장음표시 사용
461쪽
C A p. X X VI. De mandato. 369
ientiam in communibus rebus adhibere socium, qualem suis rebus ad ibere solet. Nam qui parum diligentem socium sibi adsumit, de sequeri, hoc est, sibi imputare debet.
7 Socius socio J Duplex est societas, contracta, & sortuita, cum scilicet non eligimus, sed casu incidimus in socium; ex qua datur actio non pro socio , sed. familiae erciscundae, aut communi dividundo. In contractu de quo agitur in boea tuto, dubitatum fuit an socius socio teneretur culpae nomine nam quidam existimabant dolum tantum venire, aut latam culpam quae dolo comparatur , ut indeposito, quia videbatur par ratio : sibi enim debebat imputare qui parum diligentem socium sibi ascivisset, quemadmodum sibi imputat, qui parum diligenti amico rem custodiendam tradit, quod innuit Paulus in ι. 2 . heredes, f. non tantum ,Τ. D- mi ercise. At contraria sententia Celsi praevaluit, ut apparet ex bis f. in re enim propria potest quis esse negligens, in aliena non potest: res autem communis pro parte aliena est, ideoque in ea custodienda debet adhibere eam diligentiam, quam diligens paterfamilias solet adhibere; culpa enim levis est, si quis non facit quod a diligenti patresam. fieri potest, L 3 r. si putMor,ss. ad i. inquit. Oct. 22. si pignore, S. est. F. de pignerat. aft.
MANDATVM contrahitur quinque modis, sive sua tam Caio Lxum gratia aliquis tibi mandet, sive sua*tua, sive alie- Da tantum, sive sua Ss aliena, sive tua & aliena. At si tua tam tum gratia mandatum sit, supervacuum est, de ob id nulla obligatio, nec mandati inter vos actio nascitur. g. I. Mandantis tantum gratia intervenit mandatum: Ve- Ex d. l. a.
luti si quis tibi mandet, ut negotia ejus gereres, vel ut fundum ei emeres, vel ut pro eo sponderes. g. II. Tua & mandantis: veluti si mandet tibi Vt pe niam iἡὸi,
sub usuris credcres ei, qui in rem ipsius mutuaretur. aut si volente te agere cum eo ex fidejussoria causa, tibi mandet, ut Cum reo agas periculo mandantis: vel ut ipsius periculo stipuleris ab eo, quem tibi deIcget in id, quod tibi debuerat.
R Avet sI VOLENTE TE AGERE CIM xo J Iure quod obtinuit ante Nov. . liberum erat creditori agere, vel adversus reum principalem, vel adversus fide-
jutarem; sed electione unius, alterius obligatio consumebatur: quod jus quoque lablatum fuit a Iustiniano, I. generaliter, C. de sid6 orib. In hoc ergo casu, secundum jus antiquum, suum negotium gerit creditor; quia ex mandato redire potest ad fideiussorem, si solidum a debitore consequutus non sit :&rursus negotium gerit fi-dcμIsibris, ex cujus mandato agit cum reo principali, quia ita praesentis litas mole-ΑAa I
462쪽
stia liberatur Mejutat. Idemque contingit in casu sequenti, si a debitore debitoris
stipulatus sit creditor periculo debitoris. Hos autem duos casus tractat Paulus in L si mandavero, g. interdum, & I. si mandam, g. vlt. f. hoc tit. ubi plusquam manifestum eth male Florentinos habere , quamvis id mandatum ad rem tuam pertineat. Ceterum quod in priori casu Theoph. fingit, sine pignore fidejussionem faciam esse; mandatum vera cum pignore intervenisse, ut aliquid emolumenti si in mandato: non malὸ excogitatum videtur propter jus novum, quod, ut dixi, Iustin. induxit equia hodie & sine hoc mandato ad fidejussorem redire potest creditor; olim sine mandato non potuit: dc in hoc versabatur utilitas mandataerii creditoris, quod eruditissimh D. Cujae. observavit lib. 23 OUωρ. 2F. AvT si voLENTE TE AGE REJ Qua ratione versetur illius qui mandatum suscipit utilitas, non satis constat. Theophilus jus quo hodie utimur respiciens, tam nullam illius utilitatem videret, comminiscitur sine pignore fidejussionem factam fuisse,& mandatum cum pignore intervenisse; ut aliquod emolumentum sit
in mandato r qua tamen de re nullum in textu verbum, neque in I. 22. g. interdum,dcl. 4 . f. vlt. hoc tit. ex quibus desumpta est haec species. Sed utilitas ex jure antiquo repetenda; nam, ut docet Paulus M. 2. Sentem. tis. II. electo reo principali fideiussor liberabatur. Quod emendavit Iustinianus in I. vlt. Cod. de Mejusseri nec amplius poterat a creditore conveniri pristina actione; qui tamen actione mandati poterat pulsari, cum creditori mandaverat, ut suo periculo adversus principalem reum experiretur: in quo versari utilitatem ejus qui mandatum suscepit, nemo non
videt. Quod de similiter in specie quae sequitur obtinet, vide Cujac. lib. 23. Obs
g. III. Aliena autem causa intervenit mandatum: veluti η 'si tibi mandet ut Titii negotia gereres, vel ut Titio fundum emeres, vel ut pro Titio 1 ponderes.
