장음표시 사용
131쪽
Pari ratione suspicari quocine licet de obstructionibus vasorum lympnicorum , Per quae continuo Iimpidus quidam humor excurrit: quin crediderim non raro febres, alia seque graves aegritudines ab ejusmodi resta. gnante lympha exoriri 3 unde Corporis refrigerat iones, inaequales horripilationes, faciles , promptique sudores, statim a princi- et O , praesertim circa caput, pectus, & cervicem, tubercula culanea , faucium inflammationes, aliaque similia exoriuntur, quae non raro etiam fluxionum, catarrhorum, sic lassitudinum conditionem mentiuntur , ac
Medicos decipiunt sub specie febrium catarrhalium, eum tamen pessimae deinde fiant, ct saepe saepius per diruptos abscessus internos , cum eventu lethali aegrotantium, se manifes sit, vel etiam in sudores diaphoreticos dictos desinant, ex gangraen smo scilicet glandularum Mesenterii, aliusve adjacentis visceris , id quod urinae plerumque restari solent , quae prius inculpatae videntur , m turbidae, crassoque , cc flavescente sedimento suturae conspiciuntur, in ne
cem 3 & ubi primum febres videbantur leves , & minus periculosae , mox a noctu successive ingravescentes, in repetitionibus subintrantes, sensim, occulteque continuae evadunt , non sine aliqua capitis laesione..Atque hinc , . quoties iudor promotus impeditur , aut a frigore externo in ipso habitu Corporis cohibetur , juxta cutim concrescit lympha , dc vitiatur , atque vene- natam fere conditionem adipiscitur . Sed dc glandulae , quae innumerae , licet eκiguae , sub cutim dispersae manene , lymphicum humorem retor bentes, tume fiunt,
potissimum vero in collo, faucibus, & ad linguae radicem p quo circa Dictiones, so. tus calidi- , victus attenuans , dc similia
plurimum in his conferre consueverunt .
Ab hac ii super lympha vitiata , atque ab obstructione lymphicorum ductuum , dc
glandularum subcutanearum tumefactione, pendere quoque credendum est febres illas, quas Elades Graeci vocamni dc Nos sudato. Has dicere solemus , quoniam per universa tempora acee morium aegrox ad sudari. dum commovent , ac disponunt, sed ab que ullo beneficio . Ab obstructione praeterea vasorum lymphaticorum, praesertim
in hepase , pulmone , liene , renibus , si licenturiatis glandibus, cerebro, aliisque vi ceribus glandulosis , hydropes oriri nuperrimae Anammicorum observationes dein
texerunt 3 unde hydatides , seu vesicu-
aqua repletae in praedictis visceribus
inventae sunt, ut notavit etiam Galenus . De obstructione Nervorum Postremo nux lus dubitat. Siquidem': Cerenro , assiduoe nervis, eorumque substantiae medullari suggeritur succus quidam albicans, fluidus, roridus , ac nerveus dictus, quo partes corporis nutriri existimant Angli cum illorum duce Uvarthono . Is autem sit Brtasse ab obstructione remoram patiatur , veh etiam vitio sui, aut Cerebri consistentior evadat, gravia mala subjectis organis contingunt , ut Paralyses, Catalepses, Caecitas, Surditas , pro varia subjectarum partium offensione. Obstructioni opposita est viarum laxitas, ex qua neque id, quod naturale est visceri, commode retineri , neque recrementa. corporis convenienter, debitoque tempore
repurgari contingit, sed sponte lua defluunt, atque huc, illucque deponuntur. Sic ex relaxatis intestinorum fibris, defluit quando que chylus , a suis impuritatibus nunc secretus. Ex venis, aut arteriis Μesenterii , Iecoris, aut Lienis profluit sanguis, ut in
fluxu hepatico dicto , & in filuore hinmorrhoidum continuato , de similibus LEvenit autem ejusmodi lavitas viarum , vel a languida viscerum textura, ac fibra inrum lavitudine , vel a sanguinis, fortam serosioris , fluidiorisque redditi , flaccidi.
tate; vel etiam a relaxatione valvularum, quibus sere cuncti auctus corporis in suis exintremitatibus muniuntur ν cum scilicet a mala ejusdem sanguinis habitudine de laxantur
vel etiam proritantur , dc eroduntur. Ad quamvis causae istae laxitatis meatuum frequentiores esse soleant, non raro tamen asi
cida , immodicas egestiones haberi , tam utilium , quam inutilium humorum , adhue ab obstructione: quod sh ne quibusdam videbitur Paradisum . Verum qui structurast Corporis, & meatuum illius bene norit, ia. cile oriudicabit posse ejulcemodi evacuationeS immoderatas nonnumquam ab obstructione pendere, cum videlicet ductus, per quos humores meare debent, obstructi tu e sint , nequeantque illos admittere , dc in suis cavitatibus excipere 3 unde postmodum sponte sua per alios ampliores ductus de
fluane, di egerantur. Ita quidem saeptis meeκ perimur in lactearum venarum obstru ctionibus, sceces nimium lubriciores , c piosioresque vacuari , quae deinde , non astringent bus , sed Mobruentibus medicamentis desinund . Q nam obrem novi
plurimos hisce aegritudinibus affectos bre vi sui sse sanatos ulu chalybeatorum, & de obstruentium medicamentorum : quod det
132쪽
passim quoque compertum in sceminis cathecticis , menstruorum flumi obnoxiis , 'quae vino chalybeato , aliove simili ex chalybe composito medicamento fi revalescunt. Non dissimili ratione curatos aliquando vidi Tabidos usu vini chalybeati, vel etiam salis Martis , ejusve essentiae, aut tincturae , sicut pariter a roborantibus, sed di Glven. tibus simul, quia Tabes originem habebata sermentis, seu succis coagulatis , vel aeoncreto, acidoque sanguine, in extremis arteriolis stagnante, quo neque alimentum partibus accedere poterat , neque sanguis Irae acore idoneus erat nutritioni e chaly-eata autem medicamenta utrumque vitium emendarunt . Tanta autem est pernicies coagulatorum , ut non abs re existimaverint Methodici morbos omnes ad astrictum, dc laxum revocare 3 ut per morborum genera vaganti perspectum esse potest: Non tamen hinc negaverim,quandoquestimchalybeata conferre fluoribus intestinorum , cum acidum exorbitans absorbent, & corrigunt : compertum enim est majori ex ea te ejusmodi fluores oriri ab acido abundanisti , ac exaltato in pancreate , elusque ductu, nec convenienter coercito a succo sel. leo, indeque communicato sanguini , aut liquoribus eum sanguine consentientibus , vel ab eodem derivantibus I ut proinde mirum non sit, si in his affectibus plurimum
