장음표시 사용
431쪽
sed in his contineti , & exaudiri appellatione Praetoriarum. Et hoc sensu, opinor, Vlpianus ex proleta tractans de Praetoriis stipulationibus in I. i. f. de stipulat. Pratonis, & in I. non solium, st. rem natam haberi, stipulationem duplae, quam constat
esse ex edicto AEdilium, d. l. s. g. communes, inter ceteras Praetorias recenter. Hanc
enim ipso jubente,&imminente Praetore aliquando interponendam esse constat,ex I. minor 39. f. de eviationi b. ubi recte Fulgosius, & Cujac. monent, de stipulatione duplae haec verba esse accipienda, Seius postul ibat apud Praetorem utilem sibistipulationem de evictione dari. Qui locus valde illustrat d. l. non Diam; ubi Vlp. ait stipulationem duplae aliquando esse postulandam tamquam actionem ; quod in stipulatione damni infecti locum habere quoque ait, ut in ceteris caluionibus. Et Iandem generaliter obtinuisse reperio, vi & potestate civilis actionis ex empto, quam Praetor dare solet, emptorem noc posse consequi, ut stipulatione duplae, de evictione venditor promittere teneatur, t. quo si nolit 3I. f. quia QMua ,s. δεε Edisit. edicto. I. 1. l. emptori s T. F. de mimono. Et verum tamen semper est initio inspecto eam ex edicto, &jurisdictione AEdilium proficisci, non ex jurisdictione Praetoris, ut math ex veteri glossemate hoesoco scriptum est. Nec enim fuit edicto Praetoris unquam proposita, nec a mera jutisdictione Praetoris proficiscitiar ; quamvis a Praetore postulata dicatur in d. l. minor. Cum enim , ut rectἡ Iustin. ait in constitκt. de conceptione ct confirmatione f. hae stipulationes AEdilitiae ministrae, & pedissequae sint venditionum di si sorte de hoc contractu Praetor cognoscat, ut in d. lege minor, necessismest eum per consequentias de his omnibus, quae ex natura contractus praestantur . auctoritatem suam interponere. Cautionem autem duplae esse ex natura emptionis
convincit L pacta conventa, j. de contrah. e t. adhibito S. idem responsium, l. 7. st δε pactis. Et hoc est, opinor , quod ait d. l. emptori, Emptori duplam promittere oportet, nisi
aliud convenerit, id est nisi convenerit ne cautio duplae praestetur, ut in d. I. pacta. Quod si est ex natura contractus , ergo tacite inest, & venit, quamvis nihil dictum sit. Ideoque concoquere non possum, quod D. Culac. scripsit in Paratis. C. de et iaction. omnes locos quibus dicitur duplam este praestandam sic esse accipiendos, si cum dictum esset ut dupla promitteretur, sortε promissa non sit; quod vobis soli
curus excutiendum relinquo. Sed vivi sit, inde sorsitan obtinuisse videtur hanc sta-rulationein ceteris Praetoriis esse adnumerandam,& generaliter stipulationes AEdi litias Praetoriarunt nomine contineri: -l quia ad Praetorem tandem omne juris ci vilis pervenerit arbitrium; ut non malὰ id, quod origine inspecta ex aliorum magistratuum jurisdictione descendit , Praetorium quodammodo osse vidcatur, Praeto re omnes partes juris civilis veluti occupante, ex cuius honore, honoratium jus dictum suis te nominatim Pomponius ait in l. 2. g. eod. tempore, j. de ore. jur. Iuris autem honorarii AEdilitium edictum portio esse dicitur in x. Praetorum sum . de jure naturi gent. ct civili. Et in antiqua illa edicti perpetui ordinatione ravius auctore Adriano Iulianus conditor fuit, edictum Edilicium ceteris Praetoriis edictis additum fuisse constat , edictique perpetui partem quamdam suisse ; ut & in hac re valeat, quod vulgo dici solet, a majori parte unamquamque rem appellari, spectacl-que, ut M. Tullius ait lib. y Tusculan. quest.