ALIENA AUTEM C A V s A J Sed tune, ut supra docui in tit. de fisjusserib. non fuit data actio in heredem : & hoc fors tan casu, lib. 1. ad Herennium, Sex. Iul. Praetor urbanus adversus heredem mandati judicium non reddidisse dicitur: M verbDrusus reddidisse, ceteris puta casibus, quibus mandantis quoque interest.
g. IV. Sua & aliena, veluti si de communibus suis S Titii η' negotiis gerendis tibi mandet: vel ut sibi & Titio fundum
Cmeres, Vel ut pro eo Se Titio sponderes. g. V. Tua M aliena: veluti si tibi mandet ut Titio sub v - Ex d. l. a. ris crederes: quod si ut sine usuris crederes, aliena tantum gratia intercedit mandatum. 6. VI. Tua gratia intervenit mandatum: veluti si tibi man- Ex d. a.
viet, Ut pecunias tuas in emptiones potius praediorum colloces,
quam feneres: vel ex diverso ut feneres potius quam in am-ptiones praediorum colloces. Cujus generis mandatum, magis consilium, quam mandatum est,&ob id non est obligatorium: quia nemo ex consilio obligatur, etiamsi non expediat ei cui dabitur : quum liberum cuique sit apud se explorare, an aexpediat consilium. Itaque si otiosam pecuniam domi te Diqili od by Corale
463쪽
habentem hortatus fuerit aliquis Vt rem aliquam emeres, vel eam crederes 1 quamvis non expediat tibi eam emisse, Vel credidisse, non tamen tibi mandati tenetur. Et adeo haec i ta sunt, Vt quaesitum sit an mandati teneatur, qui mandavit tibi, ut pecuniam Titio fenerares. Sed obtinuit Sabini sententia, obligatorium esse in hoc casu mandatum e quia non
aliter Titio credidisses, quam si tibi mandatum esset. g. VII. Illud quoque mandatum non est obligatorium, ruod contra bonos mores est: veluti si Titius de furto, aut de lamno faciendo , aut de injuria facienda tibi mandet. licet
enim poenam istius facti nomine praestiteris, non tamen ullam habes adversus Titium actionem. g. VIII. Is, qui exequitur mandatum , non debet excedere finem mandati . ut ecce si quis Vsque ad centum aureos mandaverit tibi ut fundum emeres, Vel ut pro Titio sponderes: neque pluris emere debes, ncque in ampliorem pecuniam fidejubere: alioquin non habebis cum eo mandati actionem
adeo quidem ut Sabino & Cassio placuerit, etiamsi usque ad
centum aureos cum eo agere Volueris, inutiliter te acturum.
Diversat scholae auctores recte usque ad centum aureos te actu rum existimant. quae sententia sane benignior est: Quod si munoris emeris, habebis scilicet cum eo actionem: quoniam qui mandat, ut sibi centum aureorum fundus emeretur, is utique mandasse intellegitur, ut minoris si possit emeretur.
