장음표시 사용
231쪽
late debitoris intellegitur pignus alienari, qui ab initio contractus pactus est , ut liceret creditori pignus vendere, si pecunia non solvatur. Sed ne creditores jus suum persequi impedirentur, neque debitores temere suarum rerum dominium amittere videantur, nostra constitutio
ne consultum est, SI certus modus impositus est, per quem pignorum dis tractro possit procedere, cujus tenore utrique parti creditorum & debitorum , satis, abundeque provisum est.
CONTRA Av0M c REDITOR J Etsi pignus in bonis debitoris maneat ἰL pignus , Cod. de Pi erat. aft. alienatur tamen a creditore, sive ex conventione initio interposita inter creditorem dc debitorem, L se convenerit, f. eod. sive etiam citra conventionem, eo modo qui describitur a Iustiniano in I. sin. Cod. de jure dom. impere. Sed & hoc optima ratione fit, utroque. enim casu pignus ex voluntate debitoris vendi intelligitur. Sane, cum ita convenit, non est dubium: quin & citra conventionem ex voluntate debitoris alienatur; nam cum creditori lex aliter non
concedat distrahere, quam sepius vocato debitore, fere est ut debitor, qui moram facit in luendo pignore, pignus alienet. AB INITIO CONTRACTVs P Ac Tvs E set J Vel pactus intelligitur etiamsi nominatim nihil convenerit, i. 4. Ur 1. F. de pigneras. actione. inutile enim pignus est, quod creditori vendere non licet. Et ideo quaesitum fuit utrum valeat haec pa
ctio , ne liceat creditori pignus vendere; videtur enim esse contra naturam, S jus pignoris. Et tamen obtinuit valere hanc conventionem cum hoc temperamento, Vt
non pota vendere creditor, nisi post trinam denuntiationem , d. l. 4. dc apud Paulum lib. 2. Sent. tit. s. Et hoc est ni fallor quod Martianus scribit in I. si creditor, S. vst. F. dedistrast. pignor. Vbi verba transposita sic omnino restituenda alias diligentius confirmabo. Si pactum sitis debitoνι , ne liceat creditori hypothecam vendere. Recepta enim lectio merito sulpecta fuit veteribus, ut docet Accursit glossa.
g. II. Nunc admonendi sumus, neque pupillum, neque pupillam, ullam rein sine tutoris auctoritate alicnare posse. Ideoque si mutuam pecuniam sine tutoris auctoritate alicui dederit, non contrahit obligationem 7, quia pecuniam non facit accipicntis. ideoque nummos vindicare possunt, sicubi extent. Sed si nummi, quos mutuo minor dederit, ab eo, qui accepit, bona
fide consumpti sunt, condici possunt: si mala fide, ad exhibendum de his agi potest. At ex contrario omnes res pupillo & papillae sine tutoris auctoritate recte dari possunt. Idcoque si debitor pupillo solvat, necessaria est debitori tutoris auctoritas: alioquin non liberabitur. Sed hoc etiam evidentissima rationestatutum cst in constitutione quam ad Caesarienses δ advocatos ex suggestione Tmbuniani viri cminentissimi Quaestoris sacri palatii nostri promulgavimus: qua dispositum cst ita licere tutori vel curatori debit orc ni pupillarem solverc, ut prilis judicialis sententia sine omni damno celebrata, hoc permittat.
