장음표시 사용
151쪽
Ene, liti ad is uo , vel vulpis une. IL dc secundum Artem L Cataplalma. Quod si indema ad suppurationem tendere videatur, tunc applicentur ea , quae illam adjuvent , ut est Emplastrum ex radicibus althaeae, liliorum, caepis coctis , limacibus, fermento, seminibus lini , & axungia , cum stercore columbino. Ad idem facit unguentum althaeae compositum , Filii Lachariae , oxycroceum , ea quat Orgummatibus, de de mucilaginibus. Maturatum serro candenti aperiatur , deinde mundi sicato ulcere adhibeatur unguentum Apostolorum , vel fiat unguentum ex galbano, ammoniaco, resina terebinthi , pice, & oleo veteri. Proderit etiam Emplastrum sodicationam tertiae intentionis Paracelsi, dc stypticum Crollii.
Ad Classem indematum reseruntur Meliceris, Steatoma , dc Atheroma , quae Q. lum difΚrre dicuntur pro da versitate mate- viei in eisdem contentae, reserentis nempe conditionem mellis , adipis , veI pultis , aliusve rei consimilis tenacis, dc consistentas, quae sane a varia lymphae peccantis conditione diversificantur, si nimirum magis , vel minus glutinosa, dc tenax fuerit, dulcis, aut insipida, acida, pontica, alba, iusta , aut aliter depravata apparuerit, dc quandoque etiam propriis solliculis com . prehensa . Quin si articulorum intercapedines occupaverit, simulque una appendiges mustulorum, cum tendinibus, dc ligamentis obsederit, excitabit genera illa Tu morum, quae vulgo Spiria ventose apρel. tantur, & exostoses in ossium. capitibus in- generant, laesis similiter periostiis, & glan. dulis mucilaginosis eorumdem , unde postmodum partes adjacentes sensim quoque contabescunt, dc elanguent . De DirrhM.
SCirrhum appellant Medici Tumorem illum praeter tu tem , qui ex humore knto ,. crasso , rartareo , melancholicoHeio striinem ducis , quique durus , Teni-llens, doloris expers est ἀLicet autem ex humore plerumque. melancholico fieri dicatur , nil tamen obstat, quin etiam aliquando fiat ex lenta , crassaque pituita, iacile concrestente , dc to. phacea dicta ,. qualem gypseam Medici nuncupare solent , ut deducitur ex Gale-
maxima sit analogia inter melancholiam inream , dc situitam crassam , ex concretam. Atqui lenta, de tenax lymphae.. acorem praecipue austerum nacta , id i tum essicit, cum tunc tartaream conditi nem adipiscatur, Ec tantum non saxeam ,
si sale aliquo figente , et a toto, vel ab hypochondylis, confoveatur Duas etiam iaciunt Scirrhi ditarentias . dc vel exquisitum , dc legitimum , vel spurium, di illegitimum illum nuncupant, prout unus, dc limplex humor , vel multiplex , dc permistus in ejus geoerati ne concurrerit ν quamobrem, dc Phlegm nodes , dc Erysipelatodes , dc Oedema-todes dici etiam consuevit , is commi stione vel sanguinis, vel bilis , vel pituitae , sive potius ab h more tartareo , lymphaque crassiori , acidam magis , aut
acrem conditionem nacta 3. quemadmodum de aliis dictum est. At vero gravior, Periculosiorque fit , qui ab acido nedum figente , dc austero, sed etiam pungente .
atque erodente , progignitur , quod cum in fermentationem facile adigatur , ne dum dolorem excitat , verum etiam er sionem , ac sebrim , ut propterea proce. dente tempore degeneret in Carcinoma ,
dc non raro etiam in Cancrum ulceratum
seu adapertum, ex quo mordicus, dc icho rosus sanguis extillans, arsenicalis plane ac stygiae aquae naturam sapit 3 unde Hippocrates occultorum , ac patentium Cancrorum nomina desumpsit, dc Μedici omnes ,. post ipsum , ab atrabile progenitos dixerunt impossibilis curationis ..Hinc causae, dc signa patent manifeste. Nam cum Tumor durus , dc indolens observatur , in habitu Corporis melanch lico . praecessereque causae crassos , tartareos, ac melancholicos humores progignere valentes, prςsertim vero diuturniora animi pathemata , cum moestitia , timore, anxietate , vigiliis , haudquaquam de Scirrhi natura ambigendum . Uariabit autem in materia humorali , si durior , aut mollior 3 si cum nullo, vel cum aliqum dolore societur ν si colorem reserat omnino lividum, , aut aliquatenus albicantem , vel rubentem . Quod si praeterea erosi nem Ostendat, cum majori dolore , ac se-bri, in Cancri naturam degenerabit. Putatur Seirrhus sua natura incumbulis 3 ideoque vix, ac ne vi κ quidem , audent Medici. , aut Chirurgi , illum attingere, aut quibusvis Medicamentorum gemneribus contrectare r sed dc pejor , eum degeneraverit in Cancrum , cle quo Har Ocrates o. aphorism. 38. stupsit: Cancroaechus
152쪽
se rectos babentes melius est non eurare :curati enim euius pereunt . Solum ergo convenienti victus ratione uti licebit , ut in longius tempus deseratur , Me graviori noxa patientis . Quare Aeris incolatus talis sit, ut malitiam humoris sensim corrigat ν sicut cibus , & potus attem Fans, atque acorem, & crassitiem humoris emendans, Animi pathemata vitentur, praeseditim quae maestitiam afferunt 3 atque consuetae evacuationes Corporis debitum moerem servent.
