장음표시 사용
61쪽
debet, nove locupletandi occasio cum aliena iactura inducatur. Aliud exemplum mihi propositum luit, de testamento cuiusdam mulieris, quae in sua iurisdictione aegrotans, asciuit duos proximae iurisia dictionis Notarios, ad condendum testamentum. Notarij enim, voluntate mulieris audita, testamentum scripserunt,& testanti perlegerunt, ac consensum illius verba liter acceperunt: deinde in territorium suae iurisdictionis secesserunt,quod paruo tan tum sumine intermedio diuisum erat a iurisdictione testantis, & ibi testamento subscripserunt. Quis non videt testamentum illud nullum esse, repugnante Legis Municipalis authoritate Θ Qua Nota rijs prohibetur, in alieno territorio iudicare, etiam P testamentis: licet sit eorum facultas fauorabilis. gsupremi enim Senatus Arresto in quoddam testa mentum ita iudicatum fuit.Quod Arrestum sequuti sunt nuper huius Praesidalis Senatuli Iudices, in quadam lite, eleganter enarrata per Claudium Brochardum, Propraesidis nostri primogenitum. Sed quaesitum fuit,chm testatrix sine alia testamenti se tione obierit, nunquid donatarij,vel legatarii in huiusmodi testamento scripti, ea quae in testamento comprehensa erant, testibus probare possent λ Ego multum dubitaui , existimans his contrariam Moli-nsae Legis rationem fore, ne scilicet perueniri possit ad testium subornationem,& factorum inuolutio nem, pro quibus abrogata est haec testium probatio. Nec videtur obstare quod dicebant Legatarij, testamentum illud, si non tanquam scriptum, saltem
62쪽
taquam nuncupatiuum recipi debere. Nam huic argumento videtur respondi pose,ex communi iuris Ciuilis ratione: qua dicitur, cum id, luod possumus, nolumus, vel quod volumus, non possumus efficere,neutrum cosistere. ' Volebat enim testatrix scriptis testari, sed non potuit ea forma,quam elegit, scilicet per Notarios, iurisdictionem non habentes: testari autem nuncupative non voluit, quod forsitan poterat, secundum tamen distinctionem quam infra dicemus in articulo ultimarum voluntatum. Ideoq; cum voluerit quod non poterat, & potuerit quod non volebat, videbatur omnem illum actum tanquam nullum corruisse, praedicta iuris ratione. Verumtamen, cum haec Theorica magis contractus utrinq; obligatorios respiciat, quam monetium disepositiones, putarem illud relinquendum esse iudi cantis arbitrio, cuius suerit animaduertere virum haec testium probatio recipi hoc in casu debeat dq; secundum qualitatem personarum, atq; etiam si cundum temporis,vel loci necessitatem, aut dispositionis conditionem: utpote si sint pia legata, vel nonnihil pietatis aut necessitudinis, vel coniunctionis habeant: nam in his, temperari solet solemnit tum exacta introductio, tam iure Civili, quam nonico, & Municipali. ι '. .
e . de Leg. 3. l. Quidam de Irg. v. L.
