis causa, insinuari oportere, I as. Cod. hoc tit. Post Conia stantinum autem Theodosius tamitin eas insinuari, quae excederent quantitatem 2 o. nummorum , I. vlt. Od. Th. de sponsalib. Iustinianus post Theodosium eas priamum, quae excederent OO. Rureos, t. sancimus 34. Cod. hoc tit. denique eas tantum , quae excederent FO O. aureos , I. pen. Cod. eod. Hodie tamen magis utimur
constitutione Constantini, quam Theodosii, aut Iustiniani; quia Principes nostri volunt omnem donationem insinuari, cujuscumque quantitatis sit.' ALi A1Nsv PERMULTA J Quae C ac. colligit in posteriorib. notis e quibus adde quod Iustin. constituit in L si quis argentum, g. sed etsi quis, C. hoc tis. ut
valeat donatio generaliter universitatis bonorum , vel certae partis, dimidiae, puta, tertiae, vel quartaei quod olim non obtinuit: nam, ut docet t. l. Cod. Hermog. hoc tit. generaliter bona donare non licebat, sed , ut ait d. l. I. singulae res nominandae erant, quae donationc, mancipatione, Vel in jure cessione transserebantur ; quam elegantistimam differentiam juris veteris & novi, veteres interpretes percipere
non potuerunt. R SI TAMEN INGRATI Ex ISTANT HO M IN Es J Hodie tamen donatio ,
quae ex vetustissimo jure Francico apud nos recepta filii ,& fieri dicitur favore matrimonii, propter ingratitudinem alserius coniugum non revocatur; quia favore conjugii, & liberorum suscipiendorum fit, non favore conjugum. Et placet valde definitio hujus donationis a D. Cujacio tradita lib. s. Obs cap. 4. Donatio favore matrimonii est, qua alteri conjugum fit a parente, vel extraneo, conjugii , non conjugis
SI TAMEN INGRATI Ex IsTANT J Ingratitudinis causae enumerantur in I. M. Cod. de revocand. donat.
s III. Est & aliud genus inter vivos donationum, quod veteribus
quidem prudentibus penitus crat incognitum, postea autem a junioribus divis Principibus introductum est, quod ante nuptias Vocabatur :&tacitam in se conditionem habcbat, ut tunc ratum esset, quum matrimonium fucrit insequutum. Ideoque ante nuptias appellabatur, quod ante matrimonium cssiciebatur, dc numquam post nuptias celebratas talis donatio procedebat Sed primus quidem divus Iustinus pater noster, quum augeri dotes & post nuptias fuerat permissum, si quid tale eveniret, etiam
ante nuptias augeri donationem constante matrimonio, sua constitutionc permisit. sed tamen nomen inconveniens remanc bat, quum ante
nuptias quidem Vocabatur, post nuptias autem tale accipiebat Incrcmen in Diqitiam by Coos le
226쪽
C A p. VIII. cuibus alienare licet, vel non. 163
tum. Sed nos plenissimo fini tradere sanctiones cupientes ,&conssequentia nomina rebus csse studentes, constituimus, ut tales donationes non augeantur tantum, sed & constante matrimonio initium accipiant: Si non ante nuptias, scd propter nuptias ' Vocentur: & dotibus in hoc examquentur, ut quemadmodum dotes constante matrimonio non solum augentur, sed etiam sunt, ita-istae donationes , quae propter nuptias introductae sunt, non solum antecedant matrimonium, sed eo etiam conia
tracto augeantur SI constituantur. ET NON ANTL NUPTIAS , SED PROPTER NUPTI A sJ Donationes quibus hodie utimur in nuptiis contrahendis, quibus nempe superstiti conjugi ex conventione praestatur aliquid; ab his donationibus lorigh differre docuit Theod. Balsamo Patriarcha Antiochenus ad Nomocan. Photii, fit. I . de uicis, cap. . Et ex Latinis Guido Papae noster deis. 163. ubi & barbarε super vitam notat vocari rideoque deberi etiam dote non soluta, contra id quod δe donatione propter nu
ptias a Iustiniano constitutum est, In Nou . 2. cap. est.