Uenae sectio nullatenus eo a ven i , nisi tamen in sceminis, a suppressis, retentisive menstruis originem trahat, in quibusta promovere utile semper erit : etenim his plerumque accidit , in mammis , aut utero potissimum, Scirrhos Pati. Purgantia nonnisi in Cacochymis adhibeantur, quae etiam blanda, &levia sint, ne partes affectas , aut humores magis lacessant ς unde , cum opus fuerir , pilulae tartareae , dc de ammoniaco , diasena, diat artarum, aqua solutiva, &syrupus de fumaria , malori, aliaque hujus generis foelum modo, in usum ducenda erunt. Topica nullatenus suppurantia , aut maturantia sint , sed tantummodo lenientia, ae dolorem sedantia , si is valde urgeat.
Caeterum incisiones , inustiones aut cau-st icoru in administrationes omnino periculosae, & nocuae .
Interius vero exhiberi poterunt , quae acorem humorum temperant, de crassitiem diluere valent , ut quae ex chalybe rite praeparato , & correcto , atque ex testaceis , & aikalicis fixis conficiuntur j lincum dumtaxat habebunt , vitatis penitus acutis , aromaticis , spirituosis , ct acribus ι sicut & acidis, glutinosis, ac figentibus . Quae denique Cancro , praesertim ulcerato', conveniunt, petantur a Chirurgis , quorum opera in his potissimum expostulatur , seno , aut igne : quamquam nee isti audeant illum contrectare , quin potius appellent: Noli me tangere. Et de Tu moribus haec satis sunto . Reliqua in praedicto e. 9 . a Galeno recensita , facile ex nuper dictis elucescunt , proinde tran kamas ad alia ia ...
o mus, transe Iam tempus ades , in quibus numeres non est secundum Naturam . Cum vero duplex sit eorem diffferentia , quibus quidem aliqva Rarticula
i*ιt, bis intentio est alteram e rere su
misistrando Naturae eo , quo diximus Fau lo ante , modo . At quidiur superabundar, hanc resecare oportet , aut scalpello , au3i - , aut medica ne , quod urendi vim
babeat. Haec igitur omnia fere sanare pose sibile est : at non aeque omnia generari pos sunt, at in libro de semine diximus. Iumdam vero sunt, quae et fi generari non pos. sunt , licet tamen pro ipsis alterum efficere , qaeem modum in ove ex toto sublatσ, alteram substantiam in eius sede reponerea carne, sque osse differentem. mi enim , quae in effus gignitur loco , quaedam veluti caro, callose, vel callus ear sus, is pro-eessu temporir magis , ac magis ad eat
duritiem transfertur, cum ab initio conis ρotius imitetur naturam. suacumque vero
parte sublata , eum umque eamdem secum dum speriem, substantiam , neqne Amilem efficere possumus , . tertia nobis intentio ,
quemdam decorem invenire , quemadm dum in matriatιondus .
P Raeter aegritudines ad malam sermatio.
nem pertinentes, lane & aliae, quae innumero, sive quantitate di screta partium, Corporis constitutionem integram compo. nentium, consistunt atque de his nunc breviter etiam Galenus agit is Hae autem Telin desectu, vel in excessu esse possinat. De ficiunt in numero partes ν ut cum Dens j Nasus, Digiti , Μanus , vel is nativitate defuere, vel aliqua de causa externa, aut etiam interna, avulsae, aut rescista sumis Excedunt vero si ex mala sermatione plures quam deceat, sint ingenitae. Et summatim edocet, excedentes in numero, eia
se auferendas , vel sectione per ferrum, vel ustione per ignem , cum ferro candenti vel ope causicorum medicamentorum
153쪽
Deficiente vero aut restauratione similis, aut adjectiooe aequi pollentis, ut dictum inresectione carnium , Ossium , ligamentorum , &c. In mutilationibus autem meminbrorum , adjicere licebit solum , quod deformitatem minuat , vel auserat , atque adeo deeorem , quoad fieri possit, caeteris partibus, totique Corpori inducat. Qua ratione novimus quosdam ex mutilatis, brachio , tibia , aut pede , ram affabre per Artem sibi ligneas illas partes accommindasse, ut etiam Opera quaecumque usualia peragerent, adeoque & manibus apprehenderent ι de incederent , aut stalent pediis hus , sine manifesta , & conspicua desesemitate . At avulsos , vel decisos dentes , mirum sane , quam dextere Μoderni quidam Artifices Dentarii , nedum paucos dumtaxat dentes , sed & totam illorum seriem , ordinem , structuramque perbelle restituerim , ut ne vix quidem eorumdem desectum quilpiam internosceret . Caetera petantur ex superius dictis.
T.7o 'Ommunieat autem Me genus a totum cum eo , quod ad minguitassinem perrim3 , nam quodcumque ex eo est secundum naturam , illi propinqu- existit . Id vero tantum seiunctum est , ac separatum, quod inter ea, quae sunt e ge
nere praeter naturam , connumeretur . In
eus quidem prima imentio est ablatio . Si vero Me impossbilis .ristat , seranda estra positio, quemadmodum in suffusionibus.
aeamque vero non integris partibus, sed partium tantummodo particulis desciant, aut recedunt Naturae modum , rejectis qui
dem , vel generatio in bis , quae deficiunt; ablatio vero , is abolitio in his , quae su perabandant . suare neque in ipsis altera es intentis , neque medicaminam forma ge-xere diversaί .
