장음표시 사용
311쪽
ym.Respondetur,distinguendam esse propositionem on enim omnis motus est a contrario
in contrarium proprie,aut maxime proprie;sed quidam motus sunt a contrario in contrarium communiter dustum, quum scilicet unum se habet ut perfectum, alterum ut imperfectum. quod genus contrarietatis facile in quantitate reperitur. Ideo autem hanc obiectionem in hunc locum distuli , quia cap.de Quantitate nondiam hos repugnantiae gradus explicaue
Secunda obiectio contra id quod dicitam est, s --
albedinem & nigredinem maxime proprie re- pugnue. Ut aliqua sint maxime contraria ,
bent se inuicem expellere;idq; ratione sui 3 sedz....isylbedo,&nigredo non expellunt se inuicem ratione sui,ergo no sunt huius generis contraria ostenditur propositio.Inter formas substanti tes e de causa negauimus perfectum oppositi Ius genus,quia non se expellunt ab eade mat ria rationis sui,sed caloris & frigoris interuetu; qua etiam ratione usi sumus quum de quantitate disputaremus:Ergo ea quae maxime contraria sunt se inuicem,& quidem ratione sui expellere debent. Probatur assumptio. Nam candor ex pellitur per nimiu calorem,& tunc atror succe- . dit.Respondetur,neganda esse assumptionem, S ad eius probationem dicendum est,non esse parem rationem.Cum enim secundae qualitates. ut albedo,& nigredo,ex caloris & frigoris co- aptione consurgant,&componantur quod per calorem, ad expellandam albedinem fit, triabuitur ipsi nigredini , ac dicitur, ratione nitigredinis fieri.Haecaute minime quadrat in subia tantia,aut quantitate, quae non coponuntur ex
312쪽
primis qualitatibus;sed potius quaΙitates earum
AEUM M Postrema obiectio Supra cap. n. dictiam est,
inc- substantiam alicui gener 1 applicatam non recis μη pere magis aut minus;sed sumptam in cornum: in at substantia nec in communi, nec applicata. d WV p ' certam speciem magis aut minuS, non oportζt magis aut minus inhaerere illis, de quibus dici- . eur. Respondexur, magis & minus Analogicaesumi cap. de Substatia,& hoc loco. Ibi enim magis & minus sumuntur, ut significant mediatius aut immediatius conuenire; hic autem alio modo.Nam apud omnes constat, nec doctos homines solum, sed etiam indoctos,sermones meelligendos esse iuxta materiam,quam trachamuS,ac in qua versamur . Cumque certum sit, accidentia inhaerere,substantiam minime, consequens est, ut illae voces aliter ; atque a I iter inaanta rerum diuersitate sumantur. Quorsiim h scin quies Perspicua enim sunt.Fateor,Sed in medim defensionem uti potero celebri illa Magni Patris Augustini, aliorsum tamen prolata sententia: Melius supererunt ista eis, quibus nec o sunt, nec prosunt,quam eis deerunt,quibus pro desie potuerunt. . . De Relatis, Cay II. HE Relatione agendum est, postquam de tria α bus praedicamentis,quibus ipsa tanquam fundamentis innititur , disseruimus. Merito autem Relationis tractatus sex aliarum Categoriarum disputationem antecedit , cum illa
nos possint absque Relatione intelligi Cadit
313쪽
tiber tertiae. rum Relaea duplicia sunt;alia Propria, alia Im
propria.Propria sunt,quorum totum esse est,ad aliudis habere , ut totum esse patris V qua pater est,est habere filium, itemque filiis, habere patrem . Relata Impropria sunt , quae secundarib tantum dicunt relationem, cum prPcipue aliud sint. Ut scientia, quae qualitas est animo inhaerens,tametsi secundariis dicat relationem ad id,quod sub scientiam cadit . Nos scibile dicimus Relata Propria vocantur secundum esse , Impropria S cundum dici.
