장음표시 사용
581쪽
Liber Septimis. py3menta desumuntur, a Moralibus praesertim Phi- ,
losophis,qui rapaen has solent praeceptiones amplecti.Ρrima.Cuius obi ectum bon m est, ipsum esse. honum est: cuius vero obi ectum est malum, ip u ali)uid st mahim : ut Temper3tiae obicctum bonum est, ιιesaluti ergo bona est tςmperantia. Item, Inurbanitatis obiectum malum est, ergo ipsa non est bona.
Et quidem in Moralibus habitibus certum ςs .canon,in actibus nequaquam. Datur enim actus,
cuius obiectum bonum est& ipse est malus ex ςircunstantia, Vt pauperibus in Xenodo hio ob inane gloriam ministrare. Secunda praeceptio. Inter virtutes illa est praestantior, cuius obiectu est praestantius, ut Virtutes Theologi pradistantius obiectum habζnt,qua Cardina est; erg0 praestantiores. Inter vitia eloq; il la peiora lunt,
quae peius obiectum respiciunt, ut Dei inabilior est haeresis gula. Similiter in scientijs illa est pi stantior,quae habet nobilius obiectum, illa accuratior , cui iis materia est simplicior: ut babes I. Posterior. capit. 23. Denique hic locus inseruit Theologis in voti, iuramentiq, tractatione. Uotiun enim, aut iuramentum, cuiuS obiectum malum est,aut indifferens, neminem tenet deuinctum ivt quum Rex Israelis q. Regum capite 6.
iurauit se caput Elisaei amputaturum.' Materia demum in qua; vel subi ectum,duplex Loema O,alia cui semper conuenit illa forma, nec po- materia i st extra ipsam inueniri, ut in homine semper in qua. est risibilitas. Et ab haε materia petuntur argumenta,sicut a subiecto proprietatis ad propristatem ipsam. De quo argumenti genere iam 4. capite diximus.Mia est,cui forma conuenire potest, & non conuenire; Vt homo respectu albeditanis. Et ab hac materia quonam pacto argumen
582쪽
N petantur , non occurrit c rha aliqua reguIM Secundo de forma est disserendum. 6 forma utem ad ςffectum, & ab effectu ad formam recte probamus quas volumus &- refellimus a Iia: ut Albedo est,ergo album est; Albedo non est, e go: album non est. Sola anima rationalis est , quae hanc regulam suae naturae viribus emcit falsum Ex ea enim ad effectum non ducitur efficax argu- metum aiens, sed tantum negans: ut non sequitur, Anima rationalis est, ergo homo est. Animaeq'nim Aristotelis est, & minc Aristoteles non est, neque porro erit , usque ad extremum iudicii diem. Rursum ab effectu ad animam rationalem firmum sumitur argum tum aiens , non equidem negans. Bene enim sequitur, Homo est, ergo anima rationalis est Non autem valet,Homo non est terg0 anima ration4lis iast' est Licet enim animus rationalis minimc existat, priuia
quam humano corpori infundatur nisi velimus Pythag0raeorum Mςtempsychosim: id est,ex uno corpore in aliud transmigrationem ab inferis
suscitare)permδnet tamen visitae naturae, etiam pereunte carp*C
At causa efficiens triplex est,prima. qua posirita,continuis puritur effectus;& qua sublata, aufertur; ut efficax Pei voluntas,ctu resisti non potest.Si enim Deus vult efficaciter minc esse rosas, certe nunc rosae existent : & si efficaς ter vult nunc non ςsse, non erunt procul dubio.De rebu naturalibus ago: nam ea quae hominum liberoartatrio fiunt,quo pacto e TDiuina pendeant aut voluntat aut perinis sione, Theologorum est explicare. Altera,qua posita, ciseetus pon: tur, sed ea non existente potest etia in effectus esse; ut iugulatione peracta, necessario sequitur mors 3 at
583쪽
