장음표시 사용
541쪽
est nec a I sese, nec contingentes:quin potius tales esse, quales secunda demonstrationis Ari. Dedemis
stoteles diffinitio postulat: seu quod idem est smum,
debent esse taIes, ut earum praedicatum omni empter
subiecto per se & pririno conueniat. Quare ex- Ψε ήρη Μ plicandum est, quid sit omni,& per se& primo
aut uniuerse competere. Et quidem aliter in hoc libro dicimur, attributum conuenire omni sub tecto, quam in superiore. Nam in superiore illud praedicatum omni subiecto dicitur eonu Bire, quod omni contento sub subiecto tribui- Om contur; ut si omnea homines nunc essent alibi, album competeret omni homini, quod attinet ad librum superiorem, SI ad libros Priorum Aristotelis. At in tractatione demonstrationis illud solum dicitur omni subiecto conuenire, quod&omni contento sub subieeto, & semper conti nitivi animal homini. Utveio intelligam unquod praedica tum conueniat subiecto per se, fCI-
endum est triple2 esse enuntiationis per se ge- ς' nu ;primum in quo praedicatum est definitio, aut pars definitionis subiecti ; ut Omnis homo est animal. Secundum quando subiectum estdefinitio, aut pars definitionis p aedicati; ut Homo est risibilis ; quia in diffinitione risibilis ponitur homo . Tertium quando subiectum 'hest causa praedicati , ut iugulatus interiit; et V
tuamuis hoc tertium genus ad superiora quodammodo referatur.Denique illarum enuntiationu praedicatu dicitur subiecto conuenire primis, aut uniuerse, quod couenit ei, qua tale est, ut in hac enutiatione, Homo est animal ronis particeps. At vero praedicatu huius, Homo est ii arti-eep .sem,no couenit subiecto primo, licet omni
542쪽
η δή Cominent.in uniuersam Logicam
homini semper, ac per se conueniat. Dicimu igcitur demonstrationis Propter quid enuntiati ones constare debere attributo, quod omni sub tecto per se, ac primo conueniat s Vt omne animal rationis compos est risus particeps; at omnis homo est animal rationis compos, ergo omnis homo est risus particeps. Quibus positis, perspicuum est, princ pia demonstrationisPropter quid ex illis attributis , ac subiectis const x quae Inter se vicissim commeant f Quod autem paulo ante dictum est, principia demonstrationum debere esse vera, non est de illis intelligendum, quae urgent incommodo. Denique sciendum est, inter demonstrationes Propter quid proprias esse maximam latitudinem, quaedam Nnim potissimae ac perfectissimae sunt, quarum principia qualia esse debeant, explicatur apud Aristotelem: aliae ver d non ita perfectae. Quemadmodum enim non omne necessarium ex aequo necessarium est, ita non omne attrIbutum,
quod per se conuenire dicitur, aequalem ut ita Qixerim perseitatis gradum tenet.
ius capitis docuitates. I stobatur principia demonstratiostly non de-Anprin- bere esse veta,& necessaria . Nam apud Physi-ripia ve- cum, hoc est principium multarum demonstra--6βο- tionum, ex nihilo nihil fit, at hoc principiumpor μα falsum est, ergo principia possunt esse falsa. Propositio nota est .Probatur assiimptio. Nam omnia ex nihilo facta sunt,&creata. Idem argumentum fieri posiet de illo principio, accidentis essct est inesse.Nam quantitas panis est accidens S
543쪽
est in eo tanquam in subiecto,& tamen insit premo Eucharistiae sacramento quantitas panis existit,pane non existente. Respondetur, illa principia esse vera,vi sumuntur in Physica; nam Physicae non interest miracula considerare. Qua re tantum docet,ex nihilo vi naturae nihil fieri; di accidens vi, causarumque naturalium potestate non posse sine subiecto permanerer quae omniaverissima,sunt quia nec naturae viribus fit,ut accidentia sine subiecto subsistant; nec rerum γproductici fuit actio,aut operatio Physica. Hinc
eollige,nec Physicam uti principijs falsis, nec fidei nostrae mysteria Philosophae naturali aduersari,quanquam eam sua nobilitate transcendant. Quo fit, ut imprudenter,ne dicam impie,loquan- ...tur,qui dicunt,Deum secundum, veram Philos 'phiam non posse ho aut illud agere;quia Philotauis a sephia non potest Deo leges praescribere-Qubd utinas.