g. LV. Erat olim& alius modus civilis adquisitionis per jus adcrescendi, quod est tale: Si communem servum habens aliquis cum Titio, solus libertatem ci imposuit, vel Vindicta, Vel testamento: eo casu pars ejus amittebatur, de socio adcrescebat. Sed quum pessimum fuerat exemplo,& libertate servum defraudari, S: ex ea humanioribus quidem dominis damnum inferri, severioribus autem dominis lucrum adcrescere, hoc quasi invidia plenum, pio remedio per nostram constitutionem mederi necessarium duximus: Sc invenimus viam, per quam & manumissor, de socius eius, qui libertatem accepit , nostro beneficio fruantur, libertate cum effectu procedente Fcujus Avore dc antiquos legi statores multactiam contra communes regulas statuisse manifestum csti & eo, qui eam imposuit, suae liberalitatis stabilitate gaudente, & socio indemni conservato, pretiumque servi secundum partem dominii, quod nos definivimus, accipiente.
uibus alienare licet, vel non. CAPUT VIII.
ACCIPIT aliquando, ut qui dominus sit alienare non possit : S
contra , qui dominus non sit , alienandae rei potestatem habeat: Nam dotale praedium maritus invita muliere per legem Iuliam' prohibetur alienare,quamvis ipsius sit dotis causa ei datum . quod nos,legcm Iuliam corrigentes, in mcliorem statum deduximus. Quum cnim lex in s lis tantummodo rebus locum habebat, quae Italicae fueranti: M aliena-
227쪽
tiones inhibebat, quae invita muliere fiebant, hypothecas autem earum
rerum , etiam volente ea, utrique remedium Imposuimus, ut dc in cas
rcs, quae in provinciali solo positae sunt, interdicta sit alienatio, vel obli-
alio: & neutrum eorum , neque consentientibus mulieribus proceat, ne sexus muliebris fragilitas an perniciem sissistantiae catum con
PER LEGEM IVL I AM J olim& ante legem Iuliam, quae lata est ab Augusto , ut recth docet prior nota Cujacii ad hunc locum , maritus tam in Italia, quam in provinciis , res dotales invita muliere alienare poterat. In Italia quidem legitimis de civilibus modis, mancipatione scilicet, & in tute cessione; in provinciis autem naturali modo, & jure gentium, id est, corporali traditione sine ulla juris solemnitate. Sed quia dos constante matrimonio in uxoris dominio naturaliter per manet, licet in bonis mariti subtilitate juris esse censeatur, t. in rebus, Coi. de iurerit. Et quia dos post solutum matrimonium tamquam tes propria peti potest; lex. Iulia fundum dotalem invitae muliere alienari a marito prohibuit. Idque in Italia tantum, non in provinciis, ut in dicitur, in quibus per consequens. ius illud vetus , quo libera alienatio rei dotalis permittebatur, remansit. Licet enim provincia Ies rerum suarum non essent domini, sed, ut Theoph. ait in j. vocamur autem, supra, de rerum divis haberent tantum usumfructum, de plenissimam detentionem ι res tamen suas transferre poterant contractibus juris gentium, & ad heredes suos trans itere,ut Theophilus ait ibidem. Loquitur autem lex Iulia de sun i quo nomine significatur non rusticum tantum, sed etiam urbanum Praedium, id est domus dota-
Iis,l. dotale praedium, fide fundo dat. Non etiam superticies, sive superficium; quia licet iapern dies sit res immobilis, res tamen soli non .est, ut colligi potest ex l. Fex lapidicinis Is de jure rit. Loquitur item lex Iulia de fundo dotali inaestimato, nam
aestimati fungi alienatio prohibita non est, etiam invita muliere I cum dominium hujus fundi, simul & periculum ad maritum pertineat emptionis iure, ι. aestimarare , f. sotui. matrim. l. '.F. de pact. dotalib. QVAM vis I PsIVs s IT DOTIS CAvs A. Ex D A T V M J Rem , datiscatuῶ, nec enim maritus simpliciter, & naturaliter dominus est, sed subtili tantum juris ratione, d. l. in rebus, Cod. de jure dot. Ideo enim dominus dotis dicitur, quia emolumentum dotis pro oneribus matrimonii percipit, de quia ei multa legibus concessa sunt, quae non nisi domino concedi solent; veluti ut res dotales possit vindicare, I. 9. Cod . de rei vindicat. servos dotales manumittere, L eis dotis, Cod. de jure dor. iisdem auctor esse adeundae hereditatis, vel repudiandae, L servus dotalis,st. soluto matrim. postremo, rebus dotalibus uti ut suis. Dices : traditione dotis transfertur dominium jure naturali, 6 per traditionem, supra, de rerum divis. Ergo maritus, non tantum civiliter &fictioue iuris dominus est, sed naturaliter & revera; est enim traditio naturalis acquirendi modus. Respondeo , inspecto initio, ipsa dotis traditione maritum dotis dominum jure naturali dici posses inspecto autem
effectu exituque , quo morte mariti, aut divortio soluto matrimonio dos redit ad mulierem, non esse dominum jure naturali, sed fictione juris. Cujacius lib. io. Obscap. 3t. Quamquam idem Cujacius ad I. in rem. 23.sf. de rei vindicat. dicat Iustinianum inco deratEdixisse in I. in rebus, Cod. de jure dot. maritum esse dominum do- . tis jure civili, non naturali.