g. III. Convcntionales sunt quae ex conventione utrius
que partis concipiuntur : hoc cst neque jussu iudicis, neque jussu Praetoris, sed eX conventione contrahentium, qua um . Disiligod by Gorale
432쪽
CΑΡ. XIX. De inutilibus stipuiationibus. 339
totidem genera sunt, quot pene dixerim rerum contrahendarum. g. IV. Communes stipulationes sunt , Veluti rem salvam Eaed. I. ,. δε
fore pupilli: nam & Praetor jubet rem salvam fore pupillo ca- ο brucri: & interdum judex, si aliter expediri haec res non potesst, vel de rato stipulati
' COMMVNEs s TIFvL ATION Es s v N T J Communes vocat stipulationes, quae tam ab ipso Praetore, quam asu dice dato rei expediendae causa interponuntur , ut in exemplis a Theophilo propositis. Alio sensu in d. l. i. f. de Praetoriis=pulat. Praetoriae quaedam dicuntur conununes. Quod ut intelligatur, sciendum est generaliter omnes stipulationes este sui natura cautionales 3 Ideo enim interponuntur , ut quis cautior, & securior sit, d. I. I. g. cr sciendum. Summa autem divisio omnium stipulationum in hoc tituto proponitur, ut sint judiciales, Praetoriae, conventionales , & communes. Sed Praetoriarum tutias tres species coniti tuuntur in d. l. i. Sunt enim judiciales, cari ionales, & communes. Iudiciales, ut dixi, hoc loco alio sensu dicuntur; quia propter futurum judicium interponuntur. Cautionales, quae non futuri judicii causa, & ut judicio subserviant; sed per se tamquam actiones impetrantur, ut nova actione ex stipulatu ei, qui has desiderat, cautum sit. Et ideo specialiter cautionales dicuntur, quamvis generaliter omnes sint cautionales : solet enim species aliquando occupare nomen generis, I. a. f. his legib.F. do orig. jur. Communes vero Praetoriae sunt, quae & judiciales , & cautionales este videntur, ut judicio sisti; haec enim propter judicium interponitur. Sed quia non ut judicium ratum sit, ut judicium secuta condemnatione plenum sortiatur essechum; sed ut potius cautior, & securior actor sit, si judicio se reus non sistat: ideo partim judicialis, partim cautionalis esse videtur', ut rectissimε Accutsius animadvertit, hac potissimum nota distinguitur a mera judiciali Praetoria; quia judicialis interponitur propter rem judicatam , ut judicatum solvere teneatur reus rhaec verb, ut judicium procedat, & judicio non procedente, ut actione ex stipulatu agi possit: qua parte videtur elle cautionalis.
Se inutilibus stipulationibus.
OM N a s res quae dominio nostro subicitur, in stipulationem deduci
potest: sive illa mobilis, sive soli sit. g. I. At si quis rem quae in rerum natura non est, aut em non potest, dari stipulatus fuerit: veluti Stichum, qui mortuus sit , quem vivere Credebat: aut hippocentaurum, qui csse non possit: inutilis erit stipulatio.. SOCHUM OLI MORTvvs s IT J Potest tamen ex sententia Sabini uno casu esse vidis, si is stipulatus sit Stichum ,qui mortuum potuit condicere, puta a fure. idemquedicendum est, si mora iacta defunctum quis stipulatus sit, I 33. f. pen. f. demis. ειά .
433쪽
3 o INSTITVT. D. Ius T IN. LIB. III.
g. II. Idem juris est si rem sacram, aut religiosam, quam Ex Pau σι humani suris esse credebat: vel publicam quae usibus populi
perpetuo exposita sit, ut forum, Vel theatrum, vel liberum ho- --. obsit. minem, quem servum esse credebat, vel cujus commercium
non habuerit, vel rem suam dari quis stipuletur. Nec in pendenti erit stipulatio ob id, quod publica res in privatum deduci , dc ex libero servus fieri potest, de commercium adipisci stipulator potest ,& res stipulatoris esse desinere potest: sed protinus inutilis est . Item contra licci initio utiliter res in stipulatum deducta sit: si postea in earum qua causa, de quibus supra dictum est, sine racto promissioris devenerit, extinguitur stipulatio'. At nec statim ab initio talis stipulatio valebit, Lucium Titium, quum servus erit, dare spondes 3 8c similia: quia
quae natura sui dominio nostro exempta sunt, in obligationem deduci nullo modo possunt.