etiam absque iugulatione accidit frequenter interitus. Tertia est, qua non existente effectus non erit, sed ea posita non necessam est effectum consequi: ut virtus Scilis respectu murium in naui. Sine Virtute enim Solis, nunquam erunt mu reS: posita nihilominus virtute Solis non statim erunt mures, si desit materia ex qua generentur. Prior potest vocari certa causa affirmationis &Begationis; secilia da solius affirmationis certa; tertia denique negationis tantum certa. Quibim semel comprehensis, hic assertionibus argumen-t ndi ratio expedietur. Prima A. causi primi generis ad effectum sumitur validum argumen tum aiens, aut negans; &ab eflectit ad c usam si mi literi ut Deus vult rosas esse , ergo sunt rosae: non vult esse, ergo non sunt. Item sunt, ergo Deus vult esse; non sunt, ergo Deus non vult esse. Secunda assertio. A caiisa secundi generis ad effe- stlina est efficax argumentum aiens, non tamen negans, ut patet.Tertia.Ab effectu ad causam se cundi generis licet argumentari negatiuς, non affirmative: ut Non interijt ergo non est iugula' uS.Non tamen si inter 1jt, illico sequitur illum iugulatum fuisse. Quarta. A negatione causae e scientis tertij generis optime colligitur negatio effectus; no n tamen ex affirmatione illius se a litur huius etiam affirmatio: verum ex parte Ci - stus contra se res habet. Nam qui effectum consedit, causam affirmat; quamuis possit effectus negari, nec subinde negari causa. Haec apertiora sentiquam ut exempla desiderent. A fine den iq; saepe argumentamur ad media comprobandam omnibus artibus. Talia enim debent esse media, qualia postulat finis, in quem estinantur. Vt quia dentes antcriores dati sunt
584쪽
Ominent. in pniuersum Ioglaam. adicindendum cibum, acuti'esse debent,tametsi molares sint obtusi: 8e aliter domus aedificanda est ad voluptatem aliten ad resistedum inimicisrquia aliud est otium atq; voluptas, aliud negotium & confii etiis.Sed profeci,in Morali Philosephia,non modica ost de finespeculatio. Quaruin ea hat regulae poterunt obseruari. Prima. Om- uis actus cuius finis est vitiosus, ipse quoque est malus ; saltem quatenus ab agete procedit:vtie-uinat propter cenodoxiam, ergo male agit. M-qunda regula. Non omnis astus qui in bonum M nem dirigitur est bonus; quia praeter finem mutitae aliae .circunstanoae desiderantiu , ut actus aliquis bonus iudicetur, nempe ut fiat ubi oportet, quando oportet, ac qua ratione oportet. Siquidem honum ex integra causa confugit, malum ςx singulis defectibus; & ad collimandum una tantum est via,ad aberrandiura ascopo multae
Crca geo era causarum, &.earum cum affectis connexionem, varia dubia proponuntur ab auctoribus 2. Physe. Igitur eo in loco requirantur.Praeterea de materia circa quam , idqst, de scientiarum obiectio, mul si ac graue
admodum quaestiones propqnit togeni ium
De loco ab oris ct isteritu ab Ua atque ab his
qua communiter accidunt. p. 7.
Umunus est locus ab ortu & Interitu,deinis de a communiter accidentibus. Ab ortu quidem
585쪽
1ibra septim- so , dem & interitu, his obseruatis sententijs, argi
menta sumuntur.Res enim qua bonum est oririu,bona est; quam malum, mala, Vt Mercato rhmalum est mures in domo nasci, ergo mures et mali sunt.Praeterea rem quam in erire bonu est, malum erat permanere; sicut eam quam malum est perir bonum erat permanere: ut Bonum est perire latrones,ergo malum est eos inuere: Malum est pios homines interficere , ergo bonum est eos seruaro. Ab usu quoq; argumen mur, &id cuius vis bonus est, colitigimus esse bonum; cuius vero usus malus est ; colligimus esse ma- vim.Ut mala est ars Magica,quia eius usus malus est. Prouidendum est tamen ne abusiis pro Vsu accipiatur. Praui enim homines male Vtutursa eris litteris, quR tamen optimae sunt. Vltimus Iociis est a communiter accidentibus, id est, ab his quae fere sempet inter se coniunguntur ,Vt ita quibusdam actoribus florere, & fructus emi tere. In quibus si argumentemur apri ori ad posterius non ita est certum argumentum aien bene autem negans.Non sequitur,Floruit , ergo, fiuctus producet tametsi in huiusmoti arboribus optime colligatur , Non floruit ergo non producet fructus. A posteriori autem ad prius, Κλrgumentum est alens, recipi debet; fi negans, pussiavi.Optime sequitu Producit frumis,e 'go floruit:non tamen sequitur , Non producit Ductus, ergo non η uita bocos, de quibus ita hoc capite egi, libentius ego medios, quam internos , dicerem. Sed nolo in re parui naumentis lectoremdetinere. Untum tamen verbum subi, Liam, nempe locu , quem Rhetores ab adiunctis vocant,sub isto comprehendi quavis ex tuo raro admodii necessari, argumentemur; nisi ea quae a
