장음표시 사용
301쪽
em tanquam postulatum, ac celebris sententia concedendum est, non sufficere si inferiorinvat perfectius,quam alteri tribuatur : quia omne genu hac ratione susciperet magis & mi-dus: cum habeat species , ex quibus una est persectior reliqua. Deinde non sufficit, si exi n-ferioribus unum sit maius , & alterum minus rnam albedo Gigantis est maior ea , quae est in Pygmaeo; at non proinde Gigas estPygmaeo candidior. Item nec satis illud est, si de suis illud est, si de suis inferioribus ordine prioris &pO-
sterioris dicatur. Sanum enim prius dicitur de animali, quam de urina a nec subinde oportet,animal dici magis fanum , , quam urinam:&prius in orbe fuerunt homines albi quam Aethiopes ; tamen non statim homines albisant magis colorati, quam nigri. Quare ut
paucis finiam si aliquid debet recipere magis veramus, oportet ipsum magis aut minus inhaerere
sibi edto : ut quia color potest homini magis& minus inhaerere, ideo homo potest magis &minus dici calidus. Qub fit, ut quamuis intellectus in uno homine possit perfectior esse, qua in altero, non recipiat magis & minii quia non potest cuiquam magis inhaerere , quam antea inhaerebat. Sequitur etiam hinc, in quarta sp eie qualitatis non inueniri magis & minus. Tandem colligendum est, quantitatem non suscipere magis & minus. Potest equidem una
quantitas esse maior altera , & una res quanta maior altera; non tamen magis quanta : quia maius & minus consurgunt ex alicuius accidentis extensione; magis autem & miniis ex maio- ri aut minori inhaesione. Sed ut extremum ali od habeat haec disputatio, obseruanda sunt
302쪽
Commentan τηιuersam Iogicam duo. Primum est, qualitatem in abstractono recipere magis, & minus , ut una albetdci non. est magis albedo,quam altera; quamuis in concreto illa recipiat, siquidem unus homo est magis albus alio. Huius discriminis haec est ca ' Ω. Accidentia in abstracto significet solam essentiam 3 essentia autem non recipit magis, aut minus: at vero accidens in concreto significat essentiam in ordine ad subiectum Quo. fit, Vt si illud aceides magis & minus possit inhaerere, possit quoq; in. concreto. magis & minus dici Placuit nac ratione uti,quia a Dialecticis fac1 Iepercipietur Inam quam Caietanu hoc loco, a Dfert, ut vera sit, non est adeo perspicua, & aperta. Secundum est has voces magis minus interdum a qui pollere istis maius & minus, quod o-.culate con si derandum est, ne decipiamur. , tenim quum dicimus magis aut minus longum, non significamus, longitudinem magis aut miniis rei inhaeret e , sed essς maiorem,aut mino
Tertia affectio. qualitatis est,ut secundum eam. similes dicamur,aut vero dissimiles, ut duo homines albi dicuntur similes propter albedinem. Quamobrem Arist. Metaph. cap. de Relatis, id est,tex.2o.dixit, similitudinem esse rerum diuersarum eandem qualitatem
in ea qua dicta fiunt obiectiones DIctum est in primae affectionis. ς plicati
ne, Quantitatem non recipere contrarium O AEnis motus est contrario in contrarium, ut
ait Aristoteles s. Physic. capit, s. sed a quantitate in quantitatem , est motus augmenti &decrementi r ergo quantitas habet eontrariam
303쪽
ym.Respondetur,distinguendam esse propositi
onem: non enim omnis motus est a contrariova contrarium proprie,aut maxime proprie;sed quidam motus sunt a contrario in contrarium ς muniter dustum, quum scilicet unum se habet ut perfectum, alterum ut imperfectum. quod genus contrarietatis facile in quantitate reperitur. Ideo autem hanc obiectionem in hunc locum distuli , quia cap.de Quantitate nondiam hos repugnantiat gradus explicaue
secWnda obiectio contra id quod dictum est, suomodo
albedinem & nigredinem maxime proprie re-ma' pugnare. Ut aliqua sint maxime contraria, de-p
