De collegiis et sodaliciis Romanorum. Accedit inscriptio lanuvina

81쪽

cius. Sequente lino Milo de sodaliciis postulatus est a Fulvio

dixerat P. Vatinius eodem defendente M. Cicerone. ΛScon in Scaur. init. p. 8. Cic. ad Qu. D. II, 6 ad div. I, 9 6. V, 9 init Pseudo Salust in Cic. 4, 7. Pseudo Cic. in Salust. 4, 12. Caluit. 54. Lici nianae orationis reliquias collegit ei cheri poet Lat. p. 1l docto, ut solet, commentario ea illustrans, post hunc Meyerus Orat Rom. r. p. 20 ed. . p. 474). Iam mense Martio a. LVI DCXCVIII., cum Cicero in Sextii de sensione Vatinium acerbissima interrogatione profligaret, Licinius parabat accusationem Vatinii neque tamen, quod posuit glossatur obiensis in Vat. 4, p. I reum eum postulaverat, nam nomen delaturum se Vatinii affirmabat Cic. ad Qu. r. II, ). Qua lege eum ceu Sare voluerit, ignoramus Sodaliciaria enim, quani postea elegit, uti non potuit tum nondum lata Biennium postea demum id consilium effectum esse arguunt haec ex orati0ne Licinii in alinium : Perfrica frontem et dic te digniorem qui praetor feres quam Catonem. cf. ei cher poet Lat reli q. p. II 3). Praeturam gessita. LV, quo anno ipso creatu est Statimque magistratum iniit Dru- mann IlI, 9. nequicquam postulantibus adversariis ne ante diem LX. magistratum inirent qui crearentur. Ita cum neque designatus, neque in magistratu accusari posset, anno demum LIV. postulatus est atque Cicero ei praetori creat illico reconciliatus ad div. I, 9 6 quasi Diis ludentibus inconstantiam eius et ignaviam qui ipsum Catilinam de senderat, id ipsum periculum depellere destinatus erat, quod tum maximo plausu laudibusque pro Secutu est. - Ceterum tota oratio iue suisse videtur, ut ambitum actum esse demon Straret, qui factus sane erat impudentissime et apertissime Drum. II, 279.); ita haec: is Factum ambitum Scitis Omnes et hoc os scire omnes sciunt. Sodaliciorum crimen innuit Licinius, cum Vatinium appellaret audacissimum de factione v supra P. 42. Denique Videndum est de commentatore

Π0biens qui ad haec Ciceronis in Vat. 14, 33 postulatusne sis lege Lieinia et Iunia γ notat p. 322 postulatusne sis lege Licinia crimine

de sodaliciis Vatinius coeperat accusari, de quo puniendo iis legibus cavetur et in alia glossa p. 323 de eadem re IIae facta sunt, cum reus esset de Di P. Vatinius accusante C. Licinio Cicero loquitur de quaestione ex lege Licinia Iunia, quam turpiter confudit cum lege Licinia de sodaliciis commentator Drum V, 68 not. 59); quo errore in alium inductus est, ut Ciceronem Licinii accusati0nem faciat igni-

sicare, duos post annos institutam, quam Cicero clii Vatinium dixit.

82쪽

erat δ' Denique a DCC illo M. Valerius Messala cum

de ambitu absolutus esset, hac quaestione damnatus est ββ.

Manebat igitur ei iam post legem Pompeiam de ambitu a DCCl; sed videtur sublata lege Iulia Augusti de ambitu,

quam omnino mitiores eius criminis poenas proposuisse constat δ' ut sodalicia quoque in communem ambitus

causam rediisse probabile sit. Sed utut hoc suit,' sub Im-

Quid iste velit, quod Vatinium modo de vi, modo s0daliciorum causam dixisse narret, ignoro, nisi ortasse significat crimina vis in accusatione de sodaliciis ei exprobrata a Licinio inter alia plurima: Non

