Ad legem regiam Molinaeis habitam, de abrogata testium, a libra centena, probatione, commentarius. Per Io. Bossellum Borderium, ..

51쪽

partes conuenerunt pro dote constituenda, alijsq; pactis conficiendis, qu ae tamen scriptis non patent, sed vult maritus haec pacta testibus probare. Dico ad hoc admitti eum non debere, si libram centesimam excedant huiusmodi pactiones, huic ii Constitutioni subij ci debere his rationibus. Vna, quod

. N. . in I. eis imputatur, quare cum de re mere ciuili&profa na contrahere vellent, Legis formam neglexerint: Altera,quod non inconueniens videatur, matrimos L. nium sine dote confici posse: nam iure receptum id. est, dotem sine matrimonio consistere nunquam posse matrimonium autem sine dote procedere η i a. Visum cst Nec Obstat si dicatur,maqimo ubi is . damno coniunctos assici posse, si testibus dotem si-C.ὸ tan an, bi promissam fuisse probare non liceat, nam forsi-- tan iuuenes & pauperculi,rebus necessariis destitu p r. u videbuntur,&ad egestatem summam reducti,cum

pro oneribus matrimonia dotes constitui soleant. s c. r Nempe ad hoc respondetur, eos Legis remedium an obm C. paratissimum habere, scilicet, si uxor patrem vel ' matrem habeat, vel tutorem, seu curatorem, quo .i c. e xxim sit Oricium filiam dotare, tunc eos conuenieta. 4. hoc, Vt pro Officio paterno vel etiam materno, si mater bona paterna detineat,aut ipse tutor,ipsam filiam dotare cogantur: quae dotatio fiet secundiim x ti: c.., iacultates patzrnas, & considerata etiam dignitateros . -- ier mariti. Nam absq; dubio, pater, mater, tutor, aut

ab is i. p rorutor, si legitime nuplerit filia, id est patre & p

C. de dot.ῖν. rentibus consentientibus,ad dotem constituendam tencbuntur,ut iure vulgatum est. Si vero non consentiente

52쪽

sentiente patre nupsit filia, ante xxv. annum, dotis constitutionem exigere non poterit maritus,t cui imputatur, quare non legitime nupserit: m &post i XXV. annum expletum , sit filia etiam sine consensu patris nupserit, nihilominus post tantum temportast stρ s i lapsum, propter incuriam parentum, dotem exigere potest ipsius maritus: argumento sumpto ex iure m L nouis Smo,' quod & Regis Constitutione in hoc Regno inductum videtur. Ergo haec Lex Regia do- η Auth biatibus praeiudicialis videri non poterit, cum ad do- .m; tem constituendam ius nostrum remedia aliunde ς-m parauerit. Ex his gitur sit firma haec conclusio: Pacta dotalia a foedere matrimonsi etiam publico seor- φου ς--i sim iacta, non nisi scriptis, secundum hanc Legem, 'R'. V probari posse. A sortiori ergo, de his quae facta dicuntur in priuata & clandestina nubendi promissione, nullo actu publico purgata seu diuulgata, idem statuendum est. Q d de simulatis Gut, actibus 'C PUT SEPTIMUM.

ERTIA circa hanc Constitutionem

sequitur disputatio, scilicet de simula-

tis contractibus: in quibus aliud scri- i sido Cin ' bitur, aliud p*ciscitur vel etiam plus 2'i quam scriptum sit promittituri vel una causa simu-l-tur, de alia inter partes subintelli itur, ut pote qui

vendit animo donandi, vel donat animo vendendi, venditione ι.

& de caeteris similibus: de quibus in iure plures inueniuntur species.' Quarum,nonnullae sunt permis

53쪽

sar ' nonnullae prohibitae aliae pro non scriptis ha-i T. zbitae, pro ut dictat iuris aequitas, secundum subie- α. iam materiarn.6de his omnibus facienda est dis. . cussio, ut cognoscatur quae ad Legem istam perti-V riss ne ant, & quae non. Nam videtur haec Lex genera-Ls, , , 'I. lcim afferre regulam, qua, in his verbis, Sans receuese

LI, lora, ct destuis, vultaperte nullam probationem afferri posse ultra ea quae nominatim & expresse scripta sunt in contractu: ideoq; in emptionis contractu, si venditor alleget maius piatium ei promisi sum esse,vel emptor res alias venditas sibi, praeter in cotractu scriptas, non eis ibandi per testes facultas dabitur,etiamsi ex industria,& eX couento scriptura inter partes omissa esse dicatur, nec etiam si minoris quantitatis, quam centum librarum fuerit summa, quae ultra contractum praetenditur, ne in huius L gis rationem semper incidatur, scilicet in litium an-fiactus, factorum inuolutiones,&testium suboria