ΡRo curatione Μorborum in Magnituisne , duo etiam remediorum genera
Proponit: unum quidem in Ablatione Rus quod excedit . aut in Restitutione eius , quod deficit, quemadmodum supra dictum
est: Alterum vero in transpositione , ut in suffusionibus oculorum , in quibus humorante pupillam oculi concretus , atque ad
Medicis inulariis deponitur, itaui pupilla libera remaneat absque ulla opacitate. Idipsum agendum in Transpossitione lapidis haerentis in vesica , qui etiam per Ablationem , aut per Attritionem in fragmenta, ut facilius extrahatur, auferri debet, sicut pariter in Polypo Narium , Cerumine Aurium , aliisque similibus : Quamvis haec alius generis esse videantur ι de quare parum interest hic movere quaestionem, veluti ad propositum nostrum nihilum pe
XCVIII. In Geseno.' De Morbo secundum situm ., ' T E X T U S. T.7M QEd Jam veniendum est ad rei o quum salubriam Causarum ste
nus , quia ea Crepora emendat, quae in situ sunt vitiatar veluti Luxatιones, cy intes num in serora. Fit autem Me ex violenta tensione, atque impulsar boo vere ex dum lato , ac rustio continenυ. mare ἀπιρleae fanania modus , alto quidem ad opinst tam partem et , ad quam facta es m mutatis , intendendo , atque impellendo . Alter vero id, quod continet firmius, μίμdissique reddendo . suibus vero viis , arrationibat Iuvia invenirι possint , in lib. de arte eurandi explanavimus.
P IRA PHRASIS. Non hic de vitiis, quae nonnumquam
a Nativitate acciderunt, in situ par tium malo, ut eum Oculi in is te, M chia in femoribus, Pedes non antrorsum, sed retrorsum vergunt , aut aliter partes aliae Corporis sunt vitio Formationis pro- . enitae, agendum: Nam haec ad Monstru itatem potius pertinent, quam ad Morbos 3 sed solam de vitiato situ in partibus luxati relicto, vel in Intestino in Scrotum prolabente , aut etiam in Inguinibus prolapso, quemadmodum Galenus in textu meminit,
154쪽
Gempla morborum in situ afferens. mare
luxationes hie proprie intelligendae erunt, cum os ab osse adeo dimovetur, ut debitum situm non servet, ac proinde praeter dot rem, impedimento est motui ipsius Artieuli. dc mustulorum eidem adjacentium, la duorque pariter figura. & conveniens, ac naturalis habitudo illius membri. Indicatio autem curativa in his erit remittere , ac x ducere membrum luxatum in situm pristionum. dc uaturalem situm ι illudque redv.ctum in longius tempus detinere, ae Conseravare , quousque fuerit ex acie colligatum, persecteque coniectum, & Conjanctum, cum reliquis ossibus Articuli. Tunc autem ex cte repositum illud iudicabitur. cum doliudesierit, atque in motibus huc, illucque nullus tristis sensus percipietur 3 itemque Lumor, fiammatio, rubor . aliaque symptornata, quae prius ex luxatione acciderant, penitus recesserint. Quo sane in opere peragendo summa Chirurgi peritia, ex Anatome, dc articulationis Oilium notitia , expostulatur, quae tamen plerumque descit, potissimum apud Nostrates, qui partem hanc chirurgicam, in reponendis ossibus luxatis, penitus negleκere illamque ad Rus leos, ct Plebeios , manima i piorum ignominia, delatam,
In Intestini praeterea delapsu. si Fe in ser tum, sive in Inguina, eadem Opera Chiruringoram exquiritur , qui primum lientibus, ac laxantibus oleis, vel unguentis, intestinum in suam sedem reponere , ct collocare debent I mox cerotis, emplastris, ligaturis.
aliisque similibus, detinere. dc si fieri possit,
etiam Peritoneum relaxatum , aut disses tum conglutinare, dc confirmaTe conentur, evitando causas omnes, quae violenti Conincussi e de rem impellere, dilatare. aut Telaxare possint. Porro haec sicut iacilius in Puellis talu .er peragi solent ι ita in adul- ioribus parum, vel nihil proficiunt.
Prima quidem μαιαν . qui inerra fra tis fauι true: seeunda vero , qui astu int gre valet. Tertia ejus, qui aegrotat . Priamum igitur genas ad salubrem attiset Amtem , atque in duat , at antea draeimus, divissitur Partes r Secundum vero ad prae servasι ω spectat. Tertiam ad euratinam. T. N. me autem universum te s.cis ea humares praecipue negotiatur , quos ne que lentos se oportet , neque erasses ν --que aquosor, neque plurimos . Neque vis menter calidas, ac frigidos . nequa morae res , Neque patreiani obnoxios , neque ---Ios e sem usi Musi fuerim , generam
morbos . Aueutin vera nonnumquam e
dem ex causa , qua ab initio reseravit. Ulud autem meram e sociis, ut sua at teratione re istant eos, qui sum in Corporabumores. cI 8αὶ Intentio vero . O horum Duatro da ex eae it . alteratio . eva euatio . alteram. luin, vel ab ipso Compore eoncocti . vel ab aliquibus altis Drusitatibus, euae vim medicamentosam Mbent. E ellorum reumero etiam scat ea, quae eaentiatium ferarum veneris adversantis . ac praeter ea Marmaca , quae deleteria , hostes umena , antizaatur , erans mutant . T. IR J Evacuatur autem satis calidum Damnibus. Os purgationibus . clysseribus , o, sudoribus . vomisistas ris .ieitur sani communae 3 evacuationer . Propriae autem ex tam , in quibus coaestrvantur . assumuntur , - - loris de sal brabus ostendimus , terito praesertim , ac quarto, in μου de Doridambus egimuF, .
ac reti is di positionibus , otia Iditavisi
quae autem tu bis . ρ- in hepate sunt.