. ITALICAE EVERANTὶ Res soli provincialis in dotem datas, ne v Diuiligeo by
228쪽
C A p. VIII. cuibus alienare licet, vel non. I 6J
lante quidem uxore alienari potuisse adnotavit hoc loco C ac. & latius docuit in
recitationibus ad i. vnie. , . est cum l. Iulia, C. de rei uxori actione. Quod fatis mirari
non possum diligentius apud me reputans progressirin hujus juris. Ante legem Iu-
Iiam maritus in Italia res dotales, etiam invita muliere alienabat, utpote rei dotalis factus dominus subtilitate legum, ut loquitur l. in rebus, C. de jure dori Idumque opinor in provinciis obtinuit ; quamvis enim provinciales rerum suarum non essent domini, sed, ut Theoph. ait in g. voeamur autem stipendiaria ,supra, de rer. divisione, habebant tantum usumstuctum, & plenis m detentionem; res tamen suas trans-serre poterant contractibus juris gentium , M ad heredes transmittere , ut idem Theoph. redi e nominatim hoc loco, Provincialibus rei dotalis interdicitur alienatio. Nam, quodninvidum, tempore hujus Iustinianeae constitiationis, id est , I. unica, C. de rei uxor. actione, non linulerat Iustinianus rerum Italicarum, & provincialium differentiam. Est enim data Cost . Lampadio, & Oreste; lex vero unica Coae de sucap. transfremanda, qua haec differentia sumata est, lata est post consulatum Lam padii & Orestis. Vetus ergo sus illud, quo marito libera rei dotalis alienatio permittebatur, abrogavit lex Iulia de fundo dotali, quae in provinciis locum non habuit. Vnde sequitur necessarid, in provinciis remansisse vetus illud jus,& potui 1- se provinciales res dotales alienare, etiam invitis mulieribus: nam si alienare non potuerunt, meliore conditione fuisse videntur post legem Iuliam provinciales res tales, quam res Italicae. Et frustra, imo falso Iustinianus primum auctorem se venditat hujus novi remedii, quo mulieribus plenissimE cautum esse ait, si id antE in provinciis obtinuit post ipsam leg. Iuliam: quod sane tinnire non possunt verba quibus utitur, Utrique, inquit, remedium imposuimus, Ut ct in eas res, qua in solo provinciali posita sunt, interdicta sit alienatio, quae Omnino convincunt, in solo provincio antea alienationem non nisic interdictam, quam hodie interdictam esse
Sed diligentilis excutiamus rationes, quibus fretus vir praestantisi' contrariam sententia erissimam esse constanter affirmavit. Prima haec fuisse videtur, quia haec praedia provincialia constat fuisse res nec mancipi, nec justo alienationis genere alienari potuisse a provincialibus ; quia domini non fuerunt. Huic objectiom jam uno verbo satisfactum, provinciales nominatim dici hoc loco alienare, quamvis proprie non sint domini, ut in ι. a. st 4. C. N. de donation. ubi inter I testuum, &stipendiarium praedium, id est provinciale, notatur haec differentia; I tal iis trans- serri legitimis & civilibus modis, mancipatione, & in iure cessione a stipendiarium vero naturali modo, id est corporali traditione, sine ulla juris solemnisate. Et non minus tamen effectu ipso alienati; quia ab uno ad alium transit jure certo, & irrevocabili , id est ex juris gentium contractibus, emptione, VenditIone, permutatione, cum similibus. Et si neque res proprias provinciales alienare potuerunt, ridiculum esset quaerere, an potuerint res dotales alienare volente , vel invita muliere.
