장음표시 사용
461쪽
raemissis , id intelligendum esse, aut re,aut ratione. Item alio simili, quod inferemus, id elarum fiet. Subiectum S: praedicatnm enun tiationis habent se ut forma Si materia, & nihilominus in enuntiationibus, quas identitas vocant, ut Homo est homo, idem revera est subiectum &praedicatum; quamuis diuersis rationibus; ut docet diuus Thomas r. parte quaest. 3. art. vltimo. Non aliter de syllogismi con- et vfione dici potest. Quamuis meo iudicio, discrimen sit , ouod huius generis syllogismorum nullus ει vlus in disciplinis,aut colloquijs, at identicis enuntiationibus passim egeamus,& frequentissime illis utamur. Unde Paulus ad RomanoScap. u. tanquam ad grauissimum ineommodum quosdam perducit, cum eos viargumenti cogit negare, enuntiationem quandam identicam. Alioquin ait gratia-iam non
De partibus minutioribus S dui'L
Cap. s.cIlIogi 1 mus praeterea Categoricus , de quo Lia , . nunc potissimum disputamus,quanquam trὶ- bus solum enuntiationibus constet, & quaeliber--
enuntiatio ex duobus terminis , extremis Vecomponatur, non debet totus ipse ex pluribus terminis, quam tribus confici. Vocamus autem extremum, aut terminum , id, in quod di sibi ui-aur propositio: ut in hac enuntiatione, Homo est animal,lemni ni tau homo & animal ; quia si auseratur ex ipsa verbum Est , quod eius partes connectit, dissoluetur profecto, & solum restabunt homo & animal. Verum termini a-
aiter 'appellantur in libro Perihermenias,
462쪽
334 Comment.iu reinersam Iogicam& in libris Priorum. In illo siquidem, quoniam
solum consideratur enuntiatio, dicuntur subiectum & praedicatum: in his verb cum non consideretur enuntiatio ratione sui tantum , sed quatenus est pars syllogismi, aliter appellantur. Dicimus enim, syllogismum constare ex tribus terminis,quorum unus, maius extremum vocatur,alter minus extremum, tertius mediu. Et cum syllogismus in antecedente duas enuntiationes habeat , quae ex tribus terminis componuntur, ille terminus qui ponitur in maiori S minori enuntiatione , medium nominatur :quia autem in maiori enuntiatione clam medio, maius extremum : Sicut ille qui in minori sumptione cum medio collocatur, minus extremum dicitur. In tertia demum enuntiaeane, quae ost conclusio, maius ac minus extremum ponenda sunt, non tamen medium. Exemplum habes in pag. seq. 'Ratio autem est manifesta : nam ut dictum est) conclusio in disciplinis debet. esse alia api aemissis,ae sane si medium ingrederetur conclusionem , non differret conclusio ab altera praemissarum. Verbi gratia. Si medium in grederetur conclusionem cum maiori extremo, non differet a maiori enuntiatione , nee distingueretur etiam a minori, si ingrederetur eonclusionem cum minoti extremo.
quastiuncula. V Eruntamen potest fieri argumentum in haesententiam. Nam in hoc syllogismo, O
463쪽
dZ η mnis homo est animal,sed Petrus est ho-g L mo, ergo aliquod anunal est homo, me- g dium nempe Homo ingreditur conclusionem cum maiori extremo. Et quidemis E e conclusio a maiori enuntiatione distinian o S gumii. R espondetur, argumentationemra, illam non esse syllogisi mim, sed enth mora, Mema, uam eius conclusio non inferturae ex enuntiationibus politis, sed ex sola Ir maiori enuntiationi iuxta leges bonaee' conuersionis; libro de superiore stabiliatas. Illa autem enuntiatio quae ponitur T O loco minoris, non est minor; sed ita seratam habet ad conclusionem, ac si ibi positas pe non fuisset.
De Syllasim diui ione. cap. 4.