ergo magis pecuniarum repetundarum quam maiestatis neque mala

statis magis quam Plautiae legis neque Plautiae legis magis quam ambitus neque ambitus magis quam omnium legum iudicia intercide runt. Meye p. 477. Nam ne quis illis confusione plenissimis enarratoris verbis abutatur, ut sodalicia ad vim pertinere demonstret non vereor. Neque Varinium de sodaliciis absolutum, lege Plautia repetitum esse placet, o si Licinii complures accusationes in Vatinium memorentur Dial de orat. l. et duobus publicis iudiciis a Cicerone Vatinium defensum esse sciamus Val. aY. IV, 2, 4). Ubi enim tantopere erratum est, quis statuet erroris modum y - Haec scripsi ut scriptorum errores consularem, qui mire dissentiunt de accusationibus Vatinianis. Ita Ellenditus bis eum accusatum iacit, a DCXCVI a testatis, a DCC ambitus; eichertius semel a DCXCIX ambitus, quem sequitur rellius et ipse, ni salior, Drum annus IV, 96). At retractanda quaestio est post inVenta scholia obiensia, quibus neque Weichertius neque Ellenditus uti potuerunt Drum annus, cum OSSet,

noluit. Voluit quidem Meyerus in ed. . p. 474 sed cum ita rem institueret, ut scholia aut securus sequeretur aut plane negligeret scilicet optimam glossam p. 262), nihil egit. Isto auctore Vatiniuster causam dixit, a DCXCVI de xi ex sch0l. 0b. p. 323), iterum a DCXCVIII schol. Bob. p. 3I6. Cic. in Vat. 4, 14. ad Qu. D. I, 4.), denique a DCC ambitus, contra glossam ob p. 262. . ad Qu. D. III, 1, 4. Ascon arg. Mil. p. 40 Xtr. P. 4. R Cic. ad sani VIII, 2, Drum III, 10 n. 52. δ' Dio Cass. IV, 16. 0li Schol. 0b. p. 36l.

83쪽

peratoribus quaestio de sodaliciis in desuetudinem mox abiit , cum omnino ambitus e campo in Palatium

transiret.

DE LEGIBUS CONTRA COLLEGI LATIS. I 0.

Usque ad finem seculi septimi liberum ius coeundi mansit, etsi Saepe senatus collegia quaedam certa sustulit; ait Asconius ad a. DCLXXXIX LXV frequenter tum etiam coetus factiosorum hominum sine publica auctoritat malo publico sebant et pergit propter quod postea ' o legia Cto et pluribus legibus δ sunt sublata. Cium hic indicatum ab Asconio quo anno factum sit, viri docti dis- Sentini, quanquam consules alibi ab eodem scriptore nominannur,' in Pison. 4, 8 p. 7 reli L. Iulio C. Mario coss.

in Cornel. p. 75. - Vide supra p. 33 sq. num postea ea py Quas leges signiscet ignoro, nisi cogitandum est de lege quam ex Cto ut sodales decuriatique discederent rogatam esse verisimile est et de lege Licinia. Iis enim etsi collegia non tollebantur, tamen factiosorum certe sodalicia discussa sunt.

84쪽

quos et ipse Cicero supra memoravit, Scio collegia sublata sunt. Apud Ciceronem loco quem Asconius Significat, vulgati codices habent L. Luscellium, C. Marium, optimus Εrsuriensis L. Luscellum, C. Marcium quanquam nulla

lectio satis emendata est, tamen sine ulla coniectura componitur optima lectio L. Iulio C. Marcio coss. , qui in cidunt in annum LXIV. Quod firmatur glossa Asconii in

Cornelianam supra relata. olom anni audacissima coniectura L. Caecilio Q. Marcio coss. qua Ctum anno LXVlli tribuitur, recte improbata est ab rellio ad h. l. , quam

nihilo minus ad iniserunt Dirksenius ' et Drum annus . Ne tamen hoc Cto Omnia collegia peraeque dissoluta putes,eXcepta Sunt certa quaedam quae publicam utilitatem haberent: Ascon in Corne l. l. c. Collegia, sunt sublata praeter pauca atqus certa quas utilitas civitatis deside rasset quasi ' tit fabrorum ictorumque . d. in Pison. I. c. Collegia sublata Sunt quas adverSus rempublicam Didebantur esse ' Collegia quae dicio Cto sublata sunt erant urbana tantummodo, maxime compitalicia. Quae quam naturam habuerint, Videndum est.

