장음표시 사용
411쪽
tiens ,ff. de legatis i. huic constitutioni locus non est. Quare, inquit Vlp. is dicta L. 4 6. eadem etsi eaducis legionis bona delata sint idem erit approbandum: quae verba emendat D. Cujac. de legendum esse censet ea cariis legibus, quibus nempe bona deseruntur fisco. Sed de his caducariis, quibus bona caduca, vel vacantia vindicantur fisco, omnino sunt accipienda verba quae praecedunt: Si alia ratione agnoscat, Id est ex lege Iulia caducaria : frustra ergo,imo inepte id repeteret quod jam dictum fuit. Idec, que semper existimavi hunc locum esse accipiendum de bonis caducis, veIvacantibus intestati militis, quae legioni deseruntur, l. s. F. quam distinctiorem,sf. de injusto ruptor ut hic sit d. g. elegans sensus, non esse locum constitutioni, si fit cusbona vacantia pagani occupaverit , vel legio caduca, aut vacantia militis. Quod bellissime confirmatur ex l. vlt. . f. de jure immunitatis, ubi Iurisconsultus inter ministeria legionum recenset librari ut caducorum, qui haec caduca, vel vacantia mi o
litum bona in commentarium res rebari
g. II. Hoc rc scripto subventum est & libertati Sus3c destinctis, neb na eorum a creditoribus possideantur & veneant. Certe si fuerint hac de causa bona addi cha, cessat bonorum venditio: extitit enim defuncti deinfensor, S quidem idoneus, qui de solido creditoribus cavet. g. III. In primis hoc rescriptum totiens locum habet, quotiens testamento libertates datae sunt. Quid Ergo si quis inte- Ex Vlp. I. a.
status decedens , codicillis libertates dederit, neque adita sit ab intestato hereditas 3 favor constitutionis debebit locum ha - sembere. Certe si testatus decedat, & codicillis dederit liberta'
t m: Competere eam nc mini dubium est. g. I V. Tunc enim constitutioni locum esse verba osten dunt, quum nemo successor ab intestato existat: ergo quam- ΣηV'. I. diu incertum crit, Vtrum existat, an non, cessabit constitutio. Si certam esse coeperit, neminem extare, tunc erit constatuω -.tioni locus.
g. V. Si is qui in integrum restitui potest, abstinuerit se ab Ex V . d. hereditate Τ, quamvis potest in integrum restitui, potest ad- ι' mitti constitutio, &bonorum addictio fieri. Quid ergo si post
addictionem libertatum conservandarum causa factam , in integrum sit restitutus 3 Vtique non crit dicendum revocari libertates: quia semel competi runt.
' 3 Ans T IN VERIT sE HEREDITATE J Sui heredes proprie abstinere, aut immiscere se dicuntur; extranei autem adire, aut repudiare , f. extraneis, supra, de hered. qualit. Ur disseri Unde recte notant interpretes, titulum de acquirenda vel omittenda hereditate , f. ad extraneos tantum, non ad suos pertinere; quandoquidem in illis aditio necessaria non est , t. i f. de ρis er legitim. heredib. de repudiare
non possunt, cum ex lege x II. tab. tam ex testamento, quam ab intestato heredes
existant, s sui autem ,supra, de hereri qualis. ct disser. Sed hoc loco constat, non adeo religiose has loquendi formulas Iurisconsultos, sicut diximus, observasse, quin aliquando abutantur ;&extraneos etiam abItinere dicant, cum repudiant, Ruc adire
412쪽
C A P. XII. De successonibus si latis, &c. 3ry
g. VI. Haec constitutio libertatum tuondarum causa introducta est. Ergo si libertates nu llae sunt datae, ccssat constitutio. Quid crgo si vivus dederit libertates', vel mortis causa, 8c ne de hoc quaeratur virum in fraudem creditorum, an non factum sit, idcirco vclint sibi addici bona: an audiendi sunt Et magis est ut audiri debeant, Sc si deficiant vcrba constitutionis.' UI vvs DEDERIT LI E E R T A T E s' Hoc rationi maxim E consentaneum, ne retrahantur in servitutem qui libertate donati sunt. Quod potest contingere, si creditores contenderent in fraudem, de necem ipsorum libertates datas fuisse; nam qui in fraudem creditorum manumittit , nil agis, ε. I. supra, quib. ex caus ma misi. non sic. & si addictio fit ut libertates praestentur, aut competanti multo magi sadmittenda est addictio, ut manumissis inter vivos libertates conserventur. Quod mirum videri non debet, cum in I. vlt. in sine, Cod. de testam . mantemss. constet etiam eum, cui nulla libertas relicta est, posse)esiderare, ut solita cautione praestita bona sibi addicantur : quo casu evenit, ut per eum cui libertas relicta non est, aliis libertas praestetur; quod libertatis favor extorsit, quae omnibus rebus praesertur, ι. libems, io6. f. de Reg. jung. VII. Sed quum multas divisiones ejusmodi constitutioni deesse perspeximus, lata est a nobis plenissima constitutio, in L. vis. Cod. qua multae species collatae sunt, quibus jus hujusmodi succcssionis plenissimum est effectum, quas cx ipsa lectione constit tionis potest quis cognoscere.