Is QVI Ex EQV ITV R M A N DAT UM J Magna fuit inter veteres Iurisconsultos, Proculeianos, & SabImanos, controversia, an mandati actio procuratori qui fines mandati excessisset dari posset: Sabiniani enim asserebant denegandam omnino actionem ei etiam, qui illud, quod mandatum excederet, remittere paratus esset: quam sententiam sine dubio, nae gravi &mascula ratione confirmabant. In hoc contractu, clim bonae fidei sit, par atque aequalis esse debet contrahentium conditio: neque debet pandere ex arbitrio unius an detur actio, nec ne; quia nihil estinaequalius, quam te invitum teneri. At si procuratori parato remittere quod excedit , detur actio adversus dominum qui mandavit, ut quod in mandato continetur exigat: ex arbitrio ejus & voluntate pendebit, an ex hoc mandato detur actio, an autem denegetur. Sicut contra, si domino qui mandavit ratum habente illud, quod a procuratore, qui excessit mandatum, factum est, detur ei actio mandati, ut rem pluris emptam, verbi gratia, recipiat; eadem emergit iniquitas : sequitur enim procuratorem invitum teneri, si dominus ratum habeat a dominum autem volentem tantum, quo nihil est inaequalius. Ideoque actionem mandati omnino denegandam asserebant, t. 3. praterea , . quod se Tectum , f. hoc est. ne contra aequitatem & juris rationem hoc contingeret. Contraria tamen Proculeianorum sente tia, quae humanitate & benevolentia sola sustinetur non mera juris ratione, obtinuit , t. 4 sed Proculus , f. hoc tis. scilicet ut procurator agere posui, cum remittit id quod excedit, & illud tantum quod in mandato continetur petit: quia eatenus id
464쪽
371 INSTIT. D. IUSTIN. LIB. III.
fecit quod mandatum, neque mandati fines excessisse dici potest, I. I. rogatus ,1feod. Qiiod similiter eadem aequitate suadente receptum est in eo qui mandavit, cum ratum habet quod quod excedit praestare paratus est; nam etiam invito altero actionem habet: qua ratione aequalitas inter contrahentes servatur, neque ex arbitrio unius pendet an detur actio; sed utrique ultro citroque agere licet, ut docet Cujac. lib. lχ. Obs cap. 34.
g. IX. Recte quoque mandatum contractum , si dum adhuc integra res sit revocatum ruerit, e Vanescit. vere, mani' REc TE QUO Q. E MANDATUM J Potest re in regra revocati mandatum; cum enim ex amicitia re ossicio originem trahat , I. I. s. vltd hoc tit. dc apud M. Tullium in Oraiione pro Roscio Amerino, qui mandatum violat, amicitiam violat: amicus qui ex revocatione mandati nullum damnum sentit, de mutatione voluntatis queri non potest. Eademque ratione, licet mandatario mutata voluntate renuntiare mandato ex justa causa, g. mandatum, is ra, hoc fit. l. 22. g. vh.F. eod.'
g. X. Item si adhuc integro mandato, mors alterius inter Veniat, id est, vel ejus qui mandaverit, vel illius qui mandatum susceperit, solvitur mandatum M. Sed utilitatis causa receptum cst, si eo mortuo qui tibi mandaverat , tu ignorans eum decessisse exequutus fueris mandatum, posse te agere mandati actione: alioquin justa & probabilis ignorantia tibi damnum adferat. Et huic simile est, quod placuit, si debitores manumisso dispensatore Titii, per ignorantiam liberto solverint, liberari eos: quum alioquin stricta iuris ratione non possent liberari: quia alii solvissent quam cui solvere debuerint.' ITEM si ADHuc J Haec definitio, mandatum morte solvi, locum habet in simplici mandato, quod non pendet ex causa praecedente. Verbi gratia, ad agendam , aut defendendam causam meam procuratorem institui Sempronium; re integra, id est re nondum in iudicium deducta, de lite nondum contestata mortuus sum, extinctum est mandatum. Noa idem est si post litis contestationem id contigerit; quia tunc procurator dominus litis factus est,t. 13. nulla, Cod. de procuratoris. Meminit illius constitutionis Symmachus, lib. Io. F. 31. his verbis , Successit aliud, mobilii Marciana elarissime femina mandatum diaeretur extinctum: sed contra venerabilis Iuliani μηλο stare procuratorum jussit ossicia , causarum dominis viventibus inchoata. At cum mandatum in rem ipsius mandatarii factum est, & pendet ex praecedenti causa; emptione, puta, nominis donatione in dotem, vel in solutum datione, I. I. st a. Coae de obl. 2 acd on. l. 3 s. illam , Coc de donation. l. I 8. ex legato, Cod. de legat. id est cum procurator in rem suam constitutus cst : quia morte non extanguit causa ex qua mandatum pendet, non pozest quoque extingui mandatum, L 9. Cod.