IDEM IvRis E ςT J Hoc naturalem rationem e secere Caius ait l. I. g. si id quod, f. de obtig. ct action. Et addit ignorantem fuisse stipulatum, ut intelliganaus ignorantiam non facere, ut consistere possit obligatio; de quia sani homines scientes hujusmodi res stipulari non posse videntur, t. cum servus, 3. vlt. f. de leg. I. Vnde
merito quaeritur, cuin inter ignorantes omnium harum rerum emptio valeat, vel potius valete fingatur, I. 4. s. c. l. liberi hominis, f. de contrah. emptione , ut nempe
agatur actione ex empto in id quod interest, 3. vlt. infra, de emptione ct vendit. an saltem ex hac causa valeat stipulatio, quae semper pendet ex causa praecedenti lucrativa, vel onerosa. Et indistincte admittere non possum quod D. Cujac. probat ad d. l. r. 6. se id quod, hoc casu valere stipulationem. Emptioni enim subjecia hac ser-ma stipulatio, Stichum dari, hanc vim habet ; ut qui ex emptione tenetur tantum tradere vacuam possessionem, dominium transferret teneatur, I. si ita, j. et t. f. de contrahenda emptione, ubi nominatim Iurisconsultus ait certam esse stipulationem: agi ergo non posse in id quod interest, quod semper incertum est. Et quemadmodum Iurisconsultus ait in I.scire debemus 19. g. vlt. f. de verb. oblig. non valere stipulationem, si quis hominem suum a fure dari stipulatus si, & valere tamen si ita concipiat stipulationem, quidquid ex causa stipulationis dare facere oportet: ita quoque non in subtiliter dici posse existimo, valer c stipulationem si ita concepta sit, quidquid ex caula emptionis praestari oportet: vulgarem stipulationem, quae fit simplici ter, rem dari, non valere ; stipulationem specialem quae fit adjecta causa val re, Ut ex Talaeleo Graeco interprete idem vir praestantilL. docuit ad d. l. scire de
' IDEM IVRIs EsTJ Rem sacram, aut liberum hominem stipulari utiliter non possumus, i. 8 . inter stipulantem, s. sacram, f. de verb. oblii neque item sub
conditione, cum profana erit, aut cum servus elle coeperit; quamvis rem meam
ossim stipulati utiliter clim mea esle desierit: quoniam rei sacrae detestationem, Mominis liberi servitutem expectare dirum est. Et ideo impossibilis haec conditio videtur in libero homine ,& re sacra ; possibilis in remea. Res sacrae, & liber homo sui natura dominio nostro eximuntur: at rem meam sui natura dominio Maeono
434쪽
C A P. XIX. De inutilibus stipulationibus. 3 1
eximi satis constat ex eo, qubd in meo dominio sit tempore stipulationis. Sed videretur dicendum alia ratione infirmari posse stipulationem rei meae, scilicet, quod in stipulationibus etiam conditionalibus id tempus spectetur, quo contrahimus, ι. 78.nuus m. f. de verb. oblig. At inspecto tempore contractus utilis stipulatio esse non potest, quae pure concepta sine dubio esset inutilis. Sed, ut recte D. Cujac. hac in re est constituenda differentia inter personas, Zc res quae in stipulationem deducuntur ; nam quod ad personas attinet, tempus contractus inspicimus; quod ad res
Me tu stipulationem veniunt, conditionis eventum. PRora Irvs IN v Titi Is E s T J Ex regula Catoniana quae hoc vult, ea quae initio non valuerunt, expostfacto non convalescere. Hanc enun& in stipulationiabus locum habere docuit Cujac. ad i. 1. Ur I6.Τ de verb. oblig. ExtIMGvIT WR s T i ou L AT IO J Ex alia juris regula ,Quae dictat ea quae initio constiterunt postea extingui, si in eum casum recidant, a quo incipere non potuerunt quae in stipulationibus locum quoque habet, ut in supra notatis locis idem aestantist. vir docuit, & in I. 83. s. sacram .f. de ve oblig. Sed observandum est, as iuris regulas in omnibus casibus non fui Te admissas, neque ab omnibus Iuriccemitatis. Et nominatim hoc casu Celsum fuisse in alia 1ententia colligere licet exl. qui res 98. g. aream, s de solution. & ex d. t. 83. sacram. Videtur autem Tribonianus magis probasse sententiam Pauli, quem duobus Ioeis ex professis refutantem senteninm Celsi induxit , quae extat in si ch-s, vlt.Τ. deleg. 3. nec dicere possit-mus aliud esse in legato; quia idem Paulus de legatis scripsit in t. servus legatus a . f. est. f. de adimendis Di
g. III. Si quis alium daturum facturumve quid spoponde- Ex ιερ. rit, non obligabitur: veluti si spondeat Titium quinque au- reps daturum. Quod si effecturum se ut Titius daret spopon
F SI Qx is ALI vMJ Quia nemo alienum factum promittendo obligatur, L 38. in princitio, j. de verb. ablig. ideoque dubitat Vlp. in d. lege, an utilis sit stipulatio
habere licere, quatenus videtur reus promisisse per omnes futurum, ut emptori habere liceat; hoc enim modo promittitur factum alienum. Sed & ita concepta stipulatione non videtur, ut eleganter ait Paulus in I. 8 .Τ eod. tit. simplex abnutivum venditor promittere, id est per se non fieri, ut minitis habere liceat, sed euraturum se ut habere liceat: & hoc sensu dicimus valere stipulationem, nec promisiste venditorem alienum factum. Quamvis dubitationis tollendae causa censeat Vlp. v tali esse subjicere poenam, vel quanti ea res sit; ut plerumque certam quantitatem re evicta stipulati solebant; vel id quod interest, I. si dictam 16. t si plui 7 of de
'inionibus , I. venditores Ioa .f. de se . oblig. Et si dictu in sit cautionem esse praestandam, vel si nominatim interposita sit stipulatio habere licere; dictum tamen non sit quantum debitor praestare debeat evictionis nomine: hoc casu pactum ambiguum, cautionem ambiguam contra emptorem, qui potuit legem evictionis apertilis dicere, Inter preramur, ut pactum ambIguum accelsionis in l. si in emptione 34.f.de contris. emption. Ideoque evictionis nomine ex hac ambigua cautione nihil venditor praestahit praeter simplum, & ex natura actionis ex empto id quod interest, quae est eleganiatissima sententia, L si in venditione so f. da evictionis. ad quam respicere videtur interpres Graecus Constant. Harmenopulus, cum ita scribit lib. I. Promptuarii tit. Is . De ambiguo ,σobscura caationem, inquit, magna ex Parte pro promissore interpretamum,
435쪽
ἰ3 2 INSTIT. D. IVS Τ IN. LIB. III.