Et quidem varius hic appellationis modus
sumptus est exuaria ratione definiendi.Nam Aristoteles definitionem proprie Relatorum a L νsgnans , ait , Relata esse , quae id quod sunt, aliorum sunt Definitionem autem Plato- Seeundanicam tradens, quae Relatis etiam Improprijs divisio conuenit:Relata, inquit sunt, quae id quod sunt, aliorum esse dicuntur . Rursum Relata Secundum esse duplicia sunt, alia rei, alia rationis.Rei, ut pater & filius ; Rationis ut genus, species, subiectum ,attributum , maior & minor extremitas ι quae ideo rationis relata dicun- tus, quia ex opera mentis consurgunt. Ad hanc Categoriam pertinent sola relata secundum esse;nam si relata secundum dici ad eam spectarent, omnes Categoriae in hanc v- nam eonfluerent. Neque porro omnia relata secundum esse in ipsa ponuntur , sed illa quae vocantur Realia . Docent enim omnes fere Metaphysici, in Categorijs non poni entia rationis .Nam quamuis notiones, generis &speciei, necessarib requirantur,ut quaedam entia rei in recta linea collocetur,tame ipsae notiones
314쪽
non sunt res collocatae in Categoria.Sicut applicatio ignis requiritur ad combustionem, applicatio tamen non comburit, sed ignis . Relege quaestionem capitis Io.Igitur Relata huius Cat goriae ita sunt definien EbEntia rei,quoru totum. esse est,ad aliud se habere. ad .is. Sed, ut quQt sint horum Relatorum generasea Isia intelligamus, Obseruλndum est diligenter, quaria. - ad relationem rei exigantur. Haec autem fere sunt Subiectum,Fundamentum,& Correlatum. Verbi gratia.Ad relationem similitudinis inter Petrum & Paulum, in primis desideraturPetr ustanquam subiectum,deinde cador,vel alia qualitas,ratione cuius similis esse queat Paulo: quas proinde fundameutum similitudinis dicitur. Denique Correlatum,quia si Petrus solus essee
in mundo,quamuis esset albus. , nemini tamen . assimiIareturint hoc Correlatum dicitur terminus, aut extremum relationis.Positis his tribus, necessario.consurgit quartum; nempe ordo, habitudo,&respectus similitudinis Petri, & Pauli:in qua habitudine & respectu consistit tota
essentia relatorum Quanquam enim esse relatiaonis, qua accidens est, sit habitudo ad subisctum, cui inhaeret;tamen eius esse,quatenus relatio. est, est habitudo ad terminum , vel com relatum. Quod alij dicere solent,relationem, quatenus accidens, solum dicere In, id est, inhaerent iam; quatenus velo est relatio, solum dicere Αd; id est habitudinem , vel respectum
ad Correlatum. Cumque ad Constituendam . re lationem,tria illa conuenire oporteat, sequitur,relatronem diuidi posse aut ex subiecto, aut ex fundaniento,auddenique ex parte correlati.
ex subiecto facilis est diuiso.Cum enim subiectu
315쪽
3tesationis sit substantia, eo modo quo diuiditur Tresia dia substatia, potest &relatio diuiditata ut dicamus, uisio Ra-
relationu alias reperiri in substantia corporea, latorum. alias inco rporea. Accidit tamen, dari relatione absq; substantia; ut relatio aequalitatis inter duas hostias cosecratas,quae nullam habent subst tiam tanquam subiectum, sed quantitas ipsa simul est fundamentu aequalitatis; & retinet lota eum subiecti.Sed haec cum miraculo fiant, alie- .na sint a nostra disputatione. EX parte autem sundamenti colligitur haec diuisio, quam tradit Aristo. s. Metaph .cap.de Ad aliquid. Omnis enim relatio innititur uni ex tribus fundamentis. Primu est, Unum & multa, Vt relatio aequalitatis fundatur in una quantitate. Illi siquidesunt aequales, qui habet una quantitate; non quidem numero;1ed unam magnitudine & extensione.Relatio vero inaequalitas, sudatur in multitudine quantitatum, vel diuersitate.Secundum
est Actio & Passio. Ut reIatio patris ad filium in generatione. Tertium est Mensura, &id qucidmensuratur. vi relatio quae est inter scientiamst eius obiectum, quod scibile appellatur I sed melius dicitur scitum. Obiectum enim habet se 't mensura scientis,cum veritas scientiae ex veritate cuiusque rei, quae scitur, petenda sit. Illud autem silentio praetereundum non est, vix possedari aliquam relationem,quae habeat te tu fundamentum δε pertineat ad hanc Categoriam. omnes siquidem istis relationes sunt relationes secundum dici. Hinc collige, nullam relationer tionis, quae tertii ordinis dicitur, ut scibile, sensibile,&c.poni in hac Categoria etiam redu-stiue; quemadmodum nec in ipsa ponuntur rela- tuia tiones rei, quaru istae sunt termini.Ex parte de- amisio. que