Secunda ratio Cujacii validior est, nec tamen unicuique est in proclivi arguis mentum, quo vir doctis L. utitur, animadvertere; hoc sic breviter confici potest. In Pandectis proposuit nobis Iustin. legem Iuliam emendatam, id est sublata omni meis
moria & mentione consensus mulieris, qui non potest hodie confirmare alienationem ex constitutione Iustiniani. remanserunt tamen species duae tI achatae a veteribus
Iurisconsiliis, in quibus alienatio confirmatur coniensu mulieris; quae tamen species, inquit Cujac. olim procedere tantum potuerunt in provinciis, in quibus, ut
229쪽
iss INSTIT. D. IVS TIN. LIB. II.
hodie ubique, ne volente quidem uxore res dotalis alienari potuit; quibus casibus hodie, pon emendationem Iustin. locus esse potest consensui, & voluntati mulieris, ut confirmetur alienatio. Nec alia mente haec responta Iuris consilliorum in
Pandectis, quas nobis dedit Iustin. relicta fuerunt. Prima species est in t si ex lapidicinis. f. de jure dot. quam n potuit, ait Cu-jae. tractare Iurisconsultus nisi in praedio provincialis soli, in quo ne volente quidem uxore potuit maritus alienare. Vendidit maritus ex lapidicinis fundi dotalis lapides qui non crescunt, & in stuctu nosunt, ut rectissimE supplet Accur s. ves arbores quae, ut Iurisconsultus nominatim ait, in fructii quoque non sunt; vel superficium aedificii dotalis, volente & consentiente muliere. Hoc casu respondet Iuriia consultus, nummos ex ea Venditione receptos dotis esse; & consequinter restituendos esset marito. Valet ergo hoc loco venditio volem e & consentiente muliere,
quod procedere non potuit nisi in loco, quo solum ipsum ne volente quidem uxore alienari potuit, id est in provinciis ἔ ut certissima differentia constituatur inter solum ipsum, de s uperficium. Si enim solum ipsum alienare potuit,& superficium multo magis: et enim cui plus licet, & quod minus est sine ulla dubitat,one licere
debet. At in Italia potuit quod plus est, id est potuit ipsum solum alienare ; ergo
dubitati non potuit an ei liceret quod minus est, minus autem esse constat superficium alienare quam solum. Quo argumento potissimum utitur Cujac. ut doceat Iurisconsultum non potuisse hac de re )ubitare vel tractare, nisi ponamus speciem defundo provinciali, qui omnino alienari non potuit. Et huic calui hodie quoque locus erit; quia post emendationem legis Iuliae, generaliter tam in provinciis, quam in Italia fundus dotalis alienari non potuit. Respondeo, ex decisione Iurisconsulti satis constare, non in eo versari rationem dubitandi: nec quaeri, vel tractari an procedat necne alienatio, quam pro cinstanti ponit procedere; quia lex Iulia ad res tantum soli pertinebat: sed hanc esse quaestionem ex profesta tractatam a Iurilconsulto, an nummi redacti ex hac venditione, dotales sint. Quamvis enim hae res, ut Iurilaonsultus ait, in fructu naei sint, tentari tamen non in subtiliter potuit, pecuniam redactam ex hac venditione mulieris voluntate in fructu esse, & pertinere ad maritum; & permisisse hanc venditionem mulierem, ut fiuctus quidam ex re dotali pro oneribus matrimonii perciperetur. Et tamencontra Iurisconsultus respondet, insuperhabita hac ratione dubitandi,
numn lac venditione receptos esse dotales. Secunda species qua dominus C ac. utitur, extat in I. vis. F. de ρat . dotalib. dcin t. aestimaria, f. seruio matrim. de rebus aestimatis in dotem datis , addita tamen deinde hac conventione, ut res aestimatas omnino restituere teneatur maritus si ex tem: quo casu res omnimodo resti tuendas esse constat, nisi a macito consentiente
muliere alienatae sint. Et hanc quoque speciem procedere tantum in provinciis potuisse, non in Italia, contendit vir min. nam si inaestimatum fundum, qui non est periculo mariti, & qui proprie dotalis est, alienare maritus potuit contentient muliere i multo magis,& sine ulla dubitatione potuit, eadem muliere cousentiente, Hienare fundum aettimarum, qui dotalis non est, cum sit periculo mariti. Bellissimε ergo haec dubitatio procedere potuit in provincia, quia neque permittente muliere potuit alienare ; ut hoc casu permittatur ei alienatio, quia fundus dotalis non est Squae non permuteretur in fundo vere dotali.