Compita proprie sunt sacella in quadriviis collocata. Oreli. 1664 Laribus competalibus sive quadrivi Schol in Pers. IV, 27: compita sunt loca in suadriviis quasi turres, tibi sacriscia nita agri cultura rustici cole-

Luscellus videtur correctuni ex . LVLLVS IVLIVS C. Marci sibi non cognito librarii substituebant C. Marium virum clarissimum. Idem antea Turnebus adv. XXI, 5 vidit. Abh. l. c. p. 36 n. r. II, 241. Quod cur secerint, infra not. 23 dicam. Oreli coni pati fortasse qualia sunt fabr. Princ littorumque, et necc tinctorumque, uig. lictorumque. quam probat avigii Syst. II, p. 257 Ot. n. δ' CL pro est.25 55. in Pis 4 9. Minus accurate Di XXXVIII,

85쪽

brabant se co=npita non Olum in urbe loca,

Schol. Cruq ad Or Sat. II, 3, 28 P αἱ τετραοξοι Graece dicuntur. Eo vicini conveniebant ad sacra communia lari bus celebranda. Dionys. IV, 4 κατὰ παντας ἐκελευσε τους

στενωπους ἱεράς κατασκευασθῆναι καλιαθας etro των γειτονων γηρωσι προν υ πίοις i. e. per omnes vicos aediculas sacras

constitui iussit laribus δ vicinalibus. Suet. Octav. l. compitales lares ornari bis in anno instituit ornis soribus

et aestivis λη. In eorum honorem celebrabantur quotannis seriae compitaliciae Dion 3 s. l. c. και θυσίας αυτοῖς ἐνο μο- Θετ γησεν ἐπιτελεῖσθαι καθ εκαστον ενιαυτον πελανους εἰς φερουσης ἐκοι στης οἰκίας praesertim ludis compitaliciis, quos Augustus restituisse fertur λδ. Macrob. Sat. I, 7. compia talibus cum ludi per Urbem in compitis agebantur coli. Plin. LI. . XXXVI, 7. Cic. in is 4, 8 cum in Kal. Ian. compitaliciorum dies incidisse λψ, Ser. Clodium ludos facere, passus S. Vicinitas ea, quae ad idem compitum rem divinam sacere solebat, et ipsa compitum dicebatur λβ. Plin. . . lli, Roma dividitur in regiones XIV, compita larium CCLXV. Singula compita ex vicis aliquot composita esse facile intelligitur. Cultores autem lurium compitalium constituere 'olebant collegium compi-

Nota lares publicos heroes a Dionysio appellari. Num eranteponymi gentis ad compitum habitantis Lares gentilitatum Orell. 663, qu0 Schoemania de diis mari. GryphisW. 1840. . p. 15 contulit, huc non pertinent, nam in lapp. fricanis gentilitates semper significant quas nunc ibi dicimus tribus ; sed recte affert idem de laribus gentium Dion XI, 14.3 Adde lapides rvt. 79, 3 et ad eum Hagen buch in epp. opigr. p. 376 et ad reli. 3959 Oreli. 3958. Suet. Caes. 1. Dirk

sen l. c. p. l. 3. Suet. l. c.

y Nam erant conceptiva Macrob. l. c. et t. X, 24. y Comparari igitur p0ssunt cum nostris parochiis.

86쪽

talicium. Oreli. 24l3. D. M. L. Terenti Fido et Noniaciae contubernali eius collegius δ' compitalicius Ludi compitalicii facti sunt communi opera a vicorum eius compili magistris et collegii compitalicii Ascon in is l. c. solebant magistri collegiorum ludos facere, sicut magistri vicorum; faciebant utrique scit . compitalicios praetextati quae collegia ut erant aptissima ad turbas Romae movendas praecipue a senatu dissoluta esse I cum totus disputationis Asconianae rit Suadet, tum cernitur eo quod universum de Cio abrogando certamen in ludis compitaliciis restituendis vertebatur, denique quod vicatim homines conscribebantur in nova collegia, cum Clodius legem suam pertulisset. Quod antequam Clodio succederet, quidam r. l. cuius nomen ne Asconius quidem reperire potuit idem sibi proposuit versus finem anni LXI DCXClit. Is ut viam sibi pararet ad collegia restituenda, ludos compitalicios contra Cium facere conatus est; sed retinuit eum cos. designatus Q. Metellus Celer δ' Melius Clodio res cessit, qui cum ex a. d. IV Id. Dec. a DCXCV r. l. esset, ipsis Kal. Ianuariis a DCXCVI annuente cos. Pisone per sodalem suum Sex. Clodium ludos compitalicio instauravit,

quicquid resistebat L. Ninnius δ' collega P. Clodii, et triduo post Cium sustulit lege Clodia de collegiis restituen dis novisque instituendis ' perlata. Ipse Cicero non iam

' Iia saepe lapides collegius, non collegium. Oreli. I 01.4123. 4947 Magent, epp. epigr. p. 373 Sq. ' Vide etiam Dirksen l. c. p. 27 sq. p. 36-40 laudandum eo nomine quod ad pisces Cium neutiquam pertinere docuit; quae de

vera natura collegiorum a senatu abrogatorum proposuit, ambigua admodum et incerta sunt. Collegia tribuaria et compitalicia adeo con

sudit, ut etiam Ct a. LXIV et a LVI permisceret p. 40 n. 106). ' Cic. in is l. c. sc. b. rum II, 27. λ' sc. l. c. io Cass. XXXVIII, 14. ' Ita appellatur ab Asconi l. C.

