장음표시 사용
321쪽
tiber tertiis. uia sundamentum suscipit maius. Nihilominus potest in hanc explicationem aliud adduci argumentum.Nam in hypothesi data in superia
ori argumento, ego sum minus inaequalis, quam antea eram respectu infantis;& plaine mea qui titas nec est facta maior, nec minor; ergo x ς' rio suscipit magis aut minus fundamento pu tus immutato. Respondetur, hac ultima obie i 0ne illud extorqueri, posse relationem suscipμ- re magis, aut minus absque ulla mutatione Nil pr0pris fundamenti, non tamen absque mutat une alicuius fundamenti, nempe fundamentis quod est in suo correlato. Omnis ergo relatio, ut suscipiat magis ac mitius, exigit, ut Vel pro prium fundamentum, vel saltem fundamentum
sui correlati suscipiat magis aut minias, aut fi LMiamat' el min .Tantu de Relatis dictu sit. Na alias maiores difficultates, qui hoc loco adduci pos' diaris
set ut an Ois relatio, qua relatio est,sit ens rat,onis, an oes relationes sint mutuar, an extremum
relationis possit esse non relatum, an relatio a fundamento distinguatur,an relationes primae Musae ad suos effectus sint reales, an entis rei ad ns rationis possit esse relatio Reatis 3 consul tb praetereo,quia si hoc scribendi genus lectoribus placere videro, in Aristotelis Categorias mul- t/rum vigiliarum disputationes propediem v v gare decreui.
De actione ct passione. Cap. N.
ACtionum quaedam immanentes sunt, vae Amain
dam porrb transeuntes . Immanentesmansulant, quae in ipso agente manent; ut intellectio tyimnsis in intelligente , amor in amante , visio de-2 nique
322쪽
uique in videntertranseuntes autem dicunti quae in aliam re transeut.Ex his itaque,iuxta C munem auctorum opinionem, solae transeuntes ad hanc pertinent Categoriam i siue postser linquant opus,ut aedificatio,quae finita , domus remanet: siue non relinquant, ut cithariZatio.
Actio igitur , Quae hanc constitvit Categoriam,sic definitur r Μotio secundum quam in id, quod agit agere,dicimur,ut per calefactionee idimis agit in aquam.Agere autem est;vim sua in id. quod eam recipere potest,inducere. Et quidem Actionis sex sunt praecipuae species, ortus, Int
ritus, Augmentum,Decrementum, Loci mut aio, Commutatio, quam , Alterationem v
Actionis autem hae sunt affectiones. Actio h het contrarium, ut calefactio'frigefactioni est Contraria . Item suscipit magis & minus. Μagis
Onim una res calefit,quam altera Non tamen omnis Actio ea suscipit.Generatio namque sub stantiae, cum unico momento perficiatur , non
suscipit magi aut minus. Deniq; proprium est actionis,passionem inferre.Si quis enim fiageti latialiquis flagellatur. Assio,quae sextam constituit Categoriam, est secundum quam id quod payitur. dicitur pa- tisati autem est, recipere aliquid ab agente, ut aqua dum calefit ab igne, aliquid ab eo recipiti. Habet haec Categoria easdem species Se affectiones,quas&praecedens;sed maxime propriaum est Passioni, inferri exactione.