316쪽
diuisis. sunt eiusdem rationis in utroq; termino. ut vici nuS. amicus, consanguineus,&c. alia diuersae rationis.Priora appellantur ab auctoribus Relata Aequiparantia';posterioraDisquiparantiae.Ru sum diuersae rationis,alia superiora sunt, Vt pater & magister; alia inferiora, ut filius, atq; dis cipulus. Superiora dicuntur a nonnullis, Superpositionis, inferiora Suppositionis. . Huius capitis di justas. DRima est circa ordinem tractationis. Prius e- , - nim tractatum est de Substantia , Quanti-
.az tale inlatitate , quoniam sunt fundamen-ου. modo xδRelationum;sed Actio&Passio sunt etiam fu- sint rela- damenta Relationum: ergo prius agendu fuit tibisiam de Actione& Passione.Respondetur , negari funda- posse assumptionem .Licit enim Actio & Passio
manta. appellentur fundamenta:re vera tamen no sunt nisi conditiones fundamentorum. Paternitasta
quidem fundatur non in actu generandi, sed in naturali potentia generandi, quam habet pater: hac tamen lege & conditione, ut in actum gen rationis prodierit,& terminum habeat, ad querelaratur. Nec qu i ita sentiunt, ab Arist. do citri iana, superitis adducta,recedunt: nam etiam relationem similitudinis dicit fundari in uno, non quasi Unum sit fundamentum, sed quia est conditio, atque lex fundamenti. Itaque uquin supra diximus, tria prae exigi ad relationem, non inficiabamur aliquid amplius interdum requiri, praeter fundamentum, etiam in subiecto relatinis:scilicet conditionem necessarid requisitam. Respondetur secundo negando consequentiam:
non enim sunt caetera paria. Nam actio & Pacsio inin
317쪽
o inteIligi nequeunt ignorata natura relati sis;quod profecto nemo asserit de Substantia, Quantitate,& Qualitate. Sed nimium multa de re minime dubia loquor. Quamuis enim non i--ta debeamus esse Amethodi,ut in rebus pertractandis,nullam adhibeamus diligentiam, nulludelectum,nullum ordina, veluti si antiquum illud thaos restitueremus;ramen non adeo Μ thodicos nos esse decet, ut importuna morositate veteres impugnemus,quare hoc prius,illud posterius tractauerint:praesertim quum de minutissimis rebus agitur.Satis ergo sit, bonam ali ouam ordinis ratione tradidisse,quamuis no ita sit accurata,ut nullo pacto impugnari queat. Alia difficultas. Similitudo est relatio,&non momo. habet fundamentum, ergo non omnis relatiori Diam postulat fundamentum . Probatur assumptio.mas 'Lquia si haberet fundamentum, esset qualitas, almumfun- qualitas non potest esse fundamentum, si vera sunt. quae ex Aristotele paulo ante diximus.ῶ--. Nam ipsa non est mensura , aut mensurabile; non est actio, aut passo, non est unum & multa , quia unum & multa ad quantitatem pertinent . Respondetur , relationem si litudinis fundari in uno , & relationem dissimilitudinis fundari in multis.Similes enim dicuntur,qui habent unam qualitatem secundum rationem, ut albedinem, aut atrorem:dissimiles vero, qui habent multas secundum rationem &definitionem qualitates ; nempe unus albedinem,& alter nigredinem . Albedo enim etiam in duobus hominibus est una,&ipsa nigredo sunt multa . Vnum inquam & multa, en unitate quantitatis,sed unitate&nrulei di
318쪽
a. st Commenti in uniuersumLuic Mne definitionum essentialium,& quia semper mim& multa videntur habere modum quantia talis, ideo relatio similitudinis di dissimilitudinis dicitur a quibusdam auctoribus fundari inquantitate;non quidem secundum tem:sed qu ad modum .Effigiem enim quantitatis habent,