63쪽
Quid in pacti, Nundinalibus 'CAPUT NON VI I S expeditis, te pactis Nundinalib' est dicendum: quanta enim sit Nundinarum ac coetuum mercalium comun
Q tas,& ciuitatibus utilitas, nemo nescit, testeCallistrato: quarumNundinarum concesso inter Regalia computatur. h Item quam magna sit copia Nundinarum in hoc Regno, palam est: nam nulla est urbicula, nullusis pagus, vel pagulus,in quibus n0n sit usus Nundinarum frequentissimus: at in his, fiunt quotidie inter mercatores ac rusticos, & alios, infinitar venditiones, permutationes rerum, tam mobilium, quam se mouentium, ut equorum, boum, mularum: quarum aestimatio& pretia in conuentionem deducta, libras centum excedunt saepissime: nunquid haec omniaConstitutioni huic subhci debeant ξ Et videretur quod non, cum huiusmodi pacta, magis a traditionibus inc, piant & perficiantur, quam a conuentionibus: nam manu ad manum, ut dicitur, in Nundinis venditum tradi solet,in his autem quae a traditione magis inciapiunt, & maxime in mobilibus, vel se mouentibus, non tanta solet exquiri Iuris solemnitas cuiusmodi sere sunt eae liberalitates, quae inter Nobiles fieri consueuerunt. Saepe enim vidi nonnullos Nobiles, liberaliter donare & tradere alijs Nobilibus aut cognatis,aut amicissimis,aut comilitonibus,cquoςd centis aureis aestimatos, vel alia munera eiusm odi,
64쪽
ΥgsTII. COMMENT ARI Us. Asnullumq; ibi cotractum fieri, sed solam traditionem interuenire: utrum, si de his oriatur contentio, ut aliquando vidi de quodam equo, quem donatum sibi possessor dicebat, haeredes autem donantis negabant) huiusmodi donatio testibus probari possit ὸ Quod videretur, cum eo casu magis de simplici
traditione agatur, quain de contractu aliquo. Prae
terea, si de his omnibus pactis Nundinalibus, alijsq; similibus conuentionibus, seu liberalitatibus, quae
momentanea traditione complentur, Notvij ubique requirantur, quantis incommodis Mercatores omnes & ad Nundinas coeuntes, alijsti omnes de mobilibus contrahentes assiciantur, contra Nun di-narum priuilegia nemo est qui non videt. Imostre ad impossibile reducentur omnes Nundinationes,in quibus, de momento ad momentum, Nothrios semper praesto habere, erit impossibile. Ideo hoc respectu,haec Constitutio ad impossibile reducta videbitur: contra Legis conditionem & naturam,quae de possibili tantum fieri debet. His tamen nonobstantibus, puto hanc Constitutionem, in his omnibus pactis, quae de mobilibus, in Nundinis vel extra, conficiuntur, locum habere, si libras centum excedant, ex his verbis generalibus Legis, De omniabus rebus centum Libras excedentibus. Nam rerum appellatio latissime patet,ideoq; non latum ad res immobiles,sed etiam mobiles,& se mouente ,&ad omnia iura corporalia, incorporalia, & mixta extenditur: squocirca ex identitate rationis,ne fiant subornatio
nes testium, idem ius in his etiam obseruari debere
65쪽
nata vidi iurgia & lites oriri. Rusticus enim, qui duo
boum iuga vendit, P aureis quadraginta,infra mensem persoluendis,si nihil de venditione scribat,quomodo ex vendito agere poterit, cum denegetur ei testibus ibatio 'Nec diu est me vidisse litem inter quendam, duas mulas vindicantem, contra posses forem, qui se mulas decem & centum libris emisse
contendebat a quodam tertio venditore, qui vocatus ad euictionis praestationem, mularum venditionem denegabat: item, de equo centum aureis vendito, litem audiui, in qua illius equi venditio nega batur, & alium equum venditum fuisse contende- batur: nunquid in his omnibus testium probatio admitti poterit ξ Puto quod non, impediente hac generali Constitutione. Nec obstat disticultas recuperandorumTabellionum, quae in his venditionibus iusta ex causa allegari non potest: quia quemadmodum Nundinarum magna est copia,tam in urbibus quam in pagis, ita etiam hodie plurimi sunt ubiq; locorum Nota rh: idcirco consultius facient Nundinantes, si his pactionibus,centum libras exceden tibus,Notarios adhibeant, maxime si in sis, fidem si vita; si alienam sequuti, in creditum iri velint : nam secus, eoisi, a ὰo, in rationem Legis istius incident neqessario, ut plu- tamdia ribuSiam οπpertus sum exemplis. Verumtamen initio,im A bi negotha Nundinalibus, alijsq; mobilium vel senuis lia , mouentium rerum pactis, hanc bonam &securam Lactam eZpediri cautelam: Titius videlicet, qui boves dis., ah . su04 cxςdix o sine scriptis vendiderat, si animas
66쪽
