장음표시 사용
451쪽
318 INSTIT. D. IvST IN. LIB. III.
agris militibus assignatis, certam pecuniam numerasse municipiis: in nobilissimo
illo antiquitatis monumento, quod nobis conservavit vetus lapis Ancyranus, minus tamen hoc loco, quod dolendum, integer. AGRI s. Q U O S. IN. CONsULA
PII S. PA ERTIVM. CIRCITER. s Ex GENsI M. Hoc igitur tristi Minopinato casu publicato fundo vendito, respondet Africanus venditorem in id tenerI tantum, vi pretium restituat, non id quod interest. Cujus responsi ratio haec videtur elegans; quia superveniens Principis constitutio, qua agri publicantur,
rescindere videtur contractum.
Hunc autem esse effectum novae legis, in Republica supervenientis ex insperata, & inopinata causa, docet elefans species a Labeone tractata in ι. bona fides, j. daact. empti . si emptor pretium debere desiisset beneficio legis novarum tabularum, quae nempe aes alienum debitoribus remittebat, ut ex Salustio, Caesare, Seneca, Quintiliano , Curio Fortunatiano notissimum est. Hoc enim casu, si sequamur strictam regulam juris, venditor rem tradere tenetur, etiam non oblato pretio, quod beneficio legis emptor non debet: vel re tradita, non poterit venditor rem petere; quia obstat exceptio rei venditae & traditae. Sed ne sequatur haec iniquitas, ut pretium, & rem venditor amittat ex hoc inopinato casu; perinde esse Labeo ait, ac si res neque vendita, neque tradita fuisset. Rem ergo Venditor non cogitur tradere; vel rem traditam vindicare potest, hac nova lege rescisso veluti contractu, & rebus omnibus in integrum restitum: vel, ut Butolus ait in d. lege, liberato uno de contra hentibus ex disspositione legati, alter esses,aliter non tenemr. Et rectissime Baldus hunc casum, qui ex lege contingit in d. l. vlt. C. de Peric. ct commodo rei vendita, separat,& distinguit ab interitu rei, & speciei; hic enim naturaliter plerumque contingit,& certis iuris regulis definitus est; ille vero pendet ex insperato, & inopinato casu, quo plerumque privatorum negotia,& commoda turbantur, & regulae juris insuper habentur. M. Tullius pro Roscio. Tum enim Propter reipIιblica. casum, omnium pustiones erant incerta.
In quaestione ergo proposita, quemadmodum in specie d. l. bona fides, venditor amitteret rem, & pretium ; nisi cum Labeone dicamus, publicam legem supervenientem rescindere omnino contractum. Sic in d. l. si fundus, venditor praestare teneretur id quod interest; nisi praeceptum publicationis,cusus necessitate venditor amittit fundum, rescinderet contractum, quo casu pretium tantumrestituit. Ideinisque contingit, si necessitate judicii communi di vidundo victus in licitatione venditor, amittar partem fundi quem vendiderat, I. . f. vlt. f. communi divid. His enim omnibus casibus aequum est damno non mulctari venditorem,& viceversa empto
Differentia tamen quaedam est custodienda inter legem novarum tabularum, &praceptum publicationis: si enim publicatus sit funduspost traditionem, ut in AE tractus Ti:ius, contractus non rescinditur; quia, ut ait, futuros casus evictionis venditor non praestat: qui tamen hunc casum quodammodo praestat ante traditionem ; quia pretium resti tuit. V trumque optima ratione fit; qui a hanc injuriam publicationis penes eum manere aequum est, cui facta est, se per imprudentiam ,f. de evictionib. I. exceptione,f. de Mejudsorib. ante traditionem venditori domino, & posistori injuria fit; post traditionem vero emptori. At contra ex lege novarum tabularum, etiam post tradicionem rescinditur contractus; quia cum damno venditoris
452쪽
C A P. XXIII. De emptione γ venditione. J II
Iucrum consequitur emptor, beneficio novae legis. ei, ut dicam explicatius, publicatio damnum tantum infligit possessori, nemini verb lucrum defert: lex novarum tabularum ex damno dato venditori, lucrum desert emptori; quod bona fides non patitur, ut Labeo ait: & ideo etiam post traditionem lex novarum tabularum con tractum omnino rescindit; clim hoc nempe essicit, ut ex vendito pretium emptor debere desinat. Et haee est sersitan harum omnium legum, quae ad hanc juris regulam pertinent, non contemnenda interpretatio. Sed ad d. l. lectos, hoc addendum est, ἐκ hoc eleganter tentari posse, hunc casum imputandum esse venditori; quia praeter rationem 1 me allatam, videtur AEdilis ex ossicio fregisse lectos venditos: cujus quoque munus fuit impedire, ne quis malas merces venderet. inutus in Rudente:
λuamvis fastidiosus caedilis est.
