장음표시 사용
531쪽
videntur , aut ex eis quas neeessarium est eum scire,qui sibi alicuius rei scientiam arrogat. Si ex primogenereuumptionum constet tentat rius syllogismus, pertinet, aut refertur ad Dia lecticum; si vero ex secundo genere, non est re Vera a demonstratione alienus, nisi fine accidetatio disputantis. Demonstrator enim id maxime optat,yt doceat; tentator, ut alterius eruditionum exploret. .
Secundum argumentum. Dimim est, syllo- An omni gi serum demonstratorium esse eum, qui ex ne- stragis cessarijs enuntiationibus infert conclusionem. mms ex Certe uic syllogismus, Omnis oratio explicans s quid res sit, est definitio; sed animal rationale est oratio explicans quid res sit, ergo est definitio rconstat ex necessari1s,. sed non est demonstratio ergo demonstrationis. definitio alijs praeter Ipsam competit. Propositio ita. probatur. Nam illius syllogismi prima enuntiatio componitur ex definitrone & definito , ac pro- . inde est necessaria: secunda veto est supzrioris de inferiori praedicatio; .a subinde necessiria. Quemadmodum enim quiasocrates est quidam Enunti homo ideo necessario est homo; ita cum ani- tionibus mal rationale quaedam sit diffinitio, necessarib constans, erat definitio. Iam probatur assirin pilo: quia A. sit emoristoteleSa. Poster. a. cap. . usque ad 8. multis sim μ' argumentis docet, quod quid est, aut definitimne non posse demonstratione ostendi .. Quod praesertim: cap. α docet de hoc lyllogismo, quemo ob adduximus .. Respondetur primo, A- Mos Ariaristoteles in omnibus fere illis capitibus loqui soletis. disputando , & vix quicquam ex propria sententia asserendo: ut ipsemet cap. 8. testatur.
532쪽
non posse de re definita demonstratione potissima comprobari. Nos vero minime diximus, omnem syllogismum constantem ex necessarijs esse potissimam , accuratissimamque demonstrationem. Respondetur tertio, illum syllogismum non esse demonstrationem , nec constare necessarijs propositionabus. Quae solutio expeditissima est. Patet omm, assumptionem illius syllogismi non este necessariam, sed accidentariam , & contingentem. Nam cum, domina sint voces ex hominum instituto , renon a natura significantes, & profecto illae duae. voces, animal rationale non significant, aut explicant hominis essentiam necessario, sed contingenter. Simile autem quod in argumento adducitur, est vehementer dissimile. Nam S crates esse uti aliter est quidam homo ; atq; ita necessario est homo. At liaec orazio, Animal r tionale,accidentariti est quaedam definitio.
Quotuplex sit demonstratio. Cap. a.
o genere demonstrationum ab auctoribua assignantur, Quia,& Propter quid Memonstratio Quia est, qliae demonstrat aliquod praedi catum alicui subiecto necessarib conuenire , notamen causam, quare ei tribuitur, explicat ; sed
ab effectu, vel signo id probat: ut si quis dem
straret, ignem accensum esse, quia fumiis egreditur; aut instare pluviam, quia certar quaedam aues garriunt. Est etiam aliud genus demonstrationis Quia, illud nempe, quod rem per causam remotam ostendit ut quum demonstramus virgulta non respirare, quia non sunt animalia Non enim causa proxima, quare aliquid respi-
533쪽
. Liber Sextur. 6Jκrat,est, quia est animal; quare nee causa proxima non respirandi erit, non esse animal. Unde huiusmodi demonstrationes vocantur Quia, quoniam solum demonstrant, quia ita sit; aut quod ita sit. Vocabula enim antiqua adhuc retinemus. Demonstratio Propter quid est , quae Domai demonstrat aliquid alicui necessario conuenire fratio&causam praeterea propriam SP adaequatam ex- Propireplicat, ob quam ei conueniat: ut si probemus, hominemasse risiis compotem, quia est animal rationis particeps A quibusdam autem demon- Graea stratio Propter quid dicitur Analogismus, & vocabula . demonstratio Quia Epilogismu5. Hinc perspicuum fit, ultimam diffinitionem demonstrationis iuperius traditam, tantum de-. monstrationis Propter quid conuenire. De qua etiam demonstratione intelligitnr alia definitio n qua dicitur,demonstrationem esse syllogismum generantem scientiam. Etenim scientia nihil aliud est, quam cognitio certa & eui-
