장음표시 사용
81쪽
ergo quispiam,an sit necessaria etiam ad seipissam. Respondetur, Dialecticam Naturalem smpliciter esse necessariam ad Dialecticam Artificialem. Dialecticam vero Artificiosam esse necessariam ad seipsam in hoc sensu, quia ipsa, ut tradit primam conclusionem, est necessaria ad se ut tradit secundam; & ut trarudit secunda, est necessaria ad seipsam , ut est
traditura tertiam. Ex liberis enim Periher.
3enias,gradum facimus ad libros Priorum, di ex libris Priorum, ad sequentes. Secunda obiectio. Dictum est,Dialecticam Artificiosam non esse primo modo necessaliam. Quod impugnatur argumento, quo usi sunt autores secudat opinionis, positae in primo capite. Etenim nullam scientiam habere possumus absque Deinon stratione,& nisi cognoscamus nos habereDemonstrationemr at cognitio Demonstrationis speci at ad libros Posteriorum,ergo absque cognitione librorum posterioris Analy sis, nullam scientiam obtinere possumus. Respondetur, absque Dialectica Artificiosa posse nos habere Demonstrationem, & cognoscere nos habere Demonstrationem: non quidem sub conceptu,&ratione Demonstrationis, & omnium eorum quae de Demonstratione in libris Posteriorum tractantur, sed sub conceptu rati rinis includentis veram causam rei, quam cognoscimus. Et hoc sufficit ad habendam Scientiam. Quamuis enim Mathematicus ne ciat se habere Demonstrationem,nec interrogatus quid sit Demonstratio, respondere sciat: tamen Mathematicus est, & Scientiam habet, dummodo cognoscat, se rei causae Certo cognoscere. Tertia
82쪽
1iber Primul. υTertia obiectio. Dictum est, Dialecti eam
'non tantum quaeri propter alias scientias, sed etiam propter se. Et tamen diuus Tho. I. M taph. leel. 3. docet, Dialecticam non quaeri propter se, sed propter alias scientias. R spondetur,diuum Τho m. intelligendum es quia non praecipue quaeritur propter se.
De Fine Dialectica. Cisp. .QValis sit Dialectica, di inim est superiori
capite.Dictum est enim,utilem eam esse,& necessariam. Nune videndum est, quam o brem talis sit;id est, quare sit necessaria: quod manifestu fiet, si eius finem explicauerimus. Ex fine enim rei necessitas intelligitin . Mox vero de officio Dialeetici,de Materia, Inseri mentis, & Partibus Dialeeticae differendum erit; Vroix his omnibus quanta sit eius necessitas, atque utilitas intelligaturi Finis autem Scientiae ab autoribus dicitur ille, ad quem omnia artis praecepta diriguntur, & ipse iii. eadem Arre alio non refertum duplicemq; Finem constituun Proximum, & Remotum :Proximiis dicitur internus,aut intra Artem e Remotus vero dicitur externus, aut extra Artem.Sed cum duplex sit Dialectica, Utens,&Docens Docens est quae tradit praecepta defi-hiendi,diuidendi,& argumentandi: Utens, quae praeceptiS Vtitur. de utriusque fine traiatiandum est. /Iam ergo fit prima assertio.Dialecticae Docentis Finis Proximus est,cognitio definitionis,diuisionis,& argum etationis. Probatur.