uertatCaium emptorem,venditionem negare Velle, di tamen boues semper detinere , aut tertio nuper
possidendos tradidisse,cautio est: ut ipse Titi' bouessitos vindicet, & sine causa possessos& occupatos
per Caium, aut tertium detentorem contendat, ideoq; ad restitutionem boum concludat,si non malit posses riste, quadraginta aureos, veram boum aestimationem, praestare: de venditione autem nullam faciet mentionem, ne incidat in probationis scriptae inopiam: atque ita cogetur dolosus ille detentor, aut venditionem ipsemet allegare & fateri, aut boues restituere: caeterum Titio permissum erit
testibus probare,boues illos in dominio ipsius suisse,
hoc enim contra usurpantem & occupantem licitum semper fuit k seq; eos tanquam dominum nuper possedisse, & iam ab illo Cato sine causa detin ri : sic enim semper vindicari poterunt. Ideoque si iustam occupationis causam non probet Caius, ad restitutionem cogetur: sicq; dolus & mala fides illius manifestabitur. Et ita practicari potest cotra omnes dolosos mobilium detentores, pretium venditionis denegantes ,& rigori huius Constitutionis forsitan ex industria cofidentes: qui vindicationem rei, eorum respectu alienae si venditionem deneget, fugere non poterunt, cum alienum scire debeant, quod suum esse ex vendito fateri nolunt. Sed quid, si, Vice versa, Titius qui boves vendidit praesente pecunia, dolose suos boves vindicet, taquam sine causa perCaium possessos,& denegetCaio ven
ditionem, ac preiij numerationem ξ Quid, inquam,
67쪽
isse, modo probus, emptor facietὸ cum testibus venditionem probare ei non liceat, hac Lege obstante: possit autem dolosus iste vindicans dominium,quolibet probationis genere probare,ut supra dictum est. Puto in isto casu, admittendam esse tostium probationem: non quidem de ipsissima venditione, sed de circumstatijs & indicijs quae facient praesumi venditionem factam fuisse: ut pote, quod, I A fin. l. Titius venales habuit boues in foro, quod multis vendendos exposuit, quod visi sunt Titius & Caius D.λ, M. colloquentes de boum venditione, quod visus est Caius pecunias Titio numerare, & deinde visius est idemCaius,boues a Nundinis in domum deduxisse i. his enim probatis uncta possessione Caij, inducetur venditionis vehementissima praesumptio, clim iam - L ,δ2 ζ possessio ReC ij, RHnihil bonae fidei praesumatur s. i. c. testes de his indicijs testificates,de ipsam et vendet obruisu. ditione deponant, non ea ex causa reij ci debebunt, quod testibus venditionem probare non liceat, sed ob hoc admittentur testes, quod super indici s &circumstantijs supra deductis duntaxat, pducti fuerint. Et in his omnibus temperanda erit iudicantis i. L. Naa religio, Vt inter Legis istius rigorem, & iuris aequit
i ,, .F. d. te ira, officium suum interponat, ' secundum ea quae
magis ipse scire poterit: veluti ex partium qualitate vel calliditate, quae saepenumero in his rusticis ocu- . L. τψώ laris est, & denique secundum testium & testimon, orum dignitatem, & verisii militudinem, ut inquitu iac Vlpianus.' Et haec suificiant pro contractibus &1.d. i , lib. conuentionibus expressis.
68쪽
I Og NDUM nunc est de quasi co-ν tractib qui scilicet ex quasi cotracti iti
tem ex maleficio vel quasi nascuntur: nam in his,hanc Costitutionem locum habere non posse perspicuum est,hisrationib': nempe, quasi contractus scriptis concipi non solet, quia si scriberetur, cotractus esset,& non quasi cotractus, cum gignatur eiusmodi obligatio contra absentes&ignorantes: ' Exempli gratia, in negotio absentis gesto absq; mandato, nulla est expressa conuentio, nulla scripturae interuentio, sed sola amicitiae & ut, litatis contemplatio: h itaq; hac sola ratione, actio, ob negotium utiliter gestum, contra absentem, etiam non consentientem, a Lege, non ab homine, conceditur,ut vulgatum est: Si ergo tantum scriptis ille quasi contractus negotiorum gestorum probari posset, non autem testibus: bonae fidei gestor perpetuo afficeretur damno,atq; ob id,absentis negotia manerent semper neglecta, contra omnem Iuris aequitatem,& hominum societatem, Legibus nostris introductam: cum si mandatum expressumsit quod inter contractus scriptos supra retulimus di de mandato non constet, cautela sit,ut mandatarius negotiorum utiliter gestorum agat, quia utraq; actione experiri potest: nam si mandati ageret,
69쪽
1, L. Intre Itipularem. . t.A. de verb. obligat . L. Lieet.