De successionibus syblatis, qua fiebant per bonorum venditionem ex senatusconsulto Claudiano.
FRANT ante praedictam successionem olim de aliae per univcrsitatem successiones: qualis fuerat bonorum emptio, quae de bonis debitoris vendendis permultas ambages fuerat introducta, de tunc locum habebat quando sudicia ordinaria in usu fuerunt. sed quum extraordinariis judiciis' posteritas via est: ideo cum ipsis ordinariis judiciis etiam bono-Tum Venditiones expiraverunt, Ac tantummodo creditoribus datur officio iudicis bona possidete: & prout utile eis visum fuerit, ea disponere, quod ex latioribus Digestorum libris perfectius apparebit.
V EsTiGIA huius successionis extare in L Imperator,f. de pactis, dc in I. cum bona, j. de bonis auctoritat.judic. pus viri docti obbervant.' HAEc successio habebat maximam similitudinem , & affinitatem cum praecedenti . utroque enim casu locum habebat addictio. Et sicut addictio in superiori thu-D, fiebat hac lege ut libertates praestarentur, ta creditoribus fieret satis: ita S in Dissilietos Corale
413쪽
hoc titulo, emptori substantia defuncti hac conditione addicebatur, ut creditores debitoris dimitteret. Et scut emptor de dimidia, tertia, aut alia parte praestanda , poterat cum creditoribus pacisci: ita & is, cui libertatum conservandarum causa bona addicebantur, poterat cum creditoribus pacisci, ut non in solidum, sed in partem debita solvere , & certum servorum numerum ad libertatem perduceret, non omnes qui libertatem in testamento acceperant, i. vlt. s.sin autem. Cod. de is stam . manumqs. Denique emptor, ut & is cui libertatis causa addictio facta erat, heres non erat, sed heredis loco , & quasi bonorum possessor. PER MvLTAs AMBAGES J Hujusinodi ambages, circuitus, & solemnitates. ruse explicat hoc loco Theoph. itaque ex eo poteris repetere. Ex TRA ORDINARIIs I V DI C I I S J In quibus nempe non observatur vetus ordo, & formalarum conceptio accurata, l. actio, st de negor. gest. de solemnibus huius venditionis, vide Theoph. hoc loco. Ex TRA ORDINARIIs Iu DICI Is J ordinari a judicia erant, si fides Theophilo in cum tempore conventus celebrabantur. Quid autem essent conventus , docet ipse ad g. ea iam tege , seupra, quib. ex caus manumitt. non sic. Sed dicendum ordinaelia fuisse, cum solemni more, & certis praescriptisque formulis exercebantur : extraordinaria autem, cum non observabatur vetus ordo, & formularum praescriptio, i actis . f. de negot. Lot.
g. I. Erat &cx senatusconsulto Claudiano' miserabilis per universitatem adquisitio : quum libera mulier servili amore bacchata, ipsam libertatem per senatusconsultum amittebat,&cum libertate substantiam: quod indignum nostris temporibus esse existimantes, de a nostra civitate delcri, & non inseri nostris Digestis concessimus.
NUN C transeamus ad obligationes. Obligatio est juris vinculum V
quo necessitate adstringimur alicujus solvendae rei, secundum nostrae civitatis jura.