usus chalybis conferat ut dc absorbentium, atque acidum temperantium medicamentorum . Sicut ex chalybe , ita ex aere , di multo magis ex auro 3 eadem beneficia proficisci posse crediderim , ope magis, minusve depurati sulphuris , quod in se conti nent , suo sale correcti I atque hac plane ratione liquores ex auro elicitos quibusdam rosuisse , putandum , salva venditantium
Quoniam obstructio fieri quoque potest
in ductibus Corporis latioribus , propterea in hujus emplum tradit Galenus in textu, eam, quae a stercore duro fit in intestinis. Aceldit enim non raro intestina , dc praeserti m Colon, aut lieon, a retentis saecibus obstrui, tumefieri , ec dolere , unde non
solum Alvi stypticitas, dc cavitas obstructa sequitur, sed etiam quod gravius 3 colicus
dolor aeutissimus, dc quandoque etiam ege- aio saecum per os, ut in Volvulo. Duo vero subdit Galenus in hac obstructione, occaecum retentione indicari: alterum quidem, quod pertinet ad duritiem emolliendam l alterum vero ad alvum sollicitandam. Primum
cula ex herbis emollientibus, ut iunt malva, althaea, mercurialis, beta , viola , .dζα nec non butyrum, oleum , adeps animalium. oleum amygdalarum dulcium , liliorum auborum , chamaemeli . Stimulant vero, de
sua acritudine irritant intestina , hiera piacra, colocynthis, tenna. urina , vinum , lal, saccharum rubrum, diaphoenicon, benedicta laxativa, dcc. verum in his cautius agendum est, ne plus iusto lacessita intestiana , potius Per Os egerant, quam per alvum vel etiam ab irritamento , malori fortasse dolore excitato, phlogosin, aut inflammationem subeant: Sed ec alaquando observaatum valvulam intestini Coli ab acribus, de irritantibus medicamentis erosam fuisse. Inter Obructiones latiorum ductuum, ponitur a Galeno ea, quae in vesica lapide findc hujus, inquit, curationem duplicem indicare: dc quidem, cum lapis in vesica contentus impedit urinae exitum, quia meatum urinarium occludit , expostulatur transpositio, & remotio lapidis ab eodem meatu, quae fieri solet usu Cathereis, candelae cerae, specilli, vel alterius similis instrumenti . Si vero integra curatio, per ejus abi tionem , desideratur , necessaria erit e cisio vesicae , de lapidis extractio . Inclinditur autem vesica , vulnere facto i ter Testes , dc Αnum , deinde cum so eipe denticulata extrahitur lapis . verum ad hoc exequendum maxima diligentia ,& peritia Lithotonii exquiritur , ne scili-eet ad vesicae sectionem , dc lapidis e tractionem sequatur haemorrhagia , in flammatio , dc gangraena , quam dein-do inevitabiliter mors excipit: quod si lapis in vesica contentus exiguus sit, poterit sine incisione extrahi , ope cujusdam instrumenti tribus limis compositi, ut non semel in praxi a peritis Chirurgis Peractum vidi. Quantum autem in his diligentia Lithoi morum excreverit, mirum i cum jam citra ullum vitae periculum , dc felici cum is cessii vesicam dissecent, ac lapides extrahant 3 et si Hippocrates in suo Iurejurandolpopo.iderit se numquam vesicam incisurum,
quoinam sectio haec valde periculola , dc saepissime lethalis tunc temporis fortasse erat. Sed oc nunc plurima quoque medica-yenta lapidem frangentia inventa sunt, ex saxifragia, ononide , fragaria, ligno Indico, herba turcica, dcthee, cum cinere icorpi uum,millepedum, leporis usti,pulvere lapidis
133쪽
iudaici, sanguinis hircies, dc nitri fixi, fa
lis ammoniaci, vitrioli Romani, lptritu ni istri dulcificato, ballaino salis , aliisque innumeris, quorum Practici meminere. Non possum autem non hic animadvertere in eos , qui in assectibus renum , & vesicae statim ab initio diuretica exhibent, & indiscriminatim cujuscumque generis acetola,succum limonii , spiritum vitrioli, salis, & similium, putantes ab his arenulas, Ac tartareos iuccos , ac lapillos ipsos comminui', commodeque repurgati, decepti m eo, quod ab illorum usu urinam fabulo,& arenulis ic tentem alias prodire viderint. Ad plerumque acida istiusmodi crudos succos in ventriculo, vel in ductibus intestinorum, & m senterii contentos , deserunt in renes , &vesicam , atque actione cum illis inita, in arenulas, ec calculos permutant, ni si etiam ipsorum tubulos insarciant , & oppleant . Caute igitur in horum exhibitione procedendum , & ubi venter crudis suce abundat ejusque ductus infarchi creduntur , ab illis
abstinendum . Poterunt vere solum propinari, repurgato prius, ventriculo per vomitum,.atque exoneratis intestinis per Hyst res , ita ut renes mox prompte pertingant, eorumque tubulos obstructos depleant , ac exonerent, citra alterius novi humoris depositionem . Atque hinc nunc patet , quRratione acida aliquando dissolvant, di quandoque etiam coagulent, aut una simul humores quosdam diluant , & alios concre. tos , & consistentes reddant. obiter etiam hic ad notare juvabit, opi ta , & narcotica medicamenta plurimum aliquando conferre caculosis . Consopita quippe Natura, atque usu optatorum, dolore levata, ductus, & fibrae Renum , quae prae dolore tendebantur, sensim laxantur,atquae ita deponunt, quod ipsorum cavit tibus continetur. S c in atrocissimo Renum dolore a calculo , pluries vidimus ab usu laudant optati moderato , inducto sensim inmno, nos olum dolorem desiisse, verum etiam paulo post calculum fuisse excretum. Consulerem propterea in his casibus permiscere semper. cum diureticis 3 vel lithontriplicis, leviora saltem optata , philonium, tripheram , theriacam recentem , dc similia, dosi tamen moderata; ne plus debito soporem inserant , qua in re maxima Medi ei
prudentia expostulatur . Humιditatis autem , subdit in textu Galenus , quAE praeter naturam in parte contine.
