장음표시 사용
421쪽
pulatio , quὶm ex stipulatu , si incerta , quae hoc nomine inde utitur, quia stipulum apud veteres firmum appellabatur, sorte a stipite descen
V T re interveniente obligationem contrahi dixit in th. precedenti; sic & verbo. rum obligationem contrahi noc loco ait ex utraque parte, dantis de accipi entis, ut bellissime Caius ait Instit. tit. deverb. oblig. interpositas verbis, quae ante l. omnes, C. de contrah. er committ. stipulatione, erant solemnia, civilia, directa, imperativa, ut in exemplis hoc loco propositis. Iis opponuntur verba precaria, aut alia quaelibet quae in ceteris contractibus , qui non ex verbis substantiam capiunt, adhiberi ponsunt. Verbi gratia, in mandato haec precaria verba recepta fuisse constat, Rogo, poto , volo , mando , si subsequatur verbum recipis, I. I. t. rogatus, f. mandati, I. quidam ij de heredib. instit. t. I g. exceptionem .f. quarum rer. actio non det. t. .f. desideisssor. l. a 6. C. de negotiis gest. Et apud eruditi stimum Poetam, orans, inquit, mandata dabat. Sed ex d. constitutione, hodie promiscue his verbis uti licet in stipulatione conistrahenda, & voluntas potius, quam solemnitas verborum inspicitur. Rechε autem Caius, ex parte dantis, ct accipientis e quae verba denotant fatis, causam esse necessariam in stipulatione, ut efficax verborum obligatio nascatur ;&stipulationem pendere ex causa, vel , ut loquitur L. 4. conventionales. F. hoc tit. pendere ex negotio contracto. Inducta enim fuit, ut Paulus ait lib. s Sentent. tit. de
obligat. obligationum firmandarum causa. Et si quis sine causa stipulanti promise rit, quamvis vocis suae nexibus, & vinculo juris teneatur adstrictus, haec tamen stipulatio nullam necessitatem habet; quia inutilis, & inefficax redditur opposita exinceptione doli mali, l. is F. de Adejussor. Imo & aliquando ipso jure tutus cit reus, ut in specie l. 3. F. pen. st de collat. bonor. quia stipulatio, de qua in d. lege, raci th hanc conditionem habet, si bonorum possessionem acceperit: ut stipulatio dotis, si nuptiae
sequantur. Ideoque Praetor non petita bonorum possessone, actionem ex stipulata omnino denegavit ;vt facere solet chin constat eo ipso tempore, quo actio a Praetore impetratur, nullam esse obligationem. Hoc ver b si non constat, actionem non
denegat; sed subjicit exceptionem, qua elidi potest actio coram judice dato: quod
omnino necessarium est in judiciis stricti juris , quibus exceptiones non insunt. Qiue omnia certissima esse apparet ex l. τ .f. de jurejurando, I. generaliter 26 juncta l.ser.
F. hoc tit. l. r. l. mercalem, C. de condict. ob turpem causam.
Utilitas autem subjiciendae stipulationis conventionibus, quae per se non subsistunt, pura nudis pactis, plusquam manifesta et . Sed quare subjicitur contractibus jure civili comprobatis quia existimarunt veteres arctiori vinculo eum constrictum, qui ibi emnibus verbis ad interrogata respondet. Et recte apud Comicum in Pseudolo, Roga me, inquit, viginti minas , ut me ste larum quod promisi scias. Et cum subricitur bonae fidei contractibus, utilius est agere actione stricti iuris ; ut rectis li-
Est ergo stipulatio cautio a prudentibus inducta firmandarum obligationum causa, cujus summa utilitas efficit, ut quamvis plane juris civilis sit, iuris tamen gentium esse intelligatur, t. 8. vlt. f. de accepidation. Et ideo obtinuit tandem quacumque lingua fieri posse; quamvis cetera populi Rom. soletnnia constet fuisse Latina. Eademque rationc receptum fuisse puto pacta onditiones inest e stipulationi, quamvis iit stileti juris, t. q. f. vlt.F. de pactis, L feeta ,s de rebus creditis i quod de ceteri Sstricti juris contractibus non reperit ut scriptum t ut stipulati sit veluti medium
422쪽
C Ap. XV. De verborum obligatione. 329
luid inter contractus bonae fidei, de contractias stricti juris. Contractibus bonae s
ei insunt pacta in continenci addita, tam ex parte actoris , quam ex parte rei: contractibus stricti juris omnino non insunt. Stipulationi, quae est omnium conia tractuum concluso, t. si dominus,f. de Prascriptis verbis, insunt saltem ex parte rei. S 1 1ΜcERTA J Mirum meritb videri possit, cum ex stipulatione , certa scilicet, detur certi condictio; cur ex incerta non detur condictio incerti, sed adactionem ex stipulatu recurrendum sit. Hujus di fierentiae ratio petitur ex eo quod obtinuit, condictionem omnem intendere dare Oportere , S. sic itaque di etis, imfra, da actions. At certa stipulatio non est, nisi cum quid certi dari promissum est incerta verb non modo ctat incertum dari, sed etiam clina fieri aliquid promissum est; verbi gratia, cum insulam aedificare, aut domum reficere quis stipulanti promisit, s. vlt. bee tis. quo casu condictio dari nequit; quia qui ex illa agit, non dare, sed facere intendit. Condictionis autem formula est dare, non facere oportere; cessante igitur condictione, ex stipulatu actio datur, quae concipitur secundum ver ba ipsa stipulationis, & ad praescriptum ipsius. Quod non est ita intelligendum, quasi numquam dari condictio pollit, cum incerta stipulatio est; nam si incertum promissum sit dari, conductionem incerti competere dubium non est.
