장음표시 사용
341쪽
meminisse voluimus, quos magis diligimus, ast quos quum moriendum nobis erit, adiutorest advocatosque habere desideramus . Sed nescio quo pacto ab Aris .explicatione ad illa duo sanctissima lumina extulit se oratio . Quamobrem
ad secundum modum veniamus. Secundus ergo: modus est, quo simul natura illa vocantur, quaei ta se habent,ut inter ea conuertatur existendi consequiio,& unum non est alterius causa. Ueris ibi gratia, pater&filius,&quaeuis relata sunt si m natura. Nam si pater existit, filius quoque existit: & quanquam homo qui est pater,sit cam lsa hominis fit ij, tamen relatio patris non est causa relationis fili j, nec contra. Tertius est, quo. aliqua dicuntur esse simul diuisione, ut homo &hrutum simul diuid in t animal.
Ristoteles circa tertium modum dicit, ea quae diuidunt idem aenus.esie simul natura.
tu es a Pr recto vici verum est , ternarius & quina- . simia r. siint simul natura: quod minime consonat naturari i siquae capoilperiori ex Aristotele diximus. Acunturi ternario enim ad quinarium non conuertitur existendi consequutio;& tamen ternarius , &quinarius species eiusdem generis,id est numeri imparis. Respondetur, non dici uno. modo a liquid prius natura, sed tribus: scilicet existenis di consequentia, S causa, vel productione,ac diuisione. uare tametsi quinaruis 3c ternarius simul natura sint quoad dii isionem, ternarius tanae est prior natura quinario quoad existetia. Ex
342쪽
Ziber Tertis quae sunt simul diuisione , & quae sunt simul sem
Radum causam, appellauit simul natura; ea vero qrae sunt Iriora secundum existendi consequentiam, omnes vocant priora natura. Quo fit, ut si accuratam horum diuisionem tradero cupimus, dicendum si,Simul, Prius , & Posterius duobus modis dici. Et ne eadem saepius repet/mus , quod dicemus de Priori , idem Simul & de Posteriori intelligatur. Quaedam sunt priora natura , quaedam accidente Rursum priora natura, aut consequentia sunt priora, Vc ternarius quaternario: aut productione & et cientia, ut Sol radio suo: aut diuisione, ut Ang gelas est prior Leone: quia si diuidas substantiὸin , paucioribus ditiisionibus peruenies ad 4ngeliun quam ad Leonem. Sed his tribus mo- is quartus addi posse videtur, de quo mox age- QRS. Praeterea prius Accidente aut est prius loco 't coelum sphaera ignis; aut Tempore, Vt diuus Paulus diuo Ambrosio; aut dignitate, Vel potentia, ut Rex Duce 3 aut denique ordine cognitionis, vel tractationis, vires creatae iuxta ordinem cognitionis humanae priores sunt prima Musa; cum ad huius notitiam ex illarum notio
Hic tamen obseruanda sunt duo. Vnum est, prius dignitate vocari ab Aristotele hoc loco prius natura aeterum dicit, hunc modum esse alienissimum. Non negat tamen etiam physicos eo uti posse: praesertim cum 7.Metaph. text. ipse utatur hoc modo , quum ait,cognitionem substantiae , accidentis cognitione esse priorem; id est, perfectiorem. Sed parumper, obsecro , animum ab Ar1stotele avertamuS, acrem ipsam considere' us. Equidem sentio, R ς prius
343쪽
aεs Commens in rasuersam Legicam prius dignitate posse dici nonnuliquam prius
natura. Duplicem enim dign1tatem in rebus animaduerto, aliam quaesumitur ab ipsarum natura, ut equus nobilior est formica; aliam quae ab accidente, ut doctus praestat indocto. Ex quibus quidem gener1bus postremum pertinet ad prioritatem accidentis , primum ad prioritatem natura . Efficitur itaqus , prius natur quatuor modis dici, nempe consecutione, causa Vel effectione, diuisione , ac naturae dignitate. Praetexea alterum obseruatione dignum occur-- ό, - rit, hos scilicet modos interdum uni, & eidem conu/niati rei coli uenire. Ut coelum est prius hoc flore, Hiri. A. Existendi consecutione: in super Efficientia, mox diuisione , quia si diuidimus substantiam corpoream in suas species, prius perueniemus ad coelum, quam ad florem; qui ad herbam reducitur, ut pars ad totum. Praeterea LOCO, quia est superius terra, in qua flores gignit tur: porro Tempore, quia coelum a mundi exordio est cre- atum , hic autem flos hodie ortus est: deinde Nobilitate, quia aeternum praestat rei periturae deniq; Ordine tractationis, quia in Physica prim de coelo, quam de corporibus mixtis disputatur..Τamen omnes modi ratione & definitione distinguuntur.