tur idest in aliqua Corporis cavitate J fa
ratio in perfecta, omnimoda edacuati
l ne confimes quemadmodum etiam. sunstra
tu . Quibus verbis tradit aliud exemplum: obstructionis in meatibus amplioribua, prae v sertim vero Thoracis, cum a puro in Emin pyematicis oppletu F 3 cujus curativa indiricatio in omnimoda illius evacuatione comsistit . Debet enim pus non solum educi: , sed etiam omnino repurgari 3 tum quia re est,ut aiunt, toto genere praeter naturamNHRquia ni si ex toto evacuetur, semper verem dum , ne a diutina illius mora , tandem pulmonis substantia laedatur,.& ob sanguis
nis insectionem , Tabes , Ac Mors pos
Neque vero de suppuratis solum propriet dictis intelligendus est hoc loco Galenus ,
verum etiam de quocumque modo , pectinre, & pulmone gravaxis, quoniam in utro que casu fit in pectore humoris repletio , de qua Galeni mens est hic sermonem haberes unde sub his verbis , & Tussis humida comprehenditur.& distillatio , dc abscessus, dc quidquid in pectus delabens,
illius cavum opplet, & aggravat. Quamvis autem Galenus dicat in his ,
Omnimodam , ac persectam evacuationem esse necessariam, non tamen illa unica vi
ce tota simul promovenda est, docente Hidi pocrate S apbor.M. Iuicumque Emmi, aut dropici Muntur , aut serantur , si pus ,
aut aqua astatim exeat, omnino morιuntur.
Itaque per vices facienda , ut facilius illa
Quomodo praeterea puris ex pectore omnimoda evacuatio tentanda sit, ab eodem Hippocrate ibidem , & alibi , insinuatur, persectionem scilicet, vel ultionem, adeoque per Paracentesim, quemadmodum sunt ex cuti Aetius, aegineta, aliique tum Graeci, tum Arabes , tum Latini . Ex his autem nonnulli volunt sectionem faciendam esse inter costam, di costam , in ipsis musculis intercostalibus; alii uero inurendam cauis stico, aut serra candenti terebrandam esse costam malunt, ut evitetur sectio must lorum simul, cum sectione venarum , a
teriarum, & nervorum : a 3 verum nostris temporibus utrumque jam exolevit, . propter Chirurgorum imperitiam , aut tim
Neque solum antiquitus fieri consuevit sectio, aut inustio in pectore, sed etiam in regione Iecoris, cum illud inflammatum ita suppurationem desiisset, ut deducitur ex eo dem Hippocrate T. horam. 66. sudus
134쪽
stiones vix, aut numquam, a Chirurgis nostro tempore tentari solant, propterea per alias vias puris evacuatio procuranda erit. Ex pluribus autem ductibus, per quos videtur illa posse promoveri, puta per seces
sum. Per urinam, per vomitum , per sudorem , per russim , nulla tamen tutior , ae utilior ea est, quae tussi, dc anacat harsi peragitur.
Per alvum enim , vel impossibilis est , quia nullus ductus patet ex pectore ad imtestina , vel lethalis fit, dicente Hippocrateis ci eis praenotionibus: EmpyDιs a piam ne pus siri per alvum lethaler de re apb rim. IS Pleuritide, de Pertyneumonia detento , Harrhaea superveniens , malum : quinniam oportet purulentam materiam per pulmones ad cor transvehi, di deinde ex ar- eriis , o celerem sanguinis circuitum in universum sere Corpus diffundi, priusquam per intestina exacte deponatur , egeratur.
Per urinam , dcet testetur Galenus 6. de Dc. assect. m . posse aliquando pus in pubmone , vel thorace collectum , per urinae vias expurgari; id tamen dissicillimum ι &rarissimum sane est, vix in. Fraxi obierva bile: nequae viae , per quas puris transmi gratio e pectore in renes fieri creditur , hactenus patuere, tametsi Anatomici multa Commententur , vel per venam Azygon ,
consentientem cum vena cava, ut vult Fal-
Ioppius 3 vel per venas Septi transversi eum
ventu emulgentibus Communicantes , ut op
natur Bartholomaeus Eustachius ι , er per arteriam venosam, sinistrumqueCordis ventrem ad arterias emulgentes, in verisimi, Ilus putatum a Galeno, ex mente Dioclis: semper etenim magna incommoda inde sequerentur in gulmone, corde, dc universo sanguine arterioso , ex transitu purulentae materiae ad Renes usque . Non ne Ierim
tamen quandoque portenta haee in Natura
videri, cum ex Galeno T. aDor. Gm m. Fq.