g. I. In hac re olim talia verba tradita fuerunt. Spondes Spondeo. Promittist Promitto. Fidepromittis Fidepromit to. Fidejubes 3 Fidejubeo. Dabis Dabo. Facies t Faciam. Vtrum autem Latina an Graeca, vel qua alia lingua stipulatio concipiatur, nihil interest: scilicet si uterque stipulantium in tellectum ejus linguae habeat : nec necesse est eadem lingua utrumquc uti, sed sumit congruenter ad interrogata respondere. Quinctiam duo Graeci Latina lingua obligationem con- L. - ηυ. trahere possunt. Sed haec solemnia verba olim quidem in usu fuerunt: Postea autem Leoniana constitutio lata est, quae solemnitate verborum sublata, sensum dc consonantem intellectum ab utraque parte solum desiderat, licet quibuscumque orbis expressum est.
g. II. Omnis stipulatio aut pure, aut in diem, aut sub conditione fit. Pure: veluti, Quinque aureos dare spondes. Idque confestim peti potest. In diem: quum adjecto die quo pecunia solvatur, stipulatio fit: ve-liati, Decem aureos primis Kalendis Martiis dare spondes Id autem
ruod in diem stipulamur, statim quidem debetur : scd pcti prius quam
les Venerit, non potest . at ne eo quidem ipso die, in quem stipulatio facta est, peti potest: quia totus is dies arbitrio solventis tribui debet. Nebque enim certum est codie in quem promissum est, datum non esse priusquam is praeterierit.
STATIM QI IDEM DE B Eet v R J Imb dies adjectus efficit, ne ex praesentidie, debeatur eum qui Kalendis I. s. vlt. J. hoc tit. nec enim debetur cum'effectu: cessit quidem dies, sed nondum venit, vulg. l. cedere M s.ff. de ve .sign. Denique de
423쪽
33o INSTIT. D. IVS TIN. LIB. III.
Propria ex obligatione pura; non impropriε ex obligatione in diem; improprie ex
conditionali: deberi eni in ex hac quoque obligatione dicituri quia ex praesenti vires accipit stipulatio, I. usas ue&ιs 26.1 . de stipulari servorum, qua de re vide Cujac.
g. III. At si ita stipuleris : Deccm aureos annuos, quoad vivam darespondes & pure facta obligatio intellegitur, de perpetuatur: quia ad tempus deberi non potest. Sed heres petendo, pacti cxceptione submovebitur. Aet si iTA s rapvLEros J Hanc stipulationem. cum neque diem, neque conditionem habeat; puram esse, & illius diem statim cedere, & venire certum est. Sed an esset perpetua, merito poterat dubitari cum ex voluntate contrahentium certo temporis decursa circumscripta sit, nimirum vita stipulatoris. Cui dubitationi occurri t Iustinianus, dum asserit hoc contingere; quia ad tempus debeti non potest; id est tempus non est legitimus modus tollendar obligationis: certi enim lunt modi, ut apparet ex titulo quibus modis tollisur obligatis, inter quos tempus non numeratur,l. 44. f. I .f. de oblig. cst action. Et ideo etiam post mortem obligatio durat , & ex ea dari actio heredibus stipulatoris potest, sed sine effectu ; quia instingi& elidi potest per doli mali, ant pacti exceptionem, propter haec verba, quoad vivam. Tollendae autem obligationis modi licet jure civili certi sint ii jure tamen Praetorio sunt incerti , dc infiniti , in quibus factum exigitur ; in civilibus non item, t. si unus, g. ρ ictus, Τ. de pactis. Qvo AD VIVAM DARE spoNDEst Aliud est cum obligatio consertur in tempus vitae promitaris, ut D. Cujac. docuit lib. 1s obseap. I.