Si qua improba sunt merces Iactat omnes.
Eodemque jure ex l. eos , f. de decurionis. constat eos, qui utensilia negotiabantur,
ab AEdilibus flagellis caedi solitos.' ' QVvM AvTEM EMPTIO J Hane regulam, persecta venditione pericultam ad emptorem pertinere, quamvis rei dominus non sit, ex summo jure esse do-cCt D. Cujac. tract. . ad Africanum, & ad i. 33. si fundus, is locati: qud loci aliud Gadere aequitatem, pluribus rationibus nititur probare, & confirmare. Quod tamen temere non est admittendum, contra manifestam Iustiniani mentem in hoe f. Praesertim, cum in Praefatione hujus operis profiteatur se tradere in his libris ea, quae in ipsis rerum obtinent argumentis: id est maxime rata, aequitati consentanea, re usu recepta; ut pluribus D. Maranus hujus Academiae quondam Antecessor meritissimus docet, in Parat. de peris. re commodo rei vendita, j.
g. IV. Emptio tam sub conditione F quam pure contrahi potest. Sub conditione, veluti , si Stichus intra certum diem tibi placuerit, erit tibi
emptus aureis tot. EMPTIO TAM viva eo uni Tio NE J Quod dicitur in hoc f. emptionem sub hac conditione conceptam vires habere, Si Stichus intra certum diem tibi placuerit, erit tibi emptus aureos totὲ infirmare omnino videtur quod traditur in I. r. .ac venditio . f. hoe fit. & l. I . Cod. eodem, non posse conferri in arbitrium emptoris an sit obstrictus , & ideo nullam esse conditionem sic conceptam, si volueris, erit tibi emptas. Sed inter has clausulas maxima est differentia; haec enim si volueris . omnino emptionem consert in arbitrium emptoris, & ideo emptionem infirmat: alia Vero non, sed adjectio diei haec , si intra certum diem placuerit, facit ut non tam ipsa Oblitatio , quam tempus obligationis collatum videatur in arbitrium emptoris;
g. V. Loca sacra vel religiosa, item publica, veluti forum, basilicam, frustra quis sciens emit, quae tamen si pro profanis, vel privatis deceptus a venditore emerit, habebit actionem ex empto, quod non habere ei liceat, Vt consequatur, quod sua intercst deceptum non esse. Idem juris est, si hominem liberum pro servo emerit.
453쪽
C A p. X XIV. De locatione re conductione. 361no arbitrio merces permissa fuerit. Qua de causa si fulloni polienda cu
randave, aut sarcinatori sarcienda vestimenta quis dederit, nulla statim mercede constituta, sed postea tantum daturus, quantum inter eos convenerit : non proprie locatio & conductio contrahi intellegitur, sed eo nomine amo praescriptis verbis datur. g. II. Praeterea sicut Vulgb quaerebatur, an permutatis rebus emptio Sc venditio contrahitur, ita quaeri solebat de loc tione & conductione, si forte rem aliquam tibi utendam sive fruendam quis dederit, & invicem a te aliam rem utendam sive
frucndam acceperit. Et placuit non esse locationem & condu- Ei Vl'. Lctionem, sed proprium genus este contractus, veluti si quum si x virum bovem quis haberet, dc vicinus ejus unum, placuerit in- ρ πώ
ter eos , ut per denos dies inVicem boves commodarent, ut opus facerent, & apud alterum bos periit: neque locati, ne- qtae conducti, neque commodati competit actio: quia non fuit gratuitum commodatum, verum praescriptis verbis agendum
est . PRAE sc RipTIs VERBIS AGENDUM EST J Actio praescriptis verbis datur in contractibus innominatis, qui proxime Rccedunt ad contractus nominaiatos: a prudentibus composita ad ejus exemplum & similitudinem, quae ex contractu nominato ptodita est, quae eleganter dicitur ab Harmenopulo actio praescriptarum conventionum; quia ex conventionibus tantsim datur, quae alio nomine non vocantur, similes tamen sunt civilibus proprium & speciale nomen habenti bus. Ut apparet ex specie hujus g. in his qui bovem invicem commodarunt: in qua cessante actione commodati, & deficiente actione locati conducti, citin neque locatio, neque commodatum sit, quod inter eos actum est; recurrendum necessario ad actionem praeseriptis verbis , quae quod nomine proprio exprimere negotium non potest, id rei gestae enarratione declarat, citra sormulae solemnitatem ullam,
l. 6. cum mota. Cod. de transtitionib.