Altera difficultas.Dictum est, omnem Rel tionem exigere correlatum, quod falsum via detur.Nam mihi competit relatio identitatis numerica: sed relatio identitatis numericae non est ad alium hominem,sed ad meipsum:Ergod tur relatio', quae non est ad aliud correlatum. Respondetur, Relationem hanc esse relationerationis, non rei; ideoque inter eius extrema noesse distinctionem rei, sed rationis.Correlatum ergo est aliud secundum rationem , quia quum intellectusapprehendit me, ut mihi eundem,a cipit me&vt subiectum, & Vt correlatum. Le. ge diuum Thomam 1.parte quaest.Ij.ar.m a De lectionibus Relatorum. Cap. ILT Nter Relatorum affectiones haec prima ponis 3 tur. Relatis aliquid est contrarium. Que nec solis relatis conuenit, sed etiam qualitatibusu nec praeterea relatis secundum esse accommodatur, sed relatis secundum dici. Ut scientia reis Pugnat ignorantiae prauae dispositionis, non quidem ut correlato, sed ut qualitati contrariae. Secunda. Relata suscipiunt magis, ac minus . Similis est huius,& praecedentis affectionis ratio, qtiam uis nonnihil differant. Haec qiioq; nec lolis relatis couenit,ut ex cap. m. constat, nec ommaalbus. Aequalitas enim proprie dicta cum conis
fistat in indivisibili, non suscipia magis, aut mu
319쪽
3 tiber tertia. . Eus .eonuenit tamen multis relatis secvnndum esse, nam inaequalitas suscipit magis & minusi&dissimilitudo etiam . Caeterum relatio quae suscipit magis & minus, ratione fundamenti id habet.Tcrtia affectio. Relata dicuntur ad conis uertentiam , vel reciprocantur, Ut pater est filij pater,& filius est patris filius.Pingenda sunt tamen aliquando vocabula, si volumus bene ex planare reciprocationem relatorum. Non Pnim est dicendum,alia est auis ala, sed ala est rei alatae ala. Qiraria affectio Relata sunt simul natura. Nam Pater non est prius pater, quam filius sit filius .Quare haec affectio non est intellia genda de Relatis quoad eorum substantiam renaturam, sed quoad relationem&habitudinem. puit sane pater homo , antequam essent ei filij; sed non fuit Prius pater,quam filios haberet. Siacvt apud diuum Thomam parte quaest.I3. ar. Deus ab aeterno est, sed non est ab aeterno crea- tonquia no erant ab aeterno creaturae productae.
tinta.Relata ita se habent,ut qui unii definit cognoscit , definite coguoscat & alterum . Ut qui cognoscit te esse filium , cognoscit te habere patrem; S: si cognoscit cuius sis filius, codinoscet patrem tuum. Sed haec affectio non videtur omnino conuenire relatis secundum diei. Etenim si quis manum per fenestram extrahat, cognoscetur quidem illa manus, etiam ut finis
gularis manus est,& non certo cognoscetur cuinius sit manus.
320쪽
νδε comment muniuersum Tuliam . . C Ontra ea quae dicta sunt in secunda assectim.
Maii, ne'argumentum.In qualitas suscipit m eione sun seminus,sed non recipit ea ratione fund damὸnii menti, quia fundamentum inaequalitatis est qu magis ut titas, quae non suscipit magis,ac minus: ergo R -- latio suscipit magis & minus, nulla habita ratia recipiat. 'one fundamenti.Respondetur negando assismptionem .Et ad eius probationemdico,Relatione, suscipere magis ac minus ; ratione fundamenti in recipientis magis,& minus, vel certe marus,aut minus. inod mrrum in modum quantitati conuenit. Itaque ut relatio dicatur, suscipere magis
minus , sufficit a fi fundamentum suscipere pinit maias aut minus . Sed obijcies Ego sum inaequalis infanti,&si me in eadem qii,
litate permanente ille crescat, fiet mihi minus, quam antea erat, inaequalis. Tum igitur relati inaequalitatis illius pueri ad me erit minc , sed fundamentum illius, nempe quantitas, non faetum erit minus, ut fingimus:ergo Felatio suscipit minta,& fundamentum non suscipit minas. Respondetur, nos haud quaquam dicere, quotiescunque relatio suscipit magis fundamentum eius, .debere suscipere magis , aut fieri maiusin quum relatio suscipit minus, fundameneu suscipere minus, aut fieri minus, c enim falsa sunt:sed tantiim dicimus, quum relatio sustipit magis, fundamentum suscipere magis , aut ' minus, vel fieri marus,aut minus quotiescunque relatio suscipit minus,fundamentum sumpere magis,aut minus;aut fieri maius aut minus.1mnc autem sententiam ita expositam, non im- Pugnat argumetum propositum,quippe cum relatio inaequalitatis illius pueri suscipiat minus.