장음표시 사용
551쪽
aobismetipsis minime fatisfecimus. Nam etsi in quatuor his capitibus inuitamenta in sint, . quibus adgrauiora cognoscenda iuuenes accedantur,multae tame praeteritae sunt quaestiones, quas utinam Dei ope adiuti aliquando vulgare possimus. Sed dum illas accurate, diIigenterque perpurgamus, satis in praesentia de demonstratione dictum videtur di deincepsque- probabilis. argumentationis vis & nativa st .entia consideranda est
RIORVM IN UNIVER-sam Logicam LIBER SEPTIM
Quid sit Dialecticu siluaesimus.
OP ter sanein Dialectῖca non tantum de syllogismodemonstratorio agi,sed etiam de probabili Quemadmodum enim in sacris,aut prophanis potius gentilium certaminibus, hi qui primam obtinere palmam non poterant, secundam assequi contendebant; ita qui certam rerum scientiam adipisci nequit, saltem coniecturas quaerat oportet; dummodo
552쪽
Comment.in uniuersamtogicamillae a probabilibus non discrepent rationibun Et quidem Syllogismus probabilis, aut Dial elicus, est,qui ex enuntiationibus probabilibus ista si, constat, sed explicae Aristotel. I. Top. cap. I. --iu. ' lae enuntiatio probabilis. Probabile,
inquit, est,quod probatur omnibus, aut pluribus, aut certe sapientibus ; atque his,aut vel omnibus, aut plurimis, aut ijs quorum maximo spectata est, S perspecta sapientia. Proba bile est, quod probatur, id est,quod ita videtur,
aut ita apparet,cum formidine tamen nonnulisla,virum verum sit id quod creditur. Sive Nnim propositio vera sit, si uentis; necessaria, sue contingens,aut imi ossibilis, potest probabilis appellari; si ita appareat omnibus, aut Non idem pluribus, &c. Nam saepe accidit duas opimo- Ut versi, nes sibi inuicem contradicere, & nihilominus t*πε- utramque esse probabilem et & quidem quod
.M. ad veritatem attinet, una earum debet esse fal- . sa; nam duae contradicentes opiniones simul verae aut falsae nequeunt inueniri: ergo tam V
rum,quam falsum potest esse probabile. Quamuis enim Cicero in oratione pro Cluentio ducat falsitatem parum habere roboris: tamen ut Aristoteles ait, saepe falsa sunt probabilioraveris. Sed in hac re diligentissime annotan dum est , quod Aristoteles ait, probabile esse, quod probatur omnibus &c. Non enim probabile est, quod uni, aut alteri indocto videtur ;sed quod videtur omnibus, aut plurimiS, aut certe sapientibiis; atque ex his vel omnibus,m. - - Ωltem i, quorum egregia est Sapientia
ι libi o. quidem omnibus Vtile erit cognoscere,
hibist lad Philosophis Moralibus necessarium. Ipsi bis diga enim docent, cuique liberum esse amplecti μιμαμ quam
553쪽
quamuis opinionem probabilem; saltem quae practice probabilis iudicetur. Esset autem hominis temerari, amplecti sententiam vilius, aut alterius seioli: at quum aut Omnes,aut maior pars hominum una cum doctis, aut soli quidam eruditione praestantes viri sententiam aliquam mordicus tenent; illa demum potest probabilis appellari. Sed intelligenda sunt hae quamdiu non subest euidens, aut quasi euidens
ratio, quae aduersam sententiam persuadet a aut certe experientia ipsa compertum sit eorum existimationem falsam fuisse.Vt si duo,aut tres, immo vero centum aut mille Cosmographi peritissimi, ultra columnas Hereulis nullam esse aut insulam , aut continentem, asseruerunt, ea
sententia olim probabilis fuit di postquam vero, nouus ille orbis in uetus est, iam desijt esse pro babilis. qui illam nunc assereret, non diceretur opinari, sed errare, ac infanFre; quia iam oppositum experti sumus. Eodem pacto, tametssmille auctores coelum nequaquam moueri 'ri tum arene, sed terram impetu volui circa illud, nunquam apud nos sentetia illa posset esse probabilis; quoniam euidenti quam nunc non est tractandi locus) repugnat experientiae. Quod autem de perspicua ratione, experientiaque dictum est, apud omnes, idem apud nos Christianos de aut horitate lacrae scripturae,& traditio num sacrarum, summiue Pontificis, aut Conci- lij generalis intelligatur. Nam qui assereret, mundum ab aeterno fuisse, quamuis proferret Aristotelem,&antiquiores Philosophos, non probabilem opinionem sequi diceretur; sed errorem & haeresim . Quum autem nec euidens ratio , nec experientia, vel fides imp diunta