g. I V. Sub conditione stipulatio fit, quum in aliquem casum dissertur obligatio : ut si aliquid factum fuerit, aut non fuerit stipulatio committatur: veluti, Si Titius Consul fuerit factus, quinque aureos darespondes 3 Si quis ita stipuletur : Si in capitolium non ascendero, darespondes 3 perinde erit ac si stipulatus esset, quum morietur sibi dari. Ex conditionali stipulatione tantum spes est debitum iri : camque ipsam
spem in heredem transmittimus, si prius quam conditio existat mors nobis contigerit.
F SI Q Is I TA s TipvLa TvRJ Dicendum videbatur, id quod deductum est in stipulationem esse praestandum stipulatori; dummodo caveret se restituturum si capitolium ascenderet, sicut in legato his verbis relicto observatur,t. 7. f. de condit. st demonstrat. cum a contractibus ad ultimas voluntates, & vice versa argumentum rite procedat. Sed hac in re stipulatio differt a legato; quia Muciana cautio in stipulationibus locum non habet; cum sibi debeat imputare stipulator, cur talem legem stipulationi dixerit, i. 16. cum quaeritur,f. de rebus dubiis. Quod in legatari dici nequit, quia totum pendet ex defuncti voluntate; ideoque Q lucius legatario praestita cautione prospiciendum existimavit , ut docet Culac. lib. I . Obs
g. U. Loca etiam inseri stipulationi solent: veluti, Carthagine darespondes 3 Quae stipulatio licet puro fieri videatur: tamen re ipsa habet tempus injectum , quo promissor utatur ad pecuniam Carthagine dan- Diqiligod by Coos le
424쪽
CAP. XVI. De duobus reisstipulandi es promit t. 33i
dam. Et ideo si quis Romae ita stipuletur: Hodie Carthagine dare spore des inutilis erit stipulatio, quum impc, bilis sit repromissio.
g. VI. Conditiones quae ad praeteritum M vel praesens tempus referuntur, aut statim infirmant obligationem , aut omnino non custerunt: veluti, Si Titius Consul fuit: vel, Si Maevius vivit, dare spondest Nam si ea ita non sunt, nihil valet stipulatio. sin autem ita se habent, statim Valet. Quae enim per rerum naturam sunt certa: non morantur obligationem , licet apud nos incerta sint.
CONDITIONEs QUAE A D P RAET ERIT UM J Conditiones, vel in praesens tempus, vel in praeteritum, vel in futurum conseruntur. Sed illae proprie, &vi & potestate conditiones sunt, quae in futurum conferuntur, L 39. itaque,s de rebus credit. & casum futurum ostendunt, qui potest ex sortunae insidiis deficere. Nam qui sub conditione quae omnino exitura est stipulatur, purὸ videtur stipulari, t. s. sipvisius, j. I. Τ. de novat. quia obligatio non ram conditione, quam mora suspenditur, cum conditio non potest non existere, t. 79. heres ,f. de condit. st demo bat. Et ideo sermo ille conditionalis eventus, vim& potestatem conditionis non habet, sed tantum figuram, cum achram non suspendat. Quod &similiter obtinet, cum in tempus praesens, aut praeteritum confertur conditio: tunc enim improprie, & figura tantum verborum conditio est; quia non suspendit obligationem, I. 69. Cornelius, Τ. de hereae instit. Quocirca conditio proprie fiam pia ita rectε definiri potest. Adjectio in incertum, & dubium eventum amat inserta, illumque suspenciens.
g. VII. Non solum res in stipulatum deduci possunt, sed
etiam facta: ut si stipulemur aliquid fieri, vel non fieri. 5 in Ex Vmuit. hujusmodi stipulationibus optimum erit poenam subicere, ne quantitas stipulationis in incerto sit, ac necesse sit actori pr hare , quid esus intersit. Itaque si quis, ut fiat aliquid , stipuletur: ita adici poena debet. Si ita factum non erit, tu poenae nomine decem aureos dare spondes 3 Sed si quaedam neri, quaedam non fieri, una eademque conceptione stipuletur, clausula hujusmodi erit adicienda: Si adversus ea factum erit, sive quid ita factum non erit: tunc poenae nomine decem aureos darespondes t
De duobus reis stipulandi re promittendi.