quod verissimum esse convincit i. iam quaritur,f. de reb. dubiis, adhibita I. 38. flastipulati nibus .f de verb. oblis. Si autem non generaliter, scd specialiter concepta fuerit stipulatio, per se heredemque sutim: re ab alio evicti, neque ex stipulatione, neque ex empto venditor tenetur, nisi in pretium tantum , L IL G emyto,g. qui aseum, M. de am emti. Sed cum nihil omnitio dictum est de evictione praestanda, tunc agere potest emptor actione ex empto, ut dupla committatur, ut docui. tin sup riori. Hoc enim casu , ut rectissime vetus interpres odostedus docuit, res omms relinquitur dispositioni juris; vel, ut eleganter loquitur l. 6. 1. deseruilam ex jura sumitur id quod agi videtur, ex jure nempe , quo obtinuit emptori duplam eiIepromittendam; cui tamen juri conventione derogare licet, & ex pacto formare, de transformare contractum, l. nec ex Prutoria, Τ de Reg. jur l. I. S. si convenit, F. δε-
Ceterum, re evicta; vel ex stipulatione interposita agere licet; vel actione exempto in simplum, de duplum evitiionis nomine ; vel actione ex empto in id quod interest. Di troducta enim stipulatione simplae, vel duplar ex edicto AEdilui in; ex 'DO' inesse ccepit emptioni nisi aliud convenerit, emptori semper permissum fuit agere actione ex empto in id quod interest, si id forsitan ei utilius est, ut in speciod. Titius .f. de actionib. empti. dc Ita quoque constat emptorem agere posse, vel vures vendita tradatur, vel in id quod interest, d. l. si in venditione, de ex his qua notari solent ad I i .F. de amonib. empti. Sunt enim duae veluti adiectiones actionis exempto , cujus propria natura est, ut agatur in id quod interest, d. I. si in venditione ;ut res tradatur, dc de evictione caveatur, d. l. ex empto, S. venditorem, dc ,.seq.F. actionib. empti. quae dicuntur cetera venditionis in l. si duo, g. si quis juravtrit 3. f. do iureiurando, in ι. magis, ε. eadem ratione, f. de rebus eorum quiμb tutela, quae non sunt ex substantialibus contractus: emptio enim consistit, quamvis res praestari non Possit, de sine cautione evictionis: sed per eonsequentias emptionis propriae sunt, ut
totidem verbis ait L 3.Τ de amomb. empti. .
F. I V. Si quis alii, quam cujus juri subjectus sit, stipuletur, I: t
nihil agit. Plane solutio si etiam in extraneam personam con- siti ferri potest: veluti si quis ita stipuletur, Mihi aut Seio dare simn des Z ut obligatio quidem stipulatori adquiratur , solvi tamen Seio, etiam invito eo, recte possit, ut liberatio ipso jure contingat: sed illo adversus Seium habeat mandati actionem. Qubd ii quis sibi & alii, cujus juri subjectus non sit, dari decem sapis inraureos stipulatus est: valebit quidem stipulatio. sed utrum totum Is mi, is debeatur, quod in stipulationem deductum est, an verb pars di-m idia, dubitatum est. sed placet non plus quam dimidiam partem ci adquiri. Ei qui iuri tuo subjectus est, si stipulatus sis, tibi adquiris, quia vox tua tamquam filii sit, sicuti filii vox tamquam tua intellegitur in iis, rcbus, quae tibi adquiri possunt.