SOL vi xv R M A N D ATVM J Aliud esse dicendum, si in rem ipsius mandatarii mandatum factum sit, puta vendito nomine, D. Cujac. recte notat hoc loco , ex LI. C. de obtig. est acti. In cujus specie, quae vulgo existimatur disticitas, pecuniae soluta a Valeria ct editori , qui in vicem debiti actionem adversus debitorem, Pro quo nempe pecunia soluta est, mandavit Valeriae; adversus debitorem ex mandato Creditoris directam actionem habet, quam nomine creditoris adversus debitorem exercere potest. Habet & vcilem suo nomine; est enun contracta Inter creditor Cm
465쪽
M Valeriam nominis venditio, & pecunia veluti pro pretio soluta videtur, LMοδε- sinus 76. f. de solutionis. l. cum possessor,st . de censib. quo casu ex Imperatorum restri piis coni at dari utilem, ut & nomine in dotem dato, donato, legato, vel dato in solutum, t. a. C. de obsis est action. l. eum de bonis , C. de donationib. t. ex legato, C. delegatis , t. vit. C. quando sis i vel privatus debitores debit. dec. Sed in specie d. l. I. ante ditis contestationem mortuo creditore sine herede, non potest Valeria agere directa; quia directa pendet ex persona alterius, quae hodie nulla est mortuo creditore qui heredem non habet: Valeriae ergo hoc casu datur tantum utilis actio, δc hanc solam exercere potest. Si heredem haberet creditor, ageret Valeria directa, quamvis lite non contestata mortuus sit creditor, qui directam mandavit: nec hoc casu reintegra solvitur mandatum ; haec enim regula locum habet in simplici mandato, quod non pendet ex causa praecedenti, procuratore puta constituto in rem alienam, ι. nulla, C. de procuratorib. At cum mandatum pendet ex praecedenti causa, ex emptione puta nominis , donatione in dotem, vel in solutum datione, id est cum procurator in rem suam constitutus est: quia morte non extinguitur causa ex qua mandorum pender, non potest quoque extinsui mandatum. Quam differentiam bellis. sime domonstrat I. s. C. de procurator. Vide C ac. lib. 2. Obs cap. 3I.
g. X I. Mandatum non suscipere cuilibet liberum est: λς Σηeeptum autem consummandum est, aut quamprimum renunciandum, ut per semetipsum, aut per alium Camdem rem man- datum. dator exequatur. Nam nisi ita renunciatur, ut integra causa mandatori reservetur eamdem rem explicandi, nihilominus mandati actio locum habet: nisi justa causa intercessit, aut non renunciandi, aut intempestive renunctandi. Ex I. r. f.
g. XII. Mandatum M in diem differri, S: sub conditione '
c ri ritum . f. fieri potest . mandati.
g. XIII. In summa sciendum est, mandatum nisi gratuitum sit', in aliam formam negotii cadere. Nam mercede constituta, incipit locatio dc conductio esse. Et ut generaliter dixerimus, quibus casibus sine mercede suscepto ossicio, mandati aut depositi contrahitur negotium: iis catabus interveniente mercede, locatio dc conductio contrahi intellegitur. Et ideo si fulloni polienda curandave vestimenta dederit, aut sarcinatori sarcienda, nulla merccde constituta neque promissa, mandati competit
actio. NISI GRAT vi xv M sIT J Admittit tamen remunerandi gratia honorem , ut loquitur l. 7.f. hoc tis. eademque serma M. Tuli. in oratione pro Sexto m- scio Amerino. Si nicil aliud fecerunt, nonne faus Die his gratias agi; denique ut perliaberaliter ageretur, aliquid honoris haberi ' Quo casu ex negotio gesto erit quidem ultro citroque mandati actio; sed honorarium, vel salarium nuga pollicitatione constitutum, extra ordinem apud Magistratum petitur, I. I. C. hoc tis. Si verb constitutum, vel promissum salarium non sit, nihil petere potest procurator. Aliud esse iaadvocato D. Cujae. docet ad Papin. lib. 3. responsarum, in I. qui mutuam, S. vlt.F. hoc tis. hic enim, inquit, petere potest salarium, quamvis constitutum non sit I. g. in honor ii, j. de variis oe extraordin. cognit. & quia, ut ex hoc loco constat, gra-
466쪽
374 INSTIT. D. IvSΤIN. LIB. III.
tuitum est procuratoris, vel amici ossicium; advocati verb venale. D. Augustinus epist. 1 . Sed non ideo debet judex vendere justum judicium, aut testis verum testimonium, quia vendit advocatus justum patrocinium, ct jurisperitus veram consilium. Sed aliud suadere videtur dignitas advocati, qua de re plura alias saevente Deo scribemus
De obligationibus quasi ex contractu.
