장음표시 사용
141쪽
stendat, ae tumefaciat 3 quandoquidem sicut Natura sin statu lano in necessariis non deficit, ita in superfluis minime abundat . Secundo vitium qualitatis, sive eκ se , si ue ex mistura alterius humoris, videliret
si plus justo glutinosus , atque indigesto, crataque chylo laturus sit: si effoetus, suaque vivacitate elastica orbatus, ut neclueat
exiles arteriolas, & partium poros subire: si acidus , dc sacile concrescens : si acer, dc mordaκ : si salsus, de muriaticus, aut ad iter partibus insensus , ut illum in propriis purulis non admittant, sed potius re
Puant m ac propellant , ex quo sortassis elysipelatosa inflammatio ali ue deponant . Ex mistura vero alterius numoris, praesertim tum phae consistentioris, aut acidi alicujus liquoris, per corpus oberrantis, aut nimium luperabundantis, di exaltati,
aut plus justo dilucioris redditi , ut nequeat
felleum liquorem temperare , nec conve
nientem , debitamque sermentationem proemovere . Ab his namque in sanguine vitiis , lentor quidam , atque in illius motu aliqualis remora contin it, ut coagulatio. De , & gravamine, sensim alicubi haereat, dc poros Obli ruens, impedimenta sit, quominus novi sanguinis accessu, pars languidior reddita , in tumorem attollatur , ac inflammetur , fortassis etiam in ingentem molem elevanda , nisi per alios arteriarum ramulos, ita alios, aliosque venarum ductus, beneficio naturae , sanguis tradu eatur , qui perpetim per easdem partes circumire, illasque irrorare deberet Vitium partium , vel ab internis , vel externis causis fieri potest . Ab externis quidem , cum a frigore obrigescunt, dens antur , aut obstupescunt : a siccitate nimia corrugantur : ab imenso calore dei xautur, di rarefiunt 1 & ab abundanti humiditate crassescunt , plurimisque ex rementis imbibuntur . Similiter a contusione , vel vulnere , si comprimantur , aute is in dantur , dc a mutuo adjacentium partium nexu dissocientur : nec non a venenis , dc medicamentis vehementioribus, praesertim vero causticis, dc excharoticis, rubificantibus, corrugantibus, supefacientibus, aliisve, si offendantur. Ab internis ero , nempe humoribus indebite sermentantibus, dc depravantibus sanguinem : ab impedita halituum perspiratione : a ser.
mentis partim degeneratis: a retenti Scujusvis generis excrementis di ab indigesti nibus , dc cruditatibus , viscerum naturaliam meatus infarcieatibus , aut illorum constitutionem perturbantibus , aliisque tam ilibus; unde sanguis infici, acescere , lentescere , hebetari, aut aliterve vitiari conia tingat : vel demum quia cum eo permisecetur , quod eidem infusum est , aut ab eo non secernitur , nec repurgatur, quod inutile est. Denique vitium ductuum , seu meatuum ,
praeter tim arteri Olarum exilium , vasorum
lymphicorum, glandularum , dc pororum viscerum , in causa aliquando est, ut se guis remoretur , & inflammationem assi rat . Cum enim ductus isti plus justo exigui suat, dc angusti, aut etiam extrinsecus compressi , quia nequit per ipsos sanguis convenienter permeare. dc glandulae aliquo fortasse praeternatuli succo repletae , circum gyrantes liquores excipere nequeunt, impedimento circulationi proinde sunt , dc remoram san3uini saciunt , qui deinde sensim , sentimque tumefactionem parit . Hinc inflammatio s frequentiores sunt hieme, quam aestate, dc magis tempore aquilonio, quam austrino , quoniam tunc densatur cutis , pori constipantur, coarctantur ductus , dc sanguis ipse aliquatenus concretior evadit : quod secus, vel rarius in aestate . Hac quippe ratione non raro etiam evenit . ut a simplici fibrarum, sive carnearum, sive membranacearum corrugatione , contractione , ex torsione, mutato , depravatoque situ, dcconvenienti earumdem expansione , nedum tensio aceidat dolorifica, cum sensu phi gosis ι verum etiam , circumjacentes pamtes collaedantur , nequeuntibus scilicet liquoribus per eas partes renuentibus recta meare , non sine suspicione , de fraviori periculo imminentis inflammationis , quae tamen omnia usu emollientium , laxa tium , de diluentium medicamentorum , uibus fibrae contractae, aut tensae tu primum situm restituuntur , momento seretemporis desinunt , dc revalescunt ι uti non semel in praxi expertus sum. Quod vero de Putredine humorum in Inflammationibus nonnulli commentantur, adeo improbabile videtur , ut longa consutatione non egeat, cum putredo sanguinis , si aliquando contingat in arteriis , aut venis , mortem irreparabiliter secum trahat ; quin & omnes simul species Tu morum , ex istorum assertione afferre deberet, cum ipsi dicant a Sanguine putrido Inflammationem, a bile Erysipelas, aputrescente pituita Oedema, & a melanch
142쪽
ulli humores una simbi sui volunt commisti , ob mutuam tommunionem , ad putredinem unius simul paritet reliqui com-Dutrescerent , & reciprocas affectiones in-larrent. Non tamen negandum , quod a restagnante languine, atque ab inflamma -
ione iam contracta, putredo deinceps se, sequatur siquidem sanguis , ubi a suo motu detecerit , dc alicubi haelerit , statim acescit, putrescit, ct corrumpitur , vertiturque in pus, quod maturati apostematis indicium est. At vero si quis confundere velit putredinem cum vitio sanguinis per indebitam sermentationem inducto , ultro concedemus , dummodo in re conveniamus , ct in Natura. Illud autem hie minime praetereundum, ejusmodi genera Μorborum in magnitudine adaucta , seu in tumore partium , ab influo, restagnanteque tanguine procedentia , tribus simul perpetuo complicari, videlicet intemperie , seu depravata partium similatium constitutione ι mala organicarum structura, in magnitudine , ac si su- a s di continuitatis solutione, vel praelem e , vel imminente , Ob nimiam laxitarem , expansionem , Rut ulcerationem cuintis , aliusve membranae , partem tumesais cham ambientis . Quamobrem tumefactae partes rubore , albore , vel nigrore assi. tiuntur 3 itemque sensu doloris, ardoris, vel refrigerationis , majoris tamen , Vel minoris , prout pars ipsa tumefacta, magis, minuive sensiti ea , & materia restast ans tenuior, vel crassior fuerit , ut in ira. Qua etiam ratione nonnulli tumores, non solum et to ad maturitatem perducun-im , verum etiam aliquando sponte sua resolvuntur 3 secus alii 3 cte quidam indolantes, alii vero maxime dolorosi sunt. Partes magis obnoxiae Tu moribus inflammatoriis, plerumque sunt carnosae, ut Ae viscera interna Corporis, Iecur, Llen, Palmo , Renes, Glandillae autem potius absecessus lubeunt , qui Tumores lunt ex de-enbitu humorum , plerumque inutilium , dc crassorum, in partibus glandulosis e positi e nae quippe cum facillime eκcipiant, didifficulter admodum delerant, aut alio de. ponant, ob carentiam fibrarum , proindem his Tumores diuturniores, Ec non facile maturabiles contingunt . Solent etiam aescessus fieri in intercapedinibus articulorum , abi superfl sitates humorum tolligi solent, dieente Happocrate apbor. . Oui
re meretur fatinus abstessur in articulis rari a mustas erassa, O copiosa uberat abisse u . verum non desunt , qui sicisti
Tumorem cum Amidi male coniundunt ita quoque Apostema ab abicessu non dilis criminant 3 quamvis revera Abicemus reis serant depositionem, oc decubitu tu hum rum iactum in cavitatibus articulorum , vel in glandulis , quas conglomeratas a Pinpellant Recentiores Anatomici Sed haeed illinguere parum refert Percuiram nunc breviter singula Tu morum genera, praemissa prius eorumdem Natura. Definitur Tumor in genere congruentius
ex Tagautio iuxta mentem Galeni ob.