155쪽
nire contemnunt, plurimam vero temporis in nominibus conterunt , contra quos in
aliis uberius disseruimur . at pars quidem artis Praeservativa talis es.s . . PIRA PHRASIS.
Q Uandoquidem Universa Μedicina,
tota quanta est, versatur circa Cor. Pus , vel conservandum , vel curandum,
vel praeservandum , iuxta triplicem illius statum, Salubrem scilicet, In lalubrem, SNeutrum: Postquam hactenus Galenus de prioribus duobus sufficienter egisset, supererat de praeservandis Corporibus generaliora quaedam praecepta recentere quae tam praesenti Capite, quam sequenti, prosequitur , ad totius huius operis complementum , utque praeservativam Medicinae Partem ex integro compisatur, triplicem praetervandorum differentiam exponit, atque unicuique, quae conveniant remedia,
Prima quidem ponitur Hominis, qui integra sanitate fruitur, ne in aegritudinem cadat et Secunda ejus, qui non integre va-Ier , sed ne in pejus ruat s atque in pej rem aegritudinem labatur , praeservari de.
bet , & quoad fieri potest in meliorem statum revocari , ut in statu Neutro. Tertia demum ejus, qui aegrotat, ne tandem de sinat in interitum , sed a morbo revat scens, in pristinum sanitatis statum redu.catur. Quamobrem subdit, Primam, pertinere ad partem Medicinae salubrem, id est Conservativam , quae propterea ope conservationis Corpus ab Insalubritate tueatur: Secundam penitus, ac omnimode spectare ait ad Praeservativam 3 Tertiam denique ad Curativam . At vero, quoniam quidquid boni , vel mali Corporibus accidit, ab humoribus, ct potissimum a san. xuine, bene, vel male te habente provenit ι proinde inquit, Intentionem primam in cunctis esse , erga ejuscemodi humores, vel corrigendos , vel repurgandos : cumque multifariam isti, si a sua naturali crasaesciverint, peccare possint, in copia ni- initum , si excesserint : in vitio vero , silenti , ct crassi , , vel tenues , & nimium fluxiles, atque aquosi , si plus iusto frigidi , vel calidit si acres, mordacesque evaserint 3 si ici putredinem , aut corruptio. nem abierint, aut aliter, aliterque affectisuerint , adhuc in veneni naturam comis mutati 3 propterea ad ejusmodi desectus corrigendos , ac tollendos , praecipuae indicationes dirIgendae erunt 3 quin & insuper , unde istiusmodi vitia processierint ι
sedulo inquirendum , ut sive correctione solum , sive etiam evacuatione promota, deleantur. Redigit autem omnem sanati nis, & praeservationis viam ad duas principales, unam, quae alteratione, alteram, quae evacuatione perficitur . Si namque humores non multum a naturali statu recesserint, sintque facile emendabiles , s la alteratione, correctioneque in pristinum statum salutarem reducentur . Λt vero si in alienam , atque Naturae penitus inimicam , conditionem degeneraverint , erunt
prorsus eliminandi , ct persecta , exactaque evacuatione , extra Corpus educendi. Idipsum agendum quoque erit in exitialium ferarum venenis, atque in iis , quae pharmaca deleteria nuncupantur , aut e iam venena proprie dicuntur, utpote qua
ex diametro humoribus , & partibus sol, dis adversantur , atque ideo insidiantur vitae , & fomitis vitalis filum praecidunt.
Quae autem evacuationum genera , ad id exequendum adhibere oporteat , ad duas etiam clames revocat e & quidem alias communes, ct generales appeιlat, ut qua per cathartica, clysteres , vomitoria , sudorifica peraguntur, alias particularesmin
cupat , & uniuscujusque partis proprias, quales speciatim fiunt per nares , aures , os, de quibus alibi a se actum dicit. Ve4rumtamen promptius semper, atque expeditius , quae superfluitates in primis ductibus coacervantur, per ventrem , dc t
cetam educentur : quae in Hepate sunt, per vias urinae ea tamen distinctione adhibita , de qua supra ex eodem memi nimus , num in parte , ejus gibba , vel concava , ὸ quae per totum Corpus sunt diffusae , iudoribus 3 quae in capite , per palatum , per nares , vel per utrumquelputo, muco , sursure , quae autem Collectae sunt in spatiis pectoris laxioribus, per guttur, simul cum tussi, quae in Renibus, vel vesica . per urinam . Sed & servandam quoque esse , subdit , Revulsionem ,& Derivationem, aut ad distantes partes, aut ad vicinas . De quibus omnibus cum abunde satis superius dictum sit , non est ut hic inutiliter repetentes in longius se monem illum distrahamus . Solum superaddere convenit , haec omnia appellari a Galeno causas Salubres , sive conservari tes , si se efficientes sanitatem , si malas jusmodi humoriam , aut partium dispositiones adimant': Iasalubres vero , si inserant s
156쪽
serant, foveant, vel adaugeant : Neutras denique , si neque perficiant , neque officiant, vel etiam, si modo juvent , modo
noceant, pro ratione : quamquam & has, nec omnino causas posset quispiam appellare, quemadmodum major pars sophistarum , qui rerum disserentias invenire , Contemnunt , postremo loco concludit . so