ε PLANa soLvTIoJ Obligatio in alienam personam conferri non potest, facium potest; sol vcndi autem licentia facti est: atque ita dare, in persona stipulatoris est domuuumtransferre, in persona autem Milecti est simpliciter tradere; res enim adjecto non acquiritur, sed quod accepit cogit ut actione mandati stipulatori ruddum, ι. IM,Iμlianus, g. vlt F. de verb. Obli: nisi donationis causa taeIit Ralectu L.
436쪽
C A p. XIX. De inutilibus stipulationibus. 343
quin tunc ei acquiritur propria actione, adhibita scilicet fictione brevis manus, quae
celeritate conficiendi negotii eum actum occultat, l. 3. haec ratio, g. vlt. F. de donat. imermirum ct Oxor. Res enim videtur stipulatori soluta, & ab eo in adjectum translata. Is tamen neque petere, neque novare, neque acceptum ferre, neque fidejus seres accipere , aut constitutum contrahere potest, I. Io. σuod stipulatus, st de I/δει
ion. i. as. si mihi ,f. de side3 trib. l. 7. S. si mihi, is de eonstitat. pecunia ; led tantum solutum accipere, etiam prohibente stipulatore, qui legem ab initio stipulationi
dictam mutare,&solverissi licentiam reo ab initio concessam adimere non potest, ι. Ia. g. alia causa , ct l. ios. aliud est .F. de solui. Ur liberat.
g. V. Praeterea inutilis est stipulatio 7, si quis ad ea quae in-
terrosatus fuerit, non rcspondeat: veluti si decem aureos a te dari stipuletur, tu quinque promittas, vel contra: aut si ille pure stipuletur, tu sub conditione promittas, vel contra: sim
do scilicet id exprimas, id est, sicui sub conditione vel in diem stipulanti, tu respondeas, Praesenti die spondeo : Nam si hoc
solum respondeas, Promitto, brevitor videris in eandem diem vel conditionem spopondisse. Neque enim necesse ost in rc- spondendo eadem omnia repeti, quae stipulator exprcsscrit.
7 PRAETEREA IN UT 1 LIS EST S T 1 P V L A T 1 o J Quae vulgo adnotantur tam a veteribus, quam recentioribus interpretibus, ut hunc locum concilient
cum I. I. s. si stipulanti , fi de verb. obsit notissima sunt. Ego quod sentio dicam
libere, hune S. quem ex Cato sumptum esse constat, sic esse accipiendum, omnino in casu propolito non valere stipulationem; quia non congruit rc onso interrogationi : ut sequenti casu , si pure concepta interrogatione quis iub conditione respondeat, vel contra. Nec possumus ita Caium exaudire, inutilem est e stipulationem, nisi diversias responsionis illico placueritis quasi sic confirmara possit stipulatio; addito tamen hoc temperamento, si responsio in interrogatione, vel interrogatio in responsione insit, ut in I. i. s. s stipulanti I. de verb. oblig. Nec enim quid- ruam cogitasse videtur Caius bis loco de hac exceptione, vel regula proposita cum . exceptione in d. I. I. versiciam adjicit. Imo nec Vlpianus ipse inae si stipalanti, rui ex rei in stipulationem deductae natura, non ex divertitate responsionis quae einde placuit, respondet obligationem esse contractam in decem. Nam sicit,inquit, oporteat congruere flummam, attamen manifestissimum est viginti, ct decem inesse. Ceterum ex dicta regula cum adjicit vel detrahit, sc. quae generaliter accipienda est , & ex proposita exceptione ad regulam, quae quoque gcneralis est: non solum in decem, seci etiam in viginti utilis erit stipulatio, si illico placeat diversitas, quasi sit nova stipulatio. Idemque dicendum est de interrogatione concepta p*E, quam subsequitur responsio conditionalis, vel contra: sic enim addimus, v ci detrahimus obligationi. Nec vlla probabilis ratio dari aut excogitari potest, quae convincat coxfirmari non posse stipulationem, cum detrahitur, aut adjicitur tempus . vel condatio, si illico diversitas placuerit; quia, ut nominatim ait f. non solum, infra, tit. ρ' non solum in quantitate , sed etiam in tempore minus &plus intelligitur. Ergo Ec hoc modo adjicitur, vel detrahitur tempore, vel conditione, vel & quantitate. Et cum generaliter dicat cum adjicit , vel detrahit, in omnibus casibus, quibus additur vel detrahitur, regula cum excertione prQcedere dcbςt. . . i
437쪽
INsTIT. D. Ius T IN. LIB. III.