OBLIGATIO EsT IURIS VIN cvLv MJ D. Ambros in lib. de Nabute, cap. io. Quid tibi vis cum libro, ct charta, cst signaculo, ct scriptione, ct vincula Iuris. dc In libro de Tobia, cap. 3. Itaque prius eum chirog aphisIlat, ct adstringit vocis sua nexibus. Quibus verbis eleganter gescribit syngraphas, vel cautiones obligationum, quas Seneca lib. 7. de bene'. cap. Io. vocat umbras avaritia laborantis , vacua habendisi N. Iachra . quibus, ut idem auctor ait lib. 3. cap. Iue. Pacta conventa impressis signis custodiuntur, qua potius fides servare deberet ct aqua colens animus. Sed necessaria, inquir optimis praetulerunt, ct cogere sidem quam exspectare malunt. Adhibentuν ab utraqHe parte testes. Ele per tabulas plurium nomina, interpotis parariis, facit : ille non est interrogatione
414쪽
CΑΡ. XIII. De obligationibus. Di
ementusn ream Ramanu tenuit. Quae & ideo vulgari nomine cautiones appellantur, quibus in obligationibus contrahendis sibi cavere solent homines, ut nominatim D. Hieronymus observat lib. 16. in Isaiam , cap. 18. Et hoc sensu Salvianus Massi hensis Episcopus lib. . ad Ecclesiam Catholicam, Mendacibus, inquit, ct pejuris cautione facta, ct dato fidejissore res creditur. Haec sunt ergo vincula , quae debitores
adstringunt, & ut Propheta d. . loco ait, juxta veterem translationem , dicuntur obligationes violentarum cautionum ; quas aptissimὶ Septuaginta Interpretes vocant σωγαλέαι βιώων - α α -των, Temul. lib. 4. adversus Marcionem, ad eumdem Prophetae locum respiciens, Violentiorum contractuum obnexus, verbo juris piisci, quo nexum faciebant per aes, & libram ex x II. tabulis.
Ceterum, his verbis plusquam manifestum est definite Iastinianum obligationem, quae omnino efficax est ad agendum advertus debitorem;& excludere obligationem naturalem, quae nullam parit actionem,& impropriὸ vel per abutionem dicitur obligatio, t. I 6. s. fideiussor. P ,.sos'. f. de Adejussorib. est enim vinculum naturae , vel aequitatis naturalis, vulgata l. Stichum , f. naturalis, Τ. de solution. Imb & obligationem juris civilis, quae tamen jure Praetorio, aut quo ali O jure, quo Romana civitas utitur , inefficax constituitur. Et hoc est quod ait, quo necessitate adpringimur secundiam nostra civitatis jura. Nec enim dici potest efficax obligatio, nisi, ut eleganter ait l. 3. g. r. Τ. de constituta pecunia, res sit debita juribus : ut si quis jure civili debeat, quod tamen jure Praetorio non debet; quia, ut ait, tu rus est per exceptio nem, haec obligatio nulla necessitate potest adstringere debitorem ; debitor enim non est, qui juribus non debet. Varia sunt jura quibus Romana civitas utitur, de quamvis uno iure consistat obligatio, dici tamen vere obligatio non potest, si ali, jure infirmatur, &necessi has obligationis tollitur. Verbi gratia, ibus & necessarius heres , qui se abstinet paternis bonis , jure civili creditoribus patris obligatur, ut ait I necesserius 17. f. de acquiri hereditate; de ramen iure Praetorio non tenetur. Haec ergo obligatio non est secundum jura populi Rom. hic heres non est obligatus iuribus; quia haec obligatio nullam necessitatem habet, cui nominatim est impedimen to jus Praetorium. Idemque dicendum est de obligatione filii tam . cui pecunia credita est, de obligatione mulieris, quae alienam siticipit obligationem: quia ex jure
introducto ex. senatusconsultis Macedoniano, & Velleiano, tollitur omnis necessutas obligationis, vulg. t qui exceptionem 4o .sf. de condidi. indebiti. Possum & alia exempla afferte, sed haec sufficiunt ad vindicandam veram hujus Ionge difficilis loci sententiam. Nec enim, si verum amamus, admittere debemus interpretationem, quae haec verba , secundAm nostri civitatis jura, resert vel ad legitimos solutionis modos; vel ad caulas civiles de legitimas, ex quibus initio nascitur,& consistit obligatio. Cui enim bono fuit in natura, vel substantia essicacis obligationis concipienda admonere, hanc obligationem esse tollendam solutione legitima: qua de te tractatur non in hac priori parte, in qua quaeritur quibus m dis obligatio constituatur, est enim hie titulus de obligationibus constituendis , sed in ultima parte, qua tractatur de obligationibus dillo luendis, in tit. quibus modis
obligatio tollitur, de in titulis. F. C. de solutionibus Ur liberat. Quod si referre .elis ad causas legitimas, de civiles, essicis frustra repetere Iustinianum, quod iam dixi eliis verbis, juris vinculum; quibus latis excluditur omnis obligatio turpis, inhonesta , naturalis, quae nullam parit necessitatem. Maneat igitur Iustinianum dixit te obligationem esse juris vinculum, cujus necessitas nullo jure, quo Romana civitas uti solet, infirmatur: definire enim voluit
415쪽
3H. INSTIT. D. IVSTUN. LIB. III.