quo subsequuto si S judex pronunciaverit, & debitor solverie,
232쪽
C A P. VIII. siuibus alienare licet, vel non. t 69
sequatur hujusmodi solutionem plenissima securitas. Sin autem aliter quam disposuimus solutio facta fuerit,pccuniam autem salvam habeat pupillus, aut ex ea locupletior' sit, dc adhuc candem pecuniae summam petat, per exceptionem doli mali poterit submoveri. bd si aut male consumpserit, aut furto amiserit, nihil proderit debitori doli mali exceptio , sed nihilominus damnabitur: quia temere, sine tutoris auctoritate,&non secundum nostram dispositionem solverit. Sed ex diverso pupilli vel pupillae solvere sinc tutoris auctoritate non possunt: quia id ,quod solvunt, non fit accipientis: quum scilicet nullius rei alienatio cis sine
tutoris auctoritate concessa est.' 7 NON CONTRAHit OELIO ATIONEM J Quia mutui datio est aliena - io, l. 1. f. anellata , ct f. in mutui, J. de rebus credit. & alibi passim.' R CONsT 1 TvTIONE Qv AM AD CAEsARIENfEsJ Extat thaec colasti . tutio in I. sancimus 1 s. Cod. de administrat. lntor. Quamquam male hic quidam di- erit non extare, illamque, de qua in d. I. is diversam ab ista; quod illa scripta sit ad Iohannem Praefectum orientis & Illyrici, ista ad Caesarienses advocatos. Sed sorte non advertit, saepe solitos fuisse Imperatores interrogatos ab advocatis, rescripta sua, seu constitutiones ad Magistratus, qui his locis praeerant dirisere; ut cola ligitur ex variis Principum rescriptis, quibus litis alicujus disceptandae causa rescribebant.' AVT Ex EA Locv 01ORJ Locupletior hoc casu intelligitur, si pauperior non sit factus, I in pupillo, f. de solution. Nec tamen semper & indistincia, quamvis pecunia in rem pupilli versa sit, intelligitur factus locupletior, si quod
Versum est non durat versum, ut loquitur l. virum,f. deperit. hereditat. Et valde no- andum est ex L sine 32. g. interposito,s de administrat. tutor. aliud est e pupillum meliorem , & locupletiorem esse tempore quo agitur ; aliud vero in rem ejus pecuniam fuisse versam, ex qua tamen hodie non apparet loeupletior. quod& in donatione inter virum & uxorem hodie observatur; ut non intelligatur locupletior maritus, quamvis pauperior non sit factus, i. si sponsus, ε. concesa, l. quod autem, j. I. F. de donat. inter virum ct uxorem. Bifariam ergo quis dici potest factus locupletior: de cum pecunia simpliciter in rem versa fuit, nec tamen durat versa; quia inutiliter ostea eam consumpsit: & cum durat versa, & revera eo tempore quo abitur me-ior est, & res extat, id est revera locupletior est; quia res ejus auctior adhuc extat.
Primo genere sufficit factum esse pupillum locupletiorem, cum quaeritur de liberatione debitoris qui pupillo sol vit, ut hoc loco, & in d. l. in pupillo; quia sufficit ad
liberationem debitoris, pecuniam solutam simpliciter versam fuisse in rem pupilli. At cum quaeritur an pupillus accepta pecunia, sit obligatus sine tutoris auctoritate; ventari potest pecunia consumpta,&versa in rem pupilli, id est si in rem pupilli ab initio versa sit, nec duraverit versa, sed postea consumpta sit, pupillum naturaliter obligati. Si vero duraverit versa,& revera locupletior famis sit pupillus, & res
adhuc cum adversus eum agitur exter i tunc non naturaliter tantum, sed etiam civiliter ex constitutione D. Pii obligatus videtur, I. 3. 3 pupillus, 1. de negot. gest. Et ira forsitan sunt conciliandae tot contrariae leges de naturali obligatione pupilli su
pra a me adnotatae lib. I. tit. de auctoris. tutor. Haec autem tam varie, quia ut ait t.
Arrianus Q. F. de oblig. or assi Acilius admittitur liberatio, quam obligatio.
233쪽
INs ΤΙΤ. D. IvsΤIN. LIB. II. Per quas personas nobis adquiritur.
Λ DQV IRITUR nobis non solum per nosmetipsos, sed Ex Caior. Letiam per eos quos in potestate habemus: item per servos, in quibus usum fructum habemus: item per homines liberos, dum. de servos alienos, quos bona fide possidemus, de quibus singulis diligentius dispiciamus.
I v s illud summum patentum & dominorum, in filios & servos, duobus potissim im capitibus constabat, vitae necisque potestate, & rerum omnium acquisitione , t. I. f. r. f. qui sunt sui vel a jur. Primam caput supra lib. 1. docuimus fuisse abrogatum: secundo verb hic titulus docet valde fuisse derogatum, & stre in omnibus jus potestatis parentes amisisse, ut loquitur l. 2. C. de bonis maternis.
g. I. Igitur liberi nostri utriusque sexus, quos in potestate habemus, olim quidem quidquid ad eos pervenerat cxccptis videlicet castrensibus peculiis ὶ hoc parentibus suis adquirebant sine ulla distinctione Athoc ita parentum fiebat , ut esset cis licentia, quod per unum vel Vnam eorum adquisitum est, alii filio Τ, vel extraneo donare, vel vendere, vel quocumque modo voluerant adplicare. Quod nobis inhumanum visum est: dc generali constitutionc emissa,& liberis pepercimus, & patribus debitum rescrvavimus. Sancitum etenim a nobis est, ut si quid ex re patris ei obveniat, hoc secundum antiquam observationem totum parenti adquirat. Quar cnim invidia est quod cx patris occasione pro rectum cst, hoc ad cum reverti Quod autem ex alia causa sibi filius familias adquisivit: hujus usum fructii in patri quidem adquirat, dominium autem apud cum remaneat: ne quod ei suis laboribus, Vel prospera fortuna accessit, hoc ad alium perveniens luiniosum ei procedat.