de Tu moribus initio e quod sit Incremem tum naturalem statum euiusvis partιs is Corpore eMedens , & Lemnem uiarours tu, ducens . Dicitur incrementum naturalem statum in Corpore excedens, seu, quod in idem recidit, Μ orbus in mala compωsitione, quod ad magnitudinem auauctam, quia revera partes mole quadam au augen tur, ec increscunt, cum tumefiunt . Dic, tur, actionis laetionem inducens , ad dii. serentiam ejus magnitudinis, quae in ob sis plerumque accidit, quam tamen ne unquam Tumorem appellavit , quoniam licet, vel secundum totum, vel lecundum aliquas partes , obesi distenti sint , nocitamen praeter naturam se habeat , quo. niam actiones laetas non subeunt, eo quod , Tlgorole loquendo, nondum naturales sal britatis limites , ex vi adauctast illius magnitudinis, sunt transgressi et morbolarum autem dispositionum proprium est , actio. nes naturales laedere.
vetustioribus Chiturgis mos suit, Tumo.
res omnes praeter naturam dividere in Λ p stemata, Pustulas . ec Exituras . Apos eismata nominabant Tumores maiores, potius quantitate, ac mole , quam qualitate m. sensos . Puttulas vero dicebant Tumores misnores , 8c adeo exiguos, ut potius qualitate , quam quantitate laederent . Demum
Exituras appellabant Tumores illos , quos Latini Abscessus dicunt , seu Decabitus,
ac Depolitiones, nedum in unam, sed etis iam in plures Corporis particulas, ut non raro accidit in Buhonibus sub axit: is , de in inguinibus , atque in maculis in Cute erumpentibus. Sed haec di vilio iam Neglecta manet apud Recentiores Chirurgos. Conliae vere alu Tumores universos in longe plures disterentias distinguere , deis sumptas a substantia , leu materia, quantitate , accidentibus coniunctis , partibus
143쪽
phlegmatici, ae melancholici. Α quantitate , ut magni, & parvi. Ab accidentibus conjunctis, ut calidi, frigidi, duri, & molles , dolentes , & indolentes , Λ partibus affectis , ut ophthalmia in oculo, Angina in faucibus, & gutture, Pleuritis in pleura, ac pectore. A causis denique efficientibus , sive extrinsecis, sive intrinsecis 3 unde Fluxiones, Congestiones , Decubitus.
Verum Galenus tum est. lib. de Tumor bus, tum 13. metb. a. de Arte Curat. ad Glauc. omnes Tumorum differentias ad eas solum revocavit, quae ex confluentibus humoribus dependent . Quare a materia fia-tulenta, flatuosi Tumores dicuntur, ab Avicenna Apostemata ventosa : a materia sanguinea, graece vocatur plegmon, latine Inflammatio : a materia biliosa, graece Erysipelas, Arabice Ignis sacer: a plegmate, seu pituita , Oedema , Arabice uadimia:
ac denique a melancholica materia, Scirrhus appellatur , Arabice Sephirus . Ex his insuper simplicibus oriuntur compositi, seu complicati Tumores 3 unde qui a sanguine praedominante , cum bile permisto fit, Phlegmone Erysipelatodes nuncupatur 3 praedominante vero bile appellatur Erysipelas Phlegmonodes, sic pariter Phleg-mone Scirrhodes, & Scirrhus Phlegmon des 3 aut Phlegmone Oedematodes, & Oe-dema Phlegmonodes , prout sanguis melancholiae , aut phlegmati praevaluerit ,
Ad has tanquam principales Tumorum differentias reliquae aliae a Μedicis reducuntur: dc quidem ad Phlegmonem pertinere ponuntur, Phyma, seu Tuberculum, Furunculus, Carbunculus, graece Anthrax, Gangraena, & Sphacelus, Iatine sideratio. Ad Erysipelas reseruntur , Herpetes tum miliares , tum excedentes , Arabice Formicae, Ignis Sacer, pustulae cholericae , &Phlyctaenae . Ad Oedemata revocantur Α- theromata, Steatomata , Μelicerides: sic dicta a similitudine contentorum in praelictis Tumoribus Oedematosis 3 itemque Strumae , seu Scrophulae, & Leucophlegmatia , seu Hyposarca. Denique ad Tumores Scirrholas reseruntur Cancri , gradice Carcin
mala dicti, Elephantia sis , seu Lepra, ocΜorbus Sancti Lazari nuncupatus , valde similis Scabiei, uuae Psora graece appellatur. Sub Scirrhosis etiam Tumoribus comprehenduntur Verrucae , leu Porri, Calli.