inveniet, qui nos hucusque latent . Hinc
merito idem Galenus I. metb. c. 3. totum
Corpus dixit esse transpirabile , di coiissu -xibile, quia quaqua vertum humores fluere, ae repurgari postant. Per vomitum etiam latetur Sylvius Deleb Empyematicos lanatos, as1bmpto v mitorio ex rebus antimonialibus: oc Rulandus gloriatur usu cujusdam Aquae a seipsa benedιctae .ppellatae, quamcumque aegritu-ιδrm , ete fortem Naturam invenire μι sparareque viar , per quasi seipsam ab ι- paruarabas exoneret. Certe mille alii ductus in corpote sunt nobis in conspicui , quamquam plurimos Recentiorum Λnatomi rum olertia nuperrime detexerit, Antiquis pe-
altas ignotos , ct fortasse alios Posteritas
dinem pectoris , praesertim pleurit idem , &Empyema, selicissime curasses quod pariter testantur Hartinamius ROlfichius, Gruilingius, Hosmancius, dc alii. At quis umquam , nostra praelertim aetate , ejusmo
di remedii genus tentare aulit 3 cum dicat Hippocrates q. a . S. Tabidos per superis purgari non debere. Per sudorem denique , licet multae pectoris aegritudines sanentur, ut de Pleuritia de , dc Pulmonia refert Quercetanus , &Nos non semel experti sumus ι crassities tamen , Ac densitas puris haud poros cultu subire solet, ut sudore tandem dissolvatur
impedientibus etiam magna ex parte pleum, quae membrana est densa , ac dura , nec non mulculis intereostalibus internis, dc externis , cum panniculo carnoso, & adipe. amobrem reliquum est, ut promptiorae facilior exitus puri non aliter pateat , quam per tussim , & anacathar sim I cum per eam Diaphragma contrahatur , pectus universum concutiatur, pulmo exagitetur,& Natura ipsa extremos conatus adhibeat, ad puris expulsionem , per asperae arteriae traeheolas; quamvis hoc neque sine magno diserimine persolvatur , tum ex violento, dc continuato minu thoracis i per lauim , tum ex transitu puris per pulmonem, ejus que mora diuturna in cavo pectoris , tum
ex facili insectione sanguinis circulantis. Verum quo pacto pus in Thorace colloctum pulmonem pervadat ,& per Tracheam expurgetur, inquisitione dignum est. Sunt qui suspicantur, pulmones sua raritate ii star spongiae imbibi puruleuta materia . eamque deinde per tus illa repurgare. Sed nupera observatione Malpigicis, de cum eo Bartholinus, detexit substanti m pulmonis ψκta sententiam Hippoeratis reaeratur: κ' i esse. conti ructam innumeris vesiculis sinu
veolarum in favis Arum; atque ante hos notavit Harveus in suis Exercitatιonibus de Garieratione Animatium , t mcheolas alisperas per Pulmonis subitantiam extensas , illius luperficiem undequaque pervadere ,
quod in Avibus manifeste observare licet;
135쪽
quin Hesmontius etiam pulmones constituit recta pervios esse, & aerem in cavum pectoris protrudere 3 unde pectore vulneratis , citra pulmonis laesionem , accidat, aerem internum efflari , & externum intra pectoris cavitatem per vulnus admitti . Quocumque autem pacto se res habeat 3 probabiliter conjectamus , pus in cavitate pectoris collectum per pulmonum vesiculas, ex ipsius puris contactu praeternaturaliter hiantes recipi , ac per tussim GPurgari r quoties vero ductus isti opplentur , vel vesiculae contabescunt, quia impeditur transitus Aeris , & pus excipi a pulmoni- has nequit , dissicultas spirandi cum ste
rere , & raucedine sequitur , purequo retento gravatur thorax , dc lassocatur animal . Sicut de retentione Puris in pectore dictum , quod omnimodam evacuationem expostulare docuit Galenus, ita de reliquarum cavitatum repletionibus agendum insinuat 3 unde inquit : sis auibuscumque via in Uentriculo , ves in Intestinis , vel aspera Ar. erra , vel Pulmone , pus , aut sanguis continetur , integra evacuatio est necessaria . Sanguis enim in his eavitatibus restagnans, concrescit primum, & in grumos abit, deinde corrumpitur, & vertitur in pus x inde po stmodum emergunt damna gravissima. Conjungit autem cum pure sanguinem GalenuS, quia non minoris nocumenti sanis guis est, cum extra propria vasa remoratur , quam pus ipsum lit et is namque per mo-xam corrumpitur , ct corruptio optimi pessima fit: quare non magis pus , quam sanguis extra vasa , constituere dicitur sympto-ma toto genere praeter naturam , sive m cretis, sive in petentis vitiatis.
Subdit similiter , superflui cibi , aut pintus, adhuc recentis assumptio, a de vacua. tione, sab abvacuatisse , corrigitur Ubi uria advertenda occurrunt e primum quod superfluus cibus , aut pinus evacuatione opus habet, non vero conveniens, & mOderatus ν qui sicut exigitur a Natura pro sui conservatione, ita quoque retineri omnino debet , non evacuari . Secundum , quod unc cibus superfluus evacuari debet, cum 1ecens assumptus est , quia tunc Prompte per vomitum egeritur , secus vero cum plures horae praeterierint, nisi tamen praenimio languore Ventriculi digerere neque- uotis, adhuc in ejus cavo permaneat 3 nam
aliter si longum tempus transactum sit ,& vasa linea, seu chylisera jain subierit; non amplius vomitionia locus erit .. Ter tium , quod Galenus superfluum ti bum,.
aut potum, inquit a devacuatione corrigi, idest diminuta, seu moderata evacuatione, non vero integra , ct omnimoda , prout de pure superius dixerat . Cibus enim in ventriculo receptus , e l res naturalis , desolam quantitate immodica nocuus evadiis at vero pus sua natura omnino praetern turale est , sive modicum , sive immodi cum fuerit; quare omnimoda evacuatione eget: at cibus sola diminutione, quanta satis est ad moderandum , corrigendumque su perfluitatis excessumis
Quoniam insuper superius dixerat humores contentox in cavitatibus corporis esse , Omnino evacuandos , sequentibus textibus. modum docet promovendae eiusmodi eva
' cuationis, εx medicamentorum id exequen- tium genera. Et primum, quaecumque iapectore , vel pulmone continentur , cum tuta, inquit, educi , ct per medicamenta extenuantia . Ubi signanter advertendum , proponi hic a Galeno in morbis pectoris extenuantiar quare longe admodum ab itallus mentet recedant , in ' his aegritudia nibus , incrassantia , & impinguantia e hibent
Secundo doeet, quod quaecumque in He- pate, vel venis, vel arteriis, vel Renibus
continentur , aut per urinam, aut per ventrem excerni debeant et per urinam quidem ab his , qua Iehementer extenuant 3 per ventrem vero 'his, quae attrahAndi, austvertendi exavim habem , graece Anastoemotica dicta. In eamdem sere sententiam incidit , quod ab eodem edocetur Iq. meth cap. IS. ubi simam , seu concavam IecOris partem per alvum , gibbam vero pecea, quae modic urinam movent, purgant
dam eta consulit . Medicamenta autem urinam movhntia inquit debere esse vehe
menter extenuantia, tum quia haec aperiunt, .
