장음표시 사용
201쪽
fieri solet; quae apud Arist. I. Top. cap. . & I. libyPost. cap. H. est praedicatum uniuersaIe. Dicendum est enim , nunc non agi de uniuersalibus' compositis, Definitio autem est quid composi- sum ex genere & differentia. Sed nonne species nam & hoc dicet aliquis ex genere quoque redii rentia est composita λ Non eo inficias . V rum qui ita urget, legat cap. libri sequentis, quae . r. Ad quartam respondetur, praedicamenta, vel Categorias suini ex varijs modis existendi substantiae,& accidentis in substantia, qui eum sint decem, decem sunt praedicamenta. At numerus praedicabilium sumitur ex varijs modis prς-
dicandi in quid, vel in quale ; & hi tantum sunt quinque: & ideo quinque erunt praedicabilia. Ad ultimam dico , tales praedicationes esse inru
Atis νης' Quiret tamen fortasse aliquis huiusmodi nuntiationes , hoc rationale, est rationale, - ' hoe eis bile est risibile , ad quod praedicabile ex his quinque pertineat,cum sint directae. Reiapodemus, ad secunda voce uniuersam eas pertinere. Nam licet rationale , sit respectii homianis , differentia; tamen respectu huius & illius, rationalis species est. Uisne id probem p Certe hoc rationale , & illud solo numero differunti. ac pora o quaerenti de hoc rationali, quid sit, apte respondebis; Rationale: non aliter quam quaerenti de hoc leone, quid sit ; apte respondebis, Leo: Ergo rationale praedicatur de pluribus numero differentibus , in quaestione qua quaeritur quid res sit. Quod si hoc non est , quid obsecro erit, speciam esse ρ Eodem penitus n3odo facultas ridendi, hominis proprietas est , i atque dicitur, sed respectu huius, ac illius risibili s
202쪽
Liber Secundus. Dyverius species iudicabitur. Uide Caietanum capite de differentia, ubi aperte docet , rationaIedici ut speciem de hoc&illo rationali, . Demii illud explicandum superest, quaenam sit hec prγdicatio, Atus est alata, homo est capitatus. Nec
quequam ex delicatioribus vocabula ista deterreant; nam in Categoria relatorum Aristoteles docet, finge da esse interdum nomina, ut res possit commode explicari:sed ad rem. Non est facile explicare, ad quam ex quinque vocibus illa pertineant praedicationes. Non sunt generi S, Ino speciei, aut differentiae; non et Tam propriae, quia non manat caput a rei natura . Denique nou sunt accident.'js, quia caput & alia partes lubstatiae sunt. Intelligendum est igitur ex diuo Tho.3. parte quaest.2. art. 6. Inter essentiam 3 accidens sumit autem accidentis nomen, ut sub eo quar a, acquinta vox uniuersa continentur ) darin edium, ut pote substantiam. Verbi gratia. Maius non est de essentia mea, alioquin sine manusiilla ratione possem existere t neque accidensa eum est, quia est pars suppositi, di substantiaeumanae, pertinetq; ad naturae integritatem. Exuo fit perspicuum, manum non else de essentia ippositi humani, nec eius accidens; sed de eius ibstantia, id est Hypostasi. Quc omnia usq; adeo rasunt, ut per Ea α Tho. loco citato explicet, tornodo haec enuntiatio, Verbum Dei est ho-o, licet non concedatur essentialis; non proin-r a Catholicis sit accipienda ut, accidentaria, d vi substantialis. Haec inquies vere dicuntur; d potius qui stionem propositam augent,quam rimant. RespondLo igitur, illam enuntiatione. omo est Capitatus, quamuis non sit essentialis, d substantialis,referri tamen ad essentialem,
203쪽
ἔν Comment. in uniuersam Logicam
quia pars refertur ad totum. Quo circa illa enuistiatio refertur ad hanc , homo est animal , ae Proinde pertinet ad generis praedicationem; tametsi nonnihil ab ea differat. Atque haec de istaenuntiatione, eiusq; similibus accipiantur. Nam de illa alia, Verbum Dei est homo, quid sentiendum sit, Theologi, quum eum, quem citauimus, diui Thomae articulum interpretantur, cumulatissime tractant.Ego id tantum Dialecticos nune edmonere volo, ne suspicentur, illam esse acci dentariam praedicationem ; quoniam accidenS dicitur in Quale , humo autem non praedicatur de Verbo Dei in Quale: ut ex decreto AleXan-χri Pontificis maximi colligit D. Thomas. De numero igitur Universaliuin hactenus.