Dracunculus, Lichea , seu Impetigo , &Vitiligo. Nos hic, omissis aliis, solum de
qaatuor principalioribus agemus , dc una
simul Causas , & curationes eorumdem prosequemur, quoniam ab his reliqui omnes facillime innotescent.
PΗlegmon , seu Inflammatio . Tumor
ille est , qui ex sanguine , i. Cutim, aut Carnes, riseera effuso , dependet,
eum calore, rubore, O dolore, tensionem, ae pulsationem praeternaturalem μcitans.
Ex sanguine quidem fit , ut attestantur praesertim color, dolor, dc pulsus 3 uti etiam facilis maturatio, atque ex incisione, sanguinea excretio. Aliquando tamen , quiR propter acritudinem, nimiamque sanguinis tenuitatem , non multum partem attollit,& acutum dolorem affert, cum ardore ingenti I facilique resolutione , meretur nomen Phlegmone Erysipelatodis 3 sicut pariter Oedematodis, vel Scirthodis 1 si nimirum eum glutine plurimo , vel cum lympha permiseeatur, aut ab acido coagula te concrescat, & obdurescat. Sanguis a tem inflammationem essiciens , debet incutim , & panniculum carnosum , vel in carnes musculosas, aut in interna viscera
effundi, docente etiam Galeno lib. da imaequali intemperie cap. 3. ubi modum, quo calida fluxio tumorem , & inflammati nem essiciat , his verbis exponit : Calida fluxis , ubi in musculum , procubuit ν primum majores arteris, Uenxque opplentur,
ae distenduntur, ab iis minores, atque ita res procedit , donec ad minimas hi Perventum . di iis ubi valenter imoacta purio est , nec amplius contineri potest , parino eius per ipsarum ora , partim per tunicarum foramina percolatur, o transmittitur, tum vero spatia ipsa vacua , quae inter prima Iunt corpora , fluxione implentur .
Sis omnia ab humore , omnique ex parte incalescunt, ae perfunduntur. Sunt autem hae nervi , ligam uta , membrana, caro ipsa, ων ante baec arteriae, ac venae, quae seisieet is, primae , praeter caetera , vario
dolore aseiuntur , quippe intertur a faxis
ne tum excalefiunt , tum distenduntur , ac divellantur , distrabuntur ve exterius Non modo exealefiunt , ses etiam premuntur , ac degravantur : reliquae vero particula, alia quidem ealefiunt tantum ci v I comprimuntur , aliae utroqae modo laborant : Atque bis morbus Phlegmone nominatur . Hactemas Galenus . idem etiam docet Ita mei,
cap. 6. ubi sanguinem calidum in aliquam Partem procumbentem majora ejus vasa
144쪽
Caput. distendeνρ , inquit , is ab his ad minora
procedere , a quibus deinde foras Madaten ea Datia, quae inter vasa sunt , ut etiam omnia, quae in Carne habentur , loca .nania occupet . Atque hinc , ex duobus modis, quibus Tumores in universum pringigni dicuntur, fluxione scilicet , dc congestione, calidi , ut praesertim est Phleg. mon, & Erysipelas, fluxione fiunt 3 frigidi vero, ut Oedema, & Scirrhus, potius
congestione. De qua re infra. Quoniam vero symptomata Phlegmonem comitantia , praeter tumorem , sunt Calor vehemens , summus rubor , dolor
ingens, pulsationis sensus , tensio partis , ct renisus ejusdem, si sortasse digito com--primatur 3 propterea adjectum est in definitione , cum calore , rubore , dc dolore , tensione , pulsioneque : ex quibus indiciis certo Phlegmon dignoscetur , &a caeteris tumoribus distinguetur 3 quoniam haee omnia satis manifeste demons rant sanguinem in parte tumefacta restagnantem , unde praeternaturalis sermentatio exurgit , quam comitatur dolor, pulsatio, tenuo, dc calor vehemens: quemadmodum etiam deducitur ex Galeno a uato libro de Tumoribus , I 3. meth. Et quamvis Hippocrates Phlegmo. nem consueverit cum Phlogosi , iuxta morem Antiquorum , confundere , ut etiam meminit idem Galenus a. ad GDu.
quin imo tib. de differt. mrbor. ω θ t. 8hlegmonem bifariam accipi posse doceat , uno modo pro omni effervescenistia , quam Graeci proprie Phlogosim appellant 3 altero modo , pro Tu more ex languine progenito, & proprie Phlegmone dicto ι nihilominus idem Galenus
ter naturam cum dolore pulsatorio , &resistentia , illum intelligendum esse docet , prout communis loquendi ulus apud Recentiores invaluit , atque etiam post a leni tempora usurparunt rugineta , Elius, Oribasius, caeterique. Caulas Phlegmonis externas faciunt Chirurgi , contuliones , diruptiones , seacturas , vulnera , ulcera , luxationes, idque genus alia, quae in caula sunt, ut humi res in parte laesa remoram patiantur , aut etiam al: unde defluant , & conge Fantur , nequeuntes resolvi , vel alio de- serri , impedito potissimum eorumdem circuitu , atque labefactata parte , ex causis praedictis . Internam vero dicunt Ioeteti Op. Μ d. Tom. U. esse Sanguinem , vel quantitate vasa replentem , dc in minoribus vacuitatibus impactum , ut loquitur Galenus met,. cv. a. 3. F. vel etiam oualitate ipsi's insensum, ut idem ibidem suDdite At vero, quoniam ex doctrina ejusdem tum c
tat. Aci tum 2. de Art. curia ad Glauc. c. I.