S. III. Adeo autem' aliquam familiaritatem inter se habere videntur emptio dc venditio, item locatio & conductio : ut in quibusdam causis quaeri soleat, utrum emptio & venditio Contrahatur, an locatio & conductio. ut ecce de praediis, quae perpetuo quibusdam fruenda traduntur, id est, ut quamdiu pensio sive reditus pro his domino praestatur, neque ipsi conductori, neque hercdi ejus, cuive conductor heresve ejus id
praedium vendiderit, aut donaverit, aut dotis nomine dederit, aliove quoquo modo alienaverit, auferre liceat. Sed talis contractus quia inter veteres dubitabatur, & a quibusdam locatio, aequibusdam venditio existimabatur: lex Zenoniana lata est, quae emphyleuscos contractus propriam statuit natu-zam, neque ad locationem, neque ad venditionem inclinan-
454쪽
36ι INSTIT. D. Ius T IN. LIB. III.
tem, sed suis pactionibus fulciendam: de si quidem aliquid pactum sue
rit , hoc ita obtinere, ac si natura talis esset Contractus. sin autem nihil de periculo rei fuerit pactum: tunc si quidem totius rei interitus ac D strit, ad dominum super hoc redundare periculum: sin particularis, ad emphyleuticarium hujusmodi damnum Venire: quo jure utimur.
ADEO A v MJ Haec verba Cati esse constat ex L 1. f. hoc tit. cadenaque se ma idem Caius scripsit in Li'. 9 1 o. f.de action. emti, veteres in emptione & venditione appellationibus promiscue vii , id estor in locatione ct conductione, ut legendum esse docuit D. Cujac. lib. s. Obs cap. Is . hoc sensu: veteres locationem vocasse venditionem, & in conductione, & locatione promiscuε uti solitos venditionis, & cmptionis appellationibus, quod multis auctoritatibus confirmat. Idemque a Graecis observatum reperio, ut nominatim Scholiastes Demosthenis Vlpianus notat ineratione adversus Timocratem, conductores vectigalium vocati emptores, quamvis proprie emptores non sint; Nemo enim, inquit, publica vectigalia emere selet: ut valde notatu dignum sit, quod & D. Cujac. observat, haec verba Caium scripsisse in edicto Plaetoris, de publicanis & redemptoribus vectigalium ex professo agentem.
Merith intcm locationi perpetuae certorum fundorum, venditionis quoque ΠΟ-men datum fuit; quia negare non possumus esse meram alienationem, ex qua nominatim fundus locatus acquiri dicitur in l. a. g. habere, is ne quid in loco publico. Scin l. in omnibus rebus f s.f. de Oblig. est in. ex conductione dominium transire dicitur: hi enim duo loci de perpetua locatione accipiendi sunt. Quae tamen sententia ab omnibus non fuit admissa: quidam enim censebant locationem conductionem esse, non venditionem; ut Iustin. hoc loco docet: ideoque, dubitationis tollendae causa, plerumque utrumque addere solebant ; quo sensu Hyginus dixit in lib. de limitib. constituendis: Pradia quasφ fueram ex assignatione militibus facta vendumtur, locanturque, ita ut in vectigalibus est consuetudo: dc alio loco , Vendiderunt. inquit, praedia, aut locaverunt: ut non malE Festus scripsisse videatur, Lacum lucrinum in vectigalibus publicis primum locari emendum, boni ominis gratia. Sic enim illum locum legendum esse existimo, ubi vulgo scriptum est, primus locatar eruendus, pro emendur, sine ullo sensu.