- 'Iuiditur autem syllogismus inper- .Rες fectum & in imperfectum.Syllogi sit Ag mum persectum dicit Arist. I. Prior.cap. vi im
a' Lesse illum, qui nulla re externa indiget, prese di. Vt intelligatur, eius conelusione expro-jysici se positis in antecedente Suptio rub' necesia mus. E is is serio colligit Huius generis suntoes rati, h s ocinationes, quae in3arb. alijsq; trib'mo-' 2. di s primae figurae conficiuntur: ita enim 'sunt necessariae, & connexionem adeost E A; perspicuam & manifestam habent, ver 2E nec conuersiona m alicuius enuntiatio- . * nis, nec praemissarum traiectionem, aut v a transmutationem desiderent Imperfectus autem syllogismus est, qui externo 2 2 ε' aliquo praesidio indiget,ut appareat necessarius; id est, oportet aliquam enu a tiationem reciprocari, aut commutari
464쪽
praemissas;aut denique da duci ad in como du rex pondentem.Τales sunt omnes syllogismi alia rum figurarum,&quinque posteriores primae figurae. Probatur autem diuisio ex syllogi 1 mi defi-stuidsit nitione.Nam syllogismus est oratio,in qua qui- in toto ge- busdam positis,aliud quidpiam ab his quae positanere,aut sunt, necessario colligitur. Ille ergo perfectus in nulla erit syllogismus, cuius collectionis necessitas generiv r perspicua fuerit,& manifesta; si autem secus se Ai in res habeat, erit imi rfectus.Sed quaenam obse-
ero principia sunt atque initia, quibus syllogis mus perfectus ab impe fecto poterit separari
Duo. Unum appellatur,Dici de omni, aut In toto genere;alterum,Dici de nullo, aut in nulla generis parte.Dici de omni est, quando nihil potest accipi inferius subiecto, de quo praedicatum non efferatur. Voco autem inferius subiecto illud, doquo subiectum potest praedicari cum signo vniuerso, vel particulari;nue directe, siue in directeι ut Omnis homo est substantia: sed aliquod animal est homo, ergo aliquod animal est substantia.Inseruit autem hoc principium modo primo& tertio primae figurae. Dici de nullo est, quum ab omni eo, quod in subiecto comprehenditur, attributum remouetur;vi Nullus homo est lapis rsed aliquod animal est homo, ergo aliquod animal non est lapis. Quod quidem principium pertinet ad secundum 3c quartum modum primae figurae. Quum igitur in i l. s tantum quatuor ratiocinationibus, quae in quatuor prioribus modis primae figura inueniuntur, ista principia obseruentur, ipsae quidem perfectat erunt,reliquae ina
465쪽
obiectiuncola. OEd ostendo hos etiam quatuor modos esse im- perfectos nam aliquo externo praesidio e-m 'agent; nempe regulis, Dici de omni & diei . r nullo.Respondetur, haec principia non esse extrema,sed interne contineri in illis quatuoi
modis.Externum autem vocatur reciprocatio e Runtiationum,aut earum transpositio, aut d
duetio ad incommodum;quibus iuuatur reliqui modi, ut appareant necessarii.