Del'eciebus Motus. Cap. 2ή. Q Vare de speciebus Motus noc loco dispute
tur , iam diximus. Eas igitur persequam ut . Et quidem sex specie S recensentur,or tus, Interitus, Augmentum, Decrementum, Commutatio, & Loci mutatio. Quae ab aliis ita Dominantur, Generatio,Corruptio, Augmentatio, Dianinutio, Alteratio,& Mutatio secundum lori. Ciam.
344쪽
eum. Ortus est progressus a non esse adesse. Interitus est progressi is ab esse ad non esse. Augmentum est progressus a minori quantitate ad
maiorem. Decrementum a maiori ad minorem.
Commutatio est motus ad qualitatem. Loci vero mutatio est progressus ab uno loco in alium. Quorum accurata disputatio ad Physicum
A Rist. l . Physi. cap. 1. 8e 1. Ortum & Interitum dicit non esse motus, non ergo erant se Corinae duae species alijs annumerandae. Respon ruptio ancetur, motum si i interdum ut comprehendit senim etiam illas mutationes , quae momento perfici- tutiuntur. QIa significatione Ortus & Interitus uni motu 1,& ita nunc sumimus motum: Inter dum pro illis tantum mot: bus accipi, qui tempore absoluuntur. Quo pacto loquitur Arist teleS s. Physic. quum uocet, quatuor esse tantum pecaeS motus , Augmentum, Decrementum, Oci mutationem, & Commutationem. 'Alia
0iulis' est , generationem bifariam accipi, aut pro sola instantanea introductione formae su antialis in materiam dispositam , qua ration ς non est motus proprie dictus: aut pro instantam nea introductione formae, dispositionibusq; formam ipsam praecedentibus, qua significationstgeneratio est motus, etiam secundo modo.
De moris Habendi. Cap. a poCTO sunt modi, quibus aliquid habere diis' --ς R N/m primum habemus qualita, ut Euientiam; secundo quantitatem , vel quatuor
345쪽
quatuor cubitos longitudinis a tertio eirca to-.tum, ut quum vestimur podere, aut talari tunica; quarto circa partem,Vt torquem ad collum, aut cidarim in capite; quinto partem , ut digitos; sexto rem contentam, ut amphora Vinum i&nos cibum in stomacho; septimo possessionem, Ut agrum; ultimo uxorem. Ex quibus modis habendi tertius,&quartus pertinent ad Categoriam ultimam.
Quaesitum SVnt alij modi habendi, ut habere amicum, VeI
inimicum, quos tamen non recensuit Arist
phorum teles; ergo ineptam diuisionem tradidit. Res et . spondetur,proinde ipsum addidisse,om nes ferἡariodos habendi numeratos esse. Quod est diligenter annotandum, ut intelligamus antiquos Philosophos non fuisse admodum scrupulosos in tradendis diuisionibus , ac diffinitionibus. Quod etiam annotauimus lib. I. cap. 7. & in hoc lib. cap. 4. & 2r. Atque haec quidem hactenus. Patefactus est enim locus ipse , ut iam non sit difficile similibus argumentis respondere. Quid ρ quod etiam dici potest, hos mados ad octauum reduci tanquam ei simillimos. Sicut enim vir uxorem habet, Vicissimq; uxor virum; ita amicus amicum habet,& ab illo similiter in
amicorum numero habetur. In hoc autem v
lumine satis dictum sit. SI vera sunt, quae initio libri secundi cap.
icripsinius, optimo Iure de Diffinitione nunc esset tractandum. Ita enim prima mentis ops ratio perfecte . cumulateq; institueretur: sed quia iam lib. i. de Definitione tractauimus,indo omnia
346쪽
somnia desumenda erunt. Et quidem vera esse itis,quae loco citato d1ximus, Porphyrius abunde testatur. Nam in Prooemio sui libelli docet quinque Vocum disputationem lad categ riarum,S definitionis notionem apprime utialem esse. Ergo Diffin1tionis tractatio quinque Vocum & Categoriarum tractationem se qui debet. Sentiat igitur quisque ut voluerit.nobis sane ita vide
De Instituto,ac libri diuisione. Cap. I.