g. I V. Item quaeritur si cum aurifice Titius convenerit, Vtis ex auro suo certi ponderis ccrtaeque formae anulos ci faceret, Ita, dc acciperci, verbi gratia , aureos decem , Vtrum emptio dc venditio, an locatio & conductio contrahi videtur ρ Cassius ait materiae quidem emptionem 3c Venditionem contrahi, operae autem locationcm S conductionem. Sed placuit tantum emptionem 3c venditionem contrahi. Quod si suum aurum Titius dederit, mercede pro opera constituta: dubium non est, quin locatio 3c conductio sit. g. V. Conductor omnia secundum legem conductionis fa- Ex aviti L
Gre dcbet: de si quid in lege praetermissum fuerit, id ex bono
de aequo debet praestare. Qui pro usu aut vestimentorum, aut argenti, aut jumenti, mercedem aut dedit, aut promisit: ab
co custodia talis desideratur, qualcm diligentissimus pater ocrate
455쪽
familias suis rebus exhibet: quam spraestiterit,&aliquo casu eam rem
amiserit, de restituenda ea re non tenebitur.' DILIGENT IssIMVs I A TE RE A M. J Hoc ergo casu levissimam eulpam praestare tenetur: placet enim valde Martini sententia, harum rerum quae facit. interverti possunt locationem, separandam esse a locatione fundi, vel aedium.
g. VI. Mortuo conductore intra tempora conductionis, heres ejus codem jure in conductione succedit
HERas Exus J Recth excipit Accursius casum I. si domina, C. de UufrusLsi locatione constitutus sit viasfructus; vel, ut interpretes loquuntur, si formalis ususfructus locatus sit a proprietatis domino, & conductor fructuarius sit: quo casu non soldm formalis ususfructus locatione, puta, constitutus, & separatus a proprietate , morte fructuarii, ejusdemque conductoris redit ad dominum ; sed etiam omnis causa utendi fruendi, quam heres saltem ex locatione, quae ad heredem regulariter transire solet, etiam extincto usu fructu sibi vindicare tentabat.
Soci ετ ATEM coire solemus aut totorum honorum, Ex Ulp. I. s. quam Graeci specialiter κοDουραξίου appellant : aut unius ρ' alicujus negotiationis veluti mancipiorum emendorum Uen- , dendorumque , aut olei, Vini, frumenti, emendi vendendique
AOcvrvs NE GOT I ATION Is J Hanc societatem Mi. πέανυς -- cat Harpocration in veteri Lexico, & Theoph. noster. Et ad eam pertinet vexata species ι. cum societas , f. hoe titi ubi cum ait, ad emendam, supple, ut hoc loco , ct A vendenda m, or lucram ex negotiatione faciendum; ut in epistola D. Iacobi, e. 4. Ibiis mus in iliam civitatem, ct faciemus ibi qκidem annum, ct mercabimuri ct lucrum fari mus. Optatus Mileuitanus lib. q. adversus Parmenianum , Comparasti merces, peregria natus es, egisti nundinas lucri causa, quod emeras vendidisti. Acidita autem proponitur huic societati mercaturae, vel negotiationis haec conventio , v v unus ex reliquis
sociis nundinas, id est epulas, piis alet, eosque a negotio dimitteret; se enim habet Florentina lectio Ad quam primo quaeritur, quid nundinatum nomine intelligatur Secundo, quare nundinas epulas esse dicat Tertio, quid sit i negotio dimittere socios quae omnia si intelligamus, faecilior erit aditus ad speciem d. Legis, de qua non constat Inter viros doctos; praeminiiss. Cujacio ingenu Eptofitente, se vexum obscuri responsi sensum nainquam liquido assecutum fuisse, lib. 4. Obs cap. IV. Et sane quod tentat de actione ex vendito danda, non reliquis sociis adversus socium , sed iis qui merces sociis , ut ait, vendiderunt, stare non potest: quia plus. qua in manifestum est ex verbis Vlpiani, de nundinis adversus socium, di actione pro socio, & actione ex vendito socios agere posse: Quia ergo quaestio est longὸ di Ducitis, in re dubia sententiam meam proferam sespe a manu.
456쪽
Nundinas hoc loco esse existimo , certam pecuniae praestationem in venditionibus a mercatoribus praestari solitam; nam ut ex parte venditoris mantissae nomine praestitum fuisse aliquid praeter mercem venditam, tamquam additamentum quoddam , ex notissimo Festi soco, & doctissimis Scaligeri notis intelligimus: i ta quoque
nundinarum nomine, praeter pretium conventum, aliquid venditori emptor dare solebat. Ad quem morem respicere videtur Plinius lib. 29. cap. I. magni operis, MC- dicorum qui, ut eleganter ait, animas nostras negotiantur, inauditam avaritiam subsannans. Ne avaritiam quidem, inquit , arguam , rapacesique nundinas pendentibus fatis, dolorum indicaturam, ae mortis aream. Ubi quis non videt tria notari in
venditionibus plerumque usurpata 3 nundinas, id est pecuniam quae praestatur nundinarum nomine i pretium, de arrae dationem : indicaturam enim pretium esse, vel pretii conventionem illo Plinii loco certissimum est, ut apud Plautum, Tua merx est , tua est indieatis.