obligationem, quae & initio substantiam ex jure cepit, ex causa, puta, justa, civili, legitima; & cujus ei semina nullum jus impedire potest et iis enim quae initio jure
non valuerunt, recte adjungere voluit ea quae quamvis initio valeant, α quod amjute subsistant , exesio tamen iure ei ctuna habere non possunt, exemplo Papiniani in l. ex omnibus, x .ff. de condiction. indebiti. Vt enim oblisatio naturalis nulla esse dicitur , in locis a D. Cusacio notatis in posterionb. nolim, sic Sc obligatio civilis, cujus necessitas, vel jure Praetorio , vel quo alio jureomnino tollitur , ut in exemplis supra propositis. Quod inter tot interpretes veteres, re reccntiores, qui hanc defini tionem variὸ vexarunt, solus Iohannes Faber Iurisconsultus Engolisinensis quasi per nebulam vidisse videtur: sic enim ille, Omissis aliis interpretationibus, Credo quod hἰς definitur obligatis , qua recipitur a jure ciNili eum agendi e acia r.cst hoc vult dicere, chm ait, siecundum nostra civitatis jura. Quae Iohannis Fabri sententia ex sua perioribus se adminiculanda est, ut intelligamus definiri obligationem, . quae ab omni iure civili , quod constat ex variis 1 uribus vel partibus, admittitur. Nam, ut dicam explicatius, clim ait, vinculum juris, hoc ait ad differentiam aequitatis natu ratis; sed cum addit , quo necessitate adstringimur secundum nostra civitatis Jura, hoc ait ad differentiam obligationis, quae quamvis uno jure consistat, alio tamen fit in- ess x. Et ita nomen juris generaliter accipiendum videtur in principio definitio uis, ut si vinculum juris communis quod regulariter obtinet: in fine vero cum addit secundum jura, satis denotat variat ura, varias juris partes, ex quibus jus civile generaliter acceptum constat: quasi dicat, non est obligatio necessaria, quae quamvis jure constiterit quod generesi ter,®ulariter obtinet; alio tamen speciali ju-rc, quo dc nostra civitas utitur, non subsistit; ut in casibus supra notatis. Quibus addantur hi duo, qui vulgo non occurrunt. Primus est in specie . est. FG alienat. judicii mutandi causa, ubi obligatio, quae generaliter nascitur ex jure communi quasi ex contractu inter eos, quibus res eadem pari rer legata, vel donata est . ex lege Licinia nominatim tollitur. Secundus est ex constitutione Principis proposita in I. Ult. C. quod cum eo qui in aliena potest. s. ubi tollitur obligatio Praetoria de peculio, qua ex contractu servi tenetur dominus; si pecunia servo praediis colendis praeposito, sine speciali jussu domini credita M.
OELIGATIO Es T ivnis vi NovLvM J Iustinianus hie definit obligationem, quae omni jure civili, quod pluribus partibus constat, admittitur; MOmni omnino jure, quo civitas Romana utitur, confirmatur; cum jurssius Pecunia debita est, Mi loquitur Ulpianus in I. 3. g. si quis, f. de constit. pecvn. dc qui debet adstringitur solvendi necessitate. Ab hac ergo excluditur naturalis obligatio, quae impropriε, &per abusonem obligatio dicitur, I. 16. g. 6 ora. de fae jussorib. quia
clim sit solius aequitatis naturalis vinculum, L naturalis, Τ. de solui. or liberat. actionein non parit, & solvendi nccessitate non adstringit. Imo & civilis, id est quae jure civili firmaturi si tamen jure Praetorio , aut alia parte juris, quo utitur civitas Romana inefficax constituitur; quia secundum civitatis jura non adstringit solvendi necessitate. Verbi gratia, metu coactus, aut dolo inductus, aut errore lapsus stipulanti quis promitii, quod non debuerat promittere, g. I. infra, de exception. jure civili est obligatus, & actio qua intenditur dare oportere, competit; sed sine cise ctu, quia per exceptionem constituitur inefficax. Illa igitur obligatio hic non definitur ; sed illa quae ita firma est, ut nullo iure quo Romana civitas utitur pollit m velli Se infringi, aut ejus potestas infirmari.