interdum in aliquo graui auctore talis modus loquendi reperiatur,exponendiis est sana aliqua explanatione; nempe in sensu neganterquia videlicet Philosophia non asserit, Deum posse;sed inde non sequitur eam asserer Deum id non posse.
uuicquid enim Deus non potest, nihil est. Mim praeterea dincultatem, quam in nullo ta distractatam reperi,hoc loco explicare volo : anctuitati, scilicet quam primum conceditur, aliquod attributum conuenire omni contento sub subiecto&per se,& non ratione alterius; sit dicendum ebnuenire ei primis,aut uniuerse. Uidebitur enim
fortasse alicui huius quaestionis partem aientem esse suseipiendam. Nam si ut docet Aristotelest. Poster.cap. & 3. illud praedicatum conuenit
subiecto uniuerse aut primo , quod omni &
544쪽
eomment.in uniuersam rutam. per se inest, & hoc ipso quod talis res est;cere quodcunque praedicatu c6 uenit omni subiecto Seper se, Se non ratione alterius conueniet ei primo Sed pars negans proprius ad veritatem vide. tur accedere. Et ut meam sententiam probem, sicordiar. Animal conuenit ne homini uniuerse Siais; profecto contra Aristotelem te omnes Philoso otios sentis. Si negas, iam ita disputo, Animateonuenit omni homini,& per se,& non ratione alterius praedicati;ergo si vera est super1or seniatentia inimal conuenit homini uniuerse , aut primo. Negabis sat scio antecedens, quia Poster or pars falsa est mam animal dicitur de hominenuatenus est sentiens sumamus enim sentiens tanquam internam animalis differentiam; aut si id non placet, ultimam de propriam eius disse
rentiam nominemus Peripatetico more B, aut C
ae subinde medio aliquo praedicato. Itane quaeso argumentum euadis Sumo igitur hane aliam enuntiationem, Homo est sentiens, & rogo, an sentiens dicatur uniuerse de homine. Dicitur. enim per se de omn; homine, ut costat Sr praete. rea non ratione alterius; alioqui dabitur progreuisus in infinitum in med ijs demonstrationum coistra Aristotelem. Nam etiam illud quod dabis, de homine enuntiabo,& quaeram an dicatur Immeia diate.&c.Meo igitur iudicio dantur multa praediscata, quae conueniunt omni contento sub subiducto & quidem per se,& non ratione alterius prε- dicati & non conueniunt et primo, aut via mei se aut quatenus talis res determinate est. Hisce, enim eoo pluribus nominibus Uama rem de
reuid ερ clarari volo, sed ut quam m xime significem plo, cibus . in ocirca ut λὶiquis attributum conus
545쪽
tiber sextus. hiae subiecto uniuerse, oportet illud omnico tento subsubiecto per se conuenire:ac praei
rea non modo exigitur ut non ei conueniat
ratione alterius praedicati;sed etiam non it Ii, alterique subiecto accomodetur. Quare sentiens, aut animalis differentia interna, non diciatur de homine. nec de animali rationali uniuerse, quia licet non conueniat homini ratione alteriuS.Conuenit tamen ei,& alterim empe ipsi&bruto,
Quorum sit demonss ratio. p. e
vΝuestigemus tandem , qu2 sint illa, quω de
Amonstratione probari queunt Principio qui- Σαλ
dem conclusio demonstranda debet esse vera, quoniam demonstratio non ago de ea, quae vrget incommodo)constat antecedente vero: ex Vero autem minime sequitur falsum. Deinde necessariam eam esse oportet, quia praemissae Non
demonstrationis sunt necessariari ergo conclu tingens.
o non potest esse contingens aut impossibilis. Praeterea si demonstratio est Propter quid, conclusio non potest esset immediata, id est, carens omni causa, qua possit probari. Demonstrationis euim propter quid antecedens conclusi- I bis ciabnis causam continet. Denique conclusio nun- sularis. quam erit singularis, quippe cum singularium non sit scientia, aut definitio: proinde nec de monstratio, qua scientiam gignit. Nam singularia sunt prope modii in infinita, ut Porphyrius in sua Isagoge tradit ; infinita autem mente percurri nequeunt : quomodo ergo sciri poterunt praesertim autem haec vera
546쪽
n gomment. in uniuersam Logicam. sunt, de singulatibus illis caducis, atque inee tis,quae & ortui,& interitui obnoxia tant. Argumenta in 'periora. Ontra id quo desidium est scientiam omnem' versari ci rea necessaria, est argumentum. Nam D. Thomas. ,. Ethicorum, lect.3.ait, scientias practicas versari circa contingentia. Quod si dicas scientiam posse versari circa conti ' gentia non tantum quatenus contingentia sunt,
pers ia profecto solutio orit;sed parum textui. accon nodata.Subdit enita D.Thomas, eas versari circa contingentia, quatenus , contingentia.