incidunt, Ac per vias urinae promptius du-χunt , tum etiam quia obstructiones, ex luperius dictis , a crastis humoribus depene dent, ideoque i identia . & vehementet
extenuantia expostulant. At vero per Fe trem evacuandia oportere esse docet, ροα ut trabent , aut verrendi ora venarum vim
babentis Ex quibus verbis ; quid sibi voluerit Galenus intelligendum , addubitant Expositores . Uerum si meminei us eorum , quae alibi idem Galenus edocuit, raestrii mautem in libris de naturalibus saeuitatibus , de simplicium medieamentorum facultatiγbus , 'ubi ex professo pluries repetit medic
136쪽
is, puta Rhabarbarum, bilem, Maricum pituitam, Sennam melancholiam, de alianujusmodi 3 pari ratione, ac Magnes se rum, & Electrum paleas rapite facile intelligemus ea , quae attrahendi vim habent , electiva medicamenta voluisse indi. care, sive quae similitudine substantiae, aut a proprietate, peculiares sibi humores a trahere dicuntur. a Id autem num ver, tali consonum sit, alias a Nobis est ollen- sum; praeterquam quod jam unicuique perspectum puto, attractiones hujusmodi nullas esse . Quid insuper intelligat per ea, quae vim habent aperiendi ora, seu ut in Greeo Codice scribitur Anastomotica, d
bitare etiam contingit . Aliqui exponunt acria, dc erodentia : Nonnulli quocumque modo aperientia, sive sint purgantia medicamenta , sive cucurbitulae , sive Venarum apertiones , lactionesque per hirundines : Argenterius , quae obstructas venas aperiunt : Sanctorius solum praeparantia,
iuxta illud Hippocratis a. apbor. Corpora cum quispiam purgare voluerit, oportet fu da facere. Sed melius dicendum, per Αnastomotica intelligi hic a Galeno purgantia vehementiora, quae scilicet indiscriminatim
quoscumque humores educere valent, sanguinem liquando , dc ora venarum , aut arteriarum reserando, propter nimiam illorum irritationem, cujus generis sunt, colocynthis , scammonium , claterium , helleborus , & similia, quae parum, vel nihil
recedunt a conditione venenorum erodentium; unde ab his saepe saepius sequi solent diarrhoeg irrestagnabiles, dysenteris, chinterae , &c. eo quod praeter glutinamenta aviscosis humoribus inducta in orificiis meatuum , de in glandulis ibidem sitis, ab
structione, abradant non raro etiam villiniam illam crustam intestinorum, ex glam dulis simul una, mutuoque connexis, nat Ialiter ingenitam, dc pro eorumdem tuta ni- ne superficietenus appositam : Quare, quae attenuando, incidendo, ac detergendo lentos , crassosque humores potenter evacuant, Λnastomotica medicamenta dicentur . Sedec ab usu immodico Aloes inpraeparatae, Venarum , aut Arteriarum ora adaperiri quoque compertum est, indeque haemoris xhoidas excitari, & immoderate fluere, cunctis patet 3 ut & in Coxendicum doloribus , di Ischiade, ex injectis acribus clysteriis,
cruentos , dc mucosos humores educentibus o
r. 9, istini operis. Docet tertio, quod quateumque in sup
riori ventre continentur, per vomitum ed
cenda sint 3 quae vero in inserioris, per
subductionem . Pro ventre autem superiori
intelligit hie Galenus , Uentriculum , di
alia viscera in regione Epigastrica eontemta . Pro ventre vero inferiori, intestina, dc reliqua eontenta in regione Hypogastrica . Humores itaque stagnantes in ventriculo dc visceribus adjunctis, per vomitum educere magis expedit 3 e reliquis vero viscoribus inserioribus mesenterio , intestinis,
promptius per alvi subductionem 3 Ac ratio esse potest , quia per eos ductus fieri debet evacuatio, per quos citius, tutius, rejucundius humores educi possunt e modo per vomitum citius , & facilius educuntur, qui ventriculi cavum occupant, sicut per secessum, qui continetur in Intestinis, dc Μesenterio . Neque vero Galenus ait . humores contentos in intestinis medicamento purgante evacuandos esse , sed solum per subductionem educendos et subductio autem potius ope clysterum quam
medicamentorum purgantium exercetur .
Debent praeterea subducendi humores ita in intestinis residere , ut obstructionem , dc cavitatis repletionem faciant, uti superius de faecibus obduratis , oc diutius re
Quarto docet, sub cute eontenta per sectionem, vel ignem , aut per medicamenta adurentia evacuari debere . Sub cute contenta intelligenda sunt, non solum humores in glandulis cutis coacervati , v rum etiam abscessus, tumoreS, gangraens, Acc. quae aliquando sectione , aliquando ustione , vel igne actuali , vel causticis, aperiri debent, ut exinde peccans materia egredi , dc convenienter repurgari possit Sed cur Galenus omisit attenuantia, ocresolventia tamquam tutiora , proposuit umro caustica , & alia chirurgica, praesidia vehementiora p. Ratio est , quia cum hic ageret de obstructionibus harum partium ,& obstructiones ex supradictis plerumque fiunt a crassis, tenacibusque succis, qui vix dissolventibus, dc attenuantibus cedere solent 3 propterea illis omissis , solum meminit aperientium, dc causticorum. Hinc in his semper expostulatus opera.Chirurgi persectiones eum lanceola , & per ustiones
cum serro candenti, vel causti eis. Postremo revocans in epitomen omnes
dc qualidumque obstructionum species in qu cumque parte Corporisfactas, docet, quod quidquid in usuveruim in aliquibus Partia
137쪽
hus praeter naturam continetur, sanationis intentio , seu indicatio curativa, fit illius ablatio, quae si sertasse exequi non possit,
fiet transpositio . Ea vero, quae non sunt omnino praeter naturam, sed quantitate solum molesta , indicant tantummodo eu
Remedi, denique quae ad ipsorum sanationem perducunt, desumi debent, pat tim ex natura ipsiusmet affectus , partim etiam ex ipsis affectis particulis. Tria proin de ex hoc textu adnotanda occurrunt: primum , quod ea, quae in aliqua cavitate con- inentur , ct totogenere praeter naturam sunt, ut Pus, vermis, lapis omnino debent aularrir de si hoc peragi nequeat, saltem ranspoisio tentetur, ut in lapide obstruente collum vesicae , qui cathetere transpinnendus est. Seeundum , quod quae non sunt toto genere praeter naturam , 'sed solum quantitate nimia peccant, ut cibus in ventriculo , & sanguis in venis abundans, ab evacuatione solum, seu diminutione curantur. Tertium , quod inventio remediorum
a. duplici fonte haurienda est ab affectibus stilicet, & a locis assectis. Si e variant indicationes curati vae morborum a varietate partium affectarum, ex L de oris assectis, cap. L. neque illud idem medicamentum.