S. I. Omnium autem obligationum suauna divisio in duo genera by Gorale
416쪽
C A p. XIII. De obligationibus. 323
deducitur: namque aut civiles sunt, aut Praetoriae. Civiles sunt, quae aut legibus constitutae , aut certe jure civili comprobataei sunt. Praetoriae sunt, quas Praetor ex sua jurisdictione constituit, quae etiam honorariae
3 L Eoi Bus coN sTITUTAE J Inductae lege certa, Lunis.Τ. de rendies ex lege, i. quoties, Is de oblig. er action. ut obligatio qua tenetur maritus ex lege Iulia, de qua in I. se vero , vlt. juncta I.seq. Issoluto matrim. obligatio ex lege Cincia dedonis & muneribus, si quid ultra modum lege praescriptum donatum sit, i. vi mihi,
de donation. & alia: smiles, quae tam ex veteri leg. x II. Iab. quam ex novis legia us descendunt. AvT IV RE CIUILI c OM P R o B A TAEJ Quae ex juris gentium contra&bus nascuntur, in quibus non merum jus gentium sequimur, sed praeceptis civilibus temperatum, ut loquitur l. bona fide R. depositi. His enim jus civile certum, proprium nomen dedit, & ex his civ actiones nasci voluit, vult l. F. do pactis, I. 3. F. de prascriptis ve- Quod si proprio nomine careant, subsit tamen causa, puta datio, vel factum; & negotium contractui, qui proprium nomen habet comparari possit : post varias disputationes obtinuit nasci obligationem civilem, & dandam esse actionein civilem praescriptis verbis I quae dicitur passim utilis, quia, ut docet
Paulus I. naturalis ,sf. de prascriptis verbis, datur ad instar actionis directae, quae competit ex coiri ractu certo, nominato, &, ut ita loquar, directo. Verbi gratia, actio quae datur ex contracta innominato do ut des, datur ad instar actionis directae, quae competit ex empto, vendito. Et sic de ceteris conventionibus, de quibus in d. I. naturalis, quae ad locationem, vel ad mandatum accedunt. Haec comparatio sideficiat, quia non potest dari utilis sine exemplo directae, qua cogatur is qui accepit perficere contractum ἱ data fuit repetitio ejus quod datum fuerat, per condictionem causa data causa non sequuta, ut in vexata specie l. vltdf. de condidi. eausa aemia , ubi nominatim Celsus ait, nullam aliam esse obligationem qu m ob rem dati. Ergo male D. Cujac. in Paratis. Cod. de rerum permutatione, existimavit hoc casu concurrere actionem praescriptis verbis, cum condictione causa datar hoc enim segotium, ut eleganter Celsus ait, nec pro portione emptionis venditionis est; id est neque est emptio, nequepermutatio, quae veluti emptionis portio est, & passim dicitur ad emptionis instar. Eademque forma Plautus in Rudente, Tum pia tu portisne nec vir, nec mulier mihi es. Festus in verbo religio μs, Sacrum,sanctum, or religio sium, portiona quadam eadem videri posse. Non est emptio, quia nominatim tenetur Stichum facere accipientis : non est permutatio, quia pecunia data proponitur, id est quantitas; est ergo tautum , ut rectissimε Celsus infert, negotium, ex quo haec unica obligatio nalcitur, quae datur causa data causa non sequuta, ut in d. l. naturalis, 3. quod si faciam; quia in hoc negotio facio ut des, haec quoque cessat comparatio , recurrimus ad extremum subsidium actionis de dolo. Et quaeri quidem bellὸ potest, utrum &hoc casu dari possit condictio causa data sed haec sunt altioris inadaginis , dc ultra notarum modum. AvT IURE CIVILI COMP α o B A TAE J Ex conventionibus scilicet juris g*atium, quae in nomen proprium contractus transeunt; in quibus non sequimur merum ius gentium, sed praeceptis civilibus, & Praetoriis temperatum, ut dicitur ita l. 3i bona Ades, j. depositi. Illae enim formam, nomen, Ac certos terminos a jsrecivili
acceperunt, de . comprobatione sunt civiles factae, t. 70κHumium, J. de pactis, s l. 3 .F. de Praescript. v b. S s ii
417쪽
3α INSTIT. D. IUSTIN. LIB. III.
g. II. Sequens divisio in quatuor species deducitur. Aut enim ex contractu sunt, aut quasi ex contractu, aut ex maleficio, aut quasi ex maleficio. Prius est ut de iis quae ex contractu sunt, dispiciamus. Harum atque quatuor sunt species. Aut cnim re contrahuntur, aut verbis, aut literis, aut consensu, de quibus singulis dispiciamus.