C. dc ultim. in Galeno. De Parte Artis, quae Convalescentes re-Mis , O, senibus congruit.
pus universum friuidiur . r. 8s. Causae
vero salubres , quae bane emendant Liso. Dionem , ut uno eo rebendam capIte , sunt quaecumque prssentaneum , atque securum exhibent atimentum : secuniam partem autem , in motibus Moderatas , Ο cIbι3. ρο-
balationes , frιριιones, is balnea ; is, tibi non parum se ex bir profecisse se erιηt , paulatim se ad consueta opera tra offerant scibos a tem assumunt in princiριο quidem bumidos, o concoqui farrier , nequo frigidos r ae eum progressi ueuertnt , eos et tam , qui plurimum prasant alimentum . Potus vero opportunuν est , vinum quιdem aetatem babens mediocrem , 3n substantia autem purum , atque perlucιdum , quos sei et vel subflavum , vel album existat, atque suavi
no, neque cum ahqua insigην quatiate, aut dubecur, aut adpridiιonr, aut acritudine,
aut amaritudine sentiatur, fr87.9 in autem proxime ἐκιmus, δε διIre omnibus ιntibνιν de aris evrani conserimis , plenαν disseruimus. Nunc eπιm neque omnia par ticulatim recensere es nostra propositi inst tutum , sed solum capitum mentronem facere ιπtendimus eorum , quae in aliis v luminibus latius explicavrmus . suorum omnium si striu/ merum , is, quatitatem exstobuero , fnem Libro imponam . Diximus itaque praut , quod alter o LMber , rn quo de consitatιone Artu indie
nae differurmur. Antecedunt autem eum alii
duo de Constitutione artium , sed hi quidem una eum boc , cui nunc extremam
manum aserimus , seorsum sunt ab aliis libris , in quibur plenior doctrina explieatur ; illi vero talem anter se ordinem bain bent . De Elementis quidem secundum Hippocratem ober una 3, o cos INOPS I s. GEneraliora dumtaxat Capita Anale.
plices hie tantummodo rememorar veile fatetur Galenus, cum de iisdem spe. cialius alibi se egisse testetur ἔ praesertim vero in libris de Helbodo Medendi. Quae propterea convalescentibus , de Senibus contingant , solummodo referuns , malam imillis dispositionem exoriri docet ex langui innis potissimum mutatione partibus inducta . Equidem licet plerumque sanguis in his prinbus sit, est tamen exiguus, debilis, effoetus , spii tribus neutiquam abundans, aut praevalens, adeoque t in organis vitali inbus , tum in animalibus deficiens : quare dc utres it abecilliores in ipsis observantur,& operationes omnes elanguent . Hinc Corpus totum se igidum tactu percipitur,& in eumnis partibus siccius apparet : id quod qua ratione senibus praeterrun a cidat , late a Nobis superius monstratum, ob mutatam sanguinis diathesim . Quae ergo caulae possint illatam hane
Corpoei dispositionem emendare , aut etiam in meliorem reducere , praecipuae Ieseruntur , quaecumquae Wilicet rectum usum sex rerum non naturalium comprehendunt: lpeciatim vero , quae alimenti rationem habent , eamque moderatam . Sed & d, iumendas quoque illas esse, subdit, a mintib s, dc exercitiis convenienter adhibit,s, itemque sonat o , vigilia , aeris incolatu,
caeterisque . Quamobrem cita facilis sint digestionis , non frigidi . leu frigorifici dicti , nee crudi, eras si , vise si . Senili emis aetas ab his non leviter offenditur a ct c.
157쪽
& convalescentia corpora, prae languore, ex praecedenti aegritudine contiacto , ab eisdem pariter laeduntur ι di praesertim si ventriculus adhuc langueat. Potus sit quoque moderatus, & Opportunus, quique sini usum per antecedentes aetates contraxerunt , ad senium perducti , mediocritatem strvent , quin & vino veteri solum , penitusque depurato, atque omni saeculenta , di sulphurea parte exuto, utantur eoque vel subflavo , vel albo , suaviter olente ,
gustui grato , & facile digestibili , que.