auod convenit inflammationi gutturis, pro est etiam inflammationi oculi, pleurae, vel stomachi, & sic de aliis .. Hinc idem Gahmus I3. meth. eap. 1 6. θ' seq. advertit, inarae medica nullam esse majorem difficuleatem , quam perfecte cognoscere nadicationem desumendam a partibus assectis : & I.
methodi, objur at Thessalum , qui dicebat Tar praeter naturam mest: asperitas est re voranda medicaminibus, quae sufficienter a ste anp, θ' parum adfraetor. T. λsaaecumque vero vel obstriniones, vel an gustiae meatuum alias sequuntur aegritudiamι , ab illarum euratione priuν est inelytemia dum t ostensum , idem es in libra de Differeariis morborum , quod Os ι flammati nibus, im duris, laxisque tumoribM , Dufeeitatibus aliquando immodicis, ac praere rea vitiosis partium continestium figurix , ea, qua nuper diaeimus, saepius adveniune; Muti quibusdam tumoribus eorum c. porum, quae sunt in ambitu. Iaia fi nomnulla ex proxime dictis invicem eo luem tur , Uarias habebant indicationes. Sus elee autem in uno tanquam is exemplo ..babuisse sermonem, qamiam de omnibus in libris de arte euonri plenius samus ex ruti. T. 64. Supponitis ruisiam parto eulae multitudinem Iangvini3 influi . adeo.
intendantur in ea venae non maiores ramrum, sed etiam pareae, quae prius sensum effugiebant, nune vero iam plenae visu G-- prebenduntur , sicuti merumque in oeulis obtunieae albedinem manifestissime patet et parsi quidem est, quod alia vasa , quae I tem sensum , 1am plena distendantur non dum oue ipsa Ob parvitasem vi sui manis fla , o Jam periculum imminet, ne quoa eκ vasis exsudat, ad spatia vaeaa, quae in medio sunt , effundatur , aut ne iam par vam aliquod fit effusum . T. σμγ rivus quidem affectus sanatio intentionem habebis
evacuationem, mi ut Manifessori voeissi utamur , ab Dacuae ιonem , fi quidem mor bur mmu immoderata partis repletio. Necese disci posse ι etenim ablata contemplatione partium .affectarum nedium spatio sex mensium, sed etiam spatio seu dierum , tota Medicina addisci poterit.
. spatio sex mensuam totam Medicinam ad sarium igitur es, is avs superfluitas retro redens evaevetur , an per ipsam partem rem particuum. Retrocedet autem vel in
pulsa, ves attracta , vel transmisa, vel Amram uno aliquo modorum , vel omnibus Per locum vero parientem evacuabitur, me
rim quidem manime,'sensibiliter , pamtim vero in vapores resoluta. Τ. Μ. Si igitur myiversum Corpus plus aequo pisthori. cum fuerit , ρ' patientem Deum mininis evacuandam. Namst Iearifieationibus , aut sectionibus sensibiliter evacuabimus , Has
ratione exeitati doloris attrahemus. Si ver
cvlefaeientibus dispergere tentabimus, murerit id, eaedivi caloris ad partem attrabe tur , quam dispersum. Puod si in eo elab rabimur, ut quoa influxit, metrocedas, cor ρus plenum non admittet , ad baeo estu ambo ror in Corpus evaeuare ostor re, ain
G. . aecumque partes vero , ob id quod exasperatae nasura lem amiserint Babitum , bis .initas natu--lis es restituenda ,. o in quiae vi iam ando, arteriam autem asperam , , vel unuam ualendo bumidis, quin nibu mordeant f -
138쪽
spatienti parilesie influit, quo pejecto opere
ses a parte repetundum, quam MFerreu iam . βuanto enim per maiori vasa e , tanto e editior est evacuatis. T.6λ a statun- est vero, loco, adllrangendo, ac refrigerandore lumus, sed exinanita lora aurassiane ad seipsa , quacumque repercutiuntuν. me sequidem ostensum est in eo volumine , rn quo de potentiis naturalibus Quur. Et vasa μα- 1erea vigore ex medicaminibus ad ingent.bus adaerto, a se ad alia remittent. T. 68. hac via superfluum omne retracη-
serae, bene seres babet: at fi aliquid fuerit
,ae partae retentum , coniecturandum erat, id seritum, ac crassum exsere , a que ea ratio-aeo iam coactum , mue a strictu/n , ut eum
it euitate exι bi misi. Fieri autem potest ,
tιamsi non eius natura fit, ut adspatia , quae in mediosunt, sit effusum: in quo casu tunc via id veniendum ellia remos suadet, ut Meipsum, q- reliquum est per patientem ἰωσum evacuemus, imponi o super Mentibus partibus ea, qtiae influensem humorem rete Iendi vim habent. Μaxime vero evacuabis, si in spatiis ivtermediis Hiquid contineri canisiectura assequeris, scarificationum auxi-ssio, os medicaminum ,quae vim babeant dispergendi. G. N. se quoniam bae omnia vires eatidas habent, e Udem vero temper rurae opar est mordere, quando caliditatis m dum excelserit , cavenda re eis sunt vehementissime calida, ac tum praesertim, cum patiens Deus inter summa fuerit. Neque enim parvus excitabitur dolor , sipraeter proprium affectum insuper mordeatur, omn/Ique praeterea dolor fluxiones commoveat. suod igitur mediserem caliditatem obtinet , ιn. his ensum diloris non invehit, atqui eo am ius omni dolore vaeat , fi humidam extiterit. T. F. Et quidem quicquidper summa b.eret, potens est id mericamen dismetere, quod etiam vassidas non habuerit ad iuspergendum vires. suod si summae quidem partes omnι noxia caruerlue, id vero quod evacuari oporreat, in penitioribus partibus fuerit, inten- Musis , atque augendus dispergentis medicaminis ea re eum dubitandum fit, ne priusquam profundas attigerat partes, interim v, Fes amutat. Neque tamen ex eo summae stadites aliquem dolorem sentiant, cum omni vacent affectu. Isare nune hae duo is ιnvisam ad calidiorum pariter , atque acrium' medicaminum usum is summα partes, qVAE Merant , is, profundae , quae egent . Hinc
igitur ex sim partieaeae indicatio assumeb rur. TQr.3 Deine s vero si quia ad sa- aestatem deficiat. eon deramus : neque erim parmum aliquid deesse viriter affectae parites , in quibus fluxioris supersultas retinetur: muniatae quidem --, ω laxa,
molles natura em unt: nonnullae autem demis, o pressae, ac dura . Priores igituν G.