Finis Scietiae est,quo obtelo,scientia,quasi ia
83쪽
16 Comment. in pisiuersam Luicam perfecta conquiescit; sed Dialectica Doeens
cessat docere , tradita iam eognitione definitionis,diuisionis, & argumentationis :Ergo iste est Finis eius,& non est Finis Remo tus, ergo est finis Proximus. Secundo. Ista tria quae enumerata sunt, aliqua scientia sciri possunt,&non est inuenta alia scientia ad haec scienda praeter Dialecticam ; ergo Dialectica inuenta est ut ista cognosceremus. Confirmantur haec autoritate nostri Cardinalis Caietani cap. de Specie, in Vocibus Porph. diuis. 9. Ubi ait: Finem Logicae esse instrumenta ardere, quibus incognita innotescant: hoc est,aperire, qua ratione definire, diuidere, de argumentari debeamus. Ista nim sunt instrumenta, de quibus intelligendus est Caietanus. Secunda assertio. Finis Remotus Dialectica Docentis est, dirigere rationem nostram in omnibus suis operibus,& in omnibus scientijs. Haec probatur audi ritate diui Thom. 3. Poster. cap. I. Ibi enim docet , hunc esse Finem Dialecticae; ω cum non sit Proximus, erit Remotus. Item hune esse Finem Dialecticae, ostenditur hac ratio ne: nam Dialectica laudatur, quod sit ars artium ; id est, quod dirigat omnes artes , atqui
scientiae omnes sciunt nobilitatem ex Fine suo, Si obiecto: ergo iste est Finis Remotus Dialecticae. Etenim organicae facultates , ex pine Remoto praecipue commendantur, quia
instririnentiim,seu organum non tam ratione sui, quam alterius quaeritur. Tettia assertio.
Finis Dialecticae Utentis, est cognitio omnis rei, & explicatio omnis quaestionis in omni scientia. Probatur: Quia ideo utimur Dialm
84쪽
ctica in omni scientia, ut omnis quaestio e plicata maneat. Sed obseruandum est hoc Io. co,Dialecticam Docentem, & Vtentem non
'esse duas Dialecticas distinctas; sed unam med diuersis rationibus. Illa enim ipsa quam do. euit me magister meus , est qua ego poste,
Dubia contra superiora. 'Rimum est, an verum sit, quod nonnulli
autumant, finem Dialecticae esse probabu p,.sia; liter disserere. Respondetur, ,ecesse finem litis dis
internum, nec externum Dialecticae Docen- ere, meis, vel Uten iis r nam Finis est id quod est no- finis. bilius: sed Dialectica non tantum docet a gumentari ex probabilibus , sed etiam ex necessarijs; & ignobilius est argumentari ex probabilibus r Ergo iste non erit eius finis: Sed respondent ipsi, argumentari ex necessa rijs,esse etiam argumentari ex probabilibus; quia necessarium est probabile. Uerum hoc iest contra Arist. i. Top. eap. i. ubi ex prosem distinguit argumentari ex necessariis , & exprobabilibus: Et licet,loco citato, Arist. via deatur asserere,finem Dialecticae esse prisbaabiliter disser ere: tamen ibi de sola parte Topica,quatenus Utens est, loquitur. Vide etiam ipsiim, i. Elench. eap. i. Ibi enim manifestΘh ecessaria argumenta a probabilibus separari. Secundum est : An finis Docentis Diai cticae sit,ex necessarijs argumentari, aut D monstrationis cognitio, Finis enim est id i
85쪽
inior est omnibus quae docentur in Dialec mea. Et eonfirmatur; nam Ari. I. Prior. cap. Lait,scientiam Syllogismorum dirigi ad D monstrationem. Respondetur , digniorem quidem esse Demon strationem Syllogismo Topuro,&melius esse ex necessariis , quam ex probabilibus disputare:tamen praestantius est posse tractare quaestionem ex necessarijs,& probabilibus , quam ex solis necessarijs:
tum quia multa sunt, quae argumentis necessarijs tractari non possunt: tum quia argum tata probabilia necessariis rationib.in una quaestione coniuncta miro modo oblectant, & re magis ante oculosponunt, quam si Vna, aut altera Demonstratione tractata fuisset. Finiὶ ergo Dialecticae Vtentis erit,cognitio omni um reru per argum enta n ecessaria, &proba bilia,ut negotium postulabat.Finis verisDia lecticae Docentis erit cognitio; Definitionis Diuisionis,& Argumentationis: tum neces sariae,tum probabilis: denique etiam captio se, ut& illis uti sciamus,& hanc vitare. Axi tamen cum ait,scientiam Syllogismorum ad Demonstrationem referri, non id asserit, qua
fi non ob aliam causam disputatio de Syllo. gismo in uniuersum Dialectico sit suscipien-aa, nisi quia ad Demonstrationis cogniti nem,comprehensionemq; est necessaria, sed ut ostendat hanc esse unam ex maximis illius disputationis utilitatibus,quae eam ad libros de priori Ana'si edendos impulerunt. 3.Dubium .Finis non est positus in actionec sicut finis artis Da ni factoriae non est fraensi secer sed fraenum ipsum at cognitio est m 4 mentia nostr ergo nonpotest esse finS.