PO3τ genera contractuum enumerata, dispiciamus etiam de iis obligationibus, quae non proprie quidem ex contractu nasci intelleguntur : sed tamen quia non ex maleficio substantiam capiunt, quasi
ex contractu nasci videntur. IN cIpIT ab hoc titulo tractate de obligationibus, quas Caius in I. f. de oblig. amon. nasci ait proprio quodam iure, ex variis causarum figuris; quia neque ex contractu proprie lunt, neque ex maleficio. Ut in hac specie; Titius gessit negotia Sempronii absentis : si mandatum intervenerit, vel si rogaverit Titius praesens, vel mandaverit absens ; sic enim accipienda esse videtur l. si negotium, C. de negotiis gestis; ut in veteri inscriptione, Nec-σι testamento, nec voce rogata; sed pia pro me risis sponte sua posuit. Si Titius, inquam, mandato interveniente gesserit negotia Sempronii, ex contractu nascitur obligatio, ut in tit. praeedenti. Si verb sponte sua sine mandato; receptum quidem est a prudentibus, ut recte Accursus noto in I. s. Τ. de oblig. er act. & hoc loco in verbo, placuit, ultro citroque nasci obligationem , R competere actiones quae dicuntur negotiorum gestorum. Sed plusquam manifestum est obligationem non nasci vel ex contractu, vel ex maleficio; nullus enim contractus est, quia nihil conventum fuit inter Titium & Sempronium: nullum quoque est maleficium ejus qui gessit amici absentis negotium, & multo minus ex parte absentis,& ignorantis. Sed placuit eos invicem obligari proprio quodam jure ex negotio, quod neque contractus est, neque maleficium: idque utilitas summa extorsit, propter longas, & inopinatas civium Rom. peregrinationes. Eademque ratione inductum fuit jus codicillorum, & fideicommissorum, ut habuimus supra in iit. de Codicillis.
g. I. Igitur quum quis absentis negotia gesserit, vitrb citroque inter eos nascuntur actiones, quae appellantur negotiorum
gestorum.. sed domino quidem rei gesta adversus eum qui ges- - θηβ.
sit, directa competit actio: negotiorum autem gestori, contraria. quas ex nullo contractu proprie nasci, manifestum est: quippe ita nascuntur istae actiones , si sine mandato' quisque alienis negotiis gorendis se obtulerit. ex qua causa ii, quorum negotia gesta fuerint , ctiam ignorantes obligantur L Idque utilitatis causa receptum est, ne absentium, qui subita festinatione coacti nulli demandata negotiorum suorum administratione, peregrὸ prosecta essent, desererentur negotia: quae Diuili od by Corale
467쪽
CAP. XXVII. De obligationibus quasi ex contractu. 3Ty
sane nemo curaturus esset, si de eo, quod quis impendisset, nullam habiturus esset actionem. Sicut autem is, qui utiliter gesseriti negotia, habet obligatum dominum negotiorum: ita & contra iste quoque tenetur Vt administrationis rationem reddat. quo casu ad exactissimam quisque diligentiam' compellitur reddere rationem: nec sussicit talem diligentiam adhibere, qualem suis rebus adhibere soleret: si modo alius diligentior commodilis administraturus esset negotia. SI SINE MAM DATO J Et ita actio negotiorum gestorum passim dari dicitur deficiente actione mandati,s. I. at quin, f. si libero, ι. si liber homo, ff. de negot gestis,
ι.ε. ct t. quamquam, Τ. ad senatusconsultum Velleian. Nec inter easdem pertionas admittere debemus harum actionum concursum, ut vel ex contractu agatur, vel quasi ex contractu , quamvis possitu uni competere adversus diversos,l. si de Tox. ge'. Et cave ne te decipiat quod D. Cujacius scripsit in ι.semper 6oj. de reg. fur. quae Vult eum , qui ratum habuit quod gestum est, obstringi mangati actione; & tamen idem teneri dicitur actione negotiorum gestorum in I.si pupilli, g. item quaeritur, ct 3 seq.f. da negat. gest. l. 3. C. de contris.' uiat. Ergo, inquit vir magnus, utraque amo de eadem re competere potest; nec debemus ad ariolationes Accusi. st Bulgari