Quibus modis re contrahitur obligatio. C A P V T X I V.
RE contrahitur obligatio, veluti mutui datione . Mutui t.'
autem datio in iis rebus consistit pondere, numero , Φmensurave constant: veluti vino, oleo, frumento, pecunia
numerata, aere, argento, auro: quas res aut numerando, aut
metiendo , aut adpendendo in hoc damus , ut accipientium fiant. Et quandoque nobis non caedem res, sed aliae esusdem naturae & quali tatis redduntur'. unde etiam mutuum appellatum sit: quia ita a me tibi datur, ut ex meo tuum fiat. Sc ex eo contractu nascitur actio, quae vocatur condictio.
VELUTI MVTvI DA T I ONE J Mutuum recth definitur a D. Cujacio, creditum quantitatis datae ea lege, ut eadem ipsa quantitas reddatur, in genere, non in specie eadem: quam definitionem explicat Id. H. obscap. V . In rebus autem quae quantitate valent, & non corpore, mutuum dicitur consistere: quia aliud pro alio invito creditore solvi non potest, i. a. f. mutui . f. de rebus credit. quod tamen admittendum esset , si in rebus quae corpore spectantur mutuum consisteret. Ita enim unicuique corpori natura, stubstantia, qualitasque propria est, ut qui vice unius daret aliud , verbi gratia fundum pro fundo, non ponet videri dedisse rem ejusdem naturae, & qualitatis, sed aliam alterius generis ; quod invito creditore facere non licet, s. I. infra, quisus mod. obsit tollit. At in rebus quae quantitate valent non idem est; clim enim si nihil tam simile quantitati quam quantitas; ponderi, quam pondus ; tam simile solido, quam soliduint aliud pro alio solvere non videtur, qui pro decem aureis quos accepit, totidem alios aureos reddidit, si modbejusdem genetis sant. Atque ita in rebus tantum similibus, & non di1limilibus mutuum consistit. QUAE PONDERE, NUM EROJHae res considerantur tamquam quantitates, non tamquam corpora , t. si is cui nummos, i. f. de solation. sunt enim res unitae , non singulae res, vel corpora certa. Ideoque ex veteris Grammaticae regulis pluralitate carere dicuntur, a Carisio veteri Grammatico lib. I. Institui. G mmaticarum , Ut garum, oleum, Vinum, panis, frumentum, &c. quae ad pondus, numerum, Mme suram rediguntur. Nam quod auctores dixerunt frumenta, hordea, mella, non nos moveat; abusi enim sunt licentia vetustatis,nec alios casus protulerunt. Eadetrique ratione idem auctor ostendit, math Iuliu in Caesarem in lib. d. innalogia dixisse panum, Vzl P aium; quia res, inquit, vesta est, di ad pondus redigitur.
418쪽
C A p. XIV. siuibus modis re contrahitur obligatio. 32s
t EavsDEM NATVRAE ET QV A L I T AT I s J Paul. in I. 2.F. de rebus credit. ejusdem generis. Debitor corporis non potest solvere in eodem genere : non potest fundus, vel homo solvi qui sit ejusdem generia, & substantiae, sive naturae. Sic enim genus in iure accipimus, i. res 42.st de iure dotium, l. triticum 9 . g. de Veis. eblig. l. s. l. I . f. de eontrah. empl. t. si sterilis, g. quamvis . f. de actionib. empti.