Phlegmon essis potest vel Erysipelatodes,
vel Oedematodes , vel Scirrhades , propterea fit, ut vitium sanguinis in qualitate , vel acredinem biliosam , vel glutinositatem , & crassitiem phlegmaticam, vel
denique terrestreitatem, acidualemque melancholicam referat . Et ouidem de acredine, & glutinositate , nulli dubium , attestante id ipsum Galestya. de Arte Cur. ad
Glauc. c. I. ω I3. mrib. cit. quia ut dictum,
ob acritudinem languinis fit Phlegmon Erysipelatodes, & per crassitiem, Oedemat
des ι Hinc Galenus eodem a. a Glauconem
2. ait: Et quιd in eam a s scilicet infla mationum singulis , via Iam putruit id ,
quia is luit , auι in membro constrictum putrescit, vel erassum est , vel tenue,
is vel optimum, vel aere. De terrestreitate vero , aciditateque sanguinis , praeterquamquod Galenus ipse , cap. de Scimrbo , eodem 2. de Arte Cur. ad Glauconem, docet illum fieri ex humore lento,stcrafiso, quι partibus, quae indurantur, tenaci ter infigitur , crebrius etiam indie
rum imperitia paratur , cum vehementerer pelata , is inflammationea astrinis
gunt , infrigidant : Suadet quoque ratio ι etenim o si acidum sua natura co gulans , & fingens est, procul dubio cum praevalet, Sanguinem in suo motu aliquatenus praepeditRM. inficit , & in angustioribus ductibus, aut porta partium , magis , magisque contaminat, & haerentemessicit , unde impactus , densatusque tumorem inflammatorium excitat u Hoc pacto intumescunt Lien , Pancreas , Mesenterium , Uterus , aliaeque partes gland lares; nec non sepe etiam haemorrhoides tument , & inflammantur, non sine Sravi sensu doloris, dc ruboris . ostenctit hoc idem subita a restagnante sanguine concretio , seu coagulatio . quam deinde sequitur suppuratio cum febre, de qua Hlypocrates a. apboris scripsit: Dum pus eon. eitur rigore , t seu ut alii malunt , , dolores, febres accidunt magis , quam jam conjecto . Concrescit autem , dc coagulatur sanguis ab acido superabundanti , aut exalato et quaecumque enim actis
do abundant , prompte sermentescunt , si x cum
145쪽
cum aliis permisceantur sic Μercurius cum stiritu Nitri , oleum Tartari eum spiritu vitrioli , Coralia cum aceto , &alia hujus generis. Atque hinc modo est, quod in Inflammationibus percipiant patientes acutissimum doloris sensum in ea. parte , ubi. prunum sanguis restiterit, itemque pulsationem, ae intumescentiam, eo prorsus modo, ac in panificio sermen o acido experimur . Accedit, quod exinde etiam sequitur facilis ex inflammati ne suppuratio, & citior quam in caeteris 3 quoniam pes acidum promovetur fermentatio , sine qua suppuratio fieri nequit . Constat autem evidenter restagnantem Sanguinem in Inflammatione acidiorem fieri , proindeque grumescere , dc longe magis ex grumefactione acidum evadere 3 unde postmodum suppuratio . Neque enim ex eo solum . quod Sanguis alicubi remoretur . suppurationi lubjicitur rnam sanguis ex venis eductus , & in vase aliquo asservatus , minime in pus veo titur, licet corrumpatur: & in uter , ac Vesica , ubi nonnumquam ad plures dies detinetur, sine ulla suppuratione, in grumos concretus dumtaxat educitur 3 quia nimirum in sermentationem non est adactus , diluto scilicet acido , resoluto , aut infracto . Sed & neque in Scirrho , ubi
acidum potenter exorbitat, pus gignitur, quia plus justo fixum , ac tartareum fermentationem non promovet , sed omnia sibi subigit, ct congelat, adeoque quacum. que commotione privat . Quod si sorte fortuna in sermentationem adigatur, Ver titur in venenum , & horrendum Cancrum, penitus exitialem, p-igiat. At quamvis Αeidum ad suppurationem promovendum necessarium esse dicamus , non tamen quis putet eorpulenti alicujus humoris acidi nimiam quantitatem ad hoc opus exquiri , cum satis sit spiritus qui cumque tenuis , & volatilis vapor , vi pintius , ac virtute , potens in motum sermentativum adigere, quicquid alicubi im- 'pactum haerescit, si praesertim invasis angustioribus constipatus , & occlusus vigorem nanciscatur . quemadmodum in Aceto stilla titio , & in Spiritu nitri experimur, ac passim observamus in obstructionibus pancreatis , aut Lienis , in Hypochondriaeis, & Scorbuticis, in quibus laepe saepius pustulae cutaneae comparent cum livore, gingivarum erosiones, imi ventris inflationes , Stomachi ardores , aestuatio. nes , rugitus , ructus animi praelacationes, & similia: quae eum nonnumquam suingacia sint, appareant, dispareantque m mento, nonnili a tenui, volantique acido exoriuntur 3 quamobrem iure optimo scribit Sylvius Deleboe , se nondum potuisse medicamentum invenire, quod acidum mxuberans adimat , vel infringat , sine i lius Corporis incommodo 3 siquidem plerumque tenue , vaporosum , & oberrans est, ut adnotavit Helmontius, ut potius, atque efficacitate molestus.
Hinc quoque palam fit, quo pacto san- is , ex arteriis in poros partium traje.
us , momento sere temporis restagnet m& inflammationem pariat . Tenuis' namque hic vapor , seu spiritus acidus , cum languine commistus , vel etiam in ips mei parte exsiccatus , vitio sui, aut ali no , ut antea dictum , sensim poros com stipat , di sanguinem pertranseuntem figit 3 unde postmodum pororum obstructio, arteriolarum, & glandularum corrugati Ostindeque succedentis sanguinis restagnatio
major , atque adjacentium partium carn sarum tqmefactio, quam postremo tensio, ardor , pullatio , rubor , & reliqua symptomata superius memorata consequuntur, quae quousque ex sermentatione, suppura. tio , ac postea diruptio non successerit , nonnumquam designent.