hil aliud est, quam pusillum illud patrimonium, quod filius, vel servus habet separatum a paternis, vel dominicis rationibus, i. depositi, *.M. F. de peculio, & alibi
passim. Estque quadruplex si filmmfamilias respicias i nimirum profectitium , castrense, quali castrense, & adventilium : si servum , prosectilium tantum. Profectitium est, quod a patre, vel domino proficiscitur. Castrense, quod filiustam . occasone armatae militiae acquirit in castris, t. ii. castrense,st. de castrensi pecul. t. si filius . C. m. miscund. Quali castrense, quod filius iam . occasione militiae togatae ,&caelestis acquirit, ad similitudinem castrensis peculii, l. vlt. Cod de inossic. testam. Adventitium denique, quod aliunde quam ex praedictis causis proficiscitur. Et olim quidem, id est ante constitutiones Imperatorum, filius patri omnia acquirebat, ctiam castrensia, de quasi castrensia: sed postea indulgentia Principum privilegio militia armatae hoc primum datum est, ut filiussam . quicquid acquireret occasione
234쪽
C A p. IX. Per quas persenas nobis adquiritum iri
ejusdem militiae, sibi soli acquireret, non patri. Postea autem exemplo militiae armatae, privilegium hoc ad militiam togatam,& caelestem porrectit ira est, sive ad quasi castrense peculium; ut nimirum in eo, sicut & in castrens, filii tam . pro patribustam haberentur,& de his omnibus peculiis libete testari postent,d.lsiis Coae de incle. t stamento, l. 6. Cod. de bonis qua liber. Ideoque constitutionibus Principum peculium castrense, & quasi castrense totum est filiorum tam . Peculium autem paganum, quod proiectitium,&adventitium continet, lure quidem antiquo
sine ulla distinctione totum ad patrem pertinebat; sed huic juri sensim derogatum
est in .adventitio peculio, id est in adventitiis bonis. Imprimis enim Constantinus Imper. noluit bonorum maternorum filao quae suorum dominium acquiri patri, sed tantum usum fructum quana diu viveret, i. i. Cod. de bonis marem. Deinde his etiam adjecit Arcadius Imper. bona materni generis, I. a. d. eod. tit. Tum his Theodo sus lucra nuptialia, t. r. Cod. da bonis qua liber. Pdst eis adjecit Leo lucra sponsalia,
I. s. Cod. eod. Et tandem eb paulatim ventum est, ut eodem jure censerentur esse Omnia bona adventitia, l. 6. eum oportet, Cod. eod. Ibi enim generaliter constituit Iustinianus, ut nullorum bonorum adventitiorum dominium acquiratur patri per fi-humfami l. aut filiamiam. sed ususfructus tantum. SINE ULLA DIs TINCTIONE J Bonorum maternorum , & materni genetis ; ex matrimonio, vel sponsalibus quaestorum, profectitiorum, & adventitio xum; de quibus in i r .cti. C. de bonis matem. l. I. I. 3 . t. C. de bonis qua liberis. 3 AL 11 si Lio J Quod etiam gravius multu eue videtur, l. cam oportet in prisc.
C. de bonis qua liberis. QUAE ENIM INVIDIA E s T J Hoc in dote, de donatione prosectitia ab Impp. Theodos& Ualentin. jam antea fuerat constitutum, t. a. C . de bonis qua liber. addita hac eleganti T. ratione, ne hac injecta formidine, parentum circa liberos
g. II. Hoc quoque a nobis dispositum est,&in ea specie, ubi parens
emancipando liberum ex rcbus, quae adquisitionem emagiunt, sibi tertiam partem retinere, si voluerat, licentiam ex anterioribus constitutionibus habebat, quasi pro pretio quodammodo emancipationis: dc inhumanum quiddam accidebat, ut filius rerum suarum ex hac emancipatione dominio pro parte tertia defraudetur: dc quod honoris et cx emancipatione additum est, quod sui juris cffectus est, hoc per rerum deminutionem decrescat. Ideoque statuimus ut parens pro tertia eorum bonorum parte dominii, quam retinere poterat, dimidiam, non dominii re- tirum, sed usus fructus retineat. Ita etenim res intactae apud filium remanebunt, x pater ampliore summa fruetur, pro tereia dimidia poti
Constaminiana. Constantini enim lex, quae extat integra in l. t. Cod. Theod. de b nis maternis, tertiam partem parenti retinere permittebat ex bonis, quae ad filium
ex successione matris beneficio ejusdem legis pertinebant, pro praemio emancipationis. Idque in ceteris bonis, novissimis constitutionibus filio delatis locum habuit, Vt docet l. pen. C. Theo eod. tit. Et hoc est igitur quod ait Iustin. hρς Deo, ex rebus Suae acqui utionem effugiunt.