g. I. Is quoque qui non debitum accepit ab eo, qui per er---i rorem solvit, re obligatur: daturque agenti contra eum pro- pter repetitionem condictitia actio. Nam perinde ab eo condici potest: Si paret eum dare oportere , ac si mutuum accepisset. Vnde pupillus si ei sine tutoris auctoritate non debitum per errorem datum est, non tenebitur indebiti condictione, magis quam mutui datione. Sed haec species obligationis non videtur ex Contractu consistere di quum is qui sol vendi animo dat, magis distrahere voluit negotium quam contrahere. g. II. Item is, cui ' res aliqua utenda datur, id est, comm datur , re obligatur, NI tenetur commodati actione. Sed is ab CO qui mutuum accepit, longe distat: namque non ita res datur , ut ejus fiat: & ob id de ea re ipsa restituenda tenetur. Et is quidem qui mutuum accepit, si quolibet fortuitu casu amiserit, quod accepit, veluti incendio, ruina, naufragio , aut latronum hostiumve incursu: nihilominus obligatus permanet. Αtis qui utendum accepit ε, sane quidem exactam diligentiam custodiendae rei praestare jubetur : nec sussicit ei tantam diligentiam adhibuisse , quantam in suis rebus adhibere solitus est : si modo alius diligentior potuerit eam rem C
stodirc. sed propter majorem vim majoresve casus non tenetur : si modo non hujus ipsius culpa is casus intervenerit. alioqui si id quod tibi commodatum est, peregre tecum serre malueris, & vel irόursu hostium praedonumve, vel naufragio amiseris: dubium non est quin de restituenda ea re tenearis. Commodata autem res tunc proprie intellegitur, si nulla mercedeaCCCpta vel consti tuta res tibi utenda data est. alioqui mcrcede interveniente, locatus tibi usus rei videtur. Gratuitum enim
debet esse Commodatum. ' ITEM is, o v I J Quamvis promiscua sint haec nomina, commodarum, &
mutuum; cum mutuum dicatur commodatum ad abusum, dccommodatum mu
tuum ad usum; &in utroque contractu ex re nascatur obligatior in multis tamen differre certum est, cuin mutuum sit contractus stricti juris , commodatum bonae fidei, S. actionum autem, in , de actionib. In commodato vltrb citroque nascitur obligatio directa, & contraria, ut apparet ex ipsa rubrica f. commodati, vel contra, in mutuo ex una tantum parte, ejus scilicet qui accepit. In mutuo transfertur dominaum, in commodato non transfertur. In mutuo qui accepit tenetur etiam de
419쪽
rtuito cassi, l. incendium, C. si certum petatur; in commodato non tenetur , nisi alia qua culpa casum praecesserit, ut docet Iusti manus in hoc g. UELvTI INCENDIO, RUINA, NAUFRAGIO J Est enim debitor geniaris, quod perire non potest, L 9. σ io. Τ. de Uufrua earum rerum. Et dominus est rei peremptae, quae regulariter perit domino, visit. pignus, C. de pignerat. actione. Et san hae quissimum erat hoc ita constitui hoc casu, quo propriὸ dicimus increditum ire , translato dominici in debitorem. Senecis lib. . de bene'. cap. Is- QPia tutam im prudentes judicas majores nostros fuisse, ut non inutii gerent iniquissimum esse eodem lora
haberi eum, qui pecuniam , quam a creditore acceperat, libidine aut alea absi sit, ct eum qui incendio, aut latrocinio, aut aliquo caseu tristiore, aliena cum fluis perdidit 'nutilam excusationem receperunt, ut homines scirent fidem utique praestandam. Satius enim erat a 'aucis etiam iustam exeusationem non accipi, quam ab omnibus aliquam remini: fir Is Vi v T E N DvM A C. C. R P IN J In commodato, deposito, pignore, non praestatur casus fortuitus et nam in deposito dolus tantum praestatur, non culpa,
nisi culpa sit quae dolo comparatur : in commodato & pignore, dolus & culpa, diversa tamen ratione. Sciendum enim est culpae esse gradus tres; Est enim culpa quaedam levissima, L .f. ad i. Aquiliam , cui opponitur exactissima diligentia, quam nominatim a commodatario esse praestandam ait Caius in I. r. f. 4. Τ δε talis. σactions. Et ita est accipiendum quod hoc loco Iustin. ait, exactam, dec. vi Aecursius,& Cujacius tecta notant. Eademque λrma lata culpaedicitur,ssatior,& latissimarsed hoe locum habet in commodaro, quod respicit tantum utilitatem accipientis. l. s. g. 1. f. commodati; nam si utriusque , habetur tantum ratio culpae levis, i. in re bus , g. r. f. eod. fit. Est ergo dc culpa quaedam lexis, cui opponitur diligens custodia, de quam . l. eam res legata. F. 'a, f. de legat. I. t. Q. F.sedenim,Τ. ad TrebelI. I. 2o. αde negotiis gestis, I. 7. C. arbitrium tutela: hanc d. t. in rebus, ait esse praestandam in
rebus pignori datis, & dotalibus. Est dc lata culpa dolo proxima, de qua in L quod
