장음표시 사용
111쪽
in quem alterum refertur, & quodammodo tendit; & hac ratione est notius illo altero,in cuius Definitione ponitur a quia terminans habet se ut actus ; id vero quod terminatur, ut potentiar Actus autem est notior Potentia: & sub hac consideratione unum Relatu ponitur in Diffinitione alterius. Quo fit, ut simpliciter concedendum sit unum relatum quando definitur per aliud, definiri per notius. Secundb, Illud Relatum potest considerari,non Vt terminat relationem alterius ad
se, sed ut ipsum quoque refertur ad id quod
definitur: &sic non est notius, nec ponitur in Definitione sui correlati. Haec soIutio est Avicenna nec reprehendit eam Caietanus, loco citato. Nihilominus si expendemus, quae ipse docet r. pari. quaest.I3. articui. T. gnostamus, hanc solutionem non posse defendi.Docet enim ibi Caietanus, unum Rel torum non terminare relationem alterius ad se;.nisi quatenus est correlatum. Uana ergo est haec j cennae distinctio,. aut consider tur RelatumVt terminaus, aut ut correlatu, si non alia ratione terminat nisi ut correlatu Tertia solutio est, Argumentum non infrinis Mye nostram regulam. Nos siquidem minia me diximus,omnia quae ponuntur in Definiatione debere esse notiora definito ; sed diximus,Definitionem debere tradi per notiora. Diffinitiones autemRelatorum etsi quatenus includunt suum Correlatum, non tradantur per notiora,sed per ariue notar tamen quais aenus in ludunt genus ipsius Relati traduntur per notiora. Exemplum. Pater ita definitur,Pater est,Relatum ad filium , & licet filius
112쪽
lius non sit notior patre,tamen esse Relatum notius est,quhm esse patrem: uniuersaliora enim sunt notiora ex r. Physicor. Caeterum
cui nulla harum solutionum placuerit, pote rit respondere , Defia itionem debere tradi per notiora,si res illa habeat notiora. Deniq; melior solutio, ac planior his omnibus est, abhac regula, de qua nunc est disputatio, excepi sse Arist. Relata 6. lib. Τop. loco χo. in Boetij versione. -- Sexto. Quaeritur, an leges traditae, suffici misis D..ant ad bonam Definitionem constituendam. iii
Videtur enim non sufficere: nam haec Defini-ρ- titio, Animal rationale, seruat omnes leges a tim pate- nobis traditas; &alioquin non est bona Ergo ant re d leges traditae ad bonam Definitionem non finita. sufficiunt. Propositio patet. Assumptio probatur. Ex Arist. 1. Posterior. C.I .omnia membra Definitionis simul sumpta reciprocantur cum rediffinita,at verbquodlibet eorum per se est eo latius,& superius; sed hoc non competit huic Definitioni, cum Rationale conitereatur cum hominet E: go non est bona. Et quidem huius secundi argumenti assumptio est manifestissima. Propositio verb probatur exemplo Arist. Ternarius sic definitur. Numerus impar utroque modo primus e & ceriare Numerus latius patet,quam ternarius: im-diar aliis competit a ternario et deniq; utroq; modo primus conuentit etiam binario. Duo-xus namqi modis vocatur aliquis numerus ν rimus, uno,quia non habet intra se num iam,quo aliquoties sumpto mensuretur: &i oc quadrat in Binarium,Quinarium, Sept virium,&c. non tamo in Novenarium, quia
113쪽
radiant em,deinde velis quum nititur qui piam demonstrare,potius aliquando coni 'ctari,quam demonstrationes inuenisse, vide tur.Lege quae de mundi aeternitate docet, qui de immensitate primi Motoris, quae de unico Mudo,qis de numero Intelii gentia ru,quae de motu ad Categoriam Qualitatis:& vide, suspicari ne an scire videnrur . Scientia autem effectus Demonstrationis est, suspicio conis sturae,& quidem leuissimae.Certe haec no eo in imo dixerim, ut Principi detraham Phil sophorum;sed ut tacite respondeam impo 'tunissimis arsequae ex 6 lib.Top.contra Dis nitiones; ex librisPosteriolum contra Demonstrationes,& Diffinitiones solent adduci. Respondendum est enim , requiri omnia ilia ad accuratissimasDefinitiones , aut Do- monstrationes; verum pauciora ad bonas,&satis probatas Definition ., Demonstrati ae sue efficere. Septima obiectio eontra artem inuestigandi Diffinitionem. Si illaMethodus bona esset, sequeretur hac ratione posseDofinitione probari: Homo est animal,&non est irrationale, eroo est animal rationale: sed Arist. 1. Post. c. 1.docet per syllogismum diuisorium no posse demonstrari Definitionem : Ergo metho-cius illa reijcienda est.Respondetur, Aristoti
lem loco citato tantum Velle oste dere, non
posse fieri Demonstrationem potissimam, adprobandum Definitionem alicuius de ipsortion tamen negat,posse fieri Syllogismum, qui id ostendat.