ν Iximis hucusque, quid esset syllogi mus,
in quibus constaret partibus,& quotuplex es .efinitis.set:dicamus nuc, quot sint figurae syllogismorii. Est autem figura,certa quaedam medii cum extremis Collocatio. Accerte si medium subiiciatur in prono sitione, & praedicetur in assumption consurgit prima figura : si praedicetur in ambabus,fit secunda: denique si in utraque praemissarum subiiciatur,tertia. Quinque autem regulae in omnibus his figuris sunt obseruandae. Prima, ne utraque praemissarum sit negans: se cunda, ne utraque sit particularis: tertia, ne co Gen λclusio sit uniuersa,si alterutra praemissarii parilinguraracularis fuerit;qua uis possit coclusio este Particu regula. laris, utraq; sumptionii uniuersa existente, ut fit in Darapti & Fel apton: quinta, ne mediu ingrediatur conclusionei quae regula a nobis iam probata est, & infra etiam demonstrabitur. Diligentissime autem haec praecepta retineri de-. Bb a bent;
466쪽
bent ; ne forte eorum aliquo neglecto, possit ex vero antecedante falsum consequens nasci. Obseruatio. Vbium est, sintne tres tantum figurae, an eti-- am quatuor: dei de virum omnes syllogii- mi in figuris contineantur.Sed haec melius expedientur,tribus formis syllogisinorum exposu
euid sit . . modu . Mis c Uemadmodum in una ciuitate multae sunt di eonelu tomus, atque familiae, ita in una forma denies di- sy llogismorum Varij modi contia entii r. citur rectis,aut autem moduS certa quaedam praemissaru conis indis clusionisque compositio.Sed prima figura no- cum Le- ilem habet modos, quorum priores quatuor di-g prim recte concludunt, posteriores quinque in dire sis cte.Directa conclusio est, in qua maius extremu de minori praedicatur: in directa autem , in qua Voc H - minus dicitur de maiori. Leges vero huius figulam rae duae sunt, una ne maior, aut propositio sit par- po' hicularis altera ne assumptio unqua sit negans. Quiam uis in duobus vltimis modis in directis, hi canones peruertantur. Arist. quidem fatis o scure hos modos importunis characterib explicat Sed antiquus Doctor vocabula quaedam inuenit, quibus facillimo negotio memoria ponsent retineri cuiusq; figurae modi; scilicet Barh ra,Celarent, Darij,Ferio, B. ralipt5.Celates,Da- Vbitis, papeta 6,Frist morum . Et haec quidem vocabula componuntur CX quatuor vocabulis A, E, I, & O. Designat autem A, enunti
467쪽
a nem sibi respondentem, lebere esse aientem& uniuersam;E, uniuersam negantem; I, particularem aientem; O, particularem negantem. Verbi causa. Vocabulum Barbara habet tres dictiones, sicut & reliqua sequentia,dempto Bar Iiplom,&Friis morum, in quibus causa carminis plures dictiones ponutur:quae Omnes constant vocali A. inare in Barbara Oportet omnes enuntiationes esse aientes & uniuersas: in secundo autem vocabulo propositio debet esse Universa, negans,&assumptio uniuersa, sed aiens: quia .prior sylIaba constat A, secunda E. Quae lane explicandi ratio in his vocabulis perpetuo est retinenda.
' Mori directi. st Omne animal est substantia. Rarbara. b Omnis homo est animal. Ergo omnis homo est substantia.
COmnis scientia est habitus. Darii. N Aliqua Mathematica est scientia. Ergo aliqua Mathematica est habitus.c Nulla virtus est mala. Celarent.s Omnis temperantia est virtus. Ergo nulla temperantia est mala.c Nul lus Leo ridet. Rerio. Aliquod animal est Leo. Ergo aliquod animal non ridet.
Mossi indirectu. Omne anima I est substantia. Earalip. R Omnis homo est animal. Ergo aliqua substantia est homo.
468쪽
Comment. in uniuersam Iogicam S Nullum animal est lapis. Celantes. 5 Omnis Leo est animal.
Ergo nullus lapis est Leo. Omnis substantia est ens. Dabitis. N Aliqua Angelus est substantia. . LErgo aliquid ens est Angelus.