. tiones,exceptiones m. Et idem dicemus in omnibus contractibus, vel bonae fidei, vel stricti iuris, supra citatis, & alijs similibus: in quibus ea quae tantum scripta sunt seruari censet haec Regia Constitutio, a i p., in nec aliud praeter scripta inter partes requiri & ali e i. i-- θμ gari posse. Haec est regula generalis Legis istius, quata. abrogatae videntur omnes Leges, quae volunt pacta

paci in ι- incontinenti apposita,principali pacto inesse videri, ct cohaerentia contractus vestiri, si nuda erant: de

mi, quibus subtilis est in iure disputatio. Namhaec Lex,

54쪽

T E s τὶ mi QO M 11 E N T A R I vos ntotam hanc disputationem reijcit in rebus centum libras excedentibus, si non expresse scripta sint omnia pacta: quia quod i non scriptum erit in cotractu, quantumuis incontinenti pactum, ante vel post contractum allegetur,de his per testes probatio non admittetur ex hac regula generali: adeo ut non scripta pro omissis omnino censeantur.Hanc tamen regulam fallere tribus modis putarem .Primo,quotiesse cumq; ex natura contractus scripti,venire vel subsequi debet aliquid, praeter id quod scriptumst, &quod ex natura contractus, maxime bonae fidei co- araetui,accedere debet: ut exempli gratia,in venditione: Si fundus certo pretio vendatur, nec de eui- Lia: V

L. Non' atur. 1.

ctione aliquid dicatur, nihilominus de euictione agi se inpoterit,ac si expressim scriptis couenta esset,quanuis nihil scriptum sit. In contractu etiam costitutionis C. aevsusfructus,quae vel donatione,vel venditione,alijsque modis fieri potest, si nihil dictum sit de his quae iiij., Us praestare debet usust uetuarius, ut de sartisseetis, & uis alijs quae respiciunt conditionem ususfructus , ta- - d. ω-men de his agi poterit, ac si scripta essent. f Idemq; in alijs contractibus supradictis, propter bonam fidem, quae in his uberior esse debet, quam in eis quae o a in stricte scripta sunt, g & ideo huic Legi non ita sub-hciuntur, ut abrogata videatur bonae fidei exube- r aus. ἡrantia, quae pro natura contractus & iudicantis reli- tρν ω L.

gione, in his omnibus considerari solet. si Secundo, I fallit haec regula in omnibus simulatis contractibus, 'u M'ILvel actibus, qui in fraudem Legis, aut alterius personae,dolose simulantur, exempli gratia iure Civili p GH,

55쪽

ς - ' constitutum erat donationem inter virum & uxo- ibi. frani. rem fieri non posse,ne mutuo amore se spoliarent: . d.' in r atqui in multis huiusce Regni Regionibus, eadem x Ari Egi prohibita est donatio, ut apud Engolismos, libes intri ris extantibus,& idem apud Turones, Parisienses,'i. Io 'ri Meldenses.' Sed saepe visum fuit, coniunctos aliud ἀρνμiiρ - genus contractus non prohibiti inter se praetexisse,

, . . . in fraudem tamen Legis donationem prohibentis:

π Qt ςρηs ut pote, mulier, quae donare non poterati vende- ' bat mar to, vel alteri per maritum supposito, ita tamen, ut ad maritum res vendita reuerteretur, ex. I, L. si conuentione clam inter eos posita: vide his omni- no tWη- bus & similibus multa in Iure exempla reperimus. φλ. .. . , Item in nonnullis consuetudinibus, utpote Pictoi multum in- num,s' cautum est, patrem vel matrem, uni ex suis

. A., i a. liberis de patrimonio donare non posse, ultraleg, p art. c. I limam, ut aequalitas inter liberos seruetur: i multi i. tamen parentes visi sunt,qui personis,vel causis sup- filios. C. G. postis, donabant, vel venditionem simulabant, autis ah. cb. alterius generis contractum, ut, in fraudem Legis,let. har d. l. vltra legitimam donarent filio praedilecto: cuius. I. .. n. . modi nonnulla etiam in Iure nostro exempla sunt. rCum ergo haec omnia dolosa &fraudulenta videan- , iis L c- tur, & criminis speciem habentia, huic Legi subhci- , Tura non debent, imo testibus,omniq; alio probandi g diaere, huiusmodi fraudes detegi debere existimo, neram Ist de Lex ista,quae subornationum crimina intendit eue 3 -- 'in' tere, alia crimina , stilicet fraudes, dolos, & machinationes in Leges, & in aliorum iniuriam, summa cumReipub.iactura,innocua permittere videatur,de ita