87쪽

Clodii auctoritate quam ut ultimum pugnae discrimen quamdiu posset effugeret ' persuaderi sibi passus est utile sibi esse eam legem perferri et dehortatus est L. Ninnium ne legi intercederet quod postea sera poenitentia factum esse querebatur. Ita C tu in a. LXIV sublatum est lege Clodia . Vill, id est post annos quinque, ut in Verbis Asconii post novem deinde annos quam Sublata erant, P. Clodius restituit collegia non possit non mendum inesse β, Restat, ut locos de lege Clodia apponam ' Cic. in Pis.

4 9 collegia non ea solum qua Senatu SuStulerat ἱ-stituta sed innumerabilia quaedam nova ex omni faecs Urbis ac servitio concitata Ascon ad h. l. Diximus L. Pisono et A. Gabinio cos. P. Clodium tr. pl. - tulisse de collegiis restituendis novisque instituendis, quas ait ex Servitiorum faece constituta. Cic. pro est. 25 55 ut collegia non modo illa retera contra SClim restituerentur sed ab uno gladiator innumerab Aia alia nova constituerentur. Qua ratione conscriptio instituta sit et ad quaenam collegia haec lex maxime perlinuerit, iam exposui. Itaque duo tantum habeo adhuc adnotanda prii num cum servi in collegiis Clodianis essent, non esse cogitandum de collegiis

et Di l. c.

a ad Att. III, 15 5.8 Noxem qui retinet, pervenit ad a. LXVIII L. Caecilio Q. Marcio coss. Itaque multi hos consules restituerunt apud Asconium et Ciceronem in Pisoniana v. supra not. ). Sed resutat eos imprimis locus sc in Cornelianam, quem ibi attigi. η' De lege Clodia vide etiam rum II, 40. V, 36, quem tantiam tribuisse antiquatae opinioni de collegiis opificum per Ctum sublatis et a Clodio restitutis etiam post Dirksenium miror. Drum anni librum qui legit, cogitet necesse est novem sola collegia a Numa in

stituta per Ctum esse Sublata quanquam ea Omnia Xcepta esse con Stat, nam erant sane antiquitus constituta et fabrum fictorumque

ab ipso sconio excipiuntur. De novis collegiis a Clodio institutissimiliter erravit: Die 'amen de neuen illine sint tinbe anni indes funden sic letch Gewerbe, Don denen an si eni&hnen onnte.'

88쪽

opificum, quae Servos admisisse non arbitror, sed de sacris tantum β; deinde Clodii legem ad Urbem tantum spectavisse, cum Cicero collegia et eae urbis faece constituta dicat et Clodium in soro conscripsisse et decuriavisse. In numerabilia collegia per totam Italiam sparsa antiquitus municipiorum curae videntur esse relicta. Itaque Cicero ubi collegia commemorat plerumque cogitat de solis urbanis. Cic. pro est. 4, 32 nullum erat Italia municipium, nulla colonia, nudi praefectura nulla Romae societas vectiga lium, nullum collegium aut concilium aut omnino aliquod commune consilium Q. Cic. de et cons. c. 8. Deinde habeto rationem Urbis Otius, collegiorum omnium, pago rum, vicinitatum P0Stea - - ne quod municipium, coloniam, praefecturam, locum deniquo Italiae ne quem

esse patiar C.

Iam veniendum est ad Imperatores; nam neque S C tum a LV ut sodales decuriatique discederent, neque legem Liciniam de sodaliciis contra ius coeundi lata esse,

sed adversus certa coetuum actiosorum genera, supra de monstratum est. - Caesar cuncta collegia praeter ant

quisus constituta distraaei Τ; cumque nihilo minus plurimas

' Non ignoro in lamilia Augustali multa collegi opiscum fuisse;

ita rut 642 8. eae domo Caesarum libertor et servor quod est colleg tabernaclariorum, Mur. 528, 5. Grut 581, 13 coli praegusta torum, Card di pl. p. 22 n. 410 collegitim cocorum Aug. n. quod consistit in Palatio, Griit. 599, 11 corpus lecticariorum, reti 17llgeni familiae monetal. Demetrius Caes. n. ser Epaphroditianus coli. Grui. 74, 1 ubi pro II. semper Τ leg. 45, 3. 36 8 I 066 5.1070, . Sed haec erant officia servilia magis quam coetus opificum neque proprie collegia dicuntur. uet. Caes. 2.