ET stipulandi & promittendi duo pluresve rei fieri possunt. stipulan
di ita, si post omnium interrogationem promissor respondcat, Spon deo : ut puta quum duobus separatim stipulantibus ita promissor respondeat, Vtrique vestrum dare spondeo. Nam si prius Titio spoponderit , Tt ij
425쪽
332 INSTIT. D. IVS TIN. LIB. III.
deinde alio interrogante spondeat alia atque alia erit obligatio, nec creduntur duo rei stipulandi esse. Duo pluresvo rei ExPο--
promitrendi ita fiunt , Maevi quinque aureos dare spondes Sei eosdem quinque aureos dare spondes si respondent singuli p. . separatim, Spondeo.
D o C E et hic titulus stipulatione constitui duos, pluresve reos credendi, & duos pluresve reos debendi ; quibus in solidum debetur , quive debent in solidum ex pari& eadem obligatione: quamvis constet & ceteris contractibus duos reos fieri potast, sive re, sive consensu perficiantur contractus. Imb & testamento t. eamdem,lfhoctis. l. 8. 3. I .f. de teg. I. l. 16.F. de leg. a. Sed quaeritur, qua ratione constituti intellisantur a quamvis enim in solidum duo vel plures teneantur, non continat, dicendum est propriὸ ,δc simpliciter duos esse reos debendi , I. sevi certo, j. vis. f. madari. I. i. f. si apud duos. Τ. deposiιi, quod latius D. C ac. ex sententia Fulgosi, docuit lib. 26. obscap. 16. Et si noc nominatim adfectum est in ipsa obligatione, ut in l. reos, g. vlt. f. hoe iit. nulla potest esse dubitatio. Ideoque Iustin. Nov. 99. hanc adjectionem nominatim desiderasse videtur, quam & antea semper necessariam fuisse hoc loco glossa notat, ex d. I. reos, S. pen. quod mutat in d. g. vlt. nec hoc, Vel illud liquido affirmare audet. Eamdem inconstantiam observare licet apud ceteros interpretes. Cujacius in prioribus notis scripserat hanc Novellam pertinere tantum ad duos promittendi reos, qui vice mutua non inutiliter fide; ubere dicuntur in principio d. legis reos ; quasi haec vera , & propria sit significatio. Sed
hanc sententiam ad d. Novellam retractat, verius esse existimans Iustinianum emendare jus vetus, quo vel tacito intellectu id olim agi potuit, sine hac expressa adiectione, ut duo rei constituantur, vel ut singuli in solidum teneantur : quam sententiam constanter deinde sequutus est, ut constat ex Pararis. C. hoc tit. dc ex d. cap. 26. lib. 26. Obssed nobis quaerendum reliquit, quando id tacito intellectu actum sit, quamvis non sit nominatim expressiim, & quare ante d. Novell. Papinianus desiderat hane adjectionem in d. I. reos. g. vlt. Hoc ut intelligamus, sciendum est parvi referre cum quaeritur de solemnibus, quae ad hanc stipulationem perficiendam desidera tur, simul duo rei spondeant, an separatim, λ.4 ff. hoc tis. Simul, si interrogati, Ondetis' respondeant , ψο-eo, vel sondemus: separatim, ut in formula hoc lo-CO proposita. Parui, inquam, reserre, an hac, vel illa ratione interposita fuerit stipulatio, cum constat & apparet hoc inter eos actum fuisse. Sed in praescribenda stipulatione, in conficiendis tabulis stipulationis testationis ergo, ut in l. . st . vi
fide instrument. nasi, ut Papinianus suadet in d. l. reos, g. vlι. nominatim adjectum sit
singulos in solidum spopondisse,plerumque ex verbis ambiguis dubitari solet an hoc actum sit: ut si tabulis comprehensum sit Titium, & Sempronium spopondisse; ex
hac seraptura constare non potest duos reos fuisse coniti tutos, & probandum est hanc fuisse mentem contrahentium, hoc tacite his verbis actum fuisse : & quamvis hoc apertE per se verba non serant, sequutum tamen suillia stipulantem utriusque fidem in solidum, non in partes viriles tantum. Quod in ceteris contractibus locum habet, cum instrumento, vel tabulis nominatim hoc adjectum non est, ut colligere licet ex l. cum aptarebit , f. locati, Ckm apparebit , inquit, iniuisamoisse viri quo
personam, id est cum hoc constabit liquidis probationibus , quod ex scriptura coruligi non potest nec ellario. Sed si Tutus, aut Sempronius disiunctis verbis dicanῖ
426쪽
C A p. XVI.m duobus reis stipulandimpromist. 333
spopondisse, de nihil praeterea adjectum sit i minus potest dubitati duos reos debendi fuisse constitutos, & vi d. Nov. loquitur αα,Mιμως fuisse oblisatos, id est , ut rectissime vetus interpres, alterna promissione fuisse obligatos. Et idem quoquς obtinet in testamentis, si disjunctivis verbis utatur testator, d. l. 8. F. t. f. deleg. I. MdLI6 f. de Dei. nam si conjunctavis, ut in t . eamdem,shoctis. omnino necessarium est aliunde constare, testatorem utriusque fidem in solidum his verbis tacite sequutum fuisse. Et ita Accurs intelligit tectae d. legem, quam D. Cujac. emendandam esse censet, ne pugnet cum l. II. f. Me fit. dc cum d. l. s. Ex his apparet Iustinianum rectissimh constituisse, omnis dubitationis & ambiguitatis tollendae causa, non esse duos reos debendi, nisi hoc nominatim adjectum sit, ne nobis liceat tacito intellectu obligationem duorum reorum comminisci, dc
probare hanc fuisse mentem contrahentiumr dissicilis enim, & periculosa est quaestio facti, utpote posita in arbitrio judicantis. Ideoque quod olim Papinianus suadebat, generaliter, de necessario observandum esse constituit; ut nulla ratione hodie tentari possit duos reos esse constitutos, nisi hoc nominatim adiectum sit, Sansia clause selidaire, chaon paur sv . oe cha n pour letoin, ut in idiotisino dici solet.