Nerva, f. deposivi, ι. I. C. de heredibus tutorum , magna culpae in Lincsst. de verb. signi manifesta negligentia in l. x. α arbitrium tutela: hanc depositarias praestat. qui non ad suum modum curam in deposito ad lubet, ut loquit at d. I. quod Nerva. Et diligenter observandum est his omnibus casibus, vel propter custodiam, quam diversa ratione depositarius, commodatarius, de creditor praestare tenentur; non impropriὶ dici commodatum, depositum, pignus, esse periculo commodatarii, de positarii creditoris : quod omnium optimὸ provat, La : f. non Diam, org. si . frifertis. ex qua sine ulla divinatione explicanda est l. st non tantum. Is de poeit. h reditat. ubi viri dochi ariolantur conventionem expressam de casu sertuito praestando. Proprib res dicitur esse periculo eius qui accepit, cum ut loquitur d. l. s. f. a. f. commodati, praestat ut omne periculum, id est&casus sortuitus, i. sigratuitam. S. I. 6. Papinianus, ct f. pen.F. de praestri'. verbis, i. eum qui, M. I.F. commodati, L lectos, . ινσd s neque, Τ. de pericula ct commodo rei vendita, l. r Coae de commodato. Non improPri E, cum vel ratione quadam accipiens tenetur dz re amissa; quod valde notandum est. In his autem contractibus pacta convento possisnt immutari praestationes, vulg. l. contractus, Τ. de Reg.μr. Et ira in deposito praestat ut omne periculum in specie t. 4. f. de rebus creditis : in commodato, I. rem mihi, g. vlt. Τ commodati rin pignore, I. 9. f. vlt. f. desupιssectile te fata; cum creditor suo periculo voluntate debitoris pignore utitur, quo casu creditor plenisi e videtur increditum ire. Et haec est ni fallor vera sententia d. g. vltimi; argentum pignori oppositum contineri legato ilipellectilis argentea: suae, si voluntate debitoris argentum in usu credito
420쪽
C Ap. XV. De verborum obligatione. 327
rri fit; quasi videatur hoc casu translatum dominium: quem D. Cujacius accipiendum eue censet de veteri fiduciae contrachin, quo debitor in creditorem rei pigue ratae dominium transferebat. Sed hodie hoc contractus genere sublato, haec sentcntia accipienda est de expressa conventione, qua nominatim conventum eis pignus esse periculo creditoris.
g. III. Praeterea & is apud quem rcs aliqua deponitur, re obligatur & actione depositi: quia & ipse de ea re, quam accepit, restituenda tenetur. Sed is ex eo solo tenetur, si quid dolo commiserit. culpae autem nomine, id est, desidiae ac negligentiae non tenetur. Itaque securus est qui parum diligenter custoditam rem furto amiserit, quia qui negligenti amico rem custodiendam tradidit, suae facilitati id imputare debet. q. IV. Creditor quoque qui pignus accepit, re obligatur : Ex L . quia Sr ipse de ea re, quam acccpit, restituenda, tenetur actio ne pigneraticia. Sed quia pignus utriusque gratia datur, & debitoris quo magis pecunia ei crederetur, Sc creditoris quo magis ei in tuto sit creditum .: placuit suilicere quod ad eam rem custodiendam exactam diligentiam adhiberet Τ. quam si praestiterit M aliquo fortuitu casu cam rem amiserit, securum esse, nec impediri creditum petere.
HIBERET J Cum in contractibus quaeritur quae culpa, & diligentia a contrahentibus praestanda sit; videndum est cujus versetur utilitas, an dantis, an accipientis, an utriusque, I. s. F. nunc videndum ,sf. commodati, & t. 23. contractus, s de Reg. jur. Nam cum solius dantis, ut in deposito, in quo commodum sentit solus, qui rem cu- Rodiendam traditi; venit tantum dolus, & lata culpa, quae dolo proxima est, =. pre
terea, hoc tit. Cum autem accipientis tantum, ut in commodato, venit omnis culpa.
etiam levissima. ideoque qui accepit eam debet adhibere diligentiam, qualem dili gentissimus paterfam. solet adhibere, f. I. versis. item is cui, hoc tit. Cum utriusque, Ut in pignore, quod utriusque gratia contrahitur, ut hic Iustin. docet , venit levis culpa, cui respondet exacta diligentia, quam scilicet pateriam. diligens suis rebus adhibete solet. Quae distinctio locum habet in commodato; quoniam recipit ali
quando utilitatem solam dantis,' ι. s. f. interdum,ff. commodari; aliquando utriusque, I I8. in rebus. f. i. eod. fit. aliquando accipientis tantum, d. I. D f. 2.F. eodem. In contractibus autem pacto convento immutari possunt praestationes, d. Las. f.de Regjur.
De Ῥerborum obligatione. C A P U T X v.
VER ars obligatio contrahitur ex interrogatione M responsione, quum quid dari fietive nobis stipulamur , ex zbi Sis. qua duae proficiscuntur actiones, tam condictio,ii certa sit sti-