323쪽
pRimum est circa diuersitatem harum Cat goriarum, quomodo scilicet distinguantur. Exspondetur, non distingui re, sed definitione. Eadem enim calefactio, quae ut procedit ab igne, vocatur Actio;vt recipitur in aqua, dicitur passo;sicut eadem est via a Thebis ad Athenas, quae est ab Athenis ad Thebas . At quum Ath ais sumus, dicimus:haec est via Thebarum vero Thebis,haee est via Athenarum. Alterum circa definitionem Actionis. Ignis per calorem quem habe dicitur agere in aqua; sed ille calor non est actio,viconstat:ergo definitis tribuitur a lijs quam oportet. Respondetur,proinde additam fuisse in definitione hane
vocem Motio.Calor autem existens in igne,non. estimotio Respondetur secundo;etiam si nom- aeretur illa dictio Μotio,definitionem non co-
petere colori,qui est in igne. In definitione fia uidem Actionis subintelligenda est illa particula Primo & Per se . Ignis autemnon dicitur prim b & per se agens,quia habet calorem;alioquin cum semper habeat calorem,semper diceretur ages; sed quut m mittit calore i n lignu, aut: quam, tum demum dicitur calefaciens. . De Quatuorvstimis Categori,S. p. 2 . QVatuor vlti inae Categoriae sunt Ubi, Qua ro, Situm est & Habere. Vbi est quod exaltacentia loci in r locata reIinquiturivi quia hic Iocus circundat me,dicor esse in hoc loco. ubi contrarium habet di non quidem supremo contrarietatis genere,sed vulgari illo, atq; improprio. Esse enim sursum &deorsum,quodam modo aduersantur; alioquin ad hanc Categoriam non posset esse motus. Non tamen suscipie . ε
324쪽
a s Comment . in uniuersam Ilicam
magis & in nus, licet recipiat maius aut mimas, Nam unus homo est in maiori locinalius inminori mon tamen est magis loco.QVando est quod ex adiacentia temporis iare temporali consurgrr.Vt quia mihi hodiernus dies coexistit, dicor este hodie . Quando. nec contrarium habet, nec magis aut minus, 'dbene maius & minus. Ut Coruux maiori tempOre vivit, quam Turtur; non tamen est magis intempore.
SIlux est ordo partium in loco, ut sedere , &
stare. Alium quippe ordinem xetinent putes orporis sostri quum stamus, alium quum sedemus. Non dixi Si tum esse ordinem partium tantum, sed addidi in loco;quoniam duplex est ordo partium, alius in toto, ut scilicet caput haereat collo & pectori collum. Sed hic situs pertinet ad Categoriam in antitatis , ut docet Aristoteles in eadem Categoria. 4lius est ordo partium in loco. Nam etsi caput semper haereat collo,&omnia alia membra inter se connectantur, alia tamen ratione assecta sunt in ordine ad locum sedentibus nobis, quam stantibus. Et hic Partium ordo ad hanc pertinet Categoriam. Di-itiditur praeterea huiusmodi Situs in naturalem, Qui nobis quum stamus conuenit, & accidentarium, quo a meimur quum iacemus, aut incuruamur. Huius Categoriar hae assignari solent affectiones. Situs habet contrarium, & non recipit
magis & minus,sicut de Categoria Ubi dictu est. in Abitus est, quod in substa otia, ex his quae a
- - tingunt, aut circundant corpus, relinquitur.
Nam eo quod vestis adiacet mihi, dicor vesti-
325쪽
Liber tertius. δυ '' eus. Habitus nec contrarium habet, nee propriὸ magis & minus suscipit. Quamvis populari op-aione illi magis vestiti dicantur, qui aut pIuriabus,aut longior ibi is indumentis utuntur . Tal
ri enim veste indutum, magis vestitum censent, quam si solo thorace uteretur. observatist. Dubia in hoc capite minime proponuntur, non quia nulla se offerant, sed quia ita sunt n/, pratis grauia, ut nullo modo ignaris Metaphysicae explicare possint. Ut quare Esse in loco aliam Categoriam constituat ab ea, in qua ponitur locus: de Esse tempore, ab ipso tempore; cum longe s cus in alijs accidentibus videamus.Non enim ad aliam Categoriam pertiuerit esse album, quam ipsa albedo. Quale praeterea accidens sit, quod Categoriam Habitus efficit. Ac virum hae Categoriae dicant retpectum, necne: Nam si relationem significat si,quare in Categoria Relationis minime ponunturλ Si autem nullam rationem dicunt, quare communi omnium,& iam diu re-eepta opinione solae quantitas & qualitas dicu-tur absoluta accidentia λ Existunt denique hoe loco plures aliae & subdifficiles quidem omnium Mutaphysicorum iudicio quaestiones, quae si ut oportet tractandae ess,nt , tempus nos difficeret: si velo summatim & ob iter eas expedit e conaremur , possit in nos illud iactari. Dam breuis esse laboro, obscurus fio. Igitur
si vita comes fuerit, adsitque gratia Christi domini quum Aristotelis Categorias interpre-Q 4 labiis
326쪽
. - ' tiberremim et Parisime Ipse de illis disseruit. Aliam tradit causam grauis auctor Caietantis , ob quam de his
quinque agat Aristoteles. Ait enim, eost radidieamenta esse illa, quae om nia, aut quaedam pra dicamenta consequuntur. Oppositio, Simul, Prius & Posterius consequuntur omnes Cat Prias: nam omnes opponuntur inter se , faltem ut perfectum&imperfectiim e & omnes sunt simul tempore licet detur aliqua su stantia singularis,quae tempore praeit aliquod a cidens particulare & substantia est prior natura omnibus accidentibus. Item quodlibet g nus supremum diuiditur in oppositas differentias. Dixit enim Aristoteles in quolibet Ee n re dari unam contrarietatem. Species velog nerum quorumcunque sunt simul diuisione: Sequodlibet genus est prius existendi consecutio. ne suis formis divisim acceptis. tus verbconsequitur res quatuor integoriarum. Denique Habere consequitur substantiam respectu oliorum.