g. I. Ex hujusmodi obligationibus ,& stipulantibus solidum singulis
debetur ,& promittentes singuli in solidum tenentur. In Vtraque enim Obligatione una res vertitur, & vel alter debitum accipiendo , vel alter solvendo, omnium perimit obligationem, dc omnes liberat.
Ex Hvivs Moni os LIGATIONI avs J Non tantum verbis stipulationis, sed δc ceteris contractibus,veluti emption venditione, locatione, conductione, deposito, Zc commodato, imo dc testamento, duo rei promittendi fieri possunt,t.9. eamdem, s. hoc rit. eum duo in solidum ex eadem, & ex eari obligatione tenentur, & ab initio contramis id actum expressim, vel tacito intellectu ut sinsuli in solidum obli- genrur, ut docet Cujac. in Paratis. Cod. de duobus reis,dc. lib. 26. Obs cap. 26. Cim , inquam , id actum est; non enim omnes qui ab initio in solidum obligantur, sunt duo rei promittendi. Vt evidentissime apparet in debitore principali, & ejus fidei ullare, qui quamvis in solidum teneantur, duo tamqn rei promittendi non sunt cuPea non fuerit mens contrahentium, de qua debet constare liquidis erobationibus, ut colligere licet ex I. 4 . cum apparebit, s. locati eonducti. in qua potest qui pluribus vendidit, aut Iocavit, adversus quem voluerit experiri, quamvis omnes solvendo fiat; cum apparet illum in solidum fingulorum intuitum esse personam, id est cum illud manifeste probat venditor, aut locator. Quam tamen sententiam videtur infirmare Papinianus, qui in I. u. reor, g. vlt.fhoc tit. desiderat ut nominatim exprimatur singulos in solidum spopondisse. vi rei promittendi fiant. Sed respondeo Papinianum hoc suadere dubitationis tollendae causa: quia non facit E probari poterat qua do habuissent hoc in animo contrahentes, ut Uuo rei constituerentur. Cujus ambia guttatIs tollendae gratia,& ne liceret tacito intellectu duorum reorum Obligationem comministi, Iustinianus constituit Nou 99. non esse duos reos debendi; nisi hoe nominatim adiectum sit, sive clausula quae vulgo lolidaris dicitur, cha nρoursor. 9 vn stud mur te reui, ut tu idiotismo dici solet. Tacito autem intellectit olim duo rei constitui censebantur, cum erat scriptum disiuncturi duos promisisse. Quod di in testam eiito obcinebat, t. 8. S. I. or ι.i6. si Titio,Τ delag. l. nam ctam conJunctim promisisse scriptum erat, res indigebat probatione, d. I. 7. cum una esit, j. Dc.e--- ra Kiu.