recurrere. In qua tamen sententia C ac. non permansit, ut observare licet ex recitationibus ad Iulianum iu d. l. si papilli. Agnovit enim verissimam hanc distinctionem, inspiciendum esse animum ejus qui ratum habuit; an habuerit animum constituendi & conualiendi mandati; an vero nesotii gesti faciendi sui, quod nempe initio suum non erat ; vel quod suum erat, sed initio gestum malε, ut in l. s. f. de ne-gri. gest. Primo casu dicimus competere actionem mandati , ut in specie d. l. 6o. quam observa esse ex libris disputationum Ulp. vi intelligas hoc tandem obtinuisse, Reneraliter dari actionem mandati adversus eum, pro quo quis fideiussit: non solium si id patiatur reus praesens, sed etiam si eum absens sit, id deinde ratum habeat. Et inter plures solutiones, quas suppeditat diligentia Acc sit, haec supereminet: Dic, inquit, hoc speciale essi in fido ore , ut Nilhabilis mandati actio rem inducat. Secundo verb casu competit negotiorum gestorum actio, ut in d. t. si pupilli ; quia rati habitio facit negotium suum, quod initio suum non erat. . ' ETIAM IGNORANT Es o ELIGANTvRJ obligationes non nisi inter consentientes fieri dicuntur, I. i.F. de pactis, I. 3Σ. si me Ur filium, j. de reb. creditis, dc ideo poterat dubitari an ignorantes obligari possent. Sed dicendum, consensum desiderari in his tantum obligationibus, quae palam fiunt tractatu habito; non in illis quae tacit E fiunt re, & negotio ipso, l. 31. nam cum, s. pro socio, t. furiosus , 1. de oblig. or action. I. is qui, 3. si libera, . commodati . Quae quoniam hoc habent singulare , ut sine consensu fiant, dicuntur a Cato t. r. de oblig. ct act. nasci proprio quodam jure, ex variis causarum figuris; quia quae neque ex contractu proprie sunt, neque ex maleficio; in illis tamen nasci obligationem, & actionem dari utilitate ita suadente a prudentibus receptum est. t QV I UTILITER. c Ess ExtrJ Etsi effectum negotium non habuit, ut si insulam falsit, vel servum aegrum curavit; etiamsi insula exusta est, vel servus obiit, ι. sed an ultro, S. I. g. de negotiisgestis. π ' AD Ex Ac TissIMAM ovas a Di Is ENTIAM J sive ad unum tantum negotium gerendum accesserit, ut in I. Is . ct r6.1. de negor. gest. nam dc hac in negotio unico levitanam culpam, quae levis nomine continetur in L mori, C. eod.
468쪽
tris. pr. estare tenetur : sive initio omnium negotiorum administrationem susceperit ι. s pupilli vis. f. eod. fit. Idque receptum videtur in procuratore voluntario, exemplo procuratoris, qui ex mandato negotia gessit: hunc enim omnem culpam praestare constat, i. a procuratore, C. mandati. Aliquando tamen negotiorum gestor praestat quoque casum fortuitum, ut in specie L si negotia, is de negor. gestis. Aliquando dolum dumtaxat, l. 3. s. interdum, Is eoae tin' ' AD Ex Ac TIssIMAM MI soLE DI L I GE NT I A M J In negotiorum gestore, qui voluntarius procurator dicitur, receptum est et omnem diligentiam praestet, I. a .se mater. Coa. de Uuris: & de levissima culpa tenetur; quod exemplo Procuraεoris, qui ex mandato nesotia gerit, admissum videtur: illum enim omnem Culpam praestare certum est, t. I 3. a procuratore, Cod. mandati. Imo&de casu fortuito negotiorum gestorem teneri ἡocet Pomponius ex sententia Proculi, in I. H. sine galla, Τ. de nerat. gestis: si novum scilicet negotium, quod non sit solitus absens facere , procurator voluntarius nomine ejus gerat; veluti venales novitios coemendo , in eo negotio casum quoque fortuitum praestat. Sed contra, illum de dolo. dumtaxat teneri aliquando, quod maximε observandum, tradit Vlpianus ex sententia Labeonis, in I. 3. g. interdum.1. eod cita cessantibus omnibus affectione coactus, ne bona alicujus distrahantur, negotiis se illius offert ; aequissimum est dolum. dumtaxat eum praestare, quae sententia habet aequitatem.