235쪽
172 INSTIT. D. I UST IN. LIB. II.
g. III. Item nobis adquiritur quod servi nostri cx traditione nanciscuntur, sive quid stipulentur', vcl ex qualibet alia causa adquirant Hoc enim nobis 8c ignorantibus invitis Τobvenit. Ipse enim servus qui in potestate alterius est, nihil suum habere potest. Sed fi heres institutus sit'. non alias nisi nostro jusA' hereditatem adire potest. Et si nobis jubentibus adierit, nobis hereditas adquiritur, perinde ac si nos ipsi heredes instituti essemus. Et convenienter scilicet nobis legatum per eos adquiritur. Non solum autem proprietas per eos, quos in potestate habemus, nobis adquiritur, sed etiam possessio Cususcumque enim rei V posse monem adepti fucrint, id nos
possidere videmur. Vndectiam per eos usucapio φ, vcl longi temporis possesso nobis accedit.' ε SIvE QUID s T I P v L E N T v R J Nec interest utrum sibi, vel domino. vel impersonaliter sine alterutrius adjectione stipulentur, I. t. I. sive mihi, is dest putat. semor. g. I. infra, eod. tit. Perinde enim est ac si dominus stipulatus fuisset, i. s. st . de verb. oblig. NOB Is ET IGNORANTI Bus E T 1 N v I T i s J Inid palam vetantibus servos stipulari, l. servus vetante 62. f. deve . oblig. Quia cum servi nillil proprium habere possint, ne momento quidem temporis in eorum perlona consistit quod a quirunt, sed juris necessitate statim transit ad dominos , placet, j. de acquir. vel omis. heredit.' SED si NEREs ius Tirv Tvs s 1 τJ Alia est causa hereditatis, alia stipulationis, donationis,& legati. Hereditas enim non aliter nobis acquiritur per eos quos habemus ui potestate, quam si eam adire sullerimus, i. si quis mihi, S. sese sum, j. de acquir. vel omist. heredit. Ratio est; quia inviti hereditati, & aeri alieno obligaremur, efficeremur enim heredes inviti per ter vos; semel enim effecti, desinere elle heredes non posIunius, i. ei qui solυι ndo ,st. de heredib. instit. atque ita aerialieno obligaremur inviti, quod nec iuris, nec aequitatis ratio patitur.
vel omisi. heredit.' SED ETIAM possEssio J Non tamen invitis, ut dominium, dc prOprietas ἔ quia possessio naturaliter, non civiliter acquiritur, id est quia possessio magis in facto, quam in iure consistit, i. ea qua 1 s.f. de acquir. rer. dom. CVIvscvMQvE ENIM R E I J Sive mobilis, sive immobilis. Et ita quod ait, per eos usucapio , vel ungi te oris possessis, &c. Ouae verba constat csse a mana Triboniani, ex l. io g. non solism, f. de aequis. rem dom. Quod, inquam, ait, usucipio,
accipiendum est de re mobili; de quod ait, longi temporis possessio, de re immobili; ex his quae supra docui ad tit. δευμ ρionib. Sed rectε monet Accurs ex causa peculiari
tantum procedere ignorantibus usucapionem, quamvis ex omnibus causis acquiratur etiam ignorantibus possessio, l. s. g. vlt. f. de acquir. possus ex I. ea qHa s s. f. de a quis. re . dom. Quod verissimum esse constat ex l. i. f. item acquirimus. I. pergre, g. su μκm est ,st. eod. tit. de acquir. vel omite. poss. l. i. f. pro soluto. quae allas est ι. 47. f. de Uurp. ct Uuc. Nec obstati. mimptam, g. si servus ,sf. eod. fit. de Uurp quia, Vt eruditissime Accurs. culus sententiam tandem probavit Cujac. quod ait usucapionem, reserendum est ad causam peculiarem.