De his autem nundinis elegans est, & insgnis hic Sidonii Apollinatis locus epist. 7.
lib. s. Miseunt, qui invident tunicatis otia , stipendia paludatis, viatica veredariis. me catoribus nundinas , munuscula Iegatis, portoria quadruplatoribus. & nominatim venditores has nundinas accepisse colligo ex his D. Ambrosii verbis lib. s. in Evangelium D. Luca, cap. I9. Venditores quoque, inquit, ovium ct boum eos puto, qui de labore alieno , vel simplici te, foedi auctionatores quasdam nundinas aucupantur. ex quibus
forsitan intelligemus, quid nundinarum nomine in hac lege intelligatur. Sed negotium meri id facessit quod sequitur,lias nundinas dictas fuisse epulas, quod
sic expedio. In nundinis, & solemnibus conventibus, ad communes epulas veteres convenire solebant, ut Aristides nominatim ait in Umita. Fuerunt ergo initio epulae verae ; & hoc nomen vulgb inter mercatores retinebant eadem forma, qua sportulas hodie dicimus praestationes pecuniae, quae judicibus,& exactoribus dantur: quarum origo prima fuit ex cama in panariolos vel sportellas conjecta, ut fideliter D. Cujac. docuit in Paratis. C. fit. de θον ulla. Et hodie in idiotismo nostro dicimus, Ies epices, quae olim fuerint species certae, pro xeniis, & munusculis judi cibus datae. Et ita Plinius lib. Io. epist. Decutiones pro introitu solitos coenam sol-
Vcre, Vel loco camae pecuniam certam, Solent, inquit, totam bulen vocare, ves duos
denarios singulis dare. Quod & nominatim in venditionibus ex vetusto Hispano turn jure usurpatum fuisse , scribit vetus legum Hispanarum interpres, apud Hieronymum Blancam in lib. rerum Area nossium: In venditionibus , inquit, antiquum jus erat, ut emptor in signum a epta possessionis prandium aliquod venditori praeberet . vel depactam pro eo pecuniae quantitatem. Quod cum aliis multis, ex veteribus Roma norum moribus H: spanos observasse non dubito ; ideoque Vlpianum dixisse nundinas communi & trito mercatorum vocabulo epulas dictas thiasse. Has autem cum unus ex sociis, reliquis praestare telicatur ex conventione, dic harum nundinarum praestationem argumentum esse contractae praeter societatem
inter socios venditionis; ut de arris scriptum est , in g. i. supra , de emptione stvendit. & in I. quod saepe , f. eo . tit. & socium nundinas praestare tamquam emptorem , reliquis sociis tamquam venditoribus: quod haurio ex praecedentibus verbis , Eosique a negotio dimitteret, id est solus hanc negotiationem tractaret, & exerceret, & ab ea socios dimitteret; data tamen certa pecuniae quantitate veluti pro si retio partium, quas reliqui socii in societate habent :& praeterea, ut fieri asso- et, nundinarum , vel epularum nomine aliquid praestare teneretur. Quo conventionis genere non solum societas, sed etiam venditio contracta int elligitur ;vζ m-
457쪽
datum , 8c venditio, in I. qui negaria, g. r.F. mandati Iocatio, & venditio, ex senten. tia Cassii rin s. item queritur, supra .rit. nox. nee enim novum est duplicem in eodem negotio intervenire contractum. Idebque hoc casu cum socius has nundinas solvere detrectaret, respondet Vlp. adversus eum ,& pro socio, quia nepotium a societate coepit ;&ex conventione addita societati, qua partes suas huic socio reliqui
vendidisse videntur, ex vendito agi posse. Iisdemque actionibus socii petere possunt pecuniam, quam pro pretio partium, quas in societate habent, cliximus esse praestandam; de qua nulla erat dubitatio, socio hac in parte bonam fidem admittente, sed de nundinarum extraordinaria priestatione negotium faciente. Nec male ex his verbis, Eosque a negotio dimitteret, colligo socium solum in negotio remansisse, eumdemque certo pretio comparasse partes, quas in societate reliqui socii habent;
Cum eos dimittere teneatur, data, ut dixi, certa pecuniae quantitate: quod eadem
forma eleganter dictum videtur, qua passiim in his libris legimus dimitti debitores a creditoribus, soluta debita pecunia.