oppositio est repugnantia duorum , quo- suid μrum neutrum cum alio simili modo repugnat. indisii Vt candor ita cum atrore pugnat, ut cum nullo alio similiter pugnet. Sunt autem quatuor genera oppositorum, scilicet Relata , Contraria,quae etiam dicuntur Aduersa, Privantia, S Contradicentia. Relata sunt, quorum totum
esse ost , ad sua opposita quodammodo se haberer id est,ut se mutuo inferant, & simul n tura sint. De quibus satis dictum est in Catego
Contraria sunt, quae sub eodem genere posi- minem. ta, maxime distapi , & ab eodem subiecto tuo se expellunt; nisi alterum eorum insit a Ra. s
327쪽
aso Commens. In uniuersam Iutorminae definitio explicata est supra in Categori.
Qualitatis cap. tis. Sed Contraria alia mediata, alia imme lata sunt.. Mediata dico, inter quae datur medium , ut inter album & nigrum datur Viride. Immediata voco, inter quae nullum est medium 3 Vt sanum & aegrum apud Aristot lem. Non autem mediocre est discrimen im ter naec genera contrariorum. Nam ex M daatis non necessario alterum inest subiecto a non enim necessario pannus est albus, aut a teret Ri Immediatorum necessariti alterum inest iu . lecto,quod ea recipere potest. Animal nece sario sanum est, aut aegrum; lapis vero nequa quam. Iam vero contraria mediata duplicia cuiat,alia quorum medio nomen impositum est ut quod inter album & nigrum interiectum est,. viride, aut pallidum,&c. dicitur: alia quorum medium nomine caret, ut medium inter actionem prauam & studiosam est Anonymum; idi est, absque medio peculiari. Quae fuit causa, ut huiusmodi medium, proprio nomine Caren Stia G arcis . communi appellatione Adiaphoron diceretur , a Cicerone Indifferens. Diximus autem dari actionem, quae nec praua est, nec studiosa. Quod profecto vetum est, si actio in
niuersum re in communi , aut ex genere suo non in particulari,S cum adiunctis circunstan-lijs, accipiatur Ut leuare festucam, aut pectexe caput.sii in communi sumantur, nec peccata sunt, nec officia: in particulari tamen nullam actionem poterit sci ens , ac prudens; id est, ex proposito,& data opera quisquam exercere,quq non sit aut praua, aut studiosa. Quoties enim festucam quis eleuat, aut bono sine id agit,tumque
328쪽
est bona actior dummodo ut par est aliae temporis ac loci, ordinisque ac parsonae, debitae cim eunstantiae non desiderentur 1 aut malo, quam brem actio mala erit: aut deniq; nullo sibi proposito fine aut bono, aqt malo. Quod prosecth, si accidat, vitiosum opus erit, ut reliqu otiosa. praeclare igitur diuus Thomas negat, actionem aliquam humanam esse indifferentem. P aintis Privantia sunt opposita, quae eidem subiecto vicissim inesse possunt tempore a natura con stituto , absque regressu : ut caecitas &visus. Nam priuantia ita se habent, ut unum sit forma quaedam,aliud verb priuatio. Uisus est forma quaedam pertinens ad secundam speciem qualitatis r caecitas vero est illius formae priuatio. priuatio autem est carentiae , vel defectus, M
ut ita dicam penuria formae in subiecto ad
eam recipiendam idoneo. Mia enim homo aptus est ad visum reeipiendum , idebsi eo careat, dicetur caecus. Ac propterea dicitur indefinitione, opposita priuantia eidem subiecto
inesse posse. Additur Tempore a natura constitutor non iam etsi ante nonum diem catulus visum non habeat, non dicitur caecus; quia non- ..