deus demonstratione comparata. Scientiae autem vocabula utimur nunc non pro habitu, sed
pro actu scientiae. Nam habitus non est cogni- suidnatio,sed propensio quaedam & habilitas mentis , sinis qua ex una demonstratione inclinatur, c fit ha- silis animus ad huius nodi lcientiae aerus. Astus ergo scientiae est certus, in quo ab opini ne, Si suspitione,& fide quoque humana distinguitur. Haec enim omnia incerta sunt. Est e iam euidens, in quo a Fide nostra catholica, &Christiana etiam Theologia quae longe aliter stientia nomen est adepta habitibus quidem certissimis, sed minime euidentibus separa tur. Tandem demonstratione acquiritur, in
534쪽
Τε Comment. In uniuersam Logicam
quo a primorum principiorum cognitione dita
criminatur. Absque ulla enim: ratione in me
d1um adduina sola intellectus agentis lumine assentitur puer huic principio, omne totum est. maius sua parte, dum modo vocabula ipse intelligat, ex quibus illud principium coalescit. Et quidem si hoc pacto accipiatur scientia, non est
demonstratio, quae non generet scieratiam. Ni-
mis' hil m in us tres gradus scientiae assignantur, qui
. tria demqnstrationum genera consequuntur.
Primus gradus est, cognitio certa & euidens ab. effectu vel signo coli eeta , hic consurgit ex demonstratione. Quia. primi generis secundus e Causis remotis, quem efficit demonstratio Quia secundi generis. Ad tertium Uerci. gradum scientiae pertinet cognitia certa & euiden ex proprijs & adaequatis causis; quae demonstra mone Propter quid comparatur. Et Aristoteles. quidem quum dixit, demonstrationem esse sy logismum generantem scientiam x potuisset
omne in demonstrationem definire Tamen ita exposuit naturam scientiae , ut manifeste ostenderit ; se noluisse , omnem, demonstrationem. Comprehendere sed eam tantum quae postremum 1 cientiae gradum generat s. eam 1 cilicet, quae Propter quid dicitur. Vertam definitio, quae initio libri 1 nobis posita est, omni syl- , logi smo demonstratorio conuenit. abis., ' Haec autem dei non strationis diuisio adip- stratis, o demonstratio est, pertinet; sed quae se iri itis quuntur,qVa syllogismus est quidam, ei accommodantu . Enimuero demonstrationum aliae aientes sunt, aliae negantes. Nam quae conclusionem negantem habet, est negans; quae aientem, est aiens. Porro demonstrationum aliae uniuersae,
535쪽
versae, aliae particulares. Particulares vocantur non solum illae, quarum conclusio est particularis;sed illae etiam quarum conclusio tametsivm- uersa sit, non constat praedicato, quod possit cum ' μή subiecto reciprocari. Unda fit , ut quae probat, 'omnem hominem esse sentientem, particulari, 8 si auctore Aristotele iudicanda . At ii la cuius. ' 'conclusionis attributum omni, solique subiecto, de quo demonstratur, conuenit, ac per pro-.priam causam ei conuenire ostenditur, uniuersa dicetur. Denique diuiditur demonstratio. In directam, seu ostensivam,&eam quae urget incommodo: lla progreditur ex veris, haec autem ex his quae res pondens concedere debet.
Quastiones. Quaestio prima. Dictum est omnem demonstrationem genera. e scientiam.Dubium igitur est,an is quae habet unam demonstrationem, μ' - - i/m habrat scientiam. Posita enim. causa , ef - ''. eius continuo sequitur . Quare si homini ignaro)HEHaha Philosophiae naturalis. propona lux demonstra- beatur. tio. ad, res Phisicas pertinens.& ille percipiat
vim demonstrationis; iam. habebit scientiam .. Percunctor igitur, Habebitn e Physicam, an ali-λm scientiam Physicamnc ρ Ergo una demonstratione. cognita erit Physicus . An aliam scientiam Quam igitur Respondetur, illum hybere iam Physicam: sed in rebus distinguendam esse essentiam a perfectione. Pomilio Enim essentiam hominis habet, cum non perueniat 3d iustam hominis magnitudinem . Non aliter homo ille iam scisntiam Physicam secundum eius essentiam habet: non diu tame ad Phisiologi perfectam,absolutamque cognitionem peruenit.