cile evacuantur , reliquae autem acrioribus evacuantibus, ac praeterea tensores partes habentibus, egen3 , es etiam magis squanto p Uundiorem Humi Mistrint. Haec igitur tιbi rursus si indisatio iacera, a pam
vero a formatione simul, ac situ. non tur enim, fi ita contigerit , in hepare esse pro me dicium affectum in angustis vasorum finibus, impactιs humisibus, qui vel lenti. ac tenaces , vel crassi exist ri , vel supere abundent . Nonne in pro tu est primum quidem crassitem una cum leuiore , , t nacitate , cibis , ων potibus extenuantibus ad subtiliorum partium substantiam transeferri oportere ρ secundo autem loco , πω per angustos , ac invisibiles solum, sed perlatiores etiam meatus quicquid infestum ex stit, esse evacuandum Sunt enim in hepatevens non minas amplitudine, quam num ro excedenter. Traminant stutem hae quidem in gibbis ad venam cavam , hae vero in cavis ad portam , unde Dei imum tibi
est futurum , ubicumque pres , ac sipati humores fuerint , eosdem expedite evacuare, trahendo quidem ad ventrem bis, qua at- 'trahendi vim tabent, medicaminitas , eos bumores , quicumque in venis adicava b patis pertinentibus, sum acervati ad uria
nae vero meatus promovendo per cavam v
nam , qu cumque in venis ad gibba pertinentibus sunt cT.73. 9 Sed praeter suprad stas, alia est iudicatio ab bestate ipso , veluti a venarum priscipio e nam cum non tantum seipsum regere natura apsum fit, ut pleraque arimatis partes, se venis prat rea virtutem largiatur , periculum imm uet , ne , si ellus vigor perfusionibus , on cataplasmatibus relaxantibas fuerit resolutus , Ο, ipsum primum ad fui opus , atque om subinae vexae , Dur ratione imieruges
ficiantur. Iuare in dur curationibui H qua ex adfrangentibus meccaminibus missicere oportet- Fed quoniam in profundo admodum loro fisum es, dubitandum erit, ne adytringentis medicaminis . vis exomatur ,
n, si ab aliqua altera subtilium partium substantia , qualis aromaιum es , traducatur. . inlius vero fuerit, si ipsum adsνιηgens medicamen protinus etiam aromaticum fuerit e nam si duas habuerit natura ijsitas qualitateι , ac potestater , valeatixs Fer
139쪽
praeter naturam in membrum confluxit , semet aurem humorum modum naturae con
venientem . svare , i , illa animadversis a nobis es in hoc adbibenda, ne fuid ab humoris eo uentis alitate eivs em membri temperies fir ιrstreata , si pituita naturameen verit, ad 1να iditatem: Ii vero bilis, adealiditatem ἰ ut banebpsam carantes intemperιem , sanuati exquisite restituamur. Curabimus autem contrariam ex adverso asserentes quatitatem , quemadmodum in intem. peraturarum curationibu1 diximus , quantum unumquodque calidius , aut bigidius factum es, tantum refrigerantes, aut cale
facienter . si o' hie rursus agnostendas ipsius seiandum naturam temperies nam quo pacto seremus , quantum tu frigiditate , aut catiditate a naturae modo recesserιι ἰ aut quando a frigefaciendo supers
debimus, si hos latuerit ea, quae es seeundum naturam catidita 1 e Ita vero si frigιaeius effectum eat aciemus , ignorantes
frigiditatιs naturalis modum , neque ono tune calafacere , neque in tempore a cale-
PIRA PHRASIS. AD Μorbos malae consormationis pertinent etiam vitia Asperitatis , Ac Laevitatis, quippe quae debentur membris secundum propriam constitutionem , dc praecipue secundum superficiem , consideratis.
Non omnes partes naturaliter exigunt Asperitatem, vel Muitatem , sed quibusdam conveniens est Λsperitas, ut lunt ventriculus , dc intestina, qua parte interius veniuntur; aliis vero Multas, ut sunt ora, Lingua, Oelophagus, venae arteriae, nerviunde si ab his deficiant, praeternaturaliter affectae , morbosas edunt operationes , dcν quandoque non sine gravi vitae periculo, ut in Lienteria, & Coeliaca passione . Primum autem in hoc Capite Galenus docet , quod partes exasperatae , oc quae naturalem laevitatem emisere , io pristinam , oc convenientem habitudinem sint
restituendae . Exemplificat hoc in ossibus, aspera Alteria , dc Lingua . Offa enim exa l perata debent laevigari 3 Aspera Aridiria , & Lingua liniri medicamentis humi. dis, de lentorem habentibus. Quo autem pacto ossa laevigentur, non docet hoc loco Galenus, sed Chirurgorum opera , abradente serro , id peragitur 3 ouamvis etiam nonnulIa meditamenta alia stergentia in hoc aliquid conserant, ut sunt plures myrobalanorum, solia ficus, pulvis vitrioli, dc lapis meditamentosus Crolli id In caeteris vero Λsperitatibus , praesert i m Gulae, dc asperae Arteriae, ex quibus vox, de deglutitio offendi solet, prosunt lenientia ιoc humectantia, ut diae ion, syrupus de papavere erratico, de erysimo Lobelli, de helenio, de liqui ritia, de althaea , de lolis.