236쪽
C A P. IX. Per quas personas nobis adquirituri 173
UNDE ETIAM pER Eos usu c AP Io J Vt ignorans usucapiat pator veIdominus, per filium vel servum ; in peculiaribus tantsim receptum est rebus. Idque jure singulari, de ratione hac elegantissima; ne scilicet cogantur patres, vel domini per singula momenta species, vel causas peculiorum sciscitari vel inquirere, LP regre, F. quaestitum ,Τ. de acquis. vel o-ist. pupus. Id est quae tes sint in peculio, quo iure, quove titulo possideantur. Dices: d f. quesitum loquitur nominatam de possessione . non de usucapione. Respondeo : possessionis verbo magis significatur effectus possessionis, id est usucapio, quam possessio ipsa; possessionem enim glossie
interpretantur usii capionem. Imb Iurisconsultus in l. denique , Τ. ex quibus ca sis majores, usucapionem vocat possessionem , dum ait possessionem sine possessione consistere non posse; alioquin derisoria plane esset illa lectio.
g. IV. De iis autem servis , in quibus tantum usumfructum habemus, ita placuit: ut qu icquid ex re nostra, vel ex operibus suis adquirant, id nobis adjiciatur: quod verb extra eas causas persequuti sunt, id ad dominum proprietatis pertineat. It que si is servus heres institutus sit, legatumve quid ei, aut donatum fuerit, non usu ultuario, sed domino proprietatis adquiritur. Idem placet & de eo, qui a nobis bona fide posside. Ex Cato t. tur, sive is libcr sit, sive alienus servus. Quod enim placuit devsufructuario, idem placet 3c de bona fide posse re. Itaque iam. qu/m quod extra i stas duas causas adquiritur, id vel ad ipsum pertinet, si liber est, vel ad dominum, si servus est. Sed bonae fidei A Q. I. Posscssor quum usuceperit servum quia eo modo dominus fit
ex omnibus causis per eum sibi adquirere potest. Fructuarius Vero Vsucapere non potest . primum quia non possidct, sed habet jus utendi fruendi: deinde quia scit servum alicnum csse. Ni in solum autem proprietas per cos servos, in quibus Vsum-
fructum habemus, vel quos bona fide possidemus, aut per liberam personam , quae bona fide nobis servit, nobis adquiritur: sed etiam possessio. Loquimur autem in utriusque persona secundum diffinitionem, quam proxime exposuimus, id est, si quam possessioncm ex re nostra, vel ex suis operibus adepti
g. V. Ex his itaque apparet, per liberos homines, quos neque nostro juri subjectos habemus, neque bona fide possidemus: item per alienos servos, in quibus neque viamfructum habemus, neque possessionem justam, nulla cx causa nobis adquiri posse. Et hoc est, quod dicitur, per extraneam personam nihil adquiri posse: excepto eo, quod per liberam personam, Vcluti per procuratorem, placci non solum scientibus, sed Magnorantibus nobis adquiri possessionem, secundum divi Seucri constitutionem ): & per hanc possessionem etiam dominium, si dominus fuit qui tradidit: vel usucapionem ', aut longi temporis praescriptionem, si dominus non sit. Y iij Diuitigod by Corale
237쪽
1 4 INsTIT. D. IVS TIN. LIB. II.
SECUNDvM D. SE v ERI co N sT IT. J Hoc novum jus hoc loco repeti cIustin. ex constitutione Severi, ut Vlp. in I. 'lutum,' per liberam. F. de pignerat. act. Et extat constitutio in I. I. C. de acquin possess. Sed observandum est, & ante Severum auctoritate prudentum id admissum , l. I. f. de Uurp. θυμωρ. Et ut omnis ratio dubitandi tollatur, hoc & Severum comprobasse docet Iustin. Et ita, quod Iurisconsultus ait in I. . f. de vulg. ct pupillari subst. Iam hoc jure utimur ex constitui. D. Manci, etiam ante hanc constitutionern receptum fuit prudentum auctoritate. Nee enim potuit aliter trahere hoc jus D. Pius, qui imperavit ante D. Marcum, ad tertium genus substitutionis. Et quod ait t. licet 7 .F. de leg. i. ex conititutione Se veri legata relicta ab instituto, tacitε intelligi repetita a substituto ; etiam ante Severum, ex conjectura voluntatis veteres Iurisconitati Iulianus, Celsus, Caius, mutatis casibus admittebant, quod miror negasse Cujacium. VEL vsv c APIONEM J Addenda sunt haec verba huic loco , si moris domini intervenerit, ex constitutione Severi in I. I. Cod. de acquir. possus V capio enim non acquiritur domino ignoranti, per procuratorem. t. possum 9. S. M. F.