madmodum idem Galenus Διν. S. de Ian. ruend. cap. I. pluribus insinuat . Neque solum peculiaris ratio habenda est ciborum,
di potuum , sed & Aeris quoque , atque
exercitationum, Bd evacuationum consuetarum cujusque status naturae convenientium , & eorum praesertim excrementorum,
quae assiduo progignuntur, de quibus peculiari Capite idem Galenus agit I. de tuend. valetud. cap. 14. Et quoniam quae per ρο- ros cutis insensibilater perpetim transpirant, majorem illorum partem implent , obser vatione Sanctorii , iis propterea specialius incumbendum, potimamum ope , & beneficio frictionum, quas ex mente Hippocratis Galenus ipse pluribus Capitibus a libro de tu a valetia examinavit, di ad ianita
tem e servandam maximopere eommendavit ι quippe quae poros cutis amplificanis do , ac humores in glandulis subcutaneis contentos excitando , dissolvendoque , plumrimum conserunt ad sanguinis repurgati nem , adeoque ad sustentationem vitae ,
praesertim in senibus , quibus manifestior , ac laboriosis exercitatio praescribi nequitis Quamobrem idem Galenus lib. s. c.3. eiusdem operis , afferens illud Hippocratis . Senum nemo quietem ex toto postulat , sea
nec exercitium vehemens, subdit: seu enim ventulo quodam excitari , arcendique eator eorum desiderat , vehementiore autem m
tu desertatur . verum de his omnibus , peculiari opusculo , de Recto usu
sex rerum non naturalium , 'latius mox gemus, cti etiam cuiuscutaque status co
poris habitudinem , & qua methodo tractari debeat , in usum practicum reducemus . Quocirca finem his imponamus intera , quae in calce hujus Capitis Galenus memorat de Libris a se conscriptis , qu rum notitiam opus Me praeire debere ait, eosque propterea singulatim enumerat , cum unicuique vestrum ex ipsius Galeni textu patere possint , nec peculiarem ex plicationem exigant, consulto praeterinii inus. Atque ila esto
ritus quintus Liber de Sam tuenda in x ratiam senum eo ervaadoram βο-ptus est, eum vide. Sirat etiam de Cons. artis a d. eap. m. Dissiligod by
158쪽
RECTO II S Us Ex RERUΜ NON NATURALIUM.
i I quae umquam alia, ad Rem Medicam , rite , recteque iaciendam , utilis, ac necessaria est pertractatio, plane quae de sex Rebus Nonnaturalibus dictis, institui solet, longe, lateque caeteris omnibus praeceIlit, & utilior smul est, ac praestantior: quippe quae ad
Corporis humani sanitatem conservandam, aut praeservandam, morbosque abigendos, maximonere consere, imo omnino necessaria est. Cum enim Res Nonnaturales , causae sint necessario alterantes, utque loquitur Fernelius , circumtensa noliis teneant retia , a quibus evadere non est datum , quinimo iisdem perpetim indigeamus: propterea fit, ut industriam omnem , Omnemque ram adhibere necessum sit, ut pro temporis opportunitate ipsis convenienter utamur. Quamobrem jure optimo Galenus 3. artis iniarae, & alibi, inter reliquas causas omnes, Corpus humanum sive ad bonum , sive ad malum alterare valentes, il-4as praetulerit, atque in re Medica spe alius considerandas eme monuerit 3 unde plerisque consultum, iis tantummodo opportune, congruenterque administratis , humanae sa-hiti , atque incolumitati . satis , superque prospici posse. De his ergo propositum N bis est, breviter , ae dilucide , peculiari hoc opusculo; in ulum Hominum saluta-
Tem , utiliora referre , atque examinare,
ut unusquisque suae possit sine aliorum au-κilio propriaeque valetudini consulere. Quaenam autem istae sint, non est quod multum elaboremus : Constat ςnim apud
omnes, Nonnaturales caulas esse, quae In
differentes simul sunt ad iuvandum, re ad
nocendum , & quarum usus, ad vitam conservandam , omnino necessarius sit . Hae autem communi voto recensentur , Aer,
imus, & Potus , Motus , & Quies, Sinmnus, & Uigilia, & Inanitio, ac Reple tio: & denique Animi passones 3 ad diffe- ntiam Caularum Naturalium, di Praeternaturalium , quarum illas perpetuo aptae natae sunt juvares hae vero penitus, pense
Sed & istae 1blum inevitabiles simul sunt,
ad contradistinctionem earum: quae conti gentes , ac fortuitae appellantur , adeoque
prudenti hoptinum consilio, evitabiles fieri possunt 3 uti sunt Ictus, Casus, Bestiarum
occursus , idque genus altar At vero cui que patet, vitam absque Respiratione, adineoque sine Aere diutius servari non pomeratque ad instaurandas partes Corporis, quae jugiter consumuntur, necessaria esse et cuin lenta , dc potulenta 3 ad quae exquirenda sexolvendaque, Μotu CoiPus egere 3 ob a sumptum vero ex motu languinem , vires que labefactatas, opus eme Quiete , sicut pariter Somno , & Uigilia ad easdem instaurandas, dc ad naturales simul, &ani. males operationes alternatim peragendassitemque alibiles ex assumptis cibis partes, Corporis partibus ad nutrinationem suggeri, inutiles vero , & excrementosas repur gari oportere 3 proindeque Repletionem, &ex adverso Inanitionem necessarias eme , ac postremo, quia mala, vel bona assiduon bis occurrunt, quae Animum alterant, ac perturbant, totumque corpus exagitant, de variis , variisque pathematibus, ex varia , diversaque illorum apprehensione , Obn xios reddunt, illis propterea perpetuo amci , atque alterari contingit. Harum ergo rectum , convenientemque usum in posterum explicaturi, quaecamque ad praxim Medicam magis lacere videbuntur, singillasim reseremus, dc examinabimus , exordium replentes b Aere, omissis interea iis, quae ad Phisiologicam partem pertinent, utpote, quae a Phisicis sunt accuratissime pertractata.