Atqui animadversione dignum est , quod, licet aliquando in febribus continuis sanguis
in apicibus arteriolarum remoretur, dc concrescat, non tamen exinde inflammationes
conspicuae fiunt 3 vel quia patent alii duinctus, per quos sanguis in venas permeare possit: vel quia obstructiones istae continis
sunt in glandulis solum, & non in carnis
iis ι vel quia tales non sunt, ut transeunti sanguini impedimento omnino sinis vel quia beneficio transpirationis , tenujores saltem partes evolant, &ope labrilis com motionis crassiores attenuantur; vel quia meatus per longum patuli sunt, & sanguinem aliquantulum tantum in globulis eo crescentem, non tamen omnimode obstriDentem, nec penitus circuitum impedientem excipiunt, vel tandem quia acidum tanti non est, ut inflammationem pariat ι aliave de causa, quae sane multiplex esse potest. Et quidem causae variae esse possunt, quamvis non omnes nobis cognitae , cum a vario situ, figura , motu , partium ha bitudine , diversaque porositate , caeterisque proficiscantur . Sed dc neque necesse eis , ut acidum perpetuo praecedat , cum possit etiam una simul a remorante sanguine s
146쪽
gnme acor adipisci , ex multis si ve intrinsetis , sive extrinsecis accidentibus , ae aegrotantibus praesto esse solent . Si epars musculosa , caeteroqui persecte sana , urticae flagello E. g. verberetur, mox statim in tumorem attollitur , rubet , &calet cum ardore, quia ex vibicibus , ab urticae aculeis parti inflictis , tonus e Ddem , & pori cutis illico permutantur , di motus sanguinis imperturbatur I unde postmodum inflammatio , rubor , dolor , ardor . Id ipsum evenit ex contusione , vulnere , fractura, ct similibus. Quod ad Curationem. Communiter putant Praecipuam indicationem curativam consistere in peccantis sanguinis eductione : quoniam enim praecipua Inflammationis causa ponitur plenitudo , ea proinde tolli creditur sanguinis missione 3 unde Ga-Ienus I. aptarim. comm. 23. scripsit, nul- Ium aliud in inflammationibus internis e ficacius praesidium seipsum inveni sse, quam sanguinem detrahere ad animi desectionem usque: quod etiam testatur eir. a. ad Gul gonem , ων I3. metb. e. F.Φseq. Et quidem detrahendum sanguinem suadere videntur nedum peccantis umoris conditio, sed &febris , quae inflammationem comitatur , quaeque continua , & aeuta esse solet, do lor , & rubor partis, totius massae languineae servor , ex urina rubente indicatus:
sitis, vigilia, inquietudo, & similia 3 quae
nemo uspiam inficiabitur. Solum de tem. Pore, & quantitate dubitatur , an scilicet quocumque tempore, re ad animi desectionem usque, sanguinis detractio fieri possit. Et primum de tempore , existimaverim ego solummodo in principio licere , hocvit cum inflammatio fit, aut proxime futurum est ut fiat, secus vero cum est sa-cta , & jam sanguis extra propria vasa restagnaverit: Tunc enim, neque qui peccat , educitur , neque inflammatio facta tollitur e & ex altero capite , stagnantis sanguinis resolutio, aut maturatio impeditur; igitur solum in principio , cum sanguis remorari coeperit, detrahi psest, ad
eam tamen quantitatem , quam vires, ae
ras , & habitus Corporis tulerint e per id
enim temporis, motus sanruinis musione celeratur , citaturque, ne haereat, reminamur, ac congelascat, & si fortasse multitudine saltem propter nimiam sui expansionem exturbaret , convenienter diminuetur, citra virium iacturam , quoci ea affluxus ad partem parcior fiet e arteriae namque trebritas per systolem , ac di liolem piliantes, sanguinem ipsum magis
attenuant, ae per sum ductus promovent, nec non etiam transpirationem, cu ex soli tionem adjuvant , ut etiam vapor ille, ae
spiritus figens aliquatenus dissolvatur , de evaporet , more quo vinum in indebitam fermentationem adactum, levi quacumque evaporatione deservescit , & in melioremitatum remittituri quin & acidi liquores ad liberiorem aerem expositi , hebelcere solent. Caeterum parum refert, num a par
tibus remotioribus, aut primimioribus, o politis , aut directis , languis detrahatur , live, ut aiunt, evacuatione revulsoria, vel derivatoria: etenim haud quaquam prode rit sanguinis missio, quia ex hac , vel illa vena fit , sed solum quia eo tempore peragitur, quo inflammatio nondum pera cha est, atque ad impediendum , seu pintius ad diminuendum in partem laborantem copiosiorem sanguinis affluxam 3 quamvis haud inutiliter putaverim si fieri possit J eam venam esse secandam , quae proximiorem anastomasin eum arteriis , partem ipsam inflammatam irrigantibus , init . Quo sola intelligendus Hippocrates 6. vbori m. cum inquit: dolente parte Capitis posticam venam frontis secandam e Gie , quoniam haec proximiorem cum parte
dolente communionem habet IPhlebotomia insuper ad animi desecti nem instituta iam diu exolevit, saltem ex
eo , quia nunc non toleraturo Quare in Pr xi haerent potius Avicennae dicenti meli rem esse numeri repetitionem , quam acineretionem quantitatis : quamquam & in hoc probabiIiter existimem , quod si semel imstituta venae sectio non profuit, neque pluries repetita imposterum sit profutura . Verum de hae re alibi a nobis fine actum est. At vero purgans medicamentum locum penitus non habet, contra indicante ipsa in flammatione ι quamobrem dissolventibus potius deinceps insistendum, atque ad suppurationem vergen e Phlegmone, maturantibus . Inter dissolventia speciali ora sunt Carduus benedictus, Angelica , Carlma, Lindoaria , Hypericus 3 &ex Animalibus comnu cervi, oculi Cancrorum, putitis, & salvi rarum, calculus repertus ineystisellea Herinacei terνestris, sper maciti, sanguis Hircinus, coagulum Leporis, labis Bezaar verus t Eκ mineralibus vero Sti hium di phoreticum , Sulphur auratum Anti m. magisterium coraliorum, terra Μelitensis Μercurius diaphoreticus . I x' his autem , mihi in usu est tequens mistura , quae in.
147쪽
cipit: Deeoctionis Drvm h erici, caseisi bened cts unedii. sanguinis biremi drae. i. fyr. de papavere eratico uno. i. H Diritus terebinthi, vel balsam. su bur. amsati, vel melius 4 Dnritus theriacia. cauebor. Iuli. v. m. & exhibeatur. Quod si patiens desideret sormam lalidam , minc exhibeoi Spermati Ceti, vel eo uti Leporis scrup i. vel drac. semis, antimonii diapboretici rite praestasati grinii. cum conserva florum θρexici, vel alterius simitis , quantum satis fbol. Pro potu ordinario conseret decoctum C. Cervi crudi limati , vel cardui benedicti, vel aqua ex albumine ovorum destil-ὲata , aliave similis: quare resolutio quoad seri potest , promovenda est. Quod si in-Bammatio commode resolvi non possit, ad suppurationem perducatur , oleis primum lenientibus , amygdalarum dulcium , chamaemelino , liliorum alborum , unguento filii Zacchariae, adipe suillo, vel vervecino, decocto malvae , & a Ithaeae , cum ungia veteri , deinde etiam emplastro de mucilaginibus , & si appareat aliquod pr vitatis indicium , cum theriaca veteri e proderii quoque emplastrum sodicationum Paracelsi tertiae intentionis ι ,el ex decincto radicis liliorum , & althaeae, spermate Ceti , tragacanto , & cera , fiat Empi strum, sive Cercitum Perducta ad suppurationem inflammatione, caustico, vel incisione illa aperiatur , ut pus exinde progenitum repurgetur . Mox detergentibus, & mundificanti. bus ulcus ad plures dies adapertum detineatur : & tandem ad cicatricem perducatur pulveribus sarcoticis, aut balsamis arte paratis, licet in hoc multum indulgendum sit parti ulceratae : iE quod 'rudentiae Chirurgorum , relinquitur ia Cibus interea sit attenuans, potus modicus , & incolatus in Aere tenui, & calido . caetera ex alibi dictis petantur.