586쪽
m8 Gniment. in uniuersam Logicam nobis in hoc loco dicta sunt, observentur. AIiΟ- qui tantum vulgarem & sorensem coniecturam praestabit.. Pubia hut vi capitis. ΡRimuna. Mors iustorum bona est, cum ab Dpsismet, tamquam res optima, saepe desideretur; sed vita eorum non est mala: ergo non omne id, cuius interitus bonus est, debet quasi malum haberi. Respondetur,in morte hominis iusti duo inueniri, alterum conuenit morti, quatenus mors est, nempe Vita priliare,destruereq; suppositum;&hoc quidem malum Ost: alterum est, e maximis eum periculis,angustijsq; eripere; ac si omni debito liber egrediatur statim summa: Beatitudinis compotem reddere. Itaq; mors iustorum est mala quoad primum,ac subinde ill rum vita erat bona ; quoad secudum autem mors est bona.DiceS. Ergo vita erat mala, salte quoad secundum. Respo ndet uti malum niti l aliud esse, quam boni priuationem. Quare non Videtur absurdum concedere,vitam esse malam ;non tamen malam, id est vitiosam,ac prauam.Item dico, aliquando appellari malum id, quod re vera bonum est,comparatione ΠwIIoriS boni Hac enim significatione loquebatur Deus, quum se dedisIe Hebraeis praecepta non bona EZech. zo.) aiebat. Conferebat enim ea , cum legibus noui test menti,Mae multasunt praestantiores. I quo sensu vita Historum non est bona, si conferatur cum statu perfectae Charitatis,ad quam in coelesti patriaeuehuntur.
Alterum dubium. Ex Aristotele r. Posterio rum capao. si affirmatio est causa affirmationis,
587쪽
negatio erit etiam causa negationis: ergo si ex hac affirmatione, Haec orbo fructus emisit, sequitur haec affirmatio, ergo floruit: etiam haec negatio Non emisit frumis, erit causa huius negationis, ergo no floruit. Remon det tir, illam Arist. sen tentiam veram esse, si amrmatio est propria S adaequata , causa amrmmations : at fructus producere non est causa adaequata sort-tionis arboris.Delocis itaque internis hactentis
De Acis externis. Et primum de inpositis. QV. 8. Vomodo opposita definiantur, 3 quot sintra oppositoruin genera, diximus in Post prae
dicamentis : nunc quoniam locus ab oppositis primus est inter externos dicamus,quo pacto ex quovis oppositorum genere argumentari debemus. Ex contradicentibus optime colligitur num,si negemus aliud ; & coiitra etiam recte alterum negaturis affirmemus aliud. Uerbi gratia; Lapis non est homo,ergo est non homo:& Lapis est non homo,ergo non est homo. Praeterea plato est homo, ergo non ost non homo:& Plato noest no homo,ergo est homo. In priuatib=' aute ex affirmatione unius ad negatione alteriis respoetii cuiuscunque rei, non inaniter di sputabimus: ut Haec res est idens, ergo non est caeca. Tamen non licet ex negatione unius ad affirmationemasterius,respectu cuiuscunq; rei progredi. Non enim sequitur,Lapis non est videns, ergo est cri
cus At respectu sui proprij subiecti, & temporis
a natiira constituti cectissime colligitur ex nega tione unius alterius affirmatio: vi Hic adolescesminquam habust den tes, ergo est edentulus. tam Vero ex contrarijs argumentari possumus,his lGgibus obseruatis. Ρrima ex affirmatione unius tontrari. negationem alterius efficax argumen-
588쪽
sio colament.in uniuersam rogicam.