86쪽
alicuitis scientiae. Respondetur, propositio flem esse falsam in omnibus scientiis spec latricibus,quarum finis est cognitio, de in omnibus scientiis quae de moribus disputant: nain earum finis est aliquod opus virtutin Praeterea in aliquibus mechanicis etiam est falsar nam mechanicae artes duplices sunt, aliae qus post se relinquunt opus, ut ars fraeni factoria; aliae, quae nullum opus relinquunt, ut ars Citharizandi : loquendo de prioribus. finis earum non est operatio, sed res operatione effecta: loquendo autem de posteriori bus,finis earum consistit in actione, & operatione.
. Dubium. Quidnam intelligitur nomine Fla I in finis proximi,& remoti λ Respondetur, finemre u ,s Proximum esse ad quem proxime ars destina ustur, sicut in arte fraeni faetoria fraenum: remo ' μ cus vero, qui sequitur Comparato iam proximo, ut in eadem arte semifactoria, bellum. Finis proximus appellatur internus, & remotus externus, quia internia illud est, quod dat speciem actui, vel habitui : at finis proximus est, qui dat eis speciem, ex diuo Tho m. i.
z. q. i.art 3.ad .X. Ergo finis proximus est internus,& remotus externus. Ueruntamen fuit quidaIn auctor, cui ita visum est definire fine internum, εἴ externum, ut internum appellaret illu quem artifex consequi potest, &a nullo alio impediri valet, quin illum consequatur: finem vero externum illum, quem ne
Consequatur, ab alio impediri potest: Et ill strabat ex eplo suas definitiones. Finis interianus Medici est, apponere pharmaca, at vero sanitas infirmi est finis externus, quia ne illa
87쪽
ao Emment. in uersam Logicam eonseauatur impediri potest , ab ipsius insit mi pessima natura,aut quia infirmus no vulta noxiis abstinere. Sed profecto exempla i casuum auctorem quiuis ille sit ) reprehendunt. Nam etiam impediri potestΜedicus,ne pharmaca apponat,si infirmus nolit ea recipere: & si terra non produeat herbas necessarias, impedietur Medicus ab externo. His adde,apponere pharmaca, officium esse Μe' dici,salutem vero finem. Officium enim M ' dici est , ea 'omnia praestare quae ad curati nem pertinent. Ex Ari.I.Topic. cap.2.
De Urio Dialectici. Cap. s. Postquam egimus de fine Dialecticae, agmmus nunc de officio Dialecticii officium,' est, quod artifex praestare debet, ut finem sim consequatur: Mediciis ut sanet, medicinas a plicet: Nauta vi trai)cere possie,clautim dirigat: Miles ut bello potiatur, strenue pugneti' Quare si vera sunt,quae suprade fine Dialectucae diximus, perspicuum est officium Dial Mici Docentis esse, adhibere leges,praecepta, definitiones,diuisiones,argumenta,& Omnia alia quae necessaria sunt, ut Definitio,Diuisio, di Argumentatio nobis innotescant. Uteniatis vero Dialectici officium erit . in omnibus scientus definire,diuidere, & argumentari, a immo vero in colloqui js etiam, ut colligitur
88쪽
Zibre Primus. m. DIalecticus semper inuenire debet, aut
saltem inuentis uti, & de ipsis iudieare. Quare ergo inuenire, & iudicare non recensentur inter officia Dialectici Respondetur haec esse officia communia,idest, quae semper facere debeti nos autem sola officia peculiaria recensuimus,ldest, quae non semper age debet artifex, sed pro negotiorum Varietate. Quare si ita libet) dicamus. officia communia utentisDialectici esse,inuenire,& iudic re: peculiaria vero definire, diuidere , α M-
De materia Dialectica. Cap. λX his, quae dicta sunt, facile colligi potest,
quaenam sit materies Dialecticae: verumve id planius fiat, res a principio tractanda est, in primisque explicandum,materia quid,& quotuplex sit. Speculatricis,aut organicae