g. VI. Hactenus tantisper admonuisse sufficit, quemadmodum singulae res nobis adquirantur. nam legatorum jus, quo dc ipso jure singulae res nobis adquiruntur : item fideicommissorum, ubi singulae res nobis relinquuntur , opportunius inferiore loco referemus. Videamus itaque nunc quibus modis per Universitatem rcs adquiruntur. Si cui ergo her des facti sumus , sive cujus bonorum possessionem petierimus, vel si quem adrosavcrimus , vel si cusus bona libertatum conservandarum Causa no bis addicta fuerint : ejus res omnes ad nos transeunt. Ac prius d c hereditatibus dispiciamus, quarum duplex conditio est. nam vel ex testamento, vel ab intestato ad nos pcrtinent. Et prius est, ut de his dispiciamus quae ex testamento nobis obveniunt. qua in re necessarium cst initium de ordinandis testamentis exponere.
ex eo appellatur , quod testatio mentis
T r et v L v x est de testamentis ordinandis secundum regulas juris. Legibus enim certis quilibet testari debet, I. testandi, C. hoc tit. Civis Rom. adhibitis solemnibus jure civili populi Rotii. introductis: Peregrinus secundlim leges civitatis suae, ut Vlp. docet liis. sing. reg. titulo detestamentis, ubi particulam, adversus, pro secundum politam D. Cujac. monet; & confirmat vetus Grammaticus Agraetias his verbis, Adversum te . adversarius; adversus te, imitator; cst ergo secundit in te. Et valde notandum peregrini testamentum valere lege peregrina, cujus etiam ex jure Rom. rationem haberi docet vetu4 Vlp. fragmentum editum ex Dorothei magistra Grai
238쪽
CAP. X. De testamentis ordinandis.
matica, is sine collat. legis Mosaica cum l. Rom. Imb speciali privilegio, & consuetudine patriae solemnitas juris communis remitti potest, i. st non speciali , C. hoc tit. Est autem patria duplex, una originis, altera domicilii i&domicilii potius locumspectandum esse nominatim Isocrates scribit in laetico. κPorro rectε ex d. l. Cujacius notat, in faciendo testamento testatorem privilegium , de mores patriae spectare debere, non situm bonorum . in succestione tamen, ex communi Doctorum sententia, separanda sunt bona quae diverso jure reguntur; nec jus quod servatur Tolosae, trahere quis potest ad bona quae sunt extra TO-losam, si alio forsitan jure regantur : fieri enim non potest, ut privati hominis voluntas jus publicum, quo bona quae alio loco possidet reguntur, immutare possit. Nec obstat quod D. Cfac. objicit in consuli. 11. contrariam Pauli Castrensis sententiam probans ad i. ' fideicommissum, V. de judiciis, in hereditatem defuncti neminem diverso jure vocari, neminem partim testatum , partim intestatum decedere posse. Hae enim regula juris facile vitiantur, propter diversiam naturam bonorum r verbi gratia, pupillus adrogatus in bonis a patre ad rogatore profectis, testamentarium heredem habere potest; in propriis vero legitimum, L si adrogator,g. I. f. de adoption. Ised si plures, i. in adrogato, f. de vul .s pupili substit. Eademque ratione iana, quae diverse jure quis possidet, diverso quoque jure ad succei
res pervenire : quam decisionem audio quibusdam senatusconsultis fuisse confit maram, contra sententiam Castrensis, S Cujacii. INsCRIBITun hic titulus , de testamentis ordinandis; quia testamenta se- lemnitatem ordinationis desiderant, id est secundlim regulas juris fieri debent. Nee enim testati quilibet suo arbitrio potest, sed certis legibus . . testandi , Cod. detestam. quemadm. testam. I. nemo v.f. de leg. I. Nec obstat quod restamentum juri gentium adscribatur a Theophilo, supra, de jure naturali gent. Id enim verum est, si animorum affectionem inspicias, ex qua primum orta testamenta etiam Tullius scribit lib. definis. Si autem sormam testandi, quae diversis in civitatibus alia atque alia est : testamentum recte juris civilis est,non juris gentium. Quo fit, ut quisque civitatis suae legibus tcstamentum facere debeat, Romanus Romanis, Siculas Siculis. Hinc etiam veterum in ordinandis testamentis aded diligens, de exacta observatio; ut sine jurisperito vix quisquam testamentum sacere auderet, I. Lucius 38. g. vlt.F.