--es sunt, quia sum artes.Respondent quidam fal- debono sum esse,qiiod D.Τhomassentit artes esse scien-ἀicisciem tias.Sed qui ita iudicant potius ipsi falluntur.
- υ Naui Aristoteles I. Posterior. cap. so.artem na-Q uigandi,artem construen i domum & musicam non modo ea, quae una Matiae maticarum est,sed, , eam praeterea quae modos auribus demulcendis P accommodat, scientias vocat . . Non ergo adeo
. scrupulosi esse debemus in nomine scientiae ar-t tibus concedendo, si Aristotelem imitari ' cupia mus. Denique in sacro eloquio Exod.33. x peritia argentati3, fabri scientia nominatur. t Hinc coniecturam quiuis mediocriter literatus faciat, quam sit eorum timor inanis. qui Dial eticae scientiae nomen verentur tribuere; qu 3 niam ars quaedam est, quasi nulla ars possit sci- entia nominari. Cum tamen Da Hieronymus in , epistola ad Paulinum multas artes, x Dialecticam ipsam scientias nominarit. Colligit etiam quam timidior sit eorum opinio, qui nec artis suidem nomen Dialecticae accommodandum
547쪽
Liber Sextae. εω Iadiea eiusque appellationis eausa in Diui
Thomae discipulos fremunt. Quos si roges, quonam sit nomine appellanda, res ondent: nomi- Sism Diane facultatis.Nam inquiunt sicut illae animi timeas vires,quaeliberae sunt, mens scilicet atque Ο- oris. Iunias facultates dicuntur, sic Dialectica, qua pro suo arbitratu ac libere in utram n e partem de quavis reproposita disserit;non alio quam facultatis nomine debet gaudere.Solidam quid demostrationem more suo hi aut hores aL. ferunt.Primum enim ita sentire hominum est, quid Dialectica docens ab Utente differat, parum intelligentium . Nam docens nihil magis in visamque partem disputat,Physiologia', aut Metaphysica: utens vero nunquam a D. Τhcimae discipulis qui tamen eo nomine digni sunt di- 0cta est scientia.Μox eum utensDialectica, sicutti Docens, in Demonstratoriam & Logicam diuidatur , quo iure, quaque iniuria,quod Logicaevientis proprium est,in uuiuersam Dialecticam transferunt pPostremo quis eos docuit facultatis nomen ita perenne bellum cuna artis nomine gerer ut in nullam rσm utrumque cadero
postit,cuThomisticae schola princeps Aristoteles in Elenchorum epilogo Perionio, Boethioque eonsentientibus Logicam,Dialecticam, δε-
cultatem silmil,& artem nominetZTeneamuS-i-ἀgitumd, quodverum est scientiae vocabulum, re Dialectica omnino,& mechanis artibus, qΗ dam ex parteconuenire.Sed ut lisc postremum intelligatur obseruandum est. ex D. Thoma Io.. Ethicorum, lectione 16.artes appellari scientias, qvia non temere & fortuito operantur, sed exserta quadam & euidenti cognitione eorum, Vere Volunt. Quod etiam s.Eth.lecti .inis
548쪽
nuit . Et exemplis fiet manifestumo. Nam domus construendae architectiis, non modo curat polire lapides a & fornices perfectὸ
eirculares constituere, aut quodammodo complanatos, aut ita in altum surgentes, ut angulum constituant; sed si sapies sit conatur etiam causas reddere, quare ita parari debeant. Scire autε est rei causam agnoscere ; & quia non contingit, fallem frequenter aliter se habere. Non aliter in arte fraeni factoria artifex, si peritus est intelliget certe in seceno collocari circulum, MKmira L clauiculos hamatos,& Vncinatos, hoc fine, veone artes equus ad sessoris nutum aut volvatur, aut inscientia medio cursu, quum oportuerit,conquiescat. Ar- ppellati- tifices igitur causas eorum, quae agunt, constionem reci- derant. Adscie Atiam autem id sufficit, quoniam virtute iam habetur demonstratio: Eatenus ergo etia mechanicae artes ab Aristotele &D.Thoma scientiae nominantur;quatenus cognitionem eorum, quae agunt, certam habenti licet ex ea parte, qua hoc loco, hac die , circa hoc ferrum, aut aurum operantur, noti sint scientiae;sed versenturcirca contingentia, ut contingentia sunt