56쪽

TasTIB. COMMENTARIV s. 37 ita ex summo iure,& stricta illius obseruatione maior iniuria nascatur, quod absit. Aliud exemplum adduci potest in omnib' retractib', seu iure sangui' , L. s; δε--nis,seu iure seu li,seu iure coventionis,a Legit, Municipalibus introductis, nemo est enim qui nesciat infinitas simulationes quotidie fieri in venditionibus, tum ad excludendum Ius Gentilitium,consanguineis iure Diuino & Municipali concessum, tum

ad illudendam dominorum prehensionem Dud tra. Θlem. Et hae simulationes multis ac prope innumeris fraudib' cofici solent: aliquando enim interposita euhs iles R/- permutatione, luae tamen est venditio: aliqua lo ii di tu terposita donatione, quae pretio clam numerato vergit in venditionem : aliquado re in censum data, cum pecunia simul numerata, quae census aestimat,onem excedit: aliqua lo maiore scripto pretio, qua numerato,ad deterrendum cosanguineum: aliqua-do transactione simulata, iure saepe ex ficta lite simulatur, Vt non appareat venditio, cuiusmodi postr ma fictio saepenumero in Iure reperitur: ' In summa, Ce- quotiescunq; consanguineus, pro iure suo Gentili- titio seruando,vel laudatis dominus, pro sua prehensione,vel laudemijs, seu ali s iuribus seu dalibus d tegendis, vel haeres contendens, fraudem factam fuisse contra legem vel consuetudinem, in praeiudicium legitimae, allegant cotractuum simulationem, S aliud dictum esse quam scriptum,vel plus aut mi nus conuentum, quam scriptum sit, ante vel post contractum, vel in ipso contractu, idque testibus Ebare se velle cotendant: Dico,eoo admitti debere,

57쪽

s'. AD LusEM MOLI NAE A M DE non obstante hac Constitutionis huius prohibitione: cum haec omnia criminis speciem habeant, scilicet fraudes, dolos & machinationes, ad alium a QV. Ad decipiendum compositas, quae nemini patrocinari debent & contra leges haec omnia pacta videantur , ideoq; reprobata. a Tertio, quotiescunque in

r L. P Ela contractu in scriptum aliquid obi jcitur,quod genu, nam contractus naturam destruit, ut vis, metus, er-d --.c d. ror iuris vel facti,dolosa inductio ad subscribenduci L 1 uni instrumento pro alio,& aliae calliditates, quibus contra Legem extorquetur instrumentum, item omnes falsitates: haec omnia sub Lege ista comprehendi non possunt, eadem ratione iam dicta, quod L. t. o. nimirum criminis speciem habeant. Nam quantume' . . vim & metum,illud clarum est in iure: quantum. s. ad ignorantiam seu errorem,si error sit facti toler

bilis. qui sapientem fallere potuit,non est dubium

talem contractum impugnari posse,& eius vitium a L. s; testibus probari,maxime si nonnihil doli deprehendatur iii altero contrahentium: nam qui errat non iud. l. E . . consentit. ' Quantum ad iuris ignorantiam, vel errorem non omnibus illa conceditur exceptio, sed illis duntaxat,quibus condonari solet iuris ignoran tia, ut minori, rustico, foeminae, militi. si Quantum b L Re ad dolosam inductionem, quae fit aliquando in sit scribendis instrumentis,uel chirographis: ut vidi infuct uis. a . quadam lite allegari, per quendam reum, scilicet,

quod lapii legens instrumentum, alij pro alio su scripserat: item l aliud vidi exemplum, de quodam qui ciun transigere vellet cum parte sua, & pactione