f. II. Tutores quoque , qui tutelae judicio tenentur non Exa ι- .. proprie ex contrachin obligati intelleguntur, inullum enim negotium inter tutorem dc pupillum contrahitur j sed quia sanὶ non ex maleficio tenentur, quasi ex contractu teneri videntur. Et hoc autem casu mutuae sunt actiones. Non tantum enim pupillus cum tutore habet tutelae actionem, sed ex contrario
tutor cum pupillo habet contrariam tutelae si vel impenderit aliquid in rem pupilli, vel pro eo fuerit obligatus , aut rem suam creditoribus ejus obligaverit.
3 TVTOR CUM Pup Lo HABET coNTRARIAM T V T E LAE J Sed non cum eodem privilegio , quod pupillo adversus tutorem directa actione agenti darum in I quia ut Papin. ait in l. ex pluribus 41. f de administrat. tutor. privilegium est
1 TUTOR CvM pvM O HABET CONTRARIAM TUT AE J Ut pupillo datur directa tutelae actio, ita & tutori datur contraria adversus illum, ut quod impendit in negotia pupilli repetat : quae non gaudet eodem privilegio quo directa; quia vi Papinianus ait in I. a. ex pluribus, st. de administrat. tui. privilegium est personae, non causae.
g. III. Item si inter aliquos communis sit res si sine societate . veluti quod pariter eis legata donatave esset, Malter eorum alteri Ideo tene tur communi dividundo judicio, qudd selus fructus ex ea reperceperit, aut qubd socius ejus solus in eam rem necessarias impensas fecerit: non intellegitur proprie ex contractu obligatus, quippe nihil inter se con traxerunt. sed MIa non ex maleficio tenetur: quasi ex contractu tener .
469쪽
CAp. XXVII. De obligationibus quas ex contractu. 377
COMMVNis 2IT RES J In judicio communi dividundo personales praestationes veniunt, l. 4. 6.sicut ,s communi divid. & hac igitur parte, quas ex contractu socius socio obligat ui ; idemque obtinet in judicio familiae erciscundae.
g. IV. Idem juris est oe eo, qui coheredi familiae erciscundae judicio
ex his causis obligatus est. νβ. V. Heres quoque I legatorum nomine non proprie ex -- contractu obligatus intellegitur neque enim cum herede, nere cum defuncto ullum negotium legatarius gessisse proprie ici potest ὶ Ac tamen quia ex maleficio non est obligatus heres, quasi ex contractu debere intellegitur.' HER Es ogo QEJ Tenet ut heres legatariis quasi ex contractu actione per sonati; qua agitur dari oportere, I. non quo inque, g. I. . de leg. I. adeundo enim ex testamento hereditatem quasi contrahit, Lys. vlt. Τ. quibus ex causis in possus
g. VI. Item is cui quis per errorem non debitum solvit, βη Σ
quasi ex contractu debere videtur. Adeo enim non intellegitur proprie ex contractu obligatus, ut si certiorem rationem actio.