427쪽
334 INSTIT. D. IVS ΤIN. LIB. III.
DE EI TvM Accipi ENDO J Olim ex sola unius eorrei credendi petitione rota solvebatur obligatio, I. 1. I. 16. f. Me tit. Et vice versa electione unius rei d bendi, quod ex hoc loco colligere licet, Se exi. generaliter, f. de Addusser. Iussi manus emendavit, vel certum fecisse videtur sus , quod inter veteres controversum fuisse colligere licet, ex I. eum apparebis, s locati. Sed anxie quaeritur, an correo sol venti solidum, cum seci us non ut, nec mutua fideiussio intervenerit, nec ei sit man data actio a creditore in ipsa solutione, ut in I. Modestinus, s desolation. vlla actio competere possit adversus correum, ut partem dimidiam consequi possit. Et nullam competere D. Cujacius existimavit, quod verissimum esse non clubito ex mero jure civili. Sed quemadmodum constitutiones ei, qui pro alio solvit non mandata actione, dederunt utilem adversus eum, quem se lutione liberavit, is cum emptore, ueri pactis,ι. r. f. etsi forte, Τ. de tus. st rationib. distrahendis, I. 2. C. de oblig. ct actio I. est. C. quando fissus velρrivatus, i. emptor, C Gheredit. vel actione vendit. Ita&hoc casu, data ex constitutionibus actione utili subveniendum esse correo, non insubtiliter tentati potest ex t. a. C. hoc tit. His enim verbis Rector provincia juvare te non cumclais bitur , quis non videt designari subsidium, de auxilium utilis actionis; cum eadem plane serma loquendi locis innumeris scriptum legamus, subveniendum, vel su currendum auxIlio Praetoris, senatu siconsulti, vel constitutionum, adversus rigorem meri juris civilis. - c
f. i I. Ex duobus reis promittendi, alius purὁ, alius in diem,
vei sub conditione obligari potest: nec impedimento erit dies isti aut conditio, quo minus ab eo qui purὸ obligatus est, petatur.
SE R v v s ex persona domini jus stipulandi habet. Sed he- ExΗ-- reditas in picrisque per me defuncti vicem sustinet. ideo - :
que quod servus hereditarius ante aditam hercditatem stipu- iam. latur: adquirit hereditati, ac per hoc etiam heredi postea facto adquiritur. C v M servus jus stipulatur, quocumque modo stipulationem concipiat, sive sibi, sive domino, sive impersonaliter stipuletur, domino acquirit; cam nullam habeat sive juris civilis, sive Praetorii communionem, L 1 o. qui testamento,g. servus f. Mite iam. Dc. pus. At cum factum, per na domini non comprehenditur stipulatione et tacta enim cum in actu naturali hominum singulorum consistant, & natura alius sit dominus,alius sit servus, quod unus facit, alter non facit; secta enim per nae cohaerent, i. - . qui heredi,ff. de condiri or demon Nationib. I. Ss. eum quis, is do verb. obli L 6.si statvlibera, F. -dfdo Duilibre. M iuris naturalis sunt, cujus servi sent capaces, cum eo jure omnes homines aequales sino, L 31. quod attinet,f. de Reg. jur. Et ideo si servus stipuletur servitutem, domino acquirit; quia servitutes in iure consistunt . Si ire agere, quod tacti est, L 2. g. rtemsi infacta . f. d. -H. oblig. t zrsena dOmini non continetur stipulatione, dc dominus potest prohiberi, non servus.
428쪽
CΑΡ. XVII. Destipulatione servorum. 33 F
Ex paRso NAJ Idem in legatis accipiendis dici mast. etsi maximΤ.Is desere taete legata. Sed quae servis relinquuntur ita demum valent, si relicta liberas valerent: &ita, inquit d. l. Papinianus, via ad fundum domini frustra legatur servo; inutiliter enim legatur servitus ad fundum alienum. Aliud est in stipulatione, recte enim stipulatur servitutem ad fundum domini, t. i . hoc tis. Et hoc est quod eruditissime D. Cu)acius notat hoc loco in posterio . notis, jus capiendi ex alienis testamentis servos habere ex per ira dominorum: jus illud, vel illud capiendi ex sua
perisna. At in stipulationibus non item jus stipulandi generaliter, sed & jus stipulandi linc, vel illud ex persona dominorum habere.