de Ieg. 2.' TEs TAMEN TvM Ex EO APPELLAT vRJ Non propria hic testamenti definitio, sed annotatio, & allusio tantum proponitur , quam sumpsit Iustinianus ex lib. a. Servii Sulpicii de testamen is, apud quem id totidem verbis scriptum fuisse
Gellius ait lib. s. cap. ix. Cui tamen notationi ,& allusioni vehementer succenset, ex veteribus idem Gellius, ex recentioribus Laurentius Valla: nam si testamentum
ita appellandum sit, inquiunt, quod sit compositum a testatione, dc mente ; quid calceamentum; quid pavimentum, & alia mille per hujusi nodi formam productar
Sed respondeo, notationes Iurisconsultorum diversas elisa notationibus Gramma ricorum, qui cum de verbis tantum agant, ex iisdem notationes sitas deducunt;Iuris conlulti autem cum de rebus, ex rebus ipsis deducunt: itaque notatione testamenti hic, & apud Servium, non intelligitur verbi proprietas, sed natura rei. Est autem
natura testamenti, ut mens& voluntas testatoris declaretur coram testibus; ideoque hIc testatio nihil aliud est, quam probatio, & declaratio mentis coram testibus facta. Ab hac igitur testatione mentis recti, testamentum appellatum est, perinde ac si dixisset Iustinianus, testamentum appellatum est id, quo quis adhibitis testi-
239쪽
176 INSTIT. D. IVsT IN. LIB. II.
bus mentem suam testatur,& declarat; mens enim testatoris, & ejus testatio, id est mentis & voluntatis probatio coram testibus facta, praecipue attenditur in testamento. Porro testamentum cum varii varie definiant, receptior est definitio Modestini in I. r. f. qui testam. De. pus Testamentum est voluntatis nostra justa sententia, de ea quod quis post monem suam fieri velit. Et recte , post monem suam: quia non valet Le- stamentum , nisi post mortem testatoris r unde D. Paulus epist. ad Hebraeos, cap. 9. Vbi te mentum est , mors testatoris intercedat necesse est , testamentum enim in monuis confirmatur: nihilque ex eo peti potest ante mortem testatoris, nec libertas quidem,
licEt post annum quo testamentum factu in erit, servus liber esse jussus sit, I. qui os in M. F. de manumiss testam.
g. I. Sed ut nihil antiquitatis penitus ignoretur, sciendum est olim quidem duo genera testamentorum in usu fuisse : quorum altero in pace&in otio utebantur, quod calatis comitiis appellabant, altero quum in praelium cxituri essent, quod procinctum dicebatur L Accessit deinde tertium genus testamentorum, quod dicebatur per aes de libram: scilicet quod per mancipationem, id est, imaginariam quandam venditionem agebatur, quinque testibus & libri pende, civibus Romanis puberibus praesentibus, & eo qui familiae emptor dicebatur. Sed illa quidem priora duo genera testamentorum ex veteribus temporibus in desuetudinem abierunt: quod vero per aes & libram fiebat, licet diutius permansit, attamen partim & hoc in usu esse desiit .