AD secundam mentis nostrae operationem dirigendam editus est liber iste, qui de E- nuntiatione tractat, id est, de Oratione, quae verum, falsumve significat. Quam etiam ob causam Perihermenias de interpretatione inquam inscribitur. Est enimEnuntiatio mentis nostrae interpres.Circa titulum autem distensio est inter Boethium &diuum Thomam. Bosthius omnem sere vocem ex hominu instituto significantem,siue simplex ea sit, siue composita, existimat appellari Interpretationem: quod Α-ristotelis testimonio confirmari Posse videturi. In
347쪽
7 o Comment .in uniuersum Logicam
In hoc enim libro non de Enuntiatio hel tu, sed de Nomine. & Verbo, duae simplices voces rent, disputat.Caeterum diuus Thomas solam Enutiationem vult hoc loco Interpretationis nomine designarimam hic liber ad secundam mentis operationem ad quam sola Enuntiatio proprie pertinet destinatur. Quod si in ipso de nomine& verbo nonnulla proponuntur, id fit, quia ad Enuntiationes coestituendas sunt necessaria. Potestque diui Thomae sententia alia ratione probari. Nam quum aliquis dicit, Deus, nondum eius mentem percipimus. Si autem dicat, Deus emapiens, aut Deus est iustus: iam quid de Deo sentiat, intelligimus: quia illa enuntiatio eius
mentem interpretata est.Ex his colligendum est, merito hoc volumen inter libru categoriarum,
qui de simplicibus rebus & vocibus disputat,&ante libros de Argumentatione, qui agunt de discursu & progressu rationis, poni.
In tres autem partes tota haec tractatio diuideiatur;primum enim de nomine & Verbo quae partes sunt Enuntiationis, age muritum de Enutiatiisone, & eius formis: postremo aute cuilibet speciei Enuntiationis eius affectiones accommori
dabimus; ut Oppositionem, Reciprocationem,& quam vocant Aequipollentiam. De Nomine. Cap. Nomen est vox ex hominum instituto significans, cuius nulla pars quidpiam separatim significat, finita,& recta. Et licet vocis tractatio ad Phy siologum spectet, ad quem etiam de audiis tu & sono agere pertinet; nonnulla tamen de eain praelibanda sunt, ut Nontinis desinitio intelliga,
348쪽
llit. Vox est sonus ab ore animalis prolatus, quI busdam instrumentis a natura datis, cum imaginatione, id est; cum conatu ac studio quidp:am Qui thnificandi. Sonien mi alij, ut tonitrua & tuba- πρη, ctrum clangor, voces non sunt. Instrumenta vel b-nimalibus data, Ss praesertim homi ni, ad voces V proferendas, sunt lingua, palatum, dentes, & alia huius generis. Dicitur autem cum imaginatione aliquid significandi, ut excludatur tussis aratione vocis; eam enim & Aristoteles, S diuus Thomas vocem esse negant. Sed Vocum quaedam nihil significant, ut sal, & blitiri, dec. quaedam aliquid significant, ut haec vox homo. Di missisque non significantibus, quoniam ad institutum nostrum minime dertinet, aeendum est de signi ficantibus : quarum aliae significassi a natura , ut gemitus infirmorum Ss latratu Canum ue aliae ex hominum instituto , ut
haec vox lapis, quae ideo significat lapidem, quia '' 'ter latini ita instituerunt. Differunt autem voces ' quae a natura,& quae ex hominum instituto sit Vtificant, quod illae in omnium fere terrestrium, volatiliumque animantium genere inueniantur. Ut in Lupis ululatus, & Vulpi bHs gannitus; hae vero solum ad homines , & animantia 'quae ab hominibus instrui possit ut , qualia lune