Laevitas vero immoderata curatur vel
abstergentibus, vel adstringentibus, & r borantibus . Λbstergentibus quidem, cum partes natura rugosae esse debent, & plurima glutinositate circumObducuntur, ut a
cidit ventriculo erassis suetis in sarcto 3 qui proinde nequeat, ob amissam rugosi talem, cibos continere quamobrem abstergentibus medicamentis illo glutine de tergi debet, dc a mucosis humoribus repum gari . Adstringentibus vero , & roboram tibus tollitur , cum fibrae, tum Uentricu li , tum In testinorum adeo delaxantur, ut non solum debitam rugositatem amittant, sed etiam nequeant cibariam , aut chyliniam materiam detinere , illamque deor lam delabi sinant, ut in Lienteria, Mamnon immerito laevitatem In testinoram Hiin crates appellavit 6. apbori'. I. Hi ne colligi potest ad mentem eiu idem Galeni, quod Laevitas intestinorum , de ventricuisti, atque adeo ciborum subita egestio, duplici ex causa possit provenire , aut scilicet ex nimia, impactaque glutinositate sucincorum restagnantium , atque adhaerentium ventriculi fundo, aut ex fibrarum ejusdem , 5c In testinorum laxitate, eorumque villosa,ae glandulari crusta plurimum detersa, aut etiam abrasa 3 vel etiam ex utrisque,
id quod plerique Μedicorum laesae , R. tentrici, Expultrici, de Concoctrici virtuti tribuere consueverunt. in priori casu indicantur detergentia. incidentia & attenua tia iuccorum crallitiems in posteriori vero roborantia, Ac fibras te pristinum statumr ducentia , ut sunt Ammatica . Perperam igitur nonnulli in praxi ejusmodi fluxus lientericos a calore immoderato pendere putantes, toti sunt in exhibendis medicamentis refrigerantibus , dc nonnumquam masnocum aegrotantium detrimento . Et quamvis Hippocrates in his casibus aliquando
commendet pii Ianam , I.'de rat. Uict. maeul. 18. 8c alibi a illam tamen non exhibet tamquam infrigidantemr hac enim nistione potuisse commendare aquam frigi. dam, acetum , succum granatorum , ocsimi.
140쪽
smi a 3 sed quia est nutriens , & impi-guans , adeoque tollens asperitatem , vel suo lentore laevitatem resarciens. At vero
non hinc penitus negaverim posse etiam aliquando ejuscemodi fluxus a vitiatis, depravatisque sermentis , vel Ventriculi , vel Intestinorum tenujum exoriri ἔ atque adeo infrigidantibus , sed roborantibus tamen liquoribus corrigi , & emendari. Sed haec accuratum Medicum expostulanta
Quoniam vero eotest Asperitas alias σωgritudines consequi , praesertim obstructionem , vel angustiam meatuum , Ad hae adhuc alias affectiones subsequimi up I proinde Galenus sequenti textu docet , a principalium aegritudinum ablatione curatio. nem esse exordiendam . Exemplificat autem in Tumoribus praeter naturam , ab
humorum confluxu dependentibus , quinniam exinde statim fit angustia meatuum, itemque si ob intemperiem febri lem , dc excedentem siccitatem toti stipantur pori, de ductus corporis constringuntur, vel etiam , cum ob vitiatam figuram , mutatumque situm , praedicti meatus impediuntur, quemadmodum in luxatis arcidit . In his
itaque, aliisque similibus ea sibus , in quibus meatus occluduntur, impediuntur , op- Primuntur , aut obstruuntur , inquit Gale. nus, neutiquam Asperitates , aut obstructiones tolli posse , nisi prius auferantur aegritudines principales, a quibus illae originem ducunt. Quare si a Fumore aliquo
habeatur compressio, dc angustia meatuum, haec tunc auferetur , cum tumor ille fuerit ablatus, ut fusius se egisse ait , in ι bris G Deferentiis Μorborum.
Subdit praeterea , quod si plura simul
complicentur , variae quoque exurgent indicationes, puta si conjungantur simuho, structiones, & Tumores , dc affluxus san-fuinis, laevitas, vel asperitas vitiata cum etane operationum, deberent omnia indicantia reduci ad illa tria generaliora, Uidelicet ad Urgens , ad Causam principalem , & ad Impedimenta , seu Caulam, sine qua non , documento ejusdem Galeni 3.
ersitatem eorumdem , vel ab uno, vel ab altero curatio esset inchoanda .. In horum autem comprobationem dat exemplum in rem Tamoris, ex affluxu sanguinis, multitudine peccantis, adeo ut propter eam, non solum venae maiores , sed etiam parvae , de capillares intendantur, ac tu me
fiant , dc tunc per evacuationem , stu Fo-
tius a vacuationem, diminutionemque tantae multitudinis , curationem inchoandam docet; quoniam ex Hippocrate, quae multitudine fiunt, evacuatione sanantur. At vero hinc manifeste deducitur mindus generationis Tumoris, seu Apostema tis a ad cujus uberiorem intelligentiam, aliqua hic in medium afferamus. De rimoribus.
FIt quidem Tumor ex Galeno , tum
hic , tum alibi, cum Sanguis ex m. ioribus venis in minore sertur, eatque plus iusto opplet, atque ob nimiam vasorum re
pletionem , sanguis in proximiora spatia eL funditur , ubi restagnans , dc poros partium implens, ac obstruens, Tu morem, & Α- pol tema emit. Quod vero san gais inflammationem essiciens, a majoribus in min res venas transfundatur, ostendit Galenus
exemplo ophthalmiae , quae inflammatio est tunicae Ad natae oculorum, ubi venulae illae quamvis exiles tumefiunt, ac turgent, ob ailluxum sanguinis ab aliis venis majoribus circumstantibus. Verum licet Galenus inflammationem, ac Tumorem fieri dicat a confluxu laninguinis a venis majoribus in minores , re vera tamen eonfluxus hic a venis in verinas nullus est , sed ab Arteriis in poroa partium, dc in venas si, cum motus languinis sic procedat, ex alibi traditis. Itaque eontingit Tumores in partibus exoriri,
cum sanguis extra propria conceptacula vagatur, Ac restagnat, ut proptarea a coninfluetate novo sanguine, circumire nequeuniste , partes in Tumorem attollantur , ruubeant , doleant, inflammentur. a. is Unde autem aecidat, sanguinem naturaliter in motu positum , alicubi remor ri , dc inhaerere, ac proinde tumorem , de inflammationem parere, causa multiplex esse potest, quae tamen ad triplicem commode revocabitur , videlicet ast vitium ipsius mei sanguinis, vel alicujus alterius humoris cum sanguine permisti: ad vitium parris, in qua Tumor fit: & demum ad vitium ductuum , seu meam ., partem iptam pertingenistium; puta arter arum, venarum , vasorum
lymphicorum , dc glandularum, ubi ana λαmoses plerumque fiunt . Uitium sanguinis varium esse potest, primo quantitatis, ut in hoe testu exemplificat Galenus,, ω ristasse in Corporibus plethoricis, uti lauta victus ratione, dc vita sedentaria aliquando. evenit 3 cum caetermus rarissime fiat, ut tanta sanguinis quantitas adaugeatur, ut vasa di