Ad hanc obieetionem idem fere quod supra respondendum est, plusquam manifestum esse legem Iuliam ad dotem aestimatam non pertinere, quae pericula mariti
230쪽
C A P. VIII. cmbus alienare licet, vel non. I 67
est ; quamvis rem aestimatam, si extet, praestare teneatur, quod nominatim Iustin docet in d. l. vnic. g. licet, ct in fundo. Et tamen hoc casu consensum mulieris desiderari; quia cum ex pacto teneatur mari tus rem omnimodo si extat praestare, hoe
paetam remitti non potest sine consensu, vel ratitabitione mulieris. vel, ut dieam explicatius, in alienaticine hujus fundi a stimati, qui proprie dotalis non est, in quo locum non habet lex Iulia; consensum, vel rati Labitionem mulieris desiderat Iurisconsultus, propter conventionem nominatim. interpositam de ipsa re praestanda, quae nisi contraria conventione immutari non potest. Et huic ergo sententiae&olim in Italia, & hodie ubique locus esse potest; quia fundus aestimatus dotalis non est, d. 3. licet. Ceterum, si in provinciis ante Iustinianum locum numquam habuit lex Iulia, quae maritis primum liberam rei dotalis alienationem interdixit; nulla potuit in provinciis oriri dubitatio de re in dotem data, an propriε dotalis sit, necne; an permittenda sit alienatio, vel prohibenda. Has enim distinctiones rei aestimatae,& non aestimatae ; rerum mobilium, & immobilium; soli, & superficii, in hac quaestione etiam pueri vident notas fuisse post legem Iuliam, & in locis tantum in quibus locum habere potuit. Et, ut te expedias ab his argumentis, necesse est ut dicas ante legem Iuliam, & in Italia ipsa consentiente muliere, permissam non fuisse marito omnino rei dotalis alienationem , quod falsum elic convinco duabus
Prima haec est, quia Iustin. ita loquitur: Dotate praedium metritus invita muliere prohibetur alienare per legem Iuliam. Quae verba omnino hunc sensum admittunt, prohiberi maritum per legem Iuliam id facere, quod ante legem Iuliam licebat ei facere; nam si ante legem Iuliam marito intera icta fuit omnino alienatio, debuit lex Iulia non prohibere quod satis prohibitum erat, sed permittere alienationem consentiente muliere.
Secunda ratio desumi quoque potest ex Iustiniani verbis. Iustinianus hujus absolutae prohibitionis primum se profitetur auctorem quod falsum erit, si dicamus ante legem Iuliam hanc prohibitionem locum habuisse. Et si hoc esset verum, non grave ei fuisIet dicere, quod saepe alias solet, non se novum quoddam ius condere,
sed antiquum restituere. Et ramen contri in d. l. Unica, F. in fundo nominatim ait, se imperfectum ius ex lege Iulia , quae nempe invita muliere prohibuit tantum alienationem, plenissimum facere; dum absolutε prohibet, ne liceat omnino alienare, quod ante Iustinianum non obtinuit.' HYpo THECAs AvTEM E ARV M RERUM J Quare, inquies, alienatio fundi dotalis volente muliere permittebatur lege Iulia , obligatio autem, seu oppigneratio eadem volente, Sc consentiente prohibebatur R alio diversitatis haec est; quia mulier facilius consentit obligationi fundi dotalis, quina alienationi; propterea quod obligatio non mutat dominium rei. Itaque lex dulia putavit citius occurrendum esse periculo leviori quidem, sed eo nomine majori; utpote quo posiset citius mulier circumveniri. Sic senatusconsultum Velleianum opitulatur mulieri obligatae pro alio, non opitulatur donantii quia pronius est, & proclivius ad obligandum se , l. 4. ff. ad Senat consultum Velleian. Quyre tenax dicitur genus m
g. I. Contra autem creditori pignus ex pactione, quamvis ejus ea res
non sit, alienare potast. Scd hoc forsitan ideo videtur fieri, quod volun-