Rysipelas Tumor es praetereaturalis originem diacens a Sanguine tenuiori ,
is aeriori plerumque per cuιim , aliquaπ-do etiam per viscera dffuso . Et quidem quod a sanguine acriori , tenuiorique dependeat Erysipelas , patet , tum ex levi , vel nulla partis inflatione 3 tum ex nullo, vel modico renisu , cum pars assecta tangitur; tum ex facili resolutione , eo quod nunquam, vel rarissime cidque cum phleg- inopodes, vel oedema totas est ad suppurationem terminetur 3 tam demum quia , facile de parte in partem transvolat , &per plura membra vagari solet. Atqui nedum sola cutis eo affici consuevit, sed e iam non raro partes internae Erysipelate divexantur , ut de utero speciatim scripsit Hippocrates s. amoris. 43. Si in ut νο fiat erysipelas, lethale . Sie pariter Pulismo , Iecur , Cerebri mei inges , aliaeque partes Erysipelate afficiuntur , ut pluries
Erysipelas iaciunt Μedici cum Chiruris
gis verum, Ec non verum, seu legitimum,& spurium . verum dicunt , quod ex tenuistimo sanguine i seu pura bile , ut
ajunt fieri putatur : Non verum autem , quod ex corpulentiori humore progign tur 3 unde Phlegmonodes, Oedemathodes , vel Scirrhodes dicitur , prout Sanguis , Phlegma , aut Melancolia, sive crassior, & aquosior , vel faeculentior humor , ii,
illo contentus apparuerit 3 aut etiam major , vel minor Sanguinis affluxus in parte restagnaverit . Sed re nonnumquam Erysipelas ex sel lum morbi vicem gerit, aliquando vAo re seri symptomatis conditionem . Morbus enseipso est, cum primum in laedendo eo spicitur, & febrem subsequentem, vel cinmitem habet , quaeque ad ipsius mutati
nem, ac varietatem mitescit , vel augetur . Symplomatis vero conditionemri r seri , cum multo posti febrim acutam sequitur, atque ad febris incrementum , aut decrementum , diversimode permutatur,
dc augescit , vel decrescit δ quin imo solet non leviter, superveniente Erysipelate , illa remitti , deposita nimirum ejus causa materiali ad habitum Corporis, & prae se tim in partibus infernis , unde Hippocrates, Erysipelas ab internis ad externas par tes serti , bonum dixit . Atque hinc melius semper , ac tutius , si ad inferiores quam ad superiores partes, Caput scilicet, Faciem , Pectus , deseratur . Porro a n
bix alibi dictum a etiam a lympha ,
seu sero sanguinis, acidiori reddito vi Erysipelas exoriri , quoniam ex Helmont vliquor ex Erysipelate manans non amarus,.sed ex acido salso mistus est. Eris indicia hotissima sunt , de cuique
conspicua. Rubet enim , ad flavum aliquantulum inclinans , Cutis cum ardore: Serpit, & sensibilitet de parte in partem ris bor diffunditur , citra ingentem Cutis
148쪽
Halmetrii Febris a principio adjungitur,
.mo aliquando eum levi rigore inter initia. se prodit, instar Tertianarum s & pro v metate assectarum partium dolor, pulsatio, cie tenso, major, vel minor perciPietur 3 urinae plerumque rubent , sea tenues esse lolent, nisi tamen ab adnexa febre, aliter Permutentur , quae licet saepe saepius, sym-Pismatis vicem gerens, non multum negotii facessat, solet tamen aliquando aliunde . Procedere, & erysipelatis malitiam osten. are. Quamobrem v illa Erysipelati super- eniens, motum, ac morem illius minime sequatur., gravior erit, male affecti Cor- Poris, ob pravam multorum humorum di. 1positionem, indicia reserens, qui cum n queant omnimode extramitti , majori sui parte , vasa interna sanguinis occupant ,
ct symptomaticam Erysipelatis depositi
i Hinc de illius Prognosi varium judicium aciendum est. Nam si febris desinat, vel
saltem remittatur , superveniente Erysipelate , idque in partes potius inseras divagetur, melius .et secus vero , si in contrarium accidat. Pari modo in mitto , spurioque Erysipelate prognosticandum: siquidem eo sensun evanescente , cum febris , aliorumque symptomatum successiva remissione, signum salutare erit et increscen te vero febri, praesertim cum partes superas occupaverit, aut in suppurationem vergat , malum, ex Hippocrate δε viari . M. Semper enim circa caput , & iaciem Comparens periculosum observatim est ,
ob facilem Μeningum Cerebri laesionem lquod sane diuturnae vigiliae, vaniloquium, aut multiloquium , sopor , inappetentia , mimia sitis , alvi profluvium , dissicultas respirationis, aliaque hujus generis Um-Ptomata supervenientia portendere solent .