Quomodo natura fiat uniuersa. Cap. Ir. . AEtertim explicandum est nobis, quomodo istaenotiones generis & speciei, &c. de quibus tractat ha est , conueniant naturis rerum. 'ino modo scilicet animal genus sit,&homo species. Diuus Thomas de Ente & entia respondet huic dubio tribus assertionibus , quarum prior est. Natura ex se nec uniuersa est, nec particularis, ut animal ex se nec est genus , nec indiuiduum: si enim natura animalis ex se esset uniuersa, ubique uniuersa esset r. Nam quod aIicui ex se conuenit, semper ei conuenit. Inde igitur fieret, naturam animalis etiam in aliquo indiuiduo existentem esse uniuersam, multisque commuOem. Porro si natura ex se esset particularis
,er & ubique esset particularis ; itaque inStellectu esset particularis: quod est absurdum vel maximita : cum intellectus uniuersali in - sit,
204쪽
3uemadmodum&sensus singuIarium .secudartio. Naturae ex se tantum illa conueniunt, per eius praedicata essentialia significantur. l3i gratia. Homini ex se comi enit esse sublam corpol eam, ani natam, sensus rationi Rompotem; quia hoc significatur per eiusicata essentialia, id est, per animal & ra-le. tertia assertio. Natura fit particul aia sibi proprietates indiuidui effectricesntur. in quia homo habet non modis car- ossa, sed has carnes &haec ossa; est non homo, sed hic homo . Fit autem unis, qua intellectilia a singularibus affecti 'am abstrahit. Quod qua ratione fiat,capita o diximus.
a primam assertionem est argumentum. ra Angelica ex se est singularis, ut d Tho m. r. Parte quaest. 3. art. 3. Ex qu am videbitur hoc fortasse cuiquam ol Iigit, non posse plures Angelos eciei atomae inueniri. Perperam igi- culo de Ente, &essentia negat, n se iididi uiduam esse . Respondetriis omam in illo opusculo agere de nati l Cor Porctis . Verum ad mi ssa hac scita Fert 12 argumentum contra rationem ae , etiam si ad res corporeas applia in simili forma datur antecedenS veis 11 queris falsum . Enimuero Angeli: CR Pax ticularis ι & in intellectu I x nostro
205쪽
speciem, aut Vniuersale haec nanque sunt quae conueniunt homini, quatenus est in intellectu
sed dico, esse substantiam corpoream, animatus sentietem, rationalem denique. Secundu autem
est conditio; sine qua homo de suis inferioribus
praedicari non posset; &hoc est esse uniuersale, aut esse speciem. Homo si quidem nisi esset uniuersale, no posset praedicari de suis inferioribus; quia non haberet inferiora de quibus diceretur. Dilius ergo Thomas in loco dudum citato loquitur de praedicatione, quantum attinet ad id,quod
per eam subiecto tribuatur, non quantum ad co-ditionem necessario requisitam,qus non conii nit naturae nisi ex munere intellectus , & accia
Iam ita contra tertiam assertionem disputo. Obiectum potentiae praecedit potentiam, ac facultatem animae, ut color visum: sed uniuersale est obiectum intellectus, ergo praecedit intellectum,& non fit ab illo . Respondetur negando propositionem, si in uniuersum accipiatur. Datur enim potentiae, quarum Obiecta nec temporis, nec naturae ordine eas praecedunt, sed potius consequuntur, cum at eis producantur; vivis generandi in patre existens , non sequitur filium, sed praecedit, tametsi filius sit eius obiectum. Quamobrem affero, intellectum agentem facere uniuersale ; & ideo on esse prius uniuersum, quam sit operatio intellectus agentis. Caeterum intellectus patiens percipit uniuersale , &ideo. uniuersale praecedit actum eiuS.