psittacus,&pica, pCrtinent. Praeterea voces hominum,quae a natura significant , ab omnibus intelliguntur; aliae non it et n. Gemat Latinus in Graecia,Omnes intelligent , illum in dolore esse: dicat autem Latine, 1 e dolere, nemo Graeco- .rum id percipiet. Demu voces quae a natura si Psificant,eandena retinent perpetuo significations ; aliae passim ea nititat. Etenim gemit' semper
Eerit, di fuit signum doloris: haec autem vox
349쪽
2 a Comment. in uniuersam Logicam Homo non semper hominem significauit , sed
postquam coepit lingua Latina. Iam vero duo sunt vocum significantium genera , unum sim-Hcessim plicium, alterum compositarum. Eas simpli-ρ licet is ces dicimus,quarum partes, ut in ipsis sunt, nutico sint/-lum peculiare significatum retinent. Verbi gratia. Haec vox Dominus tametsi constituatur ex , do,& minus,tamen syllaba Do, ut est in nomine dominus, non signifieat dare, nec dictio Μinus, propriam retinet significationem. Quanquam autem nomina quaedam composita a Grammatiis eis appellentur,apud Dialecticos voces simplices sunt; quia Voces ex quibus componuntur,e
tra ipsa habent sitas propi ias & separtas signia serim ficationeS;aut in ipsis non eas seruant. Id autem mihi, exemplo&signo probari potest. Hae duae vo-ompositi ces Res,Publica, per se sumptae significant rem mi in ipso quae est publica, ut tamen constituunt hoc no- Aznsisara men Respublica, non significant proprie rem quae est publica; alioquin si populus communi pecunia emeret equum, ille diceretur res publicaAum tamen non esset dicendus Respublica, sed Reipublicareqtius. Quin potius hoc nomen Respublica hominum multitudinem quibusdam legibus adunatam significat. Manifestum praeterea signum, quo haec vera esse cognoscuntur, inde sumi potest, quod licet dictiones , ex quibus componitur tale nomen, proprias significationes amittanimon proinde nomen illud significationem mutabit.olim squidem omnes domini vocabantur Patres, ut constat ex illis veris bis seruorum Naam an 6. Regum cap. s. Vbi ita loquuntur ad dominum, Pater etsi rem grande
dixisset tibi propheta, &c. Hinc igitur domini
amiliarum Patresfamilias vocari coeperunt. Nunc
350쪽
Nunc vero hoc nomen Pater iam non est in usu ad significandum dominum, & nihilominus hoc nomen Paterfamilias adhuc retinet integram significationem. Contra autem 1 e habent voces compositae apud Dialecticos. Solat enim orationes apud ipsos hoc loco appellatur compositae, quia constat ex aliquibus partibus , quae etiam ut sunt in oratione, retinent proprias sidinificationes. Imo necesse et , ut semper retineant; alioquin tales voces desinerent esse orationes. Ut in hac oratione , Animal est substantia, libet vox germanam significationem seruat. Reliqua ad vocis naturam pertinentia in locum a lium referamus, ne in eo quod attinendum fuit, quam in eo cuius causa id attigim dongior ponatur disputatio. Igitur ad Nomims delinitionem redeamus. Dicitur autem in ea Nomen esse vocem, quia non est sonus tantum, sed vox;&fignificantem, ut separetur a voeibus non significantibus: additur, Ex hominum instituto, ut ab illis quae a natura significant, distinguatur. Subiungitur, cuius nu Ila pars significat separata,Yt nomen ab oratione differat. Insuper addi.tur,Et significat sine tempore, quia hoc est dis. crimen inter Nomen & Uerbum, ut dicemus capite sequentia Denique accedunt & illae paristiculae, Finita& Recta, quia nomina in finita, venon homo, cum incertam habeant significati nem, indigna sunt, quae nomina appellentur. Casus vero nominum, ut Ciceronis, S Ciceroni, non equidem nomina, sed casus nominis sunt dicendi; praesertim cum nulla enunciatio possiet confici ex casu obliquo,& verbo Sum , es, fui,