De Natara, differentia, is usu aeris.
Uamvis nonnulla de Aeris Natura superius memoraverimus , non tamen abs
159쪽
abs re factum puto , si aliqua alia in clariorem illius notitiam hic denuo reseramus, & ibidem praetermissa adliciamus. Et quidem primo, a veritate nimium abis errant , qui Aeris Naturam a primis putatis qualitatibus desumunt nam praeterquam, quod in his, nec ipsi met conveniunt, cum
Stoici illum sua natura frigidum humidum constituant, quibus assentiri videtur Galenus , a) subseribitque Cardanus t Et Λri-
soteles a. De Gener. O Corrupi. cap. 3. Humidum in praedominio , & calidum in subdominio fateatur, & alii aeque calidum , ae humidum: Vallesius vero, I. contr. 3. temperatum , & Averroes μὰ aqua humidiorem, ac demum alii ad explendam latitudinem binarum qualitatum, illum in gradu octavo humidum, calidum in septimo, ct frigidum in primo faciant i quis tamen est , qui non videat posse Aerem omnes suscipere qualitates , cunctisque alterationi. hus obnoxium fieri , atque adeo non ab his ejus naturam esse desumendam: si namque qualitates istae essent illi propriae , insitae , ac naturales ab eodem profecto u inquam separari nequirent, re per assiduam earumdem mutationem , illum in perpetuo statu violento detinerent , cum nul- quam sua propria , naturalique temperie frueretur, α nuspiam sub eodem statu unius , ejusdemque qualitatis diutino tempore permaneret ab una in aliam , pro levi momento, et ransilire coactus . Sed &ea ratione, cunctas eidem appingere , iuxta doctrinam Aristotelis , aeque hene liceret ue quandoquidem ex superius dictis , quaelibet ex putatis his primis qualitatibus eidem attribui potest : quin , & lucorrupta substantia, fervens adhuc in aestu, & algens in hieme , siccus in Borea , & summe humescens in Austro, aequabiliter conservatur
Cum itaque cunctis ejuscemodi mutatimnibus obnoxius sit Aer , di omnes propemodum qualitates prompte, & amicabiliter amplectatur , nullam exinde perpessus in sui substantia corruptionem , ac seque hene cum ipsis omnibus consistat; nihilum substantialiter immutatus 3 profecto dicen. dum a praedictis qualitatibus naturalem tuam constitutionem non emendicare. At a 2 GaI. 2. do Simpl. meae fac. 2. 8.de usu partium 3. l. quod Ασ. mores, is .c, 4. Caraan. an. a. de Elem. c. q.
vero , quod proprium , atque inseparabila
assiduo in Aere experimur, idest, ut Corpora quaecumque ambiat, suaque fluidit a. te, tenuitateque cuncta pervadat, ae subeat, & quaquaversum, sive impulsus, sive distractus, fi ve compressus, dc sive aliter , aliterve alteratus , aut commotus ,
diffundatur , atque ex vi elastica resiliat, rum eat, & attollatur. Quare in hac fluiditate, permeabilitateque ab insito, ingenitoque elatere, substantialis, naturalisque illius constitutio repetenda videtur. Id autem si fortassis amittat, statim in sua su stantia permutatur . Dupliciter vero hoc illi accidit, vel cum immodice crassescit, aut constipatur, ut in fodinis Metallorum, in subterraneis cryptis , cellis vinariis, aliisque similibus, vel cum plus justo distrahitur, attenuatur, & rarescit, ut in altissi. morum Montium fastigiis, & in Machina Pneumatica Boylea , quemadmotum alibi a Nobis est demonstratum . Fluiditas autem haec adeo est cum elatere conjuncta, ut tota videatur ab illo penitus procedere, qui sicuti convenienter per illum interspersus , naturalem Aeris i atum conservat, ita ex adverso constipatus , aut dii ractus ejus naturam conturbat, & permutat. Hinc si Aer tantam aliquando patiatur constipationem , concretionemque , ut suo elate
re privetur , fit , ut crassescat , ut aqua sibi analoga, & si rarefactionem , distractionemque omnimodam subeat , assimiletur theri sibi attiguo: ad Naturam enim utriusque accedit , & medius , qui interutrumque Aer est, Respirationi , dc finiam alium , praesertim terrestrium , vitae tuitioni utilis, ac necessarius propterea sit: quare qui ob summam coarctationem, aut exolutionem , elatere destitutus , aut eo dem ne vel minimum recentatus, aut etiam pravis halitibus , aliunde suggestis , coinquinatus , & pestifer est effectus , ad
Respirationis usum ineptus evadit. Si quidem innumera sere sunt, quae Α ri insensa , naturalem ejus constitutionem permutare possunt: unde, fluiditate vitiata , mala plurima Corporibus contingunt. Prae primis autem, halitus, ac vapores ex serra , dc Aqua erumpentes , Aerem di versimode conspurcantes, nedum elaterem
inficiunt, distrahunt, aut contrahunt, sed etiam Sanguini , & Cordi , nocumentolunt, ut evenit eκ sodinis , Terrae hiatibus, voraginibus, Aquis stagnantibus, lacunis, cadaveribus insepultis, mephitibus. A ventis quoque, Cometis, procellosis Im-
160쪽