so An LaonM MOLIN AzAM Da non nisi scriptis agere posset , sed negotior in gesto
rum agendo,testibus tunc uti poterit. Idemq; in tutore, vel prolutore, caeterisq; quasi contractibus sola Iuris aequitate nascentibus Quod autem ad obligationes ex maleficio nascentes, satis vulgatum est
eas hac Lege non coprehendi,quia scriptis delinqui non soleat, imo clam, vel noctu, vel in latebris,ut- plurimum,grassentur sagitiosi: quae ratio est,curi stibus, omniq; alio probationum & praesumptionum genere conuinci possint, in quacumq; criminum &scelerum specie. Et idem dicendum in omnibus obligationibus ex quasi delicto nascentibus, cuin eadem sit ratio, quae in delictis. g Imo & idem in omnibus dolosis, vel dolose, in re etiam ciuili
scienter commissis,Legis coercitionem merentibus: nam haec omnia quoquo genere probationum de prehendere licet, ut ex tractatu quasi maleficiorum satis vulgatum est. Firma ergo manebit haec conclusio: Constitutionem hanc nonnisi in obligationibus ex contractu expresta nascentibus, atq; in pactis e pressis, locum sibi vindicare posse: non autem in quas contractibus, aut ex delicto,seu quasi, nascentibus. Sed quid in actibus qui in iudicio,&in ordiane iudiciorum quotidie fiunt inter litigantes, nunquid testibus probari poterunt,adeo ut ex necessit te scribi non debeant ξ Quod videretur dicendum, eo quod in iudicio, quamuis in inuitum reddatur, btamen quasi cotrahere dicamur: atqui iam prob tum est hanc nostram Constitutionem,in quasi con
tractibus locum non habere, ergo testibus proce
70쪽
TEsTIB. COMMENTARIV s. Isus & iudicia probari poterunt. Contrarium tamen verius esse puto: nam iudicia non nisi scriptis authoritatem habere,fatis in Iure vulgatum est: ideo- K Lm. i.
que qui litem cotestatam asserit, item qui senten-xiam, seu interloquutoriam, seu definitivam, latam fuisse contendit,haec nonnisi scriptis probare potest. Iudices enim inquit Imperator sententias scriptas ex libello partibus legant. Hinc fit, ut apud omnes ab ,'
huius Regni Iudices summa sententiae,quadam bre- Breuic retinui charta primo scribatur, ut partibus recitetur, quae Verbo Gallico, Dicton, nuncupatur, &Iure nostro m Lib
vreuiculum, secundum Alciatum,m & alios mo- Q v dernos Latinitatis studiosiores.' Idemq; in omnibus alijs actibus,qui vel in primo,vel in secundo iudicio per viam appellationis excerceri solent: nihil enim sine scriptis probari posse certum est, ne in iudicijs illusio inducatur, si, de rebus pro tribunali gemstis, testibus contendere liceat, quantumcunq; bre ues sint lites. Ideoq; puto Nouellam Iustiniani,' quae . vult liticulas sine scriptis expediri posse,& ImperatorisArcadij Legem,ρ quae idem sentiebat,iocum inter nos non habere.Excipio tamen unum casuin,sci- α licet si incedio,ruina,naus agio,aut alio casu fortui' talis. de ρα to, iudiciales actus perierint: hac enim amissionem, xestibus probari posse puto, & consequenter, rerum i iudicatarum tenorem, quia uno permisso, aliud ex eo necessario cosequens sequitur, ijsdem rationib' quibu infra instrumentorum amissionem testibus probari posse docebimus: cum fortuitorum casuum ratio, in hominum potestate constituta non sit, &