facultatis materia est, in cuius explicatione ipsa versatur: ut Arithmetica innumerorum tractatione. Quae materia appellatur, obiectum scientiae,quia obiicitur scientiae, ut co locuturi,&.senuxauditui. Quia vertati thmateriae ostenduntur conuenire quaedam Pro ptietates,yt subiecto, idcirco aballis fiuiectum etiam scientiae dicitur. Materia autem,
sed obiectum duplex est, aliud est obiectum
formale,alaud vero materiale. Quod alij ducere solent, materiam duobus modissumi, a ut pro re quae tractatur, aut pro ratione, f mali tractandi. Obiectum formal quod alio nomine dicitur adaequatum, vel attaibuti nis, est ill ud,sub cui us ratione tractantur Ο-mnia de quibus scientia agit, & cuius causa
89쪽
ea comment. in pniuersam rogicam
illa scientia a caeteris distinguatur; ut Phy, ea omnia tractat sub ratione entis mobilis:&ita distinguitur a Mathematicis, quae nihili , min quam ens mobile curant. Obiecta autem materiale est, in quo repetitur ratio Obiecti sor malis scientiae: sicut eti am obiectum materiale visus est lapis, aut lignum , quia in his inuenitur obiectum formale, visus, id est, color,aut lux. Inter partes autqm obiecti nis terialisblla in qua ratio obiecti formati Sina- imet cernitur, vocatur obiectum excellens :ut inter ea quae tractantur in Physica, obie ctum exce lens est aut coelum, aut anima. Miuria Nunc sit prima ashmo.Obiectum adaequa- vocentis. tum, formaleque Dialecticae est ens ratio uis, notamen quodius sed illud. Quod ad definiendum. diuidendum, Sc argumentandum pertian et probatur, quia sub hac ratione tractantur omnia in Dialectica,testimonio etiam diui Τ . Μetapuect. .id confirmatur.Ubi licet non utatur his vocibus,formale, & adaequatum: tamen eum ibi de solo formali, &adaequato obiecto disputare, patet legenti. Ait enim eo in loco obiectum Dialecticae esse en rationis, sed eius verba de solis illis entibus rationis accipienda esse,quae ad Definituo nem,aut Argumentationem adtin nt, manifestum est: quoniam, ut diximuS cap. 2. de alijs entibus rationis,disputant & Gram maticus & Orator. Secunda assertio. Subiectum excellens Dialecticae est Argumentatio. nam ister haec tria principatu obtinet. Tertia a Rsertim Subiectum Dialecticae materiale sunt actus mentis nostrae, quia per hos fiunt defini. tiones,diuisione , & argumentationes. Et de
90쪽
Hucusq; locuti sumus deDiaIectica docen- -- te, nunc de utente dicamus .Eius vero obie i nemo ctum est omnis res, cum in omnibus rebus. definiat,diuidat,& argumenteturr & haec est expressa sententia Arist. 4. Meta text. . Qua-uis possit intelligi de Docente Dialectica, quae pro obiecto materiali proximo habet actus mentis nostrae;pro remoto autem omnε rem, cum omnis res possit actibus mentis. /nostra tractari.
Rimum dubium. Arist. . Metaph. text.s. docet,materiam Metaphysicae esse omnem re ergo haec non potest esse materia Diale-.ctica1;nam scientiae per obiecta distinguuturia Respondetur,do eisdem rebus posse diuersas stientias pertractare, diuersis tamen rationiabus. Agi t ergo inta hysicus de omni re,quatenus ens est:at vero Logicus agit de Omni re, quatenus subit rationem generis , speciei,&c.& hoc est quod alij dicere solent,scientias posse conuen ire in obiecto materiali, non, tamen in formali. Secundum dubium est, quomodo argum latio sit excellens obiectum Dialecticarinam inter omnia de quibus in Dialectica disputa tur, potas fimum est demonstratio:ipsa ergo erit obiectum excellens. Ad hoc dubium res .
pondetur , primum argumentum non eia. e contra conclusionem , quonam demon-