Omne studiosum est diligendum. Fapesmo .s Nullum vitium est studiosum. Ergo aliquod diligendii non est vitii c Aliquod animal est Leo. rrisesbms Nullus lapis est animal
cErgo aliquis Leo non est lapis. Argumenta insuperiora. Rimum ostendo dari plures modos directe concludentes. Nam hic syllogismus, Omneti sit animal est substandia, omnis homo est animal, subal .ri ergo aliquis homo est subsantia, directam ha-nara kὰe bet eonclusionem,&sanu non est in aliquo illo- Acbina rum quatuor modorum. Respondeter, contis. ων. neristib Barbara nam in omni syllogismo in quo infertur uniuersa directa, potest etiam inferri particularis direcita ) de sub Celarent, alium quem nihil vetat dici Celaro, & subCelai
tes alium, qui dicatus Celauro p. Addo P, in fine, quia quum hic modus ad Celarent reducetur, oportebit eius conclunonem per accidens reciprocari. P, Vero ut suo loco dicemus ) significat reciprocationem enuntiationis per acci dens. Propositus itaque syllogismus est in Barbari. Alterum. Quomodo dictum est, quatuor esse modos perfectos primae figurae, cum ex Arist. H
469쪽
ὶν ' Liber Quinim. pellamus Darij & Ferio, reducendos esse ad seeundam figuram Na si ita seres habet,profectri . . n. Darij & Ferio sunt modi imperfectiores colle iis prictionibus secundae figura .Respondetur,Darii& ri, ins verio non ieduci ad 1ecundam figuram, Ut in ea etiniam parmaneant;sed ut inde reducantur ad Cela - Aginam rent in prima figura. Itaque Darij & Ferio sunt iraticiari modi perfecti, licet Celarent sit perfectior.Item turidico Darij& Ferio non reduci ad secundam figuram, nisi reductione ad incommodum . Quo etiam pacto Barbara reducitur ad secundam &tertiam figuram,cum alioqui sit modus pers ctissimus. Reductio enim ad incommodum saepe fit non ob syllogismi defectum, ted ad aduersarium conuincendum. Τertium est contra modum Bara Iipton , cu- De B ius conclusio est particularis , & utraque prat. li sin mi ssa uniuersa. Aristoteles I.Prior .docet, conclusionem debere esse similem alicui pra missarum .Respondetur,conclusionem in Baralipton simiIem esse prae aissis, licet non sit eis aequalis; Nam ut dictum est in Categoriis similitudo attenditiar penes qualitatem,aequalitas Vero penes quantitatem .QualitaS autem enuntiationum, ut ex libro superiore coiistat, in affirmatione & negatione est posita: quantitas in uni- nersalitate & par ticularitate . At cor
clusio in uaralipton est aiens , sicut & praemissae. duo
Quartum.Aristot. r.Prior. cap. s. tantum ponit tantum
in prima figura duos modos in directos, modi indinempe quos Fapesino& Frist mosum mul- redii repoto post Aristotelis secula Dialectici nomi- riantur. narunnergo non sani quinque, Respondetur,
470쪽
D a Cominent. in universam Logicam
tres alios modos in directos cum habeat eredem' praemissas, quas 3 direm, se cile posse colligi ex modis directis sola conueruone conclusioni stat Papesmo & Fm se morum, quoniam alias a omnibus modis directis primae figurae sumptiones habent, peculiat i tractatione indiguisse. Vel dicamus certi: notu omnia ab uno Aristotele esse postulanda, ipsumque solum eos recensuisse morido , qui in Omnibus figuris reperiuntur.
figurama , CEcunda figura consurgit, qimm medium inestionei. o utraque sumptione praedicat Dr. In ea autem duae leges peculiat es sunt in syl logismis pra sertim directis seruasidae Prima , ut maior sit
niuersa; secunda, ut nunquam utraque Praemis ' sarum sit alens. Quo fit, ut in hac forma conclusio semper sit futura negans . Hae igitur causae
sunt, quare hi duo syllogismi inutiles sint, Ali.
quod animal est Leo, nullus homo est Leo, igitur aliquis homo non est anima I. Item, omniS Lea est lubstantia, omnis lapis est substantia, ergo omnis lapis est Loo. Habet autem haec figura quatuor modos,Celare, Camestres, Festuro, Bar Ocrivi patet in hac tabula. Cesare. sNulla virtus est vitium ' Omnis iniustitia est vitium. Ergo nulla iniustitia est virtuo Coinnis homo est animal. Camen res. Nillius Iapi ς est an inrat. Ergo nullus lapis est homo.c Nullum rationale est color.