g. I. Et quidem si nihil de partibus lucri 3c damni nominatim convenerit , aequales scilicet partes & in lucro & in damno spectantur. Qubd si expressae fuerint partes: hae servari debent. Nec enim unquam dubium fuit, quin valeat conventio, si duo inter se pacti sunt, ut ad unum quidem duae partes & lucri damni pertineant: ad alium tertia. g. II. De illa sane conventione quaesitum est, si Titius &Seius inter se pacti sunt, ut ad Titium lucri duae partes perti-
neant, damni tertia: ad Scium duae partes damni, lucri tertia: an rata debeat haberi conventio Quintus Mucius contra naturam societatis talem pactionem esse existimavit, & ob id non esse ratam habendam. Servius Sulpitius, cujus sententia praevaluit, contra sensit : quia saepe quorumdam ita pretiosa est opera in societate, ut eos justum sit conditione meliore in societatem admitti. Nam &ita coiri posse societatem non dubitatur, ut alter pecuniam conferat, alter non conferat ,& tamen lucrum inter eos commune sit: quia saepe opcra alicujus
Pro pecunia valet. Et adeo contra Quinti Mucii sententiam obtinuit, ut illud quoque constiterit posse convenire, ut quis lucri partem ferat,ae damno non teneatur: quod & ipsum Ser-Vius convenienter fieri existimavit. Quod tamen ita intellegi oportet, ut si in aliqua re lucrum, in aliqua damnum allatum
sit: compensatione facta, solum quod superest, intellogatur
Iucri esse. QVINTvs Mucius coNTRA MATvRAM J Maximὶ observanda
est haec ratio: regulariter enim pactiones contra naturam contractus nullius sunt momenti, qua ratione docuit supri Iustin. in s. poena autem, de legatis, legatum poenae nomine relictum non habuisse vires; quia hoc erat contra naturam legati, ut Poena honori inesset, ut docet Theophilus, d. loca: legata enim amore, & bene-
Volantia legatarii potius, quam odio heredis, de illius coercendi gratia relinqui
458쪽
366 INSTIT. D. IVsT IN. LIB. III.
debent. Eadem de causa infirmabatur pactum precario appositum, ne liceret ante certum tempus revocare, I. n. cum precario, fide precario: de pactum ne liceret pignus distrahere, ι. 7. s ereditor, g. iae. F. de distras . pim. In societate tamen haec rario non est recepta, & praevaluit contraria Servii Sulpitii ratio; quia saepe quorumdam ita pretiosa eth opera in societate, ut eos justum sit conditione meliore in socie
g. III. Illud expeditum est, si in una causa pars fuerit expressa: veluti in solo lucro, vel in solo damno, in altera vero omissa: in eo quoque quod
praetermissum est, eamdem partem servari. g. I V. Manet autem societas eo usque donec in eodem consensu perseveraverint. At quam aliquis renunciaverit societati solvitur societas. Sed plane si quis callide in hoc renunciaverit societati, ut obveniens ali quod lucrum solus habeat: veluti si totorum bonorum socius, quum ab aliquo heres esset relictus, in hoc renunciaverit societati, ut hereditatem solus lucrifaceret, cogitur hoc lucrum communicare. Si quid vero aliud lucrifaciat quod non captaverit, ad ipsum solum pertinet. Ei vero cui renunciatum est, quidquid omnino post renunciatam cictarema uia
vitur societas , I. 4.3 I. F. hoetis. si tempestive fiat, sine ulla calliditate, de fraude; taedio, puta, damno sit, vel injuriosae societatis; vel ex alia justa causa, ut in ι. I .
I his. f. hoc tis. Sic enim veteres more majorum solemniter amicitiae renuntiare solebant, ut ex Suetonio in Caligula, de ex Corn. Tacito lis. a. Anmil. notissimum est.