89쪽

factiones titulo collegii novi ad nullius non facinoris societatem coirent, idem sanxit Augustus et collegia praeter antiqua et legitima dissolvit . Iudaeorum conventus solos Caesar excepit Iosepli antiqv. XIV. I7. Toecies Καῖσαρ δ

Caius non est dictator, qui Iudaeorum collegia non resti tui sed excepit est Caligula, qui cum Tiberius Iudaeos Italia expulisset non solum eos revocasse sed pristina privilegia etiam reddidisse eis videtur. Multi Dionem ita acceperunt, quasi Claudius universum ius coeundi restitutum civibus Romanis a Caligula denuo sustulisset si sed qui totum eius locum inspexerit, mecum laciet. Ceterum quod docet Iosephus Caesaris edictum ad Urbem Solam pertinuisse, confirmatur cum iis quae de lege Clodia supra disputavimus, tum praesertim a Marciano l. I pr. . de coli. XLVll,

22; qui postquam de licitis et illicitis collegiis exposuit quod non tantum, inquit, in Urbe sed et in Italia et inprovinciis locum habere . quoqu6 Severus rescripsit . Denique Severus Alexander collegia urbana diligenter Ordinavit Lamprid. Alex. Sev. c. 33 corpora omnium Onstituit Dinariorum lupinariorum num lupanariorum )caligariorum et omnis in omnium artium disque eae sese

Suet Octav. 32. Reimarus ad D. Cass. LX, 6 hic Caligulam significari putat, Κlen 2 ad . Servit. p. 17 dictatorem. Quod verum esse ostendit Hei necc de coli et corpor. L. I 7. Di l. c. ad a. XL p. Chr. Tac. Ian. II, 85. 'mei necc. l. c. Dirksen l. e. p. 42 n. 1ll. Usu iam ante ius in Urbe constitutum ad provincias translatum esse indicat particula quoque.

90쪽

defensores dedit et iussit quid ad quos iudices pertineret.

Ita saepe in Digestis scriptum est collegium esse non posse nisi lege coeundi potestatem haberet vel eo quod legis vicem habet. L. I pr. . quod cuius c. lil. 4. Gaius Neque societas neque collegium neque huiusmodi corpus passim omnibus habere conceditur; nam et legibus et Sotis et principalibus constitutionibus ea re coercetur. l. 3 pr. D. h. t. XLVll 22 Marcia n. collegia si qua suo tillicita, mandatis et constitutionibus et Ctis dissolbuntur. Sed primum locum inter leges adversus collegia rogatas obtinuisse videtur Ctum aliquod incertae originis et aetatis , quod aliquoties citatur a Marciano . . I, I h. t. dum tamen per hoc non sat contra Ctum quo illicita collegia arcentur. l. eod. nisi or Ct auctoritatore Caesaris collegium vel quodcunque tale corpus coierit, contra Ctum et mandata et constitutiones collegium celebrant. Deinde lapides quoque saepe exhibent collegium aliquod, quod ut licite se coire ostendat addit quibus er SC. coire licet ' ita colleg. III quib. e SC. oire)p ermissum e si Murat. 72, 3 coli. Marini atti p. 552; collegium endrophor Romanor Oreli. 407x piscatorum et uran atorum totius alo ei Τib eris Oreti. 115 mensorum machinariorum reli. 567 4235 fabrum reli. 2797 fabrum analium Ost iensium Grut 437 2 1027,

4. Murat. 520, 3 Fabreti. 7l9 405 Sagarior Romanor. Spon. nais c. p. 67 se Sched Barb. Quo minus hos titulos ad diversa privilegia a senatu impetrata reseramus, impedit alium silentium lapidum de constitutionibus et rescriptis principum, Si unum hunc exceperis reli. 39l3:

Inis i Aug ustales soci, quibus e permissu D. ii arcam habere permias. - s. rvt. 24, 2 Quibus cum

Speciem quidem veri habet.' s. omnia corpora Lugduni licite coeuntia. Grut 399 4 43l 1.