De quibusdam Axiomatibus. Cap.ra. ANtequam finem huic libro imponamus,qn
dam theoremata, atque sententias, quae de
206쪽
uniuersis circunferuntur , explicare oportet. Primum theorema. Vniuersum aut nihil est, aut Posterius est. Haec sententia prolata esti. de A uim a cap. l. ab Aristotele contra Ideas Platonicas, quar ut Aristoteles narrat) ab eo ante sing Iaria fingebantur: ideo ait Aristoteles,aut nihil esse uniuersale, aut si aliquod est, illud esse posterius singularibus; ab ipsisque educi, medio.
Utellestu. Secundum theorema. Universum est,
semper, & ubique. Equidem hoc axioma non est intelligendum in sensualente, quasio porteat quodlibet uniuersale habere ubique,& omni tepore indiuidua, sed in sensu neganter quia profecto uniuersum ex vi sit pabstrλctionis, non magis sibi postulat, atque praestituit hunc locum, quam illum: hoc tempus quam illud. Intelligendum est igitur, eadem ratione, qua solet explica ri a Philosophis, S iurisprudentibus illud Vulgatissimum dictum; Iure naturae omnia sunt co- unia. Exponitur enim iii. sensu negante; id est, natura non statuit hunc agrum, seu hoc iumentua ut pecus esse Platonis; illa autem Ciceronis,aut
Caesaris sed iure gentium facita est rerum diuisio, ita ut illa sit priuata cuiusque possessio, quae Li aut Mima occupatione si in rem, quae nullius. esset propria,incidit .aut uisti belli praeda , aut
lege, pactione, conditione,sorte, aut recto alio titulo obtigit. Tertium axioma. Sensus est singularium, intellectus uniuersalium; id est, sensus cognoscit singularia, intellectus autem uniuersalia. Caet rum obseruandum est, in re uniuersali esse duo, naturam,& nopionem, Verbi gratia.In homine, qui est species, duo inueniuntur, natura ne0 peri humana,& notio speciei. Quum autem dici mus;
207쪽
Liber Secundae. I DIectum non intelligere nisi uniuersalia, non est sensus de uniuersali pro notione: non enim se per intellectus considerat has notiones, sed pro natura, vel notione: id est, quicquid intellectus intelligit, est aliquid, cui tribuitur notio uniuersitatis; aut est aliqua notio uniuersa.Ιn scien-lijs quidem alijs, naturae considerantur: in hoc vero libro, notiones iplae, potius quam naturae, notionibus subiectae attenduntur. Nec proinde negamus, intellectum quadam ratione versari
circa singularia; de qua re in libris de animo disputatur.
Quartum axioma . Vniuersale non est nisi quando est obiectum intellectus. Quae sententia in primis non est intelligenda de naturis ipsis: miserrimae enim essent rerum naturae, si ab intellectu nostro penderent; sed de notione Vniversitatis accipienda est. Uerum hoc loco est obis seruandum duobus modis aliquid esse obiectum. intellectiis, altero vires cognita , altero ut repraesentata. Quando res aliqua ab intellectu cognoscitur, est eius obiectum, Ut coguita;at. quum actu non cognoscitur, sed tantum apud se intellectus eius specie& imagine retinet, tunc solum. Obijcitur intellectui, ut repraesentata. Ut autem alicui naturae notio uniuersalitatis conueniat, haud oportet, actu eam ab. intellectu cognosci, considerari querquin potius illud erit satis, sit praesentetur absq; conditionibus indiuiduaribus per aliquam specim, vel imaginem in intellectu patibili existentem Itaque omnibus dormientibus adhuc naturae sunt uniuersae, quia manent in mentibus hominum species repraesentantes naturas fine conditionibus indiuiduantibus, quas quidem species vigilantes receperant.
208쪽
336 Comment In uniuersam Logicam Ac de notionibus quidem, de genere, specie de differentia, proprio,& accidente, dου uniuersis denique, ac indiuiduis satis hoc loco dictiim sit.Et mihi ipsi profecto nimium ieiune res graues tractasse viderer, nisi sperarem , aliquando fore, ut ad proprium haec tractandi locum veniamus. Nam cum sit tam late patens campus , in quo possint effundi calamus, cur ipsum in haruinstitutionum angustias compellam usp Etenim scio, quosdam ex diui Thomae recentioribus aduersarijs, iam ante praelium exultare, gloriari q, vehementer quod eum pene e Philosophorum choro substulerint, &Caietanum Cardinalem Virum literis, morumque honestate insignem, a scholis exterminarim ; ob eam scilicet causam,qubd uniuersa beneficio intellectus fieri, perpetuo, constanterque defendant. Beatissimi igitur Aquinatis, multorumque eius discipulorum, qui iam in coelis felicissime regnant praesidio nixi, peculiarem de uniuersis librum scripturi sumus; In quo setis omnibus aduersarijs faciemus, ac diui Thomae celeberrimum nomen ab eorum calumnijs defendemus. Sub tanto enim patrono,
nihil est quod timeamus, nihil quod pertimescamus, diuinam nobis ad repugnandum gratiam defu
209쪽
LIBER TERTIUS. IN QUO DE CATEGORIIS
pe Subiecto, O utilitate ac diuisione libri. Cap. r. I scribitur hic,quem in manibus habe
mu'de Ca. OODIS, aut Praedicamentis. Et licet apud veteres, quodlibet praedicatum appellaretur Praedicamentum: ut in hac enunt Iatione, Homo est animaI, animal erat praedicamentum dii tamen apud iuniores Dialecticos pra
dicamenti nomen ,duobus modis accipitur, aut progenere supremo, ut substantia, vel quantitate, S c.aut pro tota serie complectente, & ipsum genus supremum,& omnia genera ac species,&indiuidua quae sub illo continentur . In qua significatione loquebatur Porphyrius de praedicamento in Isagoge,quum iuxta Boethi translationem dixit, in quolibet praedicamento esse unum genus supremum Auxta utranque autem significationem,decem sunt praedicamenta, ὸut ut Philograeci loquuntur Categoriae de quibus prauens liber instituitur . Potissimum vero in Ipso de Praedicamentis in secundo sensu disputatur.
210쪽
Ηarum autem Categoriam tractatio ad Logicum spectat, quamuis etiam Metaphysicus de Gis in s libro disputet, sed Metaphysicus de illis viles quaedam sunt, agit scilicet de substantia, ut est ens per se subsistens: de Accidente, ut auteri inhaeret: Logieus vero de ipsis, non vires sunt, sed ut ad secundas pertinent notioneS, disputat: nempe ut genera,& species, ac rerum omnium differentiae in ipsis continentur 3 at-
quo, ut ex eis enuntiationum extrema,sumu
Quo fit,ut magna sit libri huius utilitas. Pr cipuae tamen ad definitiones componendas estaceommodatus , quippe cum rerum omni tu genera & differentias indicet Quamobrem diiscitur a Dialecticis, in eo prirn ientis funerionem, in qua definitiones conti , dirigi. In tres autem partesdiuiditur, scilicet in Pr dicamenta, Antepraedicamenta, & Post praedic menta. Et quidem Praedicamenta, seu Categori et, funt illae decem series & coordinationes , de quibus in hoc libro potissimum disputatur An- repraedicamenta sunt, quae explicari oportet, priusquam ad Categorias veniamu&. Adduntur. tertio loco Postpraedicamenta , ut explicenti rnon nitua, quorum facta est mentio in Categoria
arum tractatione. 3Ad antepraedicamenta, pertinent tres definitiones, duae diuisiones, ac duae regulae ; de quibus sigillatim tractandum est