Omnis autem societas ex amicitia originem sumpsit, Sc jus quodammodo fraternitatis in se habet, l. veram est,ss. Me tit. idem sere demandato dicitur, l. vlt. 3. Ut Τ. mandati, cui renuntiare tempestivh quoque licet, i. si mandavero, s. vlt. t. 27. S. Di mandatum, 1 eod. tis.
g. V. Solvitur adhuc secietas etiam morte cii: quia qui secietatem contrahit, certam per nam sibi elegit. sed S: si consensu pluriam secietas contracta sit: morte unius socii QI- serio. vitur, etsi plures supersint: nisi in coeunda secietate aliter
Convenerit . ' NISI IN COEUNDA soci ET A TE ALITER c o N v E N E R i T J Vt agilias intelligamus ea, quae a glossa hoc loco notantur de societate vectigalium, exi. adeo, dc l. verum, F. in heredemst. hoc tis. quarum sententia veteribus interpretibus incognita fuit : Videndus Cujac. lib. io. Obs cap. 11. iis tamen quae a viro magno adnotata sunt, hoc addendum esse existimo ; in hoc potissimiliti vel fata differentiam inter publicam societatem vectigalium, oc privatam; ut haec omnino morte socii solvas ut, dc in linguatur, nec ad heredem transire posti l : si enim novus consensus adhibeatur , ut in l. plani I .F. hoc tis. priori extincta, nova incipit societas, ut loquitur,. item si quis, hoc tis. Illa vero manet & post mortem, dc si adscitus sueritheres de- iuncti, facitas est sine ullo novo consensu ; quia & invitus cogi potest. Si verb non faerit adicitus, socius quidem non est; sed tamen inter superstites manet societas vectigalium, dc emolumentum societatas ad heredem pertinet. Quod non similitet
459쪽
in voluntaria societate observari ait d. g. in heredem: quamvis enim emolumentum ad illum pertineat, & commune sit, quod ex re communi postea quaesitum est, ut in principio d. f. & in L actione, S. 2. ct f. monte, f. eod. tit. solvitur tamen secietas privata inter superstites, ideoque recte voluntaria dicitur, quia nihil post mortem necessitatis habet. Societas verb publica necessaria est, quia remanet inter superstites etiam invitos; & quia invito heredi adscribi potest pars defuncti: quae videtur perspicua sententia d. l. adeo, ut quod ait, Sed ita demam, cte. sic exaudiamus: ut ita demum manente societate heres socius sit, si nominatim pars defuncti ad personam ejus adscripta sit, ut heredi quoqae, inquit, conferri oporteat; id est, ut in heredem transferri oporteat partem illam societatis, quam defunctus administrabat, ut in L locatio , g. Forii, F. de publiean. vectigal. or commiss. Est enim si oporteat, illo loco verbum per nate , quod frequentissimum suisse apud veteres Priscianus auctoritate Caecilii confirmat :&verbum hoc importare necessitatem nemo est qui nesciat, I. 3. g. eos, m de muneribus ct honorib. I. 39. s. vlt. Is de procurat. Hoc tamen ipsum Pomponius ait in d. l. adeo, ex causa esse aestimandum, utrumae quum sit retinere societatem , & adscribere partem defuncti heredi. Quamvis Emim hoc casu etiam post mortem maneat societas, nec ipse jure se luatur ; .lvi tamen potest ex justa causa, quae aestimanda erit arbitrio judicis. Si nulla autem justa causa sit ex qua societas solvi possit, si commode a superstitibus societas tractari potest, manet omnino societas; & tunc, si hoc aequum videatur, adscribitur portio desuncti, & socius est heres ejusdem societatis, perinde ac si persona mutata non
fuisset : vel non adscribitur portio, & heres socius non est; emolumentum ramen omne societatis, quam superstites tractant, ad eum pro portione pertinet. Hoc enim ita necessario fuit constituendum in necessaria societate, quae morte non solis vitur; nec manere potest nisi inter superstites: nisi sortε, ut hoc loco Iustin. ait, hoc initio in coeunda societate nominatim conventum sit; ut haec sit duplex differentia inter publicam, & privatam societatem. Haec enim non manet post mortem unius inter superstites, nisi nominatim hoc initio conventum sit: illa vero manet sine expressa ulla conventione. Haec etiam adscito herede defuncti morte solvitur; nova enim incipit societas, nec cogitur invitus suscipere societatem morte extinctam : illa vero morte socii aded non solvitur, ut ex placito sociorum heres defuncti cogi possit eamdem partem suscipere, quam defunctus tractabat; & vice versa heres socios cogere possit, nisi justa quaedam causa subsit, quae contrarium sua
Et observa interim diligenter quod ait d. f. in heredem, commune esse omne emolumentum secietatis robserva, inquam, quod ait societatis, quae nempe manet inter superstites; ad differentiam privatae societatis, quae post mortem omnino solvi tur : in hac enim non emolumentum societatis, quae eost mortem manere non potest ; sed emolumentum, quod ex re communi postea QrtE quaesitum est, commune esse dicitur d. l. actione, j. morte. Ex quibus omnibus, ni fallor, intelligimus quaere Vlp. dixerit, in d. F. heredem, Quod non similiter in voluntaria societate observatur: quibus verbis non videtur designare jus, quod ex variis sociorum conventionibus in contrahenda secietate varie immutati potest, ut D. Cujac. voluit; sed potius significare jus certum, quod semper & ubique in voluntaria, id est privata societate observatur ; de omnino differt a iure, quod in publica & necessaria, ratione & contemplatione publicae utilitatis receptum est. Di iligod by COOole