58쪽

hinc inde faeta, & composita, cautus ille transactor duas scribi fecisset transactiones, unam ex veris pactionibus inter eos conuentis, alteram vero longe dissimilem,' in multis articulis cauto illi transigenti longe fauorabiliorem,quam in sinu retectam habe bat, vera transactione perlecta, dolosus ille transactor finges verae tras actioni se subscribere velle, su tiliter talsam e sinu proferens illi sit, scripsit, deinde parti suae dedit,ut subscriberet: qui non legens, putansi idem esse instrumentum, eidem bona fide subscripsit, atq; idem secerunt eodem errore Tabebliones. Quis dubitat in huiusmodi contractum, nullitatem & errorem, falsamq; suppositionem allegari posse, & testibus haec omnia probari, ostendiq; alioni odo pactum suisse,quauis sit dissicillimumὸ Supradicta ergo & omnia similia, doli& fraudis speciem referentia,huic Legi subijci non debere clarum est, rationibus praeallegatis. Quid in Contractibus nusi late forma

laborantibus' CAPUT OCTAVUM.

i ' xem in Contractibus formae

nullitate laborantibus, & propter desectum sorinae, vel solemnitatis, fidem non facientibusὸIn quibus tamen con trahendis,numeratio realis facta est, sed quae postea denegata est dolose, per cum qui recepit , praeuidentem forsitan una ex parte, quod contractui scripto nulla fides daretur, & altera, quod

59쪽

AD LEGEM MOLINAEAM DE

probatio testibus non admitteretur , obstante hac Lege. Exemplum ponemus in casu subsequenti,nos, iis, R. por propolito. Caius&eius uxor vendid runt quoddam seudum, quod ad uxorem pertine-

iis essent,&extra suum territoriumscripserui tamen instrumentum venditionis , ct acceperunt consei sum uxoris, numeratumq; fuit eadem in domo pretium: quia tamen domus, in qua sebat pacitio vel ditionis,erat extra territorium Notariorum,& quoniam uxor, quae tunc aegrotabat, in iurisdictionem Notariorum migrare non poterat, Notai ij accepto

consensu uxoris di viri, secesserunt in suum territorium, & ibi instrumento subscripserunt, narrantestamen se accepisse consensum a viro & muliere in aliena iurisdictione commorantibus : huic instrumento bene subscripsit maritus, uxor autem literarum nescia, non subscripsit. Certissimum est tale instrumentum nullum esste, nec probationem facere:

quoniam iure Municipali Pictonum, ' & Reghs

Constitutionibus, Tabelliones extra suum territo- Noto. rium nec iudicare, nec instrumenta conficere posse,

certi iuris est, nullamq; fidem eis adhiberi debere: atqui Tabelliones isti, & iudices Chartularij, in L gem Municipalem Constitutiones li Regias facientes, nedum ossicio abusi sunt, sed & falsum com

miserunt, asserentes instrumentum in territorio suo factum filisse, cum tamen consensum venditorum in alieno territorio se recepisse reserant: nam con-

60쪽

Τ csTI3. COMMENT ARIV s. ' Isensus ille, cum pretij numeratione, & rei cessione, quae in alieno territorio facta fuerant, perficiebat contractum venditionis: ergo impossibile seu falsum fuit in Notariorum territorio celebratum fuisse huiusmodi contractum. His rationibus, conclusum fuit, instrumentum omnino nullum, & nullius probationis suisse, desectu formae, solemnitatis, & ι is

iurisdictionis: h Et tamen, verum erat pecuniam pe- nes virum & uxorem esse, atq; ideo emptorem re & tu i . . . pretio carere, quod iniquum erat. Idcirco quaere- i--batur, cuin instrumenti probatio nulla esset, nun

quid testibus contractus probari possiet, nonobstante hac Lege Molinara, saltem ad condicendam pecuniam)Huic quaestioni responsum fuit,ctim de do-

lo venditorum, pecuniam indebite retinentium, constet, condictione indebiti, aut sine causa, emptorem experiri posse: non quidem virtute cotra' ἡ Υ. .Υ; .ctus icripti, sed proposita actione iuxta faeti seriem,

exponendo Iudici, venditores illos dolose pecu- a. I. a. niam ab emptore, sub specie futurae venditionis, ς--fextotisisse, eamq; pecuniam indebite &sine causa penes eos esse, ideoq; ad codictionem & restitutionem concludi posse , si non maluerint vir & uxor

authenticam venditionem celebrare : atq; pro hac condictione,pecuniae numerationem,eiusdemq; indebitam retentionem testibus probari, nonobstante hac nostra Constitutione: quae ad casus dolosos& fraudulentos,extra pacta & conuentiones, vel in ipsis pactionibus hominum superuenientes, extendi non debet, ne hinc iniuria nascatur, Vade tua oriri