Ex quibus omnibus constare puto f.' 'pulanti, non esse aptandum ad exceptionem regulae praecedentis: proponitur enim longe diversa sententia Vlpiani, qui habita ratione quantitatis minoris, quae majori inest; ex rei natura per se,non obstante diversitate responsionis, stipulationem subsistere respondet. Et observa quaeso quod ait, constat, quo verbo satis demonstrat hoc tandem fuisse hoc casu receptum,
post varias controversias; quamvis obstaret vetus regula juris, quia non congruit re
stonsio interrogationi, ex qua Caius non valere stipulationem respondebat; sed aliud deinde obtinuisse Vlp. docet. Nec ideo dicendum est haec esse contraria ; quia unicuique est in proclivi observare progressum juris, id est antiqui juris regulam ex benigna posteriorum Iurisconsultorum interpretatione hoc casu vitium pati. Et hoe est quod subtiliter nobis indagandum reliquit Tribonianus, in his quae prima fronte contraria videntur. Eodemque exemplo ex Cato supra habuimus in
Leuis ex aliena materia, ct f. seq. tit. derer. divi Mne . muratione, consumptione, confusione materiae acquiri dominium, indistincte, sive bona, sive mala fide intel- veniente : habita tamen ratione rei quae confunditur aut mutatur; non inspecta bona vel mala fide personae, quae confundit aut mutar. Quae tamen sententia ne longius decurrat, posteriorum Iurisconsultorum responsis sufflaminanda est ; ne locum habeat in eo qui malam fidem habuit, ut Paulus de Vlp. docent in I. Geo, 6. si quis .f. ad exhibendum, in t. si quis uxori, *.si quis maσιm ,s de furtis. Hoc enim casu, ut
nominatim Paulus ait, quod ex re nostra fit nostrum esse verius est: quibus verbis contrariam sententiam non esse admittendam monet. Et valde notanda est haec ratio legunt conciliandarum, qua tamen abuti non licet; nisi, ut in superioribus casibus cum similibus, cum liquido constat aliud tandem contra veterem juris regulam fuisse receptum. Et valde ad hanc rem pertinent ea quae docui supra, eod. fit. de rer. divisione, ins ex diruersio, de eo qui sciens in alieno iolo aedificavit.
g. V I. Item inutilis est stipulatio, si vel ab eo stipuleris, qui tuo juti subjectus cst, vel si is a te stipuletur. Sed servus quidem' non solum domino suo obligari non potest, sed ne alii quidem ulli: filii verti familias aliis obligari possunt.' SED s ER v v s Qvi o x MJ Quia servi pro nullis habentur, tam iure civili, quam Praetorio , in personam servilem nulla ex contractu cadit obligatio, Lin pers nam M. f. de Reg. juris: at filiifamilias quamvis in patris potestate si ni, tam iuris civilis, quam Praetorii habent communionem, liberi homines sunt;& ideo ex omnibus causis tamquam patresfain. obligantur, l. 39 filius m. f de oblig. ct act. Extraneis civiliter i parentibus autem, propter vinculam potestatis, naturaliter tantum,l. 38. frater a fratre ,f. de condire indebili.
g. VII. Mutum neque stipulari neque promittere posse, i palam est. quod & in surdo receptum est; quia & is, qui stipulatur, Verba promittentis, de is, qui promittit, verba stipulantis audire deber. Vnde apparet non de eo nos loqui, qui tardius exaudit: sed de eo qui omninb non audit. g. VIII. Furiosus nullum negotium gerere potest : quia non intellegit 'uae agit. g. I X. Pupillus ' omne negotium recte gerit .QVt tam - , Ibsicubi tutoris auctoritas necessaria sit, adhibcatur tutor: Vetur ἡδναν Disitigod by Gorale
438쪽
C A Ρ. XIX. De inutilibus uiationibus. 343
si ipse obligetur. nam alium sibi obligare etiam sine tutoris auctoritate potest.' ' P v xx vs J Vt stipulatio jure valeat, non tantum desideratur ut is qui stipulatur intelligat quid loquatur ; sed etiam quid agat. Et ideo furiosus non potest utiliter stipulari; quia non intelligit quae agit, ut dicitur in g. furissus. Qua de causa dicendum esset pupillum infanti proximum, quamvis fari possit, & verba intelligat, non posse utiliter stipulari; quia nullum illius animi judicium est, & nihil pene a surioso distat, g. praeterea, supra , quo . non est perimus fac. testam. Illorum ia-men favor hoc extorsit, ut possint utiliter stipulari; quod benignior interpretatio propter eorum utilitatem induxit, dummodo intelligant quid loquantur.