114쪽
Comment. in vesiuersam Logicam Uuisio alterum est Dialecticorum Instrua
mentum. De qua tractaturi, primum ea, quae de ipsa populariter asseruntur dicemus , explicates quid,& quotuplex sit, M quae praecepta debeat obseruarer deinde vero inter dubitandum quaedam rei j ciemus. Diuisio est Communi .ris in minus communia distribu tior ut animal aliud homo, aliud brutum.Diuisio autem est duplex,alia Nominis,aliaReL Nominis est, quae alicuius nominis significationes enumerat,vi Canis,alius coelestis, lius terrestris,alius tandem marinus. Quod diuidendi genus ad manum habere oportet, ad ambigua,&Homonyma explicanda. Diuisio Rei est,rei communioris in minus communes diductio;vt animai,aliud homo,aliud brutum. Caeterum Diuisio Rei duplex est. Nam Totum est duplex; aliud Integrum, liud Vniuersum. Totum Integrum est, quod suis partibus neque nomen tribuit, nec rati nem; ut domus,quae in fundamento parieti-hus, S tecto consistit; cum fundamentum nosit domus, nec tectum domus appelletur. Υ eum Uniuersum est, quod tribuit suis pariliabus nomen,& rationem ivt homo, & brutuanimalia sunt. Diuisio ergo Rei est gemina, quaedam totius Integri in suas partes, ut domus,alia pars est tectum, alia fundamentum, alia parietes: quaedam totius Vniuersi in partes sibi subiectas, ut animal, aliud homo, aliud brutum. Dimissa autem Diuisione totius Integri, quae Partitio nuncupatur, agamus de Diuisione totius Universi: haec duplex est,quaedam per se, quaedam per Acci
dens; aut ve quidam loquuntur alia est Ec
115쪽
Iiber primo. . . .ssentialis, alia Accidentia. Diuisio Per se est,
cuius partes necessario connectuntur cud
uiso; ut animai,aliud homo,aliud brutum: re haec aut est Generis in Species, cuius scilicet diuisum est Genus, & membra diuidentia sunt species: ut in exemplo superiori liquet aut Generis in Differentias,cuius diuisum est Genus,&membra diuidentia sunt differetis ut animal aliud rationis particeps,aliud e pers Praeterea Diuisio per Accidens est,cuius membra diuidentia ex Accidenti, & non per se connectuntur cii diuiso;vt animalium aliud album,aliud nigrum , aliud medio calorct affectum.Rursum Diuisio per Accidens triplex est Subiecti in accidentia, ut superior: Aceldens in subiecta,ut album, aliud homo, aliud nix, aliud papyrus;ac denique Accideiatis in accidentia,ut Musicus, alius albus, alius Aethiops , re alius medio colore affeia
Pracepta bona Diuisionἰs. HI autem sunt canones , quos diuidendo
seruare debemus.Primus. Oportet par tes Diuisionis exhaurire totum diuisum , eo
pacto atque lege, ut nihil sub diuiso contine atur, quin etiam ponatur sub aliqua Diuisioianis parte: sicut nihil poni debet iub partibus diuidentibus,quod sub diuiso minime contineatur.Quare haec est mala diuisio, Animaliualiud piscis,aliud auis.Secundus canon . in Diuisione nihil contineri debet superuacaneum. Quo fit, ut haec sit mala diuisio, Animalium aliud homo, aliud brutum,aliud alnum.
116쪽
Hinc sequitur tertius canon, scilicet mei bra diuidentia debent esse opposita Opposita, inquam,aut re,aut sola ratione. In hac enim Diuisione,quam diuus Ambrosius primo onficiorum tradit; Bonum,aliud hon*stum,aliud detrectabile,aliudvelle, membra non semper re opponuntur,sed ratione sola. Medicina quippe dulcis,est delactebilis, & utilis,& honesta etiam eritis alicuius virtutis gratia sanari homo velit . Sed Plato quartum: praeceptum addere voluit in Politico & S phista,ut diuisio sit bimembris. Quod pr cep- , . tum reprehenditur ab Arist.primo de pari.a- niuialium,capit. 1. Quia cum Virtus Cardina- των - possit unica diuisione in prudentiam; iu-dtitia, temperantiam,& fortitudinem diuidi; quare diuidetur in prudenta Srno prudelia,&deinde non prudentia lin temperantiam ; &non temperantiam atque ita deinceps.Solent ρ quidam hoc loco de methodo argumentandi ex Diuisione agere,sed id opportune fiet cap.
Tota Rim .Qu'modo dictum est nomen totius moremG. Integri non competere eius partibus3 Du ematrem plex namque totum Integrum a Philosophis Haum. positur,aliudHomogeneum,aliudΗeterog neunt. : Homogeneum est, cuius partes eiusde ii rationis sunt cum ipso ; ut quaelibet pars aquae, est aqua:diciturque a Latinis totsi Similare . Heterogeneum est, cuius partes sunt diuersae rationis a totin ut domus z V-- catur.
117쪽
tiber Primas. straturque totum Dissimilare . Ergo saltem
sententia nostra erit falsa in toto Homo geneo. Respondetur , negando consequentiam . Nam totum Integrum , etiam Ho-m Ogeneum, duobus modus potest consid rari; primo , ut totum Integrum est e se cundo , ut participat nomen totius Uni
uersi . Verbi gratia ; Aqua paludis potest
considerari , ut totum Integrum est: scialicet, ut implet totum lacum e & tunc nomen eius est hoc, Aqua imples totum lacumrct breuitatis causa vocetur aqua B, vel aqua C.Secundo potest considerari,quia tenus co- petit ei nomen aquae, quae est totum Vni ter sum ad omnem aquam in orbe existentem;&hac ratione nomen eius est simpliciter Aqua. Licet ergo haec enuntiatio vera sit haec particula aquae huius plaudis est aqua:tamen haec est falsa, haec particula aquae huius plaudis est aqua:B, vel C; quia signifMat,hanc particu iam aquae esse illam aqua, quae implet totum lacum: quod quidem est falsum. Perspicuum est igitur, totum Integrum,quamuis sit Η mogeneum, non praedicari de suis partibus,
qua totum Integrum est. Non praedicari inquam in rectos nam in casu obliquo bene potest praedicari,sicut & totum Heterogeneum. Haec enim enuntiatio vera est, Brachium est hominis.Respondetur secundo praedictu aris gumentum uesi quid probat, probare etia parte Integrantem praedicari de toto Integro.Sicut enim nomen totius aquae plaudis competit eius parti, non tam eloquedo de aqua paludis, ut totu Integru est;ita nomen patris integraeis conuenti toto Integro: nam tam haec paria D a ib
118쪽
ticula aquae, quam tota aqua paludis, est,
Diui io Secunda occurrit difficuItas contra id 3onui in quod diximus, diuisioneRei esse duplice, ali- parte V am totius Integri in suas partes, aliam vero μα--- totius uniuersi in partes ei subiectas .Etenim haec diuisio , Ηs minis alia pars est corpus, alia anima; nec est totius Universi in suas parteS, ut costat; nec totius Integri in suas: ergo aut pIura genera Diuisionis . Antecedes quo ad secunda parte probatur ; quia cum an Imaae corpus no distent sit uia loco, no possunt
partes integrantes vocari. Respondetur,argumentu concludere: & ita Diuisionem Rei hac ratione esse diuidendam. Divisio rei alia tot rus integri in suas partes, alia totius essentialis in suas partes essentiales Phy sicas ; ut haec modo adductaraliaveris totius 'uniuersi in suas partes. Qua aut ratione partes essentiales Physicae ab integrantibus distinguatur, - lege in Magistro Soto r. Phy. quaest.3. Tertia difficultas. Dictum est, Diuisionem Perse esse diiplice,aliam Generis4n species, aliam Generis in disse tias. Haec Diuisio, Ens- aliud substantia, aliud accidens , est Diuisio Ariebri rei niuersat; quoniam ens quod diuiditur in iis esu, im decem Categorias, est ens rei;& praeterea est Friora Vniuersum: ve Iibro sequenti capite undecintiuisio. mo ostendemus:&est Diuisio peris,quia per se substantia est ens,&accidens quoque. Ac praeterea no est Diuisio ceneris in species, aut differentias: quoniam ens non est genus, teste Aristotele . Metaphys. texta. & P phyrio in Isagoge, cap.de Specie.Ergo daturalius modus Duusionis Per se. Respondetur
119쪽
libentisti me eoncedendo, non tantum esse duas species Divi sionis Per se totius uniuersis sed addendam esse tertiam, sellicet Analogi in Analogata :qualis est Dauiso Entis. Geraris Quarta. Haec diuisio, Animal aliud quod proprias ridere potest aliud quod mugire;&c. est Di- assectionunisio res uniuersa :&est Per se: quoniam. Ari.ta Di H.
Poster. c. 4. genus per se conellitur propri tatibus suarum specierum, ut necessum est lineam aut rectam esse, aut curita: SI numerii, aut Pare aut. imparer atqui illa diuisio non est Generis in species, aut in differetias ; ut constat: ergo datur aliud Diuisionis genus. Dices,Continetur sub Diuisione Generis indifferentias, quia homo ii 5 modo differt a b lua, quonia est animal rationale, sed etia quia potest ridere. Uerum hac solutione no euerti dur argumentum . Nam quum suprae numerata est Diuisio Generis in differentias inter Druisiones Per se, aut differentia sumebatur pro differentia essentiali tantum, aut ut comprehendit etia differentias accidentarias. Si priori modo, risibile non est differentia, sed proprietas:si posteriori, certe sub diuisio ne genaris in differetias claudetur diuisio subi ti in accidentiarquatis est haec, Animal aliud
a bum, aliud nigrum, aliud medio colore aia fecitum;na hae etia sunt accidentariae differentiat: teste Porphyrio. cap. de differetia. Respo- detur, Propter hoc argumentu esse defendendum, illis diuisionabus, quae enumeratae sunt,
petisse addi quartii genus diuisionis Per se.
nempe generis in Pro 'rietates Sunt tamen qui arbitrantur, huic, praec
delim difficultati l osse aliter res poderi dμD 3 cendo;
120쪽
yo comment.inuniuersare Logicam
cendo;Diuisionem Analogi in Analogata r ferri ad Diuisionem Generis in species , ae Diuisionem Generis in proprietates ad diuisionem Generis in differentias Sed no placet solutio. Etenim si Desii isto Analogi in analogata refertur ad Diuisionem generis in speci-enquare ergo Diuisio generis in differentias
non refertur ad Diuisionem generis in speci-eS ; praesertim cum magis differantAnalogiun& Analogatum a Genere & Specie, quam Genus & Differentia a Genere &SpecieλIte plus differt proprietas adifferentia, quam d1 ffere tia aspecternam differentia & species ad eadem semper attinent Categoriam; proprietas autem & differentia non item: Ergo multo magis referri debet Diuisio generis indifferentias ad Diuisionem generis in i pecies, quam Diuisio generis in proprietates adDiuisionem generis in differentias. At quoniam 2. Topicorum monet Aristote Ies,
saepe loqui ut plures loquuntur , dc ego nominum quaestiones suscipere nolo appellentur hae diuisiones ut libuerit, referantur ut
placuerit talumodo intelligatnr, dari aliquas Diuisiones Per se, quae sunt Analogi in Analogata,& alias generis in proprietates. Scio enim morem met0rum in diuidendo, de quo dixi supra cap. . obiectione vitina a. Quinta difficultas . Quare non est facta metioDiuisionis speciei in indiuiduo Respo detrei ruuia magister Plato ut Porphyrius ait iubebat, species in scient ijs non diuidi in singularia, quod sint fere infinita. Se xta Quomodo Dulisio accidentis in accidentia vocatur per accidens, clim haec diui