dum potest habere visum. Denique additur, Σ' Absq; regressu: quia a visu ad caecitatem , a vita ad mortem, homo progredi potest i non regredi
Contradicentia sunt affirmatio & negati oppositar,ut homo, & non homo. Affirmationem vocamus hoc loco quodvis simplex vocabulum quod Aristoteles T. Perier. cap. I. nomen fila itum appellat,ut homo & lapis,&c. Negationem verbdicimus illudmet, praeposita negatione , quod Aristoteles eodem loco vocat, nonae
329쪽
N Omen infinitum , ut non homo,non lapis,&α- Contradicentium id peculiare est, ut omni pe-Nitus medio careant ita videlicet , Ut nulla. Omnino i es dari queat, quae non sub contradicentium altero contineatgr. Lapis nec videns est, neque caecusi nec sanus , aut aeger; nec pater, aut filius: est tamen homo, aut non homo. Rursum chiinaera nec cre tor nec creatura diciatur; nec substantia,aut 4ccidens; est tamen cre at Oi,aut non creator; & est creatura , vel non creatura; substantia , vel non substantia; accia. dens, aut non accidens. μἐmara, Niliac Ordinem, numerumqne harum Oppotarromue- tionum videamus. Numerus quidem duobus
sigandi modis colligi potest. Opposita nam quo aut
numerum habent se ut ens & ens , aut tanquam ens Mordinem- non ens. Si utens&ens, vel mutuo se expel- μυρρ- lunt ab eodem subiecto , sub eodemque generes ἔ- -- continentur;&sunt Contrariae vel non se e pellunt necessario abeodem subiecto, ac se motu inferunt; & sunt Relata. Si autemis ter se comparantur quasi ens & non ens, alia partii tione utemur. Nam vel habent se ut ens &noiὲ ens simpliciter, ac subinde Contradicentia vocabitntur,ut lapis & non lapis.. Dicitur a
te on lapis, non ens simpliciter, quia id quod sim liciter est non ens,ut chimaera ,. potestam pellari non lapis; vel habent se utens&nonens,haud equidem simpliciter non ens, sed non . ens in tali subiecto, & tunc sunt Privantia; vevidens & caecus. Caecitas enim quamuis dicat non ens, id est, negationem visus , postulat tamen certurn ac determinatum subiectum Sa-
ως caecitas non est in lapide . sed in oculo. unc porr. colligitur ordo formarum opposi-
330쪽
lmonis. si enim repugnantiam Ss diuersita tem consideremus, supremum locum obtinent Contradicentia, quae in nullo conueniunt uς pHis inde sequuntur Privantia, quae saltem in subiecto conueniunt: secundum haec ponuntur Con traria,quae non solum ad idem subiectum,sed ad idem genus perrinent. Denique collocand sunt Relata , inter quae tam minima est repug nantia , ut se inuicem necessario complectan turi & si unum sit, alterum existere debeat; acvni subiecto, respectit diuersorum, possint con uenire. Si autem eorum dignitatem quoad xistentiam expendamus, potior locus dandus est reIatis,quae necessario simul existere debent; secundus contrarijs, quae simul existere possitne in rerum natura: tertius priuantibus; quorum unum dicit existentiam , aliud vero quamuis non dicat existentiam , requirit tamen subiectum existens : vltimus contradicentibus,cum unum eorum significet rem existentem , alte eum veris nullam penitus existentiam aut dicat, aut requirat. Quanquam enim homo in reruma atvra existens dici positi non lapis, tamen exi flentia conuenit ei qua homo est; non qua est non lapis: nam chimaera est non Iapis,& tamen nec actu, nec potestate existit. Etenim sumimus hic Chi maeram non pro monte illo Lyciae
ignivomo, sed pro quodam sigmento Poetarum ex pluribus, ijsque Valde inter se iussidentibus
animalium naturis concretor quod prosectis nunquam esse poterit. Una enim substantia rinam habet formam speciei , qua posita, quae ei superaddetur,accidens erit, non substantia.