β. X. Sed quod diximus de pupillis, utique de iis verum est, qui jam
aliquem intellectum habent. nam infans qui infanti proximus est, non multum a furioso distanti quia hujus aetatis pupilli nullum habent intellectum sed in proximis infanti propter utilitatem corum benignior juris intcrpretatio facta est, ut idem luris habeant quod pubertati proximi. Sed qui in potcstate parentis cst impubes, nec auctore quidem patre obligatur. g. XI. Si impossibilis conditio obligationibus adiciatur, Ex PAEuμι nihil valet stipulatio. Impossibilis autem conditio habetur, cui natura impedimento est, quo minus cxistat: veluti si quis ita oblis. dixerit: Si digito caelum attingero, dare spondes 3 At si ita sti-Puletur, Si digito caelum non attingero, dare spondesὶ pure racta obligatio intellegitur: ideoque statim petere potest.
g. XII. Item verborum obligatio inter absentes conccpta, inutilis est. Sed quum hoc materiam litium contentiosis hominibus praestabat, forte post tempus tales allegationes opponentibus , & non praesentes esse, vcl se, vel advcrsarios suos contendentibus, ideo nostra constitutio propter celeritarum dirimendarum litium introducta est , quam ad Caesarienses φ advocatos scripsimus: per quam disposuimus, tales scri-Pturas, quae praesto esse partes indicant, omnimodo osse credendas: nisi apsc, qui talibus utitur improbis allegationibus, manifestissimis proba tionibus, vel per scripturam vcl pcr testes idoneos adprobaverit, in ipso toto die, quo conficiebatur instrumentum , sese vel advcrsarium suum in aliis locis esse.
CasARI His Q A D voc A To s J Hae e constitutio non ad advocatos qui erant in Caesarea Metropoli, sed ad Iohannem Praesectum Praetorio Oriciatis, de Lilyrici missa est, ex l. I . optimum, Cod. de contrah. ct commisi. stipulat. Sed quia nus Iaest a Iustiniano ad interrogata advocatorum, ut dirimeretur quaestio quae frequenter in judiciis versabatur, dicitur ad advocatos scripta. Solebant nimirum haec respon-la ad Praesectiim Praetorio qui erat per Orientem mitti ; ut is deinde nota omnibias faceret, f. a. versic. at ex contrario, sUra, quib. alien . licet vel non.
. XIII. Post mortem suam dari sibi nemo stipulari poterat : non
439쪽
3 6 INSTIT. D. IVS ΤIN. LIB. III.
magis, quam post ejus mortem, a quo stipulabatur. Ac nec is, qui uinalicujus potestate est, post mortem ejus stipulari poterat: quia patris vel domini voce loqui videtur. Sed & siquis ita stipulctur, Pridie quam moriar, vel, Pridie quam morieris, darit inutilis erat stipulatio. Sed quum
ut ita dictum est)ex consensu contrahentium stipulationes valent: placuit nobis etiam in hunc juris articulum necessariam inducere emendationem : ut si ve post mortem, sive pridie, quam morietur stipulator, sive promissor stipulatio concepta est, valeat stipulatio.
Ae NEc is, Qui J Dubitari poterat ex eo quod dicitur in g. item postmoν-tem, possie conferri utiliter stipulationem in mortem alterius. Sed ratio differentiae manifesta; potest enim contingere ut utroque , & promissiore, & stipulatore vivente, tertius ille alter moriatur: quod dici in hoc catu propter vinculum pol statis nequit; filius enim non est alter a patre, sed eadem persona.
g. X I V. Item si quis ita stipulatus erat, si navis ex Asia venerit, hodie dare spondes inutilis erat stipulatio, quia praepostero concepta est. Sed quum Leo inclytae recordationis, in dotibus cam dem stipulationem, quae praepostera nuncupatur, non esse reiciendam existimavit; nobis placuit δc huic perfectum robur accommodare, ut non solum in dotibus, sed etiam in omnibus valeat hujusmodi conceptio stipulationis. g. XU. Ita autem concepta stipulatio, veluti si Titius dicat, Quum moriar dare spondes 3 vel: Quum morieris, ut apud veteres utilis erat, M
g. X VI. Item post mortem alterius recte stipulamur. g. XVII. Si scriptum in instrumento fuerit, promisisse ali--P vis quem: perinde habetur atque si interrogatione praecedente ris , in ' responsum sit. g. XVIII. Quotiens plures res h una stipulatione Comprehendumtur, si quidem promissor simpliciter rc spondeat, dare spondeo, propter Omnes tenctur. Si vero unam ex his, vel quasdam daturum se responderit: obligatio in iis pro quibus spopon/erit, contrahitur. EX pluribus enim stipulationibus una, vel quaedam videntur esse perfectae r singulas enim res stipulari, & ad singulas respondere debemus.' in o Tits p tivngs REs J Pluribus rebus in stipulationem deductis, plures esse stipulationes constat satis ex eo, qudd una ex illis potest esse perfecta, alia imperfecta. Quod tamen dici non possiet fi una tantum esset stipulatio, quae per
fecta esse non posset, nisi interrogationi responsio congrueret, S. Praeterea ,supra, hoc
tis. quod non fieret, si quaedam in respondendo promissior omisisset, quae fulment m
interrogatione comprehensa: plures igitur esse stipulationes certum est, L quod diacitur S6. l. 29. scire. . quamvis f. deve . oblig. Nec obstat quod dicitur ind. l. 29. g.