554쪽
. diunt, illud probabile est, quod aut videtur omz. nibus, ut omnem matrem diligere suum filium ;
ruri dam esse cita enim plerique sentiunt aut sapientibus: ijsque,aut omnibus, ut bona animi bonis fortunae esse anteponenda ; aut plurimis, ut virtutem per se dignam esse amore, tametsi ex ea nullaoblectatio sequeretur; aut tandemi; quorum ceIebrata est , vulgata sapientia, ut coelum non componi ex materia element rur quod Aristot. nostriq; Peripatetici docenta
eiu δ ἐκ - ε -colligitur primo, syllogismum DiaIe
cticum valde a demonstratorio separari: nam monstra demonstratio ex necessarijs enuntiationibustio a Dia. constat,Dialectica autem ratiocinatio, aut exue ieοθL contingentibus coalescit, aut, si ex necessarijs smo. componitur, oportet earum necessitatem esse
incertam ei, qui talo utitun syllogisino, quod quum acci di i id quod ratione sui necessarium est aespectu i Ilius est tantum probabile. Colligitur secundo falsum esse eorum sententiam, .n ,. qui totius Dialecticae finem esse dicunt, ex pr via A babilibushargumentari,aut fidem,quae probabi-- libus argumentis colligitur. Nam in Dialectica non,modo utimur argumentis probabilibus. sed necessarijs quoque s etiamsi comperta nobis sit eorum necessitas. Respondent tamen ipsi syllogismum demonstratorium, sub probabili comprehendi,quia omne necessarium est pr habile. Verum hic nominum usus manifesto pugnat cum Aristotele r. Logie. cap. I. SI Diuo Thom. r. Posterta ect. r. & in opust. de Fallaci js. eaP. 3. Vterque enim probabiIes enuntiationes distinguit ab illis. quae in demonstratione GRutur a icilicet a necessariis, & perspicue veris.. Quam
555쪽
Quam etiam sententiam ex Cicer. Iib. 2. Rh toricorum confirmare possumus. Ait enim a gumentationem esse quae rem aliquam aut pro-iabiliter ostendit,autnecessario demonstrat.
Quoi Quum distinguitur syllogismus in Dialectu
cum & demonstratorium, estne diuisio generis in species Dixi quum distinguitur in Dialecticum S demonstratorium, quia si diui datur , in Dialecticum, Demonstratorium, Sc Da s A. Sophisticum, manifesta res est non esse diuisio- , OS nem generis in species, sed analogi in analoga-. -.ea: genus enim smpliciter,&absque adiectione de omnibus suis formis dicitur, at stilogismus non dicitur simpliciter de syllogismos phisticor quippe cum I. Top. cap. I. syllogismum Sophisticum non esse syllogismum, sed malum syllogismum, doceat Aristotedes. .Et quamuis eo in loco quasdam Sophisticas rati
cinationes concedat esse ratiocinationeS; 'meo Damon
tamen iudicio illae non sunt sophisticae, sed po- Ibaroniatius adDialecticas sunt referendaucum constent es Dial ex probabilibus saltem respondenti. Relicto meum a igitur syllogismo sophistico, quaerimus an syl- Μ ἀ--.logistri' generis sit demostratorij ac probabilis. Et si quidem pars aiens quaestionis placet, est rgumentum,quo probabitur negans. Species rerum a forma accipiuntur,non a materia soIa a sed syllogismusDialecticus di demonstratorius sola materia differunt : ergo non differunt sp .ie. Propositio est manifesta et quia species su- , muntur ab eo,quod se habet ut actus, non a potentia. Probatur assumptio. Nam duo syllo-psini fieri possunt in eadem figura & modo, eo
556쪽
4 8 Comment.in uniuersam Logicam
rumque hic erit demonstratorius, ille Dialectucus ; ob id scilicet, quod materia huius est necessaria, illius probabilis. Si autem propositae quaestionis potius pars negans eligatur , non