460쪽
368 INSTIT. D. IvST IN. LIB. III.
g. VI. Item si alicujus rei contracta societas sit, Sc finis ne- εν-gotio impositus est, finitur societas. δεδ 'r' g. VII. Publicatione quoque distrahi societatem, manife- Ex d. L M. stum est: scilicet si universa bona socii publicentur . nam quum
in ejus locum alius succedit, pro mortuo habetur. cio.
f. VIII. Item si quis ex sociis F mole debiti praegravatus bonis suis cesserit, S: ideo propter publica aut privata debita Jubstantia ejus Vaz-neat, solvitur societas: sed hoc casu si si adhuc consentiant in societatem,
nova videtur incipere societas.' 3 ITEM s I v. I s Ex s o C I i s J Qui bonis cessit, potest novam inire societ tem is enim pro mortuo non habetur, sicut ille qui maximam, aut mediam capitis diminutionem passus est. Imb infamiam bonotum distractionis evitat post legem Iuliam, quae flebile, dc miserabile cessionis beneficium introduxit, ut loquitur l. 8. Cod. qui bonis cedere possunt: dc potest ad pinguiorem sortunam pervenire qui cessit, j. vli. infra de actionib. Sao Moec AsvJ Haec verba, si Accursio fides, addita sunt propter publicationem , de qua in praecedenti L post quam ne earum quidem rerum, quas pbsthabuerit, heredem habere potest qui eam passus est, cum omnia publicentur,l. 2. deportati, Cod. de bonis proscript. Cui tamen sententiae videtur repugnare omnino, quod est in I. 11. S. is cujus bona , f. mandati, bonis publicatis, quidquid postea acquiritur non sequi fiscum. Quam pugnam ut sedare possit D. Cujacius in recitationibus suis, ad i. 3 1. Pauli ad edictum, asserit in L F. non agi de deportato ; sed de confiscato, integro, id est salvo statu, salva libertate, & civitate, sine capitis diaminutione: veluti relegato in insulam, qui testamenti factionem retinet, sicut re- .liqua jura, l. 7. cum ratio, g. vl .F. de bonis damnat. dc ideo quae post condemnationem acquirit, fiscum non sequuntur. Sed observandum est, & de deportato posse intelligi, si constituamus differentiam inter bona quae deportatus habuit tempore sententiae, de quae postea acquisivit : nam omnia quae habet sententiae tempore, fisco acquiruntur; at omnia quae postea acquirit fiscum non sequuntur : cum enim retineat is libertatem naturalem,& ea quae juris gentium sunt; potest emere & vendere, locare, conducere, permutare, foenus exercere, dc cetera similia, dc postea quaesita pignori dare , modo in fraudem fisci non faciat, qui ei mortuo successurus est, i. Is . deportatus, Τ. de interdict. or relegat. quae una est ex restitutis a D. Cujacio sub illo tit. Ex quibus sequitur, omnia pbst quaesita non acquiri fisco, cum ab eo alienata non sequantur fiscum; sed ea tantum quae habet tempore mortis, quae sine dubio publicantur, id est fisco acquiruntur post illius mortem, ut est in l. 1. Cod. de bonis proscrip. Et cum permissum sit ei dum vivit contractus juris gentium celebrare, consequenter dc societatem posse contrahere dicendum videtur, contra id quod
g. IX. Socius socio 7 virum eo nomine tantum teneatur Ex πλισα.
pro socio actione, si quid dolo commiserit, sicut is qui deponi eisi,
apud se passus est: an etiam culpae, id est, desidiae, atque ne- ρυμ N. gligentiae nomine quaesitum cst. praevaluit tamen etiam culpae nomine teneri eum. Culpa autem non ad exactillimam diligentiam