Nos verti quum diximus, sola necessaria ad scientias pertinere, agebamus scient ijs , quatenus scientiae sunt, non quatenus quaedam ipsaru circa hanc, aut illasingulate materia operantur. Quare patet quid sit ad D.Thomae testimonium res. pondendum, ac similiter constat, quid sibi apud
Cicer. lib. a. de Oratore M. Anton.VeIi qmim artem earum rerum esse ait, quae sciuntur: demum
illud perspicuum fit, quam bene cicero in partiationibus disputandi artem scientiam vo-
549쪽
Alterum argumentum aduersus id, quod distum est, scientiam non posse esse singularium. 'Nam eorum potest esse scientia, quorum&definitio, cum definitio sit medium demonstrationi stat singularium potest esse definitio, ergo Scscientia si obatur assiimptio. Nam Aristoteles 3. Poster. Cap.Is. ait, facilius singulare, quam Vni' Ansmisia uersale definirirergo singulare definiri potest. laria de Respondetur, eo loco ab Aristotele nomine fin- nmpossini gularis non intelligi individuum; sed speciem; ut scilicet nomine singularis acet piatur homo, aut alia species;nomine uniuersalis,animal, aut aliud quodvis genus: Nihilominus est argumentum contra solutionem, nam sic intelligendo fingularis nomen, falsum est, quod Aristoteles docet facilius esset singulare, quam viuuersat definire Quod ita probatur. Definitio est oratio explicans quid res sit, sed non potest facilius explicari quid sit homo, quam quid sit animal, ergo sententia Arist.rta explanata osteditur falsa Proinpositio est manifesta. Probatur assiimptio. Quia partes definitionis prius intelliguntur, quam definitio tota;animal autem est pars quaeda defi- 'ciliusnae vitionis homi nis. timum sane argumentum, peciem sed quod a Caietano dissoluitur apert1 si1me 2.
poster.cap.Io. ait enim, quum aliqua duo inter se com 'arantur , i on tam considerandum esse illud in quo conueniunt, quam id quo differunt. Qibo fit, ut cum Aristoteles loco citato,
comparet genus speciei, aut sexempli gratia
h0minem animali , non sit homo considerandui, quoad id quod ei cum animali conuenit,
tesse sentiens;sed quo ad id, quod illi quatenus ab animali distinguitur , est tribuen-
550쪽
671 commem. indireresam Logicam dum, sci Iicet esse rationale . Et quia facilius est,. inuestigare quid sit id, in quo omnia indiuiduae eiusdem speciei conueniunt, quam illud quod
omnibus indiuiduis omnium specierum , aut formarum sub uno genere contentarum,est comune sicut facilius cognoscuntur omnia indi-.uid 1peciei, quam generis)ideo dixit Aristoteles faeilius esse definire speciem, quam genu I. considerando illa tantum quo ad suas. vltimas. disserentias
D. Ibia, Seone aliquid offerat se lectori,quod dubit
demon M, timem molleat, Currentemqtie detineat a Itarariti. quaestiuncula breuiter explicanda est. An inquies demonstrator locum habed, unde rationeR
suas colligat Habet plane;sed si qui non ita. Iate parent, ut illi de qcibus in sequent libro disputabimus.Nam demonstratoriae rationes solum possunt colligi ex loco a definitione, a causa, ab effectu,& si quis forte alius est huiusmodi. Nec tamen ab omni definitione, ab omnI causa, ab omnique effectu desumuntur.. Si quidem nec λnominis definitione petuntur, nec a causa , audeffectu contingent iratio qui non generarent scientiam.Ideo enim libris Poster. adeo curiose Α-rist. de definition de causa, de effectis. denique egi tequia&ex his,tanquam proptuarijs, demonstrationes esse sumendas intelligebat: & minia me ignorabat, ista nota debere esse incerta, atquae vulgaria, quum in demonstrationis usum venti
Dictum igitur est, quid sit demonstratio ; ostensum est,quot sint eius species, atque format;
praeceptum est, qualia debeant esse eius princia pia,a, ac traditum est, quaenam ea sint, quae de monstratione colligi possint.Haec autem omnia quam