deerit argumentum, quo eam refellamus. Proprietates enim consequuntur ipsas species, sed syllogismus Dialecticus ti demonstratorius habent distinctas proprietates; ergo differunt specie: aut si mauis genere. De propositione constat. Assumptio vero probatur. Quia affectio propria demonstratorij syllogismi est, generare scientiam; contra Dialectici opinio
. Respondetur syllogismum Dialecticum & demonstratorium posse bifariam considerari,
rimis. primum ratione solum propositionum ex quia batiori bus componuntur, deinde ratione smnium, misisti quae eis superaddi oportet, ut unus generet opita tiam. nionem, alter vero scientiam. Conditiones vero necessario requisitae hae sunt: ut scilicet qui habet 0 Ilogismuna demonstratorium, cognos.cat se habere demonstrationem; eo fallem modo quem I. lib. cap. 3. exposuimus. Etenim siquis habeat demonstrationem , ae putet se tanα 'um rationem habere probabilem, is non sciaentiam, seu opinionem habebit. Non aliter si
alicui syllogismus probabilis proponatur, ipse
vero existimet sibi demonstrationem esse proia positam, non proinde adeptus est scientiam, nec Atan'ori proprie etiam opinionem; sed in prauae dispo petuosis sitionis ignorantiam incidet. Praeterea si habee io, in syllogismum probabilem,& putet se non habe p=obabilis re probabilem rationem, sed leuissimam coni ea opinione miram, proprie non dicitur opinari sed suspicatari. Denique si oecurrat ei,aut demonstratio, aug
557쪽
probabilis ratio,& existimet esse argumentum tophisticum, nec opinio in ipso generabitur . neque suspicio. Ergo ut syllogismus probabilis generet opinionem, non sufficit illum constare enuntiationibus probabilibus; sed illud
prsterea necessum est, ut qui eum habet, cogno
cat se habere sy llogismum probabilem; vel si
habeat demonstratorium, exi stimet se probabilem habere ratiocinationem. His ita costitutis, suomodo respondetur syllogismum demonstiatorium,&θ Fprobabilem si considerentur primo modo, non differre specie, nec unum generare scientiam, M'Ut& alium opinionem ι ut ostensum est: si vero T. secundo modo, differre quidem specie,& habe, ohi Irredistinctas proprietates; sed iam non diit in s. M. Di sola materia,cum etiam forma discriminentur .Forma inquam, non syllogistica semper, sed cognitione eius qui habet demonstratione, quae profecto cognitio hisb t set aqua forma respectu syllogismi, ut generare possit, aut scientiam, a topinione. Alia ratione potest quaestio solui, dicendoDialecticum, demonstratoriumque syllogismu non differre specie. Non enim te mel a-cidit,aliqua habere diuersas proprietate , & no Ahroma differre forma, nec proprid specie. Exempla rem niaqua
ante oculos ponent. Fixae stellae non differui propries, specie, nec a se inuicem, nec a coelo Sydereo, a- ribus di-lioqui ex illis,& coelo unum corpus continuum si visu minime efficeretur: attamen alios effectus extur H
natura producunt stelia Vergiliae, alios Ca- ''
Ricula, aut Arcturus. Plaeterea in hominemon μ si most nisi una forma si ibstantialis, nempe animuSxδtio Ris particeps,& ab ipso, ob varia matel laequλlitatem, acdispositionem, in una corporis
serte manet facultas vidundi , in alia audi
558쪽
endi, in alia vegetandi. Item cum una secum
dum essentiam specificam sit anima humana in viro,& foemina, ex varia eorporis dispositione efficitur, ut vir active generare possit , neminai Vero concipere: quare variae sunt proprietates viri ac fa minae. Sed hoc loco proprietates voco etiam accidentia quaedam inseparabilia, quae certam in rebus causam habent,ut nigredo cor ,-- ui dic. ac proinde quoniam frequentissima sunt