btilius, alitique meteorologieri impressioni. bus Ni ve, Grandine, Pluvia, Pruna, Caligine, Aer non leviter inficitur, & inquia
natur . accessu pariter, & recellii Solis a nostra vertice , a quibus Temporum vi. cissitudines, nedum algores, & aestus, ve-
ex Aquis odoriseris, aut Aromatibus, peculiari quadam vi , facultateque imbuitur fieri ut in affectibus Capitis . vel Pectoris , in hystericis affectionibus , doloribus
articulariis , aliisque, bene, vel male olens I-- ' δ ac diversimode vaporosus essicitur, his is rum etiam aliae, ex causis aliis nobis igno- laut illis halitibus affectus, qui valeant to- , aut rarefacere diaphoreum , aut iis , alterationes , immutant , turbantque Aerem, quem plus solito, exinde compriami . aut dii trahi contingit 3 itemque ex Ecli-rtibus, ortibus, dc occasibus liel larum, lota itiis , aequinoctiis , aliisque , uti testatur Hippocrates in Libris de aere, Aquit, loeir ω I. ω 3. Hemio m . Increscen iis etiam , & decrescentis Lunae phases plurimum pariter immutant , alterantque fierem, sicut etiam ejusdem depressiones, elationetque in suis Perigaeis, ec Apogaeis, in quibus illum densari, aut expandi pari- formiter experimur. quemadmodum ex arometris , dc Hygrometris instrumeatis palam fit. Quod ad Aeris differentias pertinet , quamvis ille sua natura simplex nullas dis- ferentias patiatur , quas Scholastici essentiales appellant ,3 a Medicis tamen conmderatus, quatuor accidentales subit desumptas a Substantia, Situ, Motu, & Qualitatibus illi supervenientibus . . 'Ratione substantiae , alius Aer dieitur eramus, alius tenuis , alius purus, oc serenus , alius impurus, dc nebulosus. Ratione Situs 3 vel Aer et 'montanus , vel maritimus , vel camppstris , vel apertus , aut valle conciusus. Ratione Μotus dieitur Aer mobilis , instabilis , ec intranquillus et vel contra stabilis, tranquillus, & immobilis. Postremo , quoad Qualitates , alius es Iucidus, luminosus, dc apricus , alius Obscurus, caliginosas , oc opacus e alios se, gidus, alius calidus, alius-humidus, alius
hccus..Sed 'dc siccus praeterea dici potest , vel negative, ob inopiam imbrium , dc
ventorum australium s. vel positive , prinpter caloris tacemum , ut tempore vigentis Caniculae, eum a nimio Solis aestu fiersum me exarescit , dc extenuatur ν vel deonique propter misturam halituum , e mi. ris erumpentium, quarum vis sit humi-d s vapores absumere ι aut deprimere, vel etiam a flatu ventorum borealium a nebu
las, de vaporis fugantium, aut figentium, Et depellentium ad ima , ut in diuturata renitatibus Sed di praeter has , possunt quoque alia similes , Artis mdustria comparari, uni tan eum loco, vel domui aptabiles3 puta cam . TOzra v. Med. Tom. V. vorare sputum movere 3 idque genus alia . Id quod in Natura quoque i peculiari quorumdam locorum habitudine comperimus, ubi scilicet, vel a Thermis, de fossilium, ae mi, neralium fodinis, praesertim Sulphuris, Uirtrioli, Mercurii, Afris 3 vel a cultura plantarum odoriserarum , quo praelartim te mapore florent, ut Rorismarini., Croci, Ial lamini, Rosarum , Aranciorum , Citrio rum, vel contra a male olentibus Papavere , cicuta , Nappello , umbrisque noxiis arborum, ex quibus non semel compertum, gravi somno soporari , aut aliter infici, diutius ibidem immorantes. - De ulu Aeris postremo, magna est i ter Dossores controversia . Attamen major illoruA pars existimat Respirationi inservire, cum Respiratio describatur, Aeris fieros, is Nares αι ractio , atque impossibile
videatur, viventem non respirare, dc r spirantem non vivere. Uerumtamen neque
in hoc inter illos convenit, cui ucii Respiratio ista, de Aeris attractio sit. Λristot les, de Galenus ad Cordis aestum, dc sanguinis servorem attemperandum , Cartesius ad sanguinem nimio motu attenuatum. , aliquantisper figendum, ciu videtur etiam imhaerere Deleboe Silvius Diputationum indicarum I. Gamendus ad repurgandas tran. seuntis per pulmonem sanguinis impurit tes . Recentiores vero Anatomici ad . pr movendum circulantis sanguinis trajectum,' e dextro in sinistrum cordis ventriculum . per pulmones, deservire arbitrantur .
Verum haec. ut tu nostra Theotetice Ia. tius dictum non omni ex parte eius usum in Animalibus explent, is enim nisi assiduo
recentetur, plane tuendae vitae i-ptias evadit , ut in occluso undique conclavi , aut doli i, raperimur . Quamobrem existimavit Paracelsus, quidpiam inesse Aeri vitali est viri valde analogum, quod restaurandis spiritibus inserviat, dc vitae fomitem tuea . tur , de qua etiam re alia multa retuliis mus Cap. de Respiratione. Porro Aeris ope , nedum Respiratio peragitur , velum et
iam Loquela, olfactus . Auditus, Visus, qui nonnisi intermedio Λere petr ficiuntur. Sed. dc perutilis quoque valde est , quae