sequamur, magis ut supra diximus in ex distractu , quam ex contractu possit dici obligatus esse. Nam qui solvendi animo pecuniam dat: in hoc dare videtur ut distrahat potius negotium, quam contrahat. Sed tamen perinde is , qui accipit, obligatur, ac si mutuum illi daretur, de ideo condictione te
g. V II. Ex quibusdam tamen causis repeti non potest, quod per errorem non debitum solutum sit. sic namque definierunt veteres L ex quibus causis insciando lis crescit, ex iis causis non debitum solutum, repeti non posse: veluti ex lege Aquilia, item ex legato. Quod veteres quidem in iis legatis locum habere voluerunt, quae certa constituta, per damnationem cuicumque legata fuerant. nostra autem constitutio, quum unam naturam omnibus legatis & fideicommissis indulsit, hujusmodi augmentum in omnibus legatis 5e fidei commissis extendi voluit: sed non omnibus legatariis praebuit, sed tantummodo in iis legatis & fideicommissis, quae sacrosanctis ccclesiis, S ceteris venerabilibus locis, quae religionis vel pietatis intuitu honorificantur, derelicta sunt di quae si indebita solvantur, non rc petuntur.3 SIC NAMQUE DEFINIERUNT v v et x RE s J Quaeritur ratio hujus antiquae definitionis: an quia videtur metu periculi datum sed&hoc iniquum videtur, metu periculi cogi eum, qui nihil debet, jus suum indefensum relinquere. I. illud, g. nec enim ,s de petit. heredit. Observandum est, hoc antiquo jure denegari condictionem , si vel minima suspicio sit transactionis,l. vlt. C. de condiet. indebiti rdecisa enim negotia, vel obtentu erroris retractari veteres noluerunt, ait Impera- or in I. error. C. de juris ct facti ignorant. At quod solvitur ab eo qui de eventu litis
470쪽
378 INSTI Tu T. D. IvST IN. LIB. III.
dubitat, dum vult cavere sibi, ne forte duplum solvere teneatur; transigendi de decidendi causa solutum videtur.' Sic NAM cxv E DE si Mi ERvNT v ET EREs 4 Quod per errorem, vel ignorantiam faeti, ibi vendi causa datum est, cum non deberetur; repeti poeiecertum est , . i. sequorae, supra, modis recontrab. oblit. Sc l. I. dcl. 61. inde condidi. indeb. Ab illa tamen definitione quidam casus excipiuntur, illi stilicet, in quibus inficiatione lis crescit, quos recenset Paulus lib. I. recepi. Sent. tit. I9. Vnde sic definierunt veteres, ex quibus causis inficiando Iis crescit; ex his causis indebitum lutum repeti non poteli, t. 4. qua, Cod. de condies. indis. Cujus definitionis ratio haec redditur a Ct acto, ad ι. 36. f. famia. ense. lib. 1. quaest. PaMli. quoniam quod sol Vitur ex his causis, videtur vltro solvi , non tam ab errore, quam icientia, dc projic pecunia propter metum pamae, quam subeunt inficiatores. Cujus autem dati per errorem repetitio, dc ejuidem data consulto donatio est, i. 33. F. de re' juris: qua ratione, inquit, merito denegatur repetitio ei, qui vitib&sciens dedit. Sed hoc videtur iniquum, metu periculi cogi aliquem qui nihil debet, jus suum indefensum relinquere, ut eleganter Paulus in l. o. illud, g. nec erum, s. de petit. hered. ideoquπHi unde repetenda hujus regulae ratio : ex eo scilicet, quod jure antiquo deneFaretur condictio ad repetendum id quod datum esset, cum vel minima traiisactionis suspicio In erat, l. vis. Od. de condict. indeb. Causa enim decisa, erroris velamento non poterat instaurari, ut rescripserunt Imperatores in I. . error, Cod. de juris ct f si ignor. Atqui 1 olvit ex causa quae inficiatione duplatur, clim de eventu litis dubitat; & sibi prospicere vult ne forte duplum praestare cogatur : videtur solvere transigendi , & decidendi causa , ut in notis ad hunc tit. agnovit tandem Cujacius. Et ideo ex his causis denegatam fuisse repetitionem concedit; de praesumptionem transactionis contra eum induci non vult, nisi hoc specialiter ab altera parre appro
Per quas personas nobis obligatio adquiritur.
EXPOSITIS generibus obligationum, quae ex contractu, Vel quasi
ex contractu nascuntur : admonendi sumus adquiri nobis non solum per nosmetipsos, sed etiam per eas personas, quae in nostra potestate sunt, veluti per servos de filios nostros: ut tamen quod per servos quidem nobis adquiritur, totum nostrum fiat: quod autem per liberos, quos in potestate habemus, ex obligatione fuerit adquisium, hoc dividatur secundum imaginem' rerum proprietatis & usus fructus , quam nostra discrevit constitutio : ut quod ab actione commodum perveniat, hujus usum fructum quidem habeat pater, proprietas aulcm filio servetur, scilicet patre actionem movente secundum novellae nostrae constitutionis