bent se inuicem expellere;idq; ratione sui , sed M
lbedo,&nigredo non expellunt se inuicem ra- n, ntione sui,ergo no sunt huius generis contraria Ostenditur propositio Inter formas substantia- lese de causa negauimus perfectum oppositi pu genus,quia non se expellunt ab eade materia rationis sui,sed caloris & frigoris interuetulqua etiam ratione usi sumus quum de quantitate disputaremus:Ergo ea quae maxime contraria sunt se inuicem,&quidqm ratione sui expellere debent. Probatur assumptio.Nam candor ex pellitur per nimiu calorem,& tunc atror succedit.Respondetur, neganda esse assumptionem,&ad eius probationem dicendum est, non esse parem rationem.Cum enim secundae qualitates. ut albedo,& nigredo, ex caloris & frigoris coinaptione Consurgant,&componantur quod per calorem .ad expellandam albedinem fit, triubuitur ipsi nigrediri , ac dicitur, ratione nitigredinis fieri.Ηaecaute minime quadrat in sub 'stanti aut quantitate, quae non coponuntur ex
304쪽
Liber Tertivi. aas diosae; perfectae. aut imperfecta principia ; sed
simpliciter operationis 3 quia tamen viae quae dam sunt ad habitum scientiae: ideo non ponuntur reductive in secunda specie , sed in prima, Quod alio manifestiori exemplo confirmari
potest. , Humanum corpus licet vivere tantum,& sentire possit, non equidem intelligere, no a ad bruti, sed ad hominis speciem est referendu sficetiam, cum species intellectiles ut quidam viri excellentes loquuntur sint partes quasi materiales habitus scientiae, ad scientiarum numerum sunt referendae. Cui haec non placu rit,aliam accipiat solutionem. Concedo libentissime, species iii tellectiles ad secundam speciem pertinere , quia sunt instrumenta ipsius mentis non solum ad bene, vel male intelligendum, sed omnino ad intelligendum. Itaq; non dico,pertinere ad secundam speciem, quia sunginstrumenta intellectus ; quoniam eadem ratio ne diceret quispiam, scientias ad secundam spe ciem pertinere ; cum sint i nstrumenta , quibus intellectus utitur ad intelligendi im e sed quia lunt talia instrumenta, sine quibus nullo nodo posset intellectus quicquam percipere. Quod si diuus thomas alicubi species intellectiles votat Habitus , id facit, quia habent modum quendam habitusὲ cum sint res permanentes, ac diuis turnae, ipsiq; potentiae, & facultati intellige nodi stiperadditae, quemadmodum & scientiae ipse. Aut certe innuere voluit, quadam etiam ratione ad primam speciem pertinere , quod ii genue etiam nos fatemur. Longior fui, quam institueram , sed prolixitas si tamen quae ne eessaria sunt,prolixiora iudicari possunt utilitate pensabitur. Hinc enim habes lumen a
305쪽
censum , quo multa diui Tnomae loca intueri, ac intelligere possis. Saepe enim vocat Habiatus, non quae reuera habitus sunt , sed quae ha-hituum imaginem prae se ferunt. Caeterum quae in tota hac quaestione a me dicta sunt, derebus tantiim naturalibus accipiantur;de alijs grauiores Τheologi consulantur Non enim omnia, in omnibus sunt dicenda. Postrema quaestio. Perturbatio , vel passio: perturba- non denominat nos quales , xt ait Aristoteles vione u hoc loco: ergo non est Qualitas. Respondetur,u ῶς - immo denominare nos quales. A perturbatione enim dicimur perurbati. Arist. autem, qui contra doce tribus modis exponitur. Unus est, hperturbatione in communi appellari nos quales, id est, perturbatos: veruntamen a perturbationibus singularibus, ac determinatis, ut assi bito pallore non appellari quales. Tamen quia etiam perturbationis species qualitates sunt, ac subinde denominant nos quales,respondendum est alio modo, scilicet Aristot. loqui in Idiomate Graeco, in quo non datur vox, quae proprie signia ficet hominem rubore affectum ex perturbati ne. Sed enim apud Latinos aliter se res habet.