'pulationem, unam esse stipulationem, siquis familiam, supellectilem, lecticarios , quadrigam, & servos stipuletur; quo casu plures res omnino separatas in stipulationem deduci certum est. Nec quod in I. s. si chom,f. de leg. 3. dici cur, choro, aut
440쪽
C A p. XIX. De inutilibus stipulationibus. 3
familia legatis, perinde esse quasi singuli homines legati essent; quibus verbis signi fieatur plura eme legata. Respondeo enim nihil prohibere quominus idem diei pos sit unum,& plura, diversarati ope: unum obligatione, & iure; plura divisione capitum. Sic stipulationem legatorum unam esse Vlpianus alerit in d. f. stipulationὸm. quamvis plura corpora sint, vel plura legatai quia in eo singulae res, vel sin stula
legata non exprimuntur, vel unquam inveniuntur expressa a contrahentibus. Qua ratione cum acervum pecuniae quis stipulatur, non tot sunt stipulationes quot cor
pora nummorum, sed una stipulatio est; nam per singulos denarios singulas esse stipulationes absurdum esset, ut docet Vlpianus in d. f. quamvis st. de verb. Mig.
g. XIX. Alteri stipulari 't ut supra dictum cst) nemo po- Ex d. ιμ-tcst. Inventae sunt enim hujusmodi obligationes ad hoc, ut a unusquisque sibi adquirat quod sua interest: ceterum Vt alii de- m.4. obri. tur, nihil interest stipulatoris. Plane si quis vclit hoc facere poenam stipulari convenici, ut nisi ita factum si, ut comprehensum est, committatur poenae stipulatio etiam ei cujus nihil interest. Poenam cnim quum stipulatur quis, non illud inspicitur , quid intcrsit ejus, sed quae sit quantitas in conditione sti putationis. Ergo si quis stipuletur Titio dari nihil agit. sed si addiderit poenam, Nisi dederis, tot aureos dare spondes tunc committitur stipulatio.
ALTERI s TipvLAR IJ Alteri stipulari neminem posse regulariter dicitur , quod de absente intelligit D. Cujac. ex l. 3. si cum, C. de contrah. oe committ. stipulat. Sc l. 3. C. de inutilib. stipulat. unae ex diverso admittit, alteri praesenti non inutiliter nos stipulari; quam lententiam nititur confirmare in Parat. Cod. de inmisib. stipui. ex L si dictam. g. sipraesente ,sf. de evictionib. & I. 79. siprocuratori,f. deverb. oblig. in qua utilis actio acquiritur domino praesenti, in cujus persona a procuratore concepta stipulatio est; quia ipse praesumitur stipulatus: quae praesumptio in absente
locum habere non potest , quia nat ui ae repugnat, praesumptionem autem juris naturae convenire oportet. Sed cum Praedictae leges non de extraneo, sed de procuratore loquantur, non temerE haec sententia videtur admittenda; cum inter extraneum , & procuratorem diversitatis ratio sit manifesta. Nam procuratoris interest negotium domini utiliter geri; cum ipse teneatur actione mandati, quod de extra Deo dici nequit: de ideo melius & tutius videtur, generaliter hanc regulam accipere, tam in praesente, quam in absente.
g. XX. Sed & si quis stipuletur alii, quum ejus interesset, Ex - ιμ- placuit stipulationem valere. Nam si is qui pupilli tutelam ad- ς ι
ministrare coeperat , cessit administratione contutori suo, 6c verb. obit.
stipulatus cst rem pupilli salvam fore i quoniam interest stipulatoris fieri, quod stipulatus est, quum obligatus futurus esset pupillo, si male gesserit, tenet obligatio. Ergo & si quis procu - . xatori suo dari stipulatus sit, stipulatio vires habebit. Et si creditori dari stipulatus sit, quod sua interest, ne forte vel poena Diuitired by Corale