536쪽
MD- secunda quaestio.Omnis demonstratio gene
lis iambu rat scientiam ergo quot erunt demonstrati ssationi neS tot ei ut sciemiae .Et cum in Geometria infi- ι. m. nitae sint demonstrati. nes, infinitae quoque seseia scientia entiae erunt, quae appellentur Geometriae. Rel leuorem' pondetur negando consequentiam. Nam calefactio eis motus quidam generans calorem , nec proinde sequitur,quot fuerint calefactiones,toti esse calores.Nam si aqua posita in aheno, & m dioeriter calefacta ignis remoueatur, & paruo tempore interiecto, alitis ignis admoueatur, quo semoto tertius modico etiam interuallo facto supponatur; tres equide calefactiones fuerunt, quia ter aqua calefacta est: Se nihilominus in aqua no sunt producti tres ea lores, sed pri ma calefactio produxit calorem ; reliquae Ver . sequentesat si quod in ipsis erat, poterant calore
nouum producere, no produxerunt tamen, quia iam inuenerunt productum; sed tantum auxerui. Calorcm.Non aliter quae uis demonstratio Ge
metrica suapte natura potest habitum Geom triae generare: sed si iam genitum eum inuenit, auget illum profecto, non gener=t. Haec quidem dicta sunt de scientia,ut est habitus demonstratione acquisitus id est, facultas, aut vis, seu antia ν seu- tudo, ad prompto, faciliter,& cum Oblectatione. sus qua- intelligenda ea, ad obiectum, ad quod pereinet sim . illa demonstratio, attinent. Nam si sumatur scientia pro actu,&assensu, aut cognitione Coetas ct euidenti ex ratione & discus su comparata, dicendum est, quanal ibet demonstrationem Seometricam scientiam peculiarem generare. Uerum qui hoc asserit, non concedit plures Geometitas, sed plures Geometri Paetus,atque a see
537쪽
ve principiis demonstrationis,ac primo in com
YI Ideamus nunc qualia esse debeane demon- --ρ- strationis principiar.& initio quidem de ciliorum.' principiis demonstrationis in uniuersum disieramus: postea de principiis demonstrationi Quia,& Propter ouid accommodatis .Principia demonstrationis alia simplicia sunt, alia composita. Appellamus simplicia, qua non significat Verum,aut falsum; ut homo,animal rationale,&c.composita dicimus, uuae verum, aut falsum ς' si Dirificant,ut enuntiationes . Simplicia autem p tria sunt, subiectum nimirum,& praedicatum conclusionis demonstrandae,& medium quot demonstratur. Ab al jis appellantur genus su tectum, quaesitum,& medium. subiectum semper est aliquod uniuersum. Nam ut dicemus eapite ultimo)dem 5strationes non sunt reriam singularium .Praedicatum conclusionis aut est propria subiecti affectio, aut aliquid ei necessario coniunctum.Denique medium demostrati nis debet esse aut effectus, aut causa.Causa, i siquis demonstraret, hominem posse respirare, quia est animal habens pulmonem: effectus, Ut si quis demonstraret, orientem esse partem dexteram coeli, quia inde incipit motus Non enim inde incipere motum, est causa , ut illa sit pars dextera, sede diuerso. Nomine autem effectus intelligimus etiam coegeetiim, ut si quis de monstraret, aquas puteales calidas esse, quia a- ι.ει- quae paludum in glaciem sunt eonversae. Eadem in enim causa quae vertit in gelu aquas sub dio existentes, efficit calidas ea, quae in cauernis & pu
538쪽
gualia Principia autem composita primum vera esse, μι prim oportet, quia ex falsis non procedit demonstra-ripio com tio:deinde etiam necessaria, quoniam si enuntiationes ex quib. demostratio coponitur cotingentes forent, non post et ex eis cognitio certam μ&euidens generari. Caeterum illud obseruan-dturi est, duobus modis aliquam enuntiationem veram & necessariam. appellari, primum quia ita se res habet perpetuo, nee potest unquam aliter se habere; ut omnem figuram plana tribus lineis contentam habere tres angulos pares duobus rectis. Secundo quia fere semper ita seres habet, nec potest aliter se res habere , nisi forte raro;& sit ma cum difficuliate: ut omne animal rationis particeps cum viginti digitis nasci.Ut igitur dem nitratio ex principijs veris te necessarijs constare dicatur, satis. fuerit, si
primo, a ut secundo modo sint: necessuria. Demonstrationes. Mathematicae , quales fiundi in Geometria & Arithmetica,constant ex principiis priori modo necessariis: pleraeque autem Physicae ccisastant ex princip:jε necessarij, postenatoria riori modo. Maena d modum enim ex Ethicis constat, alia ratione Deum esse beatum, alia hominem, quippe cum Deus beatus non sit, nisi omnia renitus & possit,& norit; homo vero b atris sit, tametsi minima quaedam nesciat: sic etiaad necessarium Mathematicum: exigitur veritas sempiterna, ad Physicuin autem lufficit veritas; non sempiterna illa quidem, sed fere perpetua. Quam ob causa dixit Aristoteles, stulti & indisccipliniti hominis ede in omnibus quaerere e Xa dctum Mathematicum: aut ut alij vertunt acribologiam Μathematicam.