CALATIs co MITIIs J Solere cidata comitia pro collegio Pontificum haberi, & in his inter cetera a civibus Rom. testamenta condi, auctor est Gellius lib. Is cap. 17. Idque bis in anno tantum , & tempore pacis hoc fere modo. Convocabat praeco in comitium universum populum, atque ibi qui volebant testari, populo audiente voluntatem suam supremam proponebant, obtestabanturque Qui
' Qvo D p Roc INCTUM DIcEBATUR J Testamentum procinetiam, Vel, ut veteres dicebant, endocinctu, id est in procinctu, ita appellatum est; quia succincti, & procincti milites, jamsamque ad conflictum ituri, illud nuncupabant praesen tabus commilitonibus. Et recte succincti re procincti; quia milites non nisi cincti adhibebantur militiae, more primum deducto a Gabiis, teste Servio in illud Virgilii
0se Quirinali trabea, einctuque Gabino Insignis. Cum Gabii, inquit, Campania civitas sacris operaretur, bellum subito venit, tum ei saccincti togis sevis, ab aris ad bella profecti sunt, ct adepti victoriam; propter quod omen tali habitu simper viebantur in bello.' PAR TIM ET HOC IN Vs V EssE DE s IIT J Valde notanda sunt, quae hoc loco ex veteri jure Theoph. adnotavit. Primum, familiae emptorem heredem fuisse. Deinde, alium fuisse familiae emptorem, alium vero heredem, quem seorsim in tabulis testatores scribebant: in eoque testamento duae res agi cozperunt, familiae mancipatio, & nuncupatio testamenti in quo heres strietus erat, auctor Vlp. lib. Reg. a. tit. de testamentis. Sed & aliquando palam, non secreto heres nuncupabatur, ut docet hic Suetonii locus in vita Horatii, Deelis herede Augusto palanx
240쪽
C A P. X. De testamentis oraeinandis. I77
nuneupato e eum urgente vi valetudinis non si certi ad obsignandas testameis tabulas. Ex hoc ergo veteri testamento retinemus hodie nuncupationem, quae ex jure civili fieri dicitur in s. vlt. hoe sit. & t. 1. C. de bonor. posse secundum tab. Et hoc est quod ait hoc loco, Partim in Οιι esse desit: quia ex duabus partibus mancipatione, &nuncupatione , quibus hoc testamentum constabat, unam tant sim retinemus, id est nuncupationem cum solemnibus quibusdam.
g. II. Sed praedicta quidem nomina testamentorum ad jus civile referebantur : postea vero ex edicto Praetoris forma alia faciendorum testamentorum introducta est. Iure enim honorario nulla emancipatio
desiderabatur: sed septem testium signa sufficiebant, quum jure civili
signa testium non erant necessaria. g. III. Sed quum paulatim, tam ex usu hominum, quam ex constitutionum emendationibus coepit in unam consonantiam jus civile M praetorium jungi: constitutum est, ut uno eodemque tempore , quod jus civile quodammodo exigebat, septem testibus adhibitis' ,&subscriptione testium , quod ex constitutionibus inventum est , & ex edicto Praetoris signacula testamentis imponerentur, ut hoc jus tripertitum esse videatur , ut testes quidem & eorum praesentia uno contextu testamenti celebrandi gratia, a jure civili descendant: subscriptiones autem testatoris-testium, ex sacrarum constitutionum observatione adhibeantur: signacula autem de testium numerus, cx edrino Praetoris.
UNO EO DEM Q. v E TEMPORE J Quo nempe mancipatio cum nucupatione celebratur, quae ultima contestatio dicitur ab Ulp. f. crus testamento, 6 ct veteres,ss. cyιιi tegetnunta facere posunt. Haec ergo tolemnitas etiam in testamento quod jure mixto fit observatur , Ly. Ιχ. ct M. C. hoc tit. Quae tamen remittitur restatoribus contagioso morbo oppressis, in I. casus, C. eod. tit. Sic enim in d. l. legendum esse olim Berengaruis Fernandus Antecessor noster docuit. male vulgo testes hujusmodi morbo oppres , & ui fine legis legendum quoque est convenientis numeri, non conveniendi. quas emendationes confirmant auctores Basilisorum, ut D. C ac. docuit. lib. 26. Obs cap. io. qui d. Di de testatore morbo affecto, non de testibus, quod ridiculum est, accipiunt. si SEPTEM TEs Tinvs ADHIBITIs J Septem testes regulariter praeter& supra notarium sunt nec ellarii; exceptis quibusdam casibus, ut in testamento a patre facto inter liberos, I. hac consuciissima, , j. ex impersectio, Cod. hoc tis. in testamento ad pias caulas , cap. relatum extra hoc fit. in testamento quod coram Principe factum est,&insinuatum, l. omnium, . eod. His enim casibus septenarius testium numerus non est neccisarius. Quin imb in testium numero adhibendo plurimum potest mos cujusque ci vitatis, ut Tolota sufficiunt duo testes, dc tabellio. Et Graeci ad i. r. st. Unde liberi, scribunt hune morem fuisse in Oriente, ut suis ciant quinque testes, maximh ruri. Invenies quoque in l. vis. Od. hoc tit. antiquam rusticano rum consuetudinem vicem legis obtintere, qui tamen adhibent certum modum.
g. IV. Sed his omnibus ii nostra constitutione propter testamento rum sinceritatem, ut nulla fraus adhibeatur, hoc additum est: vi permanum testatori si vel testium nomen heredis exprimatur,& omnia sc- TDissiligod by GOra le