tum ducitur respectu cuiuscunq; rei: siue contra ria mediata sint, siue immedlata. Vt hoc est album , ergo non est atrum. Secunda regula. Ex contrarijs mediatis non semper licet ex negati ne vilius ad alterius affirmationem respeetii ci iusque rei progredi. Itemque in contrarijs im 'mediatis ex negatione unius sequitur alterius affirmatio in subiecto, quod neutrius est. capax. Non sequitur, Homo no est albus, ergo est nigeri Nec quicquam valet haec consecutio,Lapis no est sanus,ergo est aeger quanquam fanum & aegrumhnt contraria immediata .Vltin a regulae. In constariis immediatis, respectu subiecti, quod eoarum est capax, affirmatio unius ex negatione auterius sequitur. Ut Hoc animal non est fanum, ergo est aegrum. Coniunctus est huic contrariorum Ioc locus a repugnantibus, seu disparatisi Homo enim & brutum ut ex Categorijs constat non sunt contraria, sunt tamen disparatae quia nulli simul rei humana & bellitina natu: ra conuenire potest. omnium autem repugnantium alia immediata, alia mediata sunt. Immmdiata voco ut corporeum I spirituale, quia nudita res est in mundo, quὰ non sit aut corporea, aut spiritualis. Mediata appello ut animal Selapis,quia planta nec animal dici potest, hec lacipis. In his igitur repugnantibus easdem fere leages,ac in contrarijs obseruabimus. In relatis decinis; hi canones teneantur.Primu&. Respectu
nius & eiusdem subiecti non licet colligere ex
negatione unius affirmationem alterius, ut Hienon est filius,erm est pater: quia potest non esse pater, aut filius: secundus. Uno relatorum potato,alterum negandum estin eodem subiecto; re
spectu uniua eiusdem terminit ut Plato est fi
589쪽
siis petri, ergo non est pater Petri.Τertius. R spectu diuersorum subieetorum ex affirmatione unius relati alterius efficitur necessario affirmatio:Itemque ex negatione negatio: ut Pater est in rerum natura, ergo filius quoque existit. Rursum Pater non existit, ergo filius non existit: Filius inquam non existit,quantuis ille vivat, qui filius antea dicebatur.
Argumenta insuperiora. Ex his quae in postcatategorijs cap. 2r.scripsi
mus, possimi colligi nonqui Ia argumenta: sed praeterea quaedam alia sunt tractanda maxume circa contradicentia . primum igitur impugnatur ex negatione unius contradicentis sequi affrmationem alterius, hoc argumento. Istud enthymema, Homo secundum suam essentiam non est albus,ergo homo secundum suam essentia est non a ibus , procedit ex negatione unius contradictorii ad affirmationem alterius, atqui eius antecedens est verum, & tonseqisens falsum ergo inania sunt quae scripsimus de contradicentium consequentljς. Propositio manifesta est.Probatur assumptio. Etenim g homo esset ex sua essentia albus,omnis homo esset albus: & si ex sua estentia esset non albus,omnis quoque humo esset non albus: quae ipsis rerum experimentis, quamuis nulla esset Philosophia , falsa deprehenduntur. Ad hoc argumentum respondetur, vocabula contradictoria posse duobus mota dis cum aliqua re coparari: primum ita ut ea res
simpliciter accipiatur, quemadmodum si quaeramus, utrum homo sit albus, vel non albus. Quaprosecto ratione nccesso est, aliquem ex te minis
590쪽
cies di--idatur. avum Mems 1 Comment. iis uniuersam togicam. minis contradictorijs de ea efferri. Qui uis enim homo aut est albus, aut non albiis. Secundis possunt comparari cum ipsa, sub aliqua peculiari
consideratio ire,ut quum dicimus, Utrum homo, quatenus homo, sit albus, aut non albus. Hoc en in non est percutietari, Utrum homo sit albus, aut non albus, sed utrum homo praecise, C reuriete consideratus, ratione suae essenti a , sit albuna ut non albus.Et hoc pacto non oportet alterum ex terminis contradictorijs de