539쪽
Liber Sextiu. 4sIVidimus qualia futura sint prinei pia demon-
strationis ratione sui, dicamus iam qualia esie oporteat respectu nostri. Sane oportet illλ Hxς D./riis.
conclusionem esse cognita .DIO autem sunt ger matriis. nera praenotionum,a iud quo rem esse cog οι-
simus, aliud quo quid sit intelligimus PBifariam quoque intelligi potest quidpiam esse, primum quia illud existere nouimus, 4dque 'vel in sua
causa, ut quum brumali tempore dicimus rosas
esse, na quod existant ipsae , sed quia extant
plantae, ex quibus certe Orientur. Certe inquam
Physico more.Secundo quia illud verum esse deprehedimus, de quo praenotionis genere non multo post disseremus. Porro totidem modi Spotest cognosci 'quid res sit, nempe cognos cendo aut eius definitionem essentialem, & dicitur praenotio quid rei; aut descriptionem, vel nominis tantum expositionem, & haec vocatur praenotio quid nominis. Quamuis enim apud tyrones descriptio appelletur definitior tamen in libris Posteriorum 1ola definitio essentialis demnitio rei dicitur. Igitur ex principijs ea quae composita sunt, Hebent praenosti an sint; id est, an sint vera . Priusquam enim ad conclusionem perueniamuS, cognoscere oportet praemisiaS esse VeraS. E qui misisn a tiationem autem, quatenus enuntiatio est, idem ii . est esse, quod veram esse , De subiecto Ve Q nostὸnda. conclusionis oportet nosse , illud aut ratione Liodis sui, aux suae causae esse in rerum natura . Eorum subiecto. enim quae non sunt , scientia esse non potest. Loidis Praeterea oportet praenosib, quid sit. Quid in qua, pr imo. et rei, vel nominis iuxta de monitrationum varietatem. De praedicato autem conclusionis docent autores non oportere praenosci , an
540쪽
ba Comment. in universam Logicam
sit; quia accidentis esse est inesse.Cum ergo non dum peruentum sit ad conclusionem, in qua praedicatum subiecto conuenire, aut inesse probatu non oportet pritis intelligere, illud praedicatum esse.Docent etiam, de panione non
oportere praenosci quid sit;saltem quo ad demnitionem quid rei. Cum enim in essentiali passionis diffinitione debeat subiectum collocari,& nondum probatum sit, quodnam sit illius passionis subiectum, non potest cognosci enis definitio rei;diffinitio tamen nominis debet praenosci. Sed haec vera sunt quando praedicatum quod de subiecto concludimus in demonstratione, est propria eius passio; ut fit in perfectissimis demonstrationibus: alias enim hare falsa Comprobantur. Nam si velimus, hominem esis
animal, aut coelum esse rotundum,demonstrare, possumus ante demonstrationem cognoscere&quid essent1 aliter sinta animal & rotunditas, &praeterea in rerum natura animal ac sphaericam figuram existere.
De principiis cuissete demonstrationis
in particulari. Cap. . a , . -- ge,ab Vniuersis, S quae omnium demon- strationu principijs communiter accidunt,
. ,alia da specialia cuiusque demonstrationis principiabrariusis descendamus. Qualia esse debent principi ac ρ incipis iusque demonstrationis in particulari Respondetur. Si demonstratio sit Quia primi generis, principia vera esse debent si autem sit Quia secundi generis, oportet non solum esse vera &necessaria, sed causam praeterea remotam conclusionis continere. Denique demonstrationis