g. I. Sive autem domino , sive sibi, sive conservo suo, sive impersona liter servus stipuletur: domino adquirit. Idem juris est de in libcris, qui in potestate patris sunt ex quibus causis adquirerc possunt. g. II. Sed quum factum in stipulatione continebitur , omnimodo persona stipulantis continetur: veluti si servus stipuletur, ut sibi ire agere liceat: ipse enim tantum prohiberi non debet, non etiam dominus
ejus. SEvcvM FAeetvM J Quia quae facti sunt ad dominum non transeunt vuls. t. qui heredi, is de condition. σ demonstrationib. I. stipulatio ista 38. f. hi qui sunt. F. de in . oblig. Ideoque si servus stipuletur, ut sibi ire agere liceat, haec stipulatio
ad dominum non transit; quia nudum factum stipulatur. Qui iter, actum, viam stipulatur, jus stipulatur, & acquirit domino obligationem : atqui ire agere stipulatur , & actum stipulari videtur: quia actus est jus eundi, & agendi: cur ergo actum non videtur acquirere domino Respondeo , at versas esse stipulationes. Vis videre quam hoe verum sit; postremam stipulationem, quae verbis, non nominibus, ut Accursius loquitur, concepta est, necessario Labeo interponendam esse existimabat, acquisito antea ex legitima obligatione jure servitutis; quia, inquit, ejusmodi juris, id est rei in corporalis, vacua nulla traditio est. Est ergo res facti, non juris; quia est veluti quaedam tradi tio, & in facto nominatim haec stipulatio consistere dicitur,t. 1. 3. item si in facto,sf. de verb. obligat. Ergo aliud est iter vel actum stipulari, aliud ire agere: dc qui ita simpliciter stipulatur nulla antea acquisita servitute, planE nudum factum, quod personae stipulantis cohaeret, stipulatur. Idem- aue obtinet si antea sit stipulatus servitutem: prior enim stipulatio jus continet, po-erior verb factum.
g. III. Servus communis stipulando , unicuique dominorum proportione dominii adquirit, nisi jussu Vnius eorum, aut nominatim cui eorum stipulatus est. tunc enim ei soli adquiritur. Quod servus communis stipulatur, si alteri ex dominis adquiri non potest: solidum alteri adquiritur. veluti si res, quam dari stipulatus est, unius domini sit.
429쪽
336 INSTIT. D. IvST IN. LIB. III.
STipvLAetio su M aliae sunt judiciales, aliae Praetoriae,
aliae conventionales, aliae communes tam Praetoriae, quam iudiciales. .' SripvLATro Nas dividit Iustin. in judiciales de Praetorias, conventionales & communes, quae Praetoriae,& judiciales sunt, ut docet Pomponius in l. 1. stipse lationum .ss de verboν. obligat. Iudiciales dicuntur, quae sine iussu, sine conventione partium , ex judicis a Praetore dati mero, id est solo ossicio, proficiscuntur: quod flerumque deiiderat, ut non lolii in ex formula praescripta condemnet reum, &j
eat rem restitui 1, sed etiam jubeat caveri stipulatione interposita, dolum malum abesse, abfuturumque esse, t. io . praterea , I. s. si homo, f. de rei vindie. l. 9. metum,3 Iralianus ,&f. ex hoc .s quod metus causa. Aliquando judex non jubet statim rem restitui, sed tempus ad restituendum indulget praestita cautione, j. 1. deo . iudicinfra. Imo non jubet rem restituere, sed cautionem praestare de persequendo servo qui in fuga est ,& pretio praestando, ι.εs semo legato . g. vlt. de leg. r. Praetoriae a tem dicuntur, quae a jurisdictione Praetoris pencient ,& ex ejus ossicio solo prosiaciscuntur; quia iunt in edicto nominatim propositae his verbis, Cause cognita repromitti, aut satisdari jubebo, verbi gratia, damni insecti. Et hae sunt in triplici differentia, nam vel sunt judiciales, vel cautionales, vel communes, ut dicitur in I. I. f. de Praetoriis stipulat. Conventionales sunt, quae ex conventione, δc voluntate reorum, id est partium proficiscuntur, sine Praetoris, & iudicis interventu ; in omnibus conventionibus, & negotiis, firmandarum omnium obligationum causa; & ideo dicuntur , vinculorum vincula. Communes denique, quae modo Praetoris, modo judicis auctoritate, prout res exigit, interponuntur ; vesuti, rem pupilli salvam sore ; modi, enim jubente Praetore, modo imminente judice, hanc cautionem tutor praestare cogitur, ut recte explicat Theophilus, quem vide.
f. I. Iudiciales sunt dumtaxat, quae a mero judicis ossicio proficiscuntur, veluti de dolo cautio , vel de persequendo ser ' vo, qui in fuga est, restituendove pretio.