Denique in spurio Erysipelate , si pustulae, aut vesiculae iehore plenae compareant, si a pressione partis fovea relinquatur et si in suppurationem tendat: si livescat: si repente dispareat 3 malum . & M
rumque lethale. Pro Curatione , victus ratio sit attenu.ans, & attemperans. vitentur Carnes, &Vinum praesertim generosum .etatus sit refrigerans , quin & e Thoma Bartholino, peculiari tradata δε mvis usa in Medicina , etiam ex Nive commendatur. Prosunt Aquae stillatitiae ex Carduo benedicto, vel stellato seorsoneria, pimpinella, eryn
gio, fragaria, acetosa . Acria ex adverso,
oc calorifica dicta , pinguia , & dulcia ,
nocua sunt sicut mam morem omnes tum Animi, tum Corporis. Minm Phlebotomia ambigua res est; in Pr xi ordinaria creditur prodesse, ob vitium in sanguine contractum, & ratione etiam s bris adiunctae, cam ardore, sti, & lingua
arida. At contrarium existimant alii cum Avicenna, qui sanguinem fraenum bilis v eat : haec enim per phlebotomiam magis e servesceret, & adaugeretur 3 quin di illa. quae in cutim effusa est, facile per misti nem retrocederet, & partes internas nobiliores invaderet . Attamen in hoc disti guendum putant alii, num scilicet Erysipelas verum , an spurium sit, & num sympi mal e , vel critice com paruerit, sive num febrim sequatur, cum e1usdem remissione, an vero potius praecesserit , indeque alia symptomata sint iubsecuta ι & num denique in principio, an vero'n statu Μorbi. Si namque Erysi elas verum sit, melius exi. stimant a sanguinis missione abstinendum scompetere vero solum posse quo pacto dictum in Phlegmoney dc statim inter initia , si Phlegmonodes sit, atque a suppressis Ca-
tamen iis in sceminis oriatur. Contra vero si oedematodes fuerit , ves Scirrhodes inulla ratione convenire , ob misturam phlegmatis, seu lymphae crassioris, vel Miras terress rioris, acidi, de melancholiet linmoris. Similiter fi febrim consequatur , in. deque illa remiga sit, comparente Erysipelate, nee sanguis detrahi debebit, eo quod Crisis conditionem reserat- Denique si umquam locum habere videatim , statim ter initia tentetur , vel ad depellendum , vel ad temperandum sanguinis orgasmumι nullatenus vero , aut in statu , aut in deinclinatione . Horum omnium ratio Vare patet ex.supradictis 3 etenim cum verum est Erysipelas , materia peccans tenuis est , ec sponte sua evanescit, ac diiuatur , quae sorte per missionem retenta , dc denuo cum sanguine commista , irreparabile damnum pareret . Pari modorum Erysipelas sebrim Oomitem habet ,
lutivires non excedentem , quoniam saluotarem sanguinistrepurgationem ostendit , aliud tentare non expedit , ne eritica depositio turbetur ex I. Aphori . 22. Ita de caeteris . Conserantur huc quae alibi
a Nobis dicta sunt de Curatione Erysi
At quid Galenus de missione Sanguinis in Gratione Erysipelatis senserit , brevi
ter ounc etiam recensemus . Plane ex e
149쪽
ct. cap.8. M 14. eiusdem e p. . clarissime deducitur , phlebotomiam non Commenis
dasse in exquisito Erysipelate , sed solum
in Erysipelate Phlegmonode. ut prae cinteris animadvertit Tagaucius his. de Tam r. Praeter naturam eam de Cur. EI
petatis. Quin idem Auctor ex eodem Galeno deducit septem de curando Erysipelate Aphorismos , quorum primus: In exqui fio Erysipelate sanguιnem ne detrabito . Et ultimus: Fi Er pelas non exquisitum fue rit , sed Nogmonodes , praesertim ubi sanguis in Corpore exuperat , languinem mi suo. Qua distinctione adhibita , facile conciliari putat Paulum iEg netam cum Galano : nam cum Paulus iecandam venam
praecipit in Erysipelate, quod Capiti , seu faciei oboritur , de Erysipelate Phlegm
node intelligendum arbitratur , saepissime faciem invadente . At Galenus de legitimo Erysipelate locutus , languinem nullatenus mittendum esse docet.
Quod insuper pertinet ad Μedicamentum Purgans, licet nonnisili indiscriminatim in Erysipelate purgare audeant, desumpta indicatione a biliola Cacochymia . Nihilominus, si standum ejusdem Galeni doctrinae, ac auctoritati , proculdubio , iuxtx praefatam dillinctionem , dicendum , haudquaquam purgandum in Erysipelate phlegm node , licere vero in Edoematode, vel scir. rhode, ut pluribus insinuat idem Galenus eat. 2. ad Gloconem I. Idipsum deducenis dum ab adiuncta febre , quae si plenitudinem humorum consequatur , timeaturque
de affluxu eorumdem in partem aliquam nobiliorem : sedato prius, quoad fieri pinterit , fervore , de dolore , leve aliquod purgans exhiberi poterit 3 in quem usum commendatur Rhabarbarum , Cum de mcto , vel pulpa tamarindorum e vel Cremor Tartari iuxta descriptionem Querceolani vel etiam sympus de cichorio cuminabarbaro, aliudve simile . Postremo circa topica , dc specifica medi.
camenta: erat in usu apud Galenum ad .
movere parti Erysipelate affectae inter ini. tia succum solam , semper vivi, Portulacae, psyllii, hyolcyami, lactucae, cichorii, cucurbitae, dc lenticulae silvestris , ut eis. E. ad Glaucomm r Ec I . methodι ea 3. mem rat: Et Λ vicenna adhibere consuevit aquae frigidae perfusionem , ut hydrelaeum , c Lussam , aereum , oleum rotarum omphacinum i quibus alia addidere lae , unguentum rosamum , unguentum album , decoctum
althaeae, dc alia hujus generis refrigeran-
tia , de genere repellentium dicta . V
rumtamen quotidianus usus edocuit . eiuscemodi medicamenta oleo sa , dc pinguia partem assectam in putreiactionem uel ceret ec non raro in gang nam ι unde accuratiores Chirurgi ab his abi ment, resolum repellentia adhibere nou reformia dant in Erysipelate exquisito , atque cum ardore, ingentique dolore sociato , de ubi nullus metus est, ne in partes interuas rein pat ι quin fic cum illis quoque admovent dissolventia , cum soliis Nicotianae , Braiasicae . Sambuci, de similium t quamquam tutius semper sit illa cavere, & humorum acritatem temperantibus, ae absorbenti, uti, de quibus infra .