mino. moxς) certas habent, in eorum speculationa Misis stientiae versari possunt. Ut docet Aristotel. 1. nimiam Prior. Capit. Io. in Perionio,&H. in Boethio. aeripio. Nam in philosophia naturali demonstratur,tari quare corvi sint nigri & cygni albi e quare animalia quaedam sexum habeant tamineum,&t men concipere nunquam possint, ut mulae quae suapte natura steriles sunt; & si pariant aliqua-do praeterquam quod id rarissimum est ) tanquam monstrum ab omnibus existimatur. Quae om n ia ideo a me dicta sint, ut lectori persuadea multa non differre specie, aut forma, quae tamen diuersas habent proprietates,aut quasi proprietates ex illa forma diuersae materiae applicata manantes. Quare nihil improbabile mea sent
tia diceret , qui doceret demonstratorium &probabilem syllogismum inter se specie non differre; quamuis habeant diuersas proprieta-Probabi- tes. Procedunt enim illae ex eadem forma se si anλο- 1ogistica,diuersis materijs applicata. Nam sylialogismi forma ex sua natura habet, ut applicata' materiae contingenti opi nionem, & iuncta materiae necessariae scientiam generare possit, qu uis adtu non generet, nisi alia concurrant. Sicut
homo ex sua natura est risibilis, qυamuis si pri
559쪽
. Liber septimin. - 8rdens sit actu non rideat, nisi aliae causa' aecedant. Aligat ex his duabus solutionibus lector ea, quae potius ei probabitur ; ego tamen posteriorem
De utilitate libri. Cap. a. CVm doceat hic liber , uuonam pacto argu
mentis probabilibus abundare possimus, magna erit eius utilitas ad disputationes &colloquia familiaria. Si enim huius generis aris gumentis insti um,veniamus, nihil improbabile asseremus. Vtilis quoque est ad veritatem in omni scientia inquirendam. Propositis namque in utramque partem quaestionis probabilibus argumentis, facile erit veritatem coniectari. Νam prouerbium est, Eum qui dubitat, proXi- a disimum esse veritati :Ιtem. Eum qui non dubitur, μι omnia ι aiuisa sire,aut omnia penitus ignorare. Postremo VtiliS ρ iue pia
erit ad principia scientiarum explicanda. Cum moliara enim illa non possint demonstratione propter quid comprobari, & demonstratio Quia ali-rando sit inutilis tu scilicet quit ei et iis caus non sunt notiores optimum erit argumensa probabilia sumere, ad ea discipulis exponenda. Quemadmodum enim seta filum introducit illa non consuit,sed filum potius est, quodoorium corio firmissime neetit; sic absq; du-hio) certissima quarundam scientiarum principia probabilibus rationibus in tyronum animis infigenda sunt; postea enim & consuetudine audiendi,& sensu , atq; experientia ipsa ita ille assensus quasi altera natura efficietur, ut iam principia ipsa per se comprehendant ue tani etsi intelligant,priores rationes, quibus olim H h magia
560쪽
magister utebatur , parum firmitatis habuisti. Nam hoc usus habet, ut lapidei fornices, qui- 'bus totae domus structura incumbere deber,minime erigantur ; nisi suppositis quibusdam inferioribus tabulis. At postquam semel arcus
constri uti sunt, ligneae machinae auferuntur; necta inen domus fornicibus nixa corruit. Multis 'tae igit insunt,& latentanant huius libri comis moditares, sed cunetae eo referuntur, ut omnis
quaestio proposita explicari queat. Dicamus' igitur quid sit quaestio,ac quotuplex sit. - Quaestio est dubia enuntiatio, ut Homo estne animal Diuidunt praeterea Rhetores quaesti 'nem in Thesim &Hypothesim . Thesis est quaestio in uniuersum prolata , ut Estne ieiunandum 3 Hypothesis est certis limitibus circum- 'scripta, ut Estne hodie nobis nimio aestu affli- ctis ieiunandum p At Dialectici alio modoqiiaestionem diuidunt, sequuti Aristotes. x. Poster. cap. i. Dicunt enim quatuor esse quaestionum genera, id est, An res sit, Vt Suntne Anis
tropophagi iid sit, ut Quid est Elephas Qualis sit quae ab alijs appellatur quaestro Q ita est Num homo est albus iam obrem
talis sit, ut quare Germani sunt albi Hae autem omnes argumentis probabilibus tractati possunt. λ
plices sint, argumentatione explicari non pinsunt. Respondetur eas etiam argumentis proba bilibus explicari posse. Probabilibus enim rationibus explicari potest Autropophagos esse; t