I v DI cI AL Es s v N T J Iudiciales noc loco vocat stipulationes, quae in judicio, apud Iudicem a Praetore datum interponuntur, ex mero judicis ossicio: quod metiri debemus ex vi,&potestate , dc natura actionis cui addictas est ut colligere licet ex tit. de incis judicis, insta. Αctionum enim constat varias esse formas, quibus plus vel minus iudici dato permittitur: quam in rem elegantissima est l. I . f. idem Labeo, f. de religio ct sumptib. funer. Iudicis ossicio plerumque haec continentur, ut non solum ex formula praescripta condemnet reum, & jubeat rem restitui; sed etiain jubeat caveri stipulatione interposita, dolum malum abesse, abfuturumque elle, i. praeterea, I.si homo, F de rei vindicat. l. metum αγ. F. Lilianus , de g. ex hoc, f ad metus causa , t. redhibere 2I. g. r. ΤΔ OErisit. edicto. Aliquando iudex non statim restituere jubet, sed ad restituendam interposita per stipulationem cautione tempω
430쪽
C A p. X VIII. De divisione stipulationum. 337
tempus indulget, f. a. infra, de oscio judic. t. v. l. x7. l. sper filium,f. de rei vindie.
imb & aliquando restituere non jubet, sed cavere tantum de pertequendo servo qui est in fuga, pretiove praestando ut in exemplo a Theophilo hoc loco proposito,& in L semo legato , g. vlist. de leg. I. I. items cum exceptione. S. quatenus, F quod metus causa, d. l. redhibere, g. vli. H Is autem stipulationes propriε judiciales vocat; quia a judice tantum in ipso judicio interponuntur, nec sunt nominatim a Praetore in edicto propositae, nec ab ipso Praetore interponuntur. Alio sensu in l. i.f. deri toriis stipulationibas, Praetoriae quaedam stipulationes judiciales dicuntur; quia a Praetore ipso interponuntur judicii futuri consti tuendi causa ; vel vi, ala d. l. I. propter judicium, ut plenum sortiatur effectum actio, Vel judicium cui judex addicitur a Praetore; hute enim fini jubet caveri judicatum solvi. In hoc ergo titulo judiciales opponuntur Praetoriis; quia sic dicuntur rarione personae, id est judicis ex cujus officio interponuntur : in d. l. I. judiciales dicuntur ratione ipsius rei, id est iudicii
g. II. Praetoriae sunt quae a mero Praetoris officio profi Ex . l. s. daciscuntur, veluti damni infecti, vel legatorum. Praetorias au 'εμ 1 tem' stipulationes sic exaudiri oportet , Ut in his contineantur etiam aedilitiae. nam & hae a jurisdictione veniunt.
PRAETORIAE sv NT J Ex superiori nota apparet Praetorias stipulationes esse, quae a iurisdietione Praetoris proflaiscuntur, quia sunt in edicto nominatim propositae ,& quia ab ipso Praetore interponuntur. Has autem in tres species subdividit Vlp. in d. l. i. st. de Pratoriis stipulat. In judiciales, cautionales, de communes :&cautionalium duo exempla proponuntur hoc loco I damni insecti, & legatorum, quae instar actionum haberi dicuntur, d. l. I. f. cautionales , t. si ambo, 6. in stipulationibus, Τ. de eompensar. vel, ut loquitur l. poselum, j. rem ratam haberi, vicem actionum repraesentare; quia tamquam actiones a Praetore ipso petuntur,& impetrantur per se, id est etiam nulla alia petita actione :& quia ea fere omnia, quae in actionibus impetrandis obser vantur, in his stipulationibus locum habent. Vt enim Praetor in editactis actiones proponi t passim,& pollicetur tam suas, quam alienas : sc de stipulationes istas. Et ut solet Praetor plerumque quaerere summatim num actio danda, vel deneganda sit, L .f. de jurejur. I. veluti 17.f. de verbori oblig. idem observari in stipulatione danda, vel deneganda colligere licet, ex d. l. i. g. yen. F. de Prator.stipulat. ex qua nihil mutandum apparet in I. Paulus notat eod. tit. cujus elegans species est de stipulatione, quae substitutionis causa interponitur. Et potest, inquit, videri satis c lumniose petere, quem alius antecedit, qua de re summatim Praetor cognoscere debet, neque enim temere sine causa concedenda est, ut si hereditas minor sit cenis tum sestertii scit Paulus docet lib. s. Sent. tiri de stipulat. hoc enim casu vix datur heredi grassandmcultas. Et quamvis hodie jure quo utimur hae stipulationes minus frequentantur, & in usu non sunt; ex facto tamen consultus de hereditate, quae tota in nominibus consistit, dc magna pecunia, quam facile heres intervertere potest; algumento d. L 'Paulus, de sententiae Pauli respondi , aequissimum esse hoc casu hane stipulationem, de satisdationem interponere. PRAETORIA s A UT E M J Quod ait hoc loco, Pratorias stipulationes, sie exaudiri oponer . vi in his contineantur etiam . Edilitia, quae de morbis, vitiis, de evictione rerum venalium, ex edicto AEdilium interponuntur I merito negotium facessit. Nec enim sime liciter ait similes esse, ut D. Culac. interpretatur Ra l. s. F. de verb. oblig.