Insistunt propterea Recentiores dissita enisi Ibu 1 , de acutiem humorum retundentibus lituris, ut sunt lotiones ex Aquis filorum lambuci, & spermatis Ranarum cum myr rha, Camphora, chamaemela, ec meliloto. Hel montius commendat languinem Le ria illitum , itemque columbinum , aut Per
dieum , alii Felium, re Canum. Myle, dc Dum amet spiritum vini , quem nunc infrequentissimo ulu Nostrates habent a NO nulli alii lixivium parant ex cineribus Sam buci r Alii admovent carnem bubulam rein centem e alii aquam stillatitiam spermatis Ranarum : alii vinum myrrhatum tepidum . Sed satis erit c nisi dolor, Zc a dornimis urgeat J partem Erysipelate affectam
pannis Coopertam , & moderate calidam detinere : nam moderato calore sensim ex
tenuatur , de dissolvitur Erysipelas , atque
in surtures abit. Ad promovendam vero resolutionem . praeservandatque partes internas a re ars peceantium humorum ι valde conserunt ludorisea , sed blandiora , atque eae vege. talibus, aut animalibus desumpta , ut de coctum florum hyperici. comu Cervi, di. ctamni , betonicae, scordii , contrajervae , cardui benedicti , cum sanguinin hircino , vel leporino , pulvere oculorum Cancroarum , i permate ceti , eornu cervi praeparato , extracto scordii ι vel speciebus dia.
scordii, sale cardui benedicti . absynthii , centauri , dc similibus , de quibus alibi a
OEdema.definitur a Galeno I . meth.
Oeaemare , quod sit ramor ἰακus , o indolens , ex pimitoso humore in partem
150쪽
aliquam influente . Uel etiam auod sit
Tumor praeternaturalis albus , mutis, i ιndoleas, a pituitoso humore , per conge Iionem frequentius , rarius pre a uxum Amorum, progenitus , ut a Recentioribus describitur. Pro pituitoso autem humore ,
lymphicum intelligunt , crassum tamen lentum , & acidum. Duplex etiam refertur , sicut de Erysippiate dictum. Alterum quidem exquisitum, ac legitimum, quod ex sola , & pura pituita, seu lympha dependet. Alterum spurium, recompositum, ex pituita, seu lympha , cum aliis humoribus commista ue unde indema phlegmonodes, erysipelatodes,
ct scirrhodes exoritur, pro varietate sanguinis, bilis, vel melancholiae eum pituita permistae : sive potius pro conditione varia ejusdem lymphae acrioris , aut Rcidioris redditae, vel a sermentis partium variis, Vel a mora, motuque sermentativo in eadem inducto. Hinc causae indematis ponuntur internae quidem , praefati humores phlegmatici, di crudi, aut soli, &impermisti, aut cum aliis humoribus sociati , quos melius Recentiores lymphicos appellant, vel simplices 3 vel acore, acritudine, aut falsilagine vitiosa inquinatos . Externae vero . quae cumque possunt ejuscemodi crudos succos Progignere, vel jam genitos alicubi detinere . Quare fieris consistitutiones Austrinae, aut Aquiloniae , cibi' glutinosi , pintus gelidarum aquarum , sudores retenti ,
caeteraeque evacuationes consuetae, per vinmitum , per urinam, per uterum, aut per secessum, impeditae, vita sedentaria , habitus Corporis obesus , aliaque hujus L
neris , eiusmodi tumores oede malosos inferre valent.
Cum ergo Tumor visu albicans, & tactua laxus, ac mollis sit , prementi digito
foveam relinquens, dc cum nullo, vel nimis exiguo dolore, insensibilique calore , conspicitur , Oedema est; quocirca raro , vel nunquam ad concoctionem perducitur, et
iamsi multa, & valida lamenta adhibeantur , quin potius , si aliquando secundum
partem tenujorem resolvi videatur 3 quae remanet, ita crassior, &consistentior evadit,
ut irresolubilis, & incoquibilis fiat . Hinc difficillimae solet esse curationis, Zc potissimum si in partibus glacidulosis, & circa articulos, in tophos convertatur, eoque ma
gis si puerulos, vel decrepitos invadat. Quod ad Curationem , prae primis in stituenda est ratio victus attenuans , dc in
cunctis sex rebus nonnaturesibus aperiens ac dissolvens: Quare Λer vergat ad cali-ἐdum, sitque tenuis, & apricus , eum Tuomor hic in diutissimum tempus protrahatur . Cibi sint attenuantes aromatibus conditi, cinnamomo , pipere, Eingi rex, croco, caeterisque , cum herbis aperient ibus L petroselino, asparago , apio , samPlucho , nasturcio aquatico . Potus sit , vel aqua ex salsa, & lassastas , lentisco , visco quercino, aniso , cionamomo 3 vel vinum album , tenue , dc quod diu resim promoveat . Vitentur glutinantia , & h mefacientia, excrementola, cruda, acidas oleosa, pinguia, dulcia, consuetae evacuavitiones omni studio concitentur ι & alvus
interjectis saltem vicibus , si sortassis re fractaria sit, cienda, vel clysteriis ex hiera, agarico, diaphgnicone , rhodomelle , cum decocto rutae, hyperici, mercurialis, parietariae rorit marini , alth e , vel saltem acribus balanis ad eundem finem corri
Sanguinis detractio penitus interdicenis
da est , cum neque ab humore peccante indicetur, neque toleretur a patientis comporis constitutione . Potius purgantia pervices , & per epicrasim , locum habo. bunt , quaeque phlegmagoga , & hydra goga dicuntur 3 ut praesertim , pilulae de
ammoniaco Quercetani, de Mastiche comopolitae , aloephanginae , cochiae , electuavrium Alexandrinum , caryocostinum , a
liudve simile . Post haec , decocta dissol.
ventia, ac sudorem leniter provocantia Matque etiam, si opus sit , sudatoria naturalia Puteolana, aut Pythecusana. Supra partem affectam adhiberi pote runt discutientia , attenuantia , ac dissolventia, ut prae caeteris est Emplastrum de lacamahaca compositum , sodicationum Paracelsi , dc ex galbano crocatum . EGficax non raro compertum est , quod sequitur : Ex sulphure erudo , caueribus υλtis sale gemmae ad partes aequales , eum farina fabarum , terebinthina , Oseera ad suffieientiam , afecto oleo nucum ad proportionem . Prodest ovoque hoc Carita pIasma , ex radicibus alebaeae , bryoniae,
coquantur in vino cluto cum moleo lis
vis , addendo sub finem aceti parum . F cta demum forti expositione addentur fam