Nam apud ipsos , homo qui perpetuo ruborem
habet, rubicundus appellatur; qui vero eX peris turbatione ruborem contrahit, rubetis dicitur. Haec solutio est Auctoris opusculi 48. quod nomine Diui Thomae circunfertur tra 2. de Qualitate.cap. q. Respondetur tertio, ideo Aristot. dixisse a perturbationibus non appellari nos quales ;quia si quis ad momentum ruborem Contrais hae, non soleta vulgo rubeus appellari. Aristotioni in in hoc libro valde se ad popularem sensum
306쪽
tas. QuaIitas contrarium suscipit. hanc affectionem obseruandum est , eam nodia. competere omni qualitati. Licet enim calor, &frigus sint contratia , tamen triangulus, N: pentagonus non sibi repugnant. Sed contra rietas triplex ab auctoribus assignatur. Vna
est improprie, aut communiter dicta, quassis re peritur inter qua suis species cuiuscunq; gen ri siue proximi, siue remoti. Quo pacto docet Aristoteles , sub quouis genere esse unam contrarietatem. Alia est propria, utpote duarum formarum, quae ab eodem sublatio mutuli se expellunt; repugnantia. Ad quod genus contrarietatis exigitur , illas formas sub e
dem genere contineri, aut proximo, ut candor, &atror i aut aliquantul um remoto, ut iustitia,& iniustitia: quae abAristotele hoc loco contrariae formae dicuntur , quamuis sub eodem g nere proximo minime contineantur ; sed illa Mariis sub virtute , haec autem sub vitio. Τertiummmmeis: eontrarietatis genus, quod maxime proprium, aut proprijssmum dicitur, est , quod inter eas species infimas cernitur,quae sub eodem genere proximo maxime distant,& eidem subiecto vicissim inesse possunt,a quo mutuo se expellunt, nisi altera earum insit a natura. At quantum
ego coniectura complecti possum in proposita definitione , quatuor in maxima contrari tate necessaria indicantur. Principio quidem, ut formae,inter quas acerbissimum hoc coniatrarietatis genus datur, sub eodem genere conia
307쪽
finitio de genere eminentiori, remotiorissi,no ita facile esset inuenire maxime contraria; sin eut nec maximam distantiam. Mox necessum
est,ut sub illo genere maxime distent, sicuti albedo & nigredo sub colore; & calor & frigus in
genere qualitatum primarum agentiumr & si citas atq; humiditas in genere primarum qualitatum,quas Physici patientes vocant. Tertit, - oportet , illas eidem subiecto vicissim inesse. ζ posse-, quemadmooum calor & frigus corpori. Ad extremum , ut ab eodem subiecto se expel- , Iant,quia videlicet agunt,& patiuntur inuicem. Quod in calore & frigore passim videmus. Ca terum additur in definition , Nisi altera earum insit natura,quia ab igne non potest calor experuli, nec omnino extrudi ab aqua frigiditas.
mr Quae si vera sunt,sequitur primum, in substa risi ερυμ iijs non propriam contrarietatem, ac mul-ν - πρ to minus summam illam,& acerbiorem, quippe 'i β. elim non subiecto , nec inuicem aganis P nisi ratione qualitatum. Iam di iIlud cons at Mitio quςΠ est, inter quantitates non dari propriam, aut grauiorem contrarietatem: quia non datur maxima distantia sub eodem genere. Licet enim linea,quam imaginantur Mathemitici, duci alpolo Arctico usq; in Antareticum per centrum terrae,sit maxima linea, quae naturaliter dari potest; tamen non datur minima I1nea quia quacunque linea data , potest dari minor. Immis quod ad naturam lineae attinet, potest dari altera linea maior illa,quam maximam nominauimus. In numerisquoque datur minimus . numerus, ut Puta binari ι Ied nunquam reps
308쪽
aara maximum. Ergo in quantitate non est il- inde qua agimus , contrarietas. Accedit huc
alterum caput, ratione cuius quantitas non est quantitati contraria; quia quantitas maior non expellit minorem. Quamquam enim sint,qui afferant,in rarefactione, & condensatione maiorem quantitatem expellere minorem, & contra; tamen id si verum est non fit actione quantitatum in se inuicem, sed qualitatum ; quae sunt rarefa tionis, & condensationis causae: ut supr3. diximus. de substantijs. Praeterea quoque inferre licet ex semel constituta definitione , non in omnibus qualitatis speciebus dari, I A' 'propriam, ut maximam contrarietatem. Et ridua a 'nim in quarta species, Figura Ron repugnat fi- simus gurae. Nec quicquam efficies, si ita argumen- contrari teris: Duae figurae non possunt eidem corpori tu conuenire, ergo inter se repugnant. Nam etiam duae formae substantiales nonpossunt eidem . materiae conuenire,nec caecitas, & visus eidem oculo , cum alioquin haec non sint proprie,aut maxime contraria. Rursum in secunda specie qualitatis vix maxime propria contraria reperientur siquidem intellectui, aut voluntati, aut.sensui nihil contrarium est. Sensus quidem nostri aliquibus accidentibus destruuntur, sed illa accidentia non sunt maxime contraria sensibus, cum non sint eiusdem generis. Visus nim est species sensus,& nimius calor destru- Hens cryctallinum humorem . in oculo existentem est sub genere primarum qualitatum. Reperitur tamen in hac specie summa contrarim tas aliquando,Vt patet in calore,& frigore, quae non solum ad secundam , sed etiam ad tertiam
steriem qualitatis pertinent. Praeterea in prima. , P 3 specie
309쪽
aso Cmment. in uniuersam Iogicam specie vix,aut ne vix quidem coutrarietas repiaritur proprijssima. Nam etsi iustitia&iniustutia ab eodem subiecto se expellant, tamen quia iustitia est in genere virtutis,&iniustitia in g
nere viti, non sunt maxime proprie contraria. Quoo si quis auaritiam,& prodigalitatem, tanquam duo monstra , producat in medium, qaaes maxime a se inuicem distant, & sub eodem g nere, id est vitio,continentur di respondebimds, non esse contraria ; tum quia eidem subiecto inesse possunt, cum multi fini prodigi ad par sitos, Sr auari ad pauperes: tum etiam quia prodigalitas est in generoe viiij medium praetergredientis,auaritia autem in genere vitii medium minime assequentis. Concedimus tamen , in hac specie sepe inueniri propriam contrarietatem, ut inter iustitiam&iniustitiam , scientiam& ignorantiam prauae dispositionis. Itaque priama affectio qualitatis est , posse suscipere contraria secundo & tertio modo: licet id non omnibus qualitatibus conuenire possit. Nam priamo modo recipere contraria, o muribus Catego-xijs est commune. suid δε
Secunda affectio. Qualiter recipit magis &minus t una res est magis alba , quam alterλSed haec affectio non solum qualitatibus est tribuenda , cum etiam actioni, & passioni conueniat. Vna enim res magis calefit alia. Neq; vero omnibus qualitatibus conuenit. In telis lectus si quidem non recipit magis , & minus. Sed res ipsa nos admonet, ut explicemus, quid sufficiat ut aliquod superius possit dici sustipere magis & minus saepe enim eam disput tionem in hunc locum reiecimus. Initio autem
310쪽
lam tanquam postulatum, ac celebris sententia concedendum est, non sufficere si inferioresa voi perfectius,quam alteri tribuatur : quia omne genus hac ratione susciperet magis & miadus: cum habeat species , ex quibus una est pe sectior reliqua. Deinde non sufficit, si ex inferioribus unum sit maius , & alterum minuS Illam albedo Gigantis est maior ea , quae est in Pygmaeo; at non proinde Gigas estPygmaed candidior. Item nec satis illud est, si de suis illud est, si de suis inferioribus ordine prioris &posterioris dicatur. Sanum enim prius dicitur de animali, quam de urina a nec subinde oportet,animal dici magis fanum , , quam Vrinam:&prius in orbe fuerunt homines albi quam Aethiopes; tamen non statim homines albi
sint magis colorati, quam nigri. Quare ut paucis finiam si aliquid debet recipere magis veramus, oportet ipsum magis aut minus inhaerere
subiecto : ut quia color potest homini magis& minus inhaerere, ideo homo potest magis &minus dici calidus. Qub fit, ut quamuis intellectus in uno homine possit perfectior esse, qua
in altero, non recipiat magis & minus, quia non potest cuiquam magis inhaerere , quam antea inhaerebat. Sequitur etiam hinc, in quarta sp eie qualitatis non inueniri magis & minus. Tandem colligendum est, quantitatem non suscipere magis & minus. Potest equidem una quantitas esse maior altera , & una res quanta maior altera; non tamen magis quanta : quia
maius & minus consurgunt ex alicuius acciden iis extensione; magis autem & minus ex mai ri aut minori inhaesione. Sed ut extremum aliquod habeat haec disputatio, obseruanda sunt P duo.