장음표시 사용
91쪽
σε Comment. in τniuersam Logicam stratio, Argumentatio est, & quicquid boni,
inestDemonstrationi, subintelligebamus nos in Argumentatione.Iam verbsi argumentum aliquid probaret, probaret subinde contra autores suos,Demonstrationem non esse subiectum excellens, sed Demonstrationem potissimam: id est illam, quae vocatur Dem Onstratio propter quid. Postrem i quis ita sentire voluerit, excellens Dialectieae obieetiim esse Demonstrationem, non repugnabo. i Tertium dubium. Nos divi fimus uniuer , sam Dialecticam in docentem &vientem: quid ergo est quod ait diuus Τom. 4. Metaph. lech. . Dialecticam demonstratoriam habere doctrinam, non tamen habere usum circa
mnes res: quoniam hoc inquit fit in alijs scientijs: at vero. Dialecticam quae agit de syllogismis probabilibus, habere doctrinam& usum circa omnes res. Idem enim est ac si v b, dixisset; Dialectica Demonstratoria, velanam p., oria. lytica, non diuiditur in docentem & utenter.
iunis at probabilium Dialectica id est Topica di
Grens. uiditur in docentem,& Vtenrem. Respondetur, proculdubibymnem Dialecticam diuidi in docentem & utentem. Quod si ita est, existimandum est plane, nunquam diuinu illud ingenium voluisse negare. DIalecticam demonstratoria diuidi in utentem & docenter. sed asserere nor posse uti argumentis probabilibus in omnium rerum tractatione, etiam si aliae scientiae non in torcedant, at non posse 'ti demonstrationibus in omIubus rebus, nisi medient aliae artes. Abditissimas enim demonstrationes Arithmeticae non poterit C
struet e Dialecticus, si fuerit penitus Arithm.
92쪽
ignarus: poterit tamen de rebus Arithmeticis, absque Arithmeticae scientia, probabilies ter disputare. De instrumentis. p.7L
VIdeamus nunc Instrumenta, quibus Vtiritur Dialeeticus,postqua egimus de Fine. Instrumentum enim est,quo artifex Vtitur,Vt finem suum consequatur. Dico igitur primu, Instrumenta Dialectici Docentis esse, prata e-pta,leg ,definitiones, diqisiones ars timen- /ta,re omnia alia necessaria ad explicationem Definitionis, uisionis,&ArgumentationiS. Dico secundo,quoniam duplex est Instrumetum,aliud Commune,aliud Peculiare Commune,quo artifex seper utitur; sicunmanu fa-bet:Peculiare, quo utitur non semper,sed pro . negotiorum varietate,ut malleus) Instrumetum Commune Dialectici Utentii esse Orationem: non quidem effusam illam,qua utunt Rhetqres,sed concitam,& breuem rhac nim uti debet Dialecticus in omni quaestione. D'Dico tertio,Instrumeta Peculiaria Dialectici Docentis esse Definitionem, Diuisionem, &Αxgumentationem; nec his plura.Sunt quide haec Instrumenta,quia eis Dialecticus utitur: funt Peculiaria , quia non semper qu olibet corum utitur : non sunt autem plura,quia finis Dialectici Vtentis est, omnem explicare. quaeltionem certe omnis.quaestio aliquo horum instrumentorum. explicatur. Etenim Quaestio aut anceps est ambigua, aut certa si anceps, Diuisione finitur: si certa de dete
93쪽
explicatur Definitione; vel est composita, veest ne homo albus;&Argumentatione dissoluitur.
PRimum videtur haecInstrumentamon sufficere ad omnem explicandam quaestionem,ac proinde danda es. plura. Quatuor Gnim sunt quaestiones,ex Arist. 2. Poster. Cap. r.
videlieet An res sit, Quid sit, inlatis sit, Qua- obrem talis ait: ex qiubus tertia & quarta
Azgumentatione explicantur . 'secundae D finitione. Prima verb quonam tandem Instrumento explicabitur prauertim si fuerit certa, Se non multiplex,& ambigua Nam si ambigua fuerit, ipsa quidem , & aliae tres. mamo Diuisione explicabuntur. spondetur, quae-. An rei sitstionem An res sit, sensu, & experientia se wω quentissime explicari. Ueruntamens no potam sit explicari sensu, probabitur Argumotatio- γ ne. Argis entatio quippe etsi pΦtissimu propter quaestiones compositas sit inuenta, etiam inseruit simplicibus quaestionibus, dummodo. in Enuntiationes resoluantur. Demostrati ne etiam probant Theologi & Μetaphysici Deum esse.Sed videtur hinc effici, Argumentationem priorem esse Definitione , contra, quam sentiunt nostri Dialectici, qui primum locum Definitioni concedunt. Certe apuΔOMO M. Aristot.2.Posterior.cap.2. quaestio. An res sit, Immem praecedit quaestionem. Quid sit:ergo si Argu --rum, mentatis explicat rem eise , prior erit Definitioni,quae qui inarta sit, expoMt.Respc v. det s
94쪽
detur, non oportere,ut si numerus aliquarum rerum sumitur ab alijs,eundem ordinem hae
inter sese habeant,quem illaeo apud Aristota
2. d. C lo, cap.a. ex tribus dimensionibus csci licet logitudine,latitudine,&crassitie, aut Profunditare sumuntur tria genera differen tiarum situs. Uerbi gratia;Ex logitudine, sursum,&deorsum: ex latitndine, dextrum,sini Brum:& ex prosilia ditate,ante & pone. Et tamen ut ex Aristot.colligit dimis Thom. eodo loco, lech. 1. Priores differentiae sunt ante &Pone, quam dextrum & sinistrum: cum alio quin nemo Geometrarum nesciat priore es latitudinem profunditate . Idem in multigalijs rebus obseruari potuisset, sed esset in re facili testes quaerere non necessarios. Quod si
his non contetus, causam a nobiS exigas, qua
re Argumentationis tractationem Definitionis disputatio antecedat,accipe tres. Quo nia enim non ita passim de rerum existentia. quaestio in disciplinis agitari solet , sed freque tisii me tanqua sensu, aut experientia nota relinquitur:&primum quod interrogatur, est rei tam nitio, qua data, ad Disputationes&Demonstrationes descenditur:Optimo sane consilio autores prius de Diffinitione, quam de Argumentatione dii putant. Secunda causates:quia licet quaestio An res sit prior, iudicetur quaestione Quid sit, ordine naturae: tamen Arist. ipse cap.1. Secundi Poster. docet, quaesti onem An res sit per Medium & Causam, aut Definitionem eue explicandam: quod latius etiam docet s.cap. eiusdem lib . Quia igitur adde monstrandum rem aliquam esse, sumen
da est pro Medio Definitio eiusdem rei, etia fi
95쪽
- Comment. in risiversam Iosum
non sit Essentialis: idcirco in disciplinarum
tractatione Definitio Argumentationi est anteponenda ; Vt pars toti.Iam vero tertiam accipe causam. Nunc de his Instrumentis Ovri sumus,hoc pacto,ut de Defipitione agetes, raro ad eius leges, aut methodum ostendendas argumetemur, sed tantum veluti e tomata quaedam omnia tradamus. At de A gumentatione agentes, omnia fere definiendo explicabimus. Quare merito deDefinitione, priusquam de Argumentatione sermonem instituemus. Ac ut simus in praestando, quam in promittendo liberaliores, quartam etiam rationem adducamus. Definitiones ad primam mentis nostrae functionem,quae simplicitiin intelligentia, aut apprehensio dicitur , pertinent: Argumentatio vero ad tertia operatione, quae appellatur discursus,estreferen da: ac proinde non ab re prius de Definitione agitur. Secundum. Haec tria quae enunieram mus
g. Ergo non sunt Instrumenta. Respondetur, haec tria esse Μateriam DiaIectici Docentis,&Instrumenta Vientis equin etiam haec esse Instrumenta Dialectici Docentis , quatenus ipse Doceκs Dialectica utitur. Praeceptor im, qui auditores docet Dialecticam, ea idis qpa praeditus est, utitur Dialectica. Immo qnum aliquis autodidascalus per seipsum in Dialectica proficit, ad nouas conclusiones percipiendas,'titur praeceptis iam antea ex i .psa arte cognitis. Τertium. Apparet multo plura esse DiaIGctiere Instrumenta. Regulis enim saeps Dia Ieinicius
96쪽
Liber Primas. ast hirus utitur & praeceptis:Μethodo in tracta- dis quaestionibus indiget:Interrogationibus De Regi non raro agendum esse ei, docet in Τopicis is, Metho Arist. Insuper Expositio quae nihil aIiud est, ,-
quam mentis nostrae explicatio, quam aut a 'P lijs respondemii ita se rem habere aut secus, aut antequam ab alijs interrogemur, animunostrum eis aperimus ab auctoribus commendatur: igitur Regula, Methodus,Inte rogat io,Expositio denique,plura iam constituent Instrumenta.Respondetur primd, non esse in more apud graues auctores, ut cum res diiiidunt,in minutistimas partes illas concidant. Hoc enim potius contenti sunt uno, si maiores parteS numerent, ad quas caeterae possunt referri. Nonne animal in hominem , &brutum diuiditur At si Philosophi sumus co- cedamus oportet. Embryonem esse animal; nec tamen esse hominem cum nondum raci.
tionali animo praeditum sit. aut brutum: sed referri ad hominem. Praeterea , Nonne Prophyrius quinque tantum voces simplicen uniuersa atque Synonymas tradit At Μetaphylicorum placitum est, quodlibet Genus supremum constare modo quodam interno, quod etias essentiam complet. Qui modus, In cet simplex sit, atque synonymus , nec generis supremi est Genus , nec eius Species, aut vero Accidens. Differentia erit inquies aut affectio propria.Absit. Propria enim affectio a natura manat , non est interna naturae, ille vero modus, internus est, & essentiam con,plet. Differentiam vero non esse , colligit Caietanus, cap. de Differentia, ex ipsemet Porphyrio,asserente,Differentiam esse, qua .
97쪽
,-- s. ii ix ea , qtiae eodem genere continet , nisi, tur. Genera autem suprema sub eodem gene ρ, .mian re minime continentur: ergo falle apud Por- si Disse- Phyrium nam de Aristot.dicam alio loco f rimis. I sius) ille modus internus non est Differentia. ereprirem. Praeterea docet Porphyrius , omnem Differentiam constituere Speciem , aut diuidere Genus at ille modus internus nec diitidit alia quod Genus cum En, non sit Genus nec constituat speciem, quia Genus supremum Sphcies esse no potest:Ergo non estDifferentia,Iiquet igitur dari aliquod praedicatu Synonymum & simplex, quod minime est Genus, aue Species, aut aliquod eorum quae in Porphyrio reperiutur. Sed vir doctus satis se suo m neri fecisse ratus est , enumerando ea praedicata Synonyma , ad quae alia quodammodo possent referri. Nam modus internus lata vocabuli significatione etiam Differentiae P test nuncupari. Quanquam igitur Dialecticae praeceptores tantum illa tria numerent I strumenta, non sunt accusandi; quia haec quae nuper subiecta sunt , ad illa possunt referri. Respondetur seclido, non numerari positionem , quoniam tantum illa numerata sunt D strumenta , quae peculiarem exigunt
tractationem . Methodus etiam non tam Instrumentum est, quam ordo, quem In vis Instrumentorum seruare debemus. In terr
gare denique, sicut®ulis uti, facillimu est. Agamus igitur in quod nostri est muneris,&de tribus Instrumentis ordine pertractemus. D. Di nitione. Cap.R.
INter haec autem instrum eta, primum est de Diffinitione traetandum. cur enim Argu
98쪽
rcthtatione praecedat diximus iar & de Diiu 'ione ratio est in promptu. Nam Diffinitio rei essentiam explicat, S prius est, absque dubio, rem esse sua essentia costitutam, quam diuidi. Ac licet, ad Definitionem alicuius rei
excogitandam, necessarium sit, rem aliam superiorem diuidere ut ad definiendum hominem,diuidendum est prius animal tam e nos, qui definitio nes iam ab alijs inuentas suscipimus, prius de Definitione tractare, ratio ipsa compellit; praesertim cum ad intelligenda Diuisionis natura, necessaria sit Definitio. Est autem Definitio oratio, quae id quod definitur expli Cata ambitu quam breuissimo; vi.
animal rationale, est hominis definitio. Du
plex vero est Definitio, alia Rei, alia Nomi- , .nis:fi enim rei explicet 'natura, Definitio Rei est; ut animal rationis particeps: si vero potissimum declaret alicuius nominis significationem, erit Desinitio Nominis; ut Theo logus estine Deo loquens;Philosophus, amator sapientiae.In huiusmodi quippeDefinitio-tibus id modo agitur , ut alicuius nominis Vis, aut Elymon explicetur. Definitio Rei est triplex, Essentialis, Causalis,di ea, qua Latiniores Descriptione, alij Descriptiua appellat.Essentialis est, quae rei natura declarat per tenus & disper etiam, ut animal rationis particeps, est Effetialis hominis Definitio; tradiatur enim per genus nempe animal & differentiam, nempe rationis particeps. Gen uS--
autem appello, quod de pluribus specie dis - - ferentibus dicitur, in quaestio. qua quaeraturE quid Res sit. Ut animal est Genus hominis Mbruti.Differetia vero est, qua inter se disse hue quae
99쪽
3 a Comment. in uniuersam Iogicam quae sub eodem genere continentur,Vt ratio.. nate distinguit hominem a bruto . Causalis Definitio est, quae per rei genus, &causam tradisur: ut homo est animal peculari consi-so a Deo creatum. Causa autem est , cuius vi aliquid fit,&est quadruplex,Μateria,Forma, Agens,& Finis .Materia est, ex qua aliquid fit:
t ex aere statua.Forma est, quae Gat esse rei .Cui
Definitioni ne competat Causae Agenti ad
dendum est, intrinsece, ut animus ratIonalis dat esse homini. Agens est, quod aliquid es-ficit , ut Sol Ranam. Finis denique est, cuius gratia aliquid fit, ut beatitudinis consequendae gratia,scelera plangi mus.Ex omnibus igitur nis causarum Generibus desumi potest Causalis Definitio.Ex Materia, ut homo est animal, constans idoneoad intelligendu corpore. Ex Fine, animal ad beatitudinem conis sequendam creatum. Ex Forma, animal rati nati animo praeditum. Deniqρ ex Efficiente, animal peculiari consilio a Deo creatum. Ad Definitionem ex causis reducitur De finitio ab effectis: nam saepe Causae per Es ad finiuntur, cum non semel contingat, Effectus nobis esse Causis notiores. Notior quippe est nobis importilnissimusCaniculae Esse ctus, ipsom et astro. Descriptio autem illa De finitio appellatur, quae Re per Genus;& propriam affectionem, aut accidentia explicat; ut homo, est animal risus particepS. Nec tam eii omnia Accidentia in Descriptione collocari debent, sed ea quae sunt ad Rei naturam explicandam necessaria, aut saltem valia de utilia...Hoc quidem pacto loquendum est nobis, quando
100쪽
Liber Primia. quando eum tyronibas agimus. Nam quum profecerint,peruenerint ; ad libros Arist. de Vm
Posteriori Analysi,docebimus eos, lamDefinitionem Essentialem esse Definitione Rei; alias vero omnes appellandas esse Nominis
Diffinitiones:id quod egregie ut multa) eruditissimus Cardinalis Caietantis χ.Poster. ca. 8.ex Arist. col legisse videtur,& in Prologo opusculi de Ente & Entia sub sinem apertissume explicasse. Et confirmari etiam potest ex alio Arist. loco, cap.de Substantia in Categ rijsrubi docet, sola genera & species Categoriae Substantiae, ac ipsarum differentias dici Nomine & Ratione de primis Substantiis;r liqua vero omnia solo Nomine de ipsis posse
efferri. Quod si ita est , profecto qui dixerit,
Petrum , aut hominem esse risus compotem, aut coIoratum,sola ea quae ad Nomen pertinent proferet. Sed quemadmodum patres fi- Iijs in tenera aetate constitutis, eorum se verbis accom modant, & inarticulatas quodamis
modo voces proferui; sic decet praeceptores, tantisper nimiam eruditionem dissimulare,&quandiu teneros habent discipulos, comia munem loquendi modum seruarer& etiaD scriptiones vocare Diffinitiones Rei.
Τ Radita Definitione huius Instrumeti,e positisque eius diuisionibus , tradendae sunt leges, quae in Definitionibus seruata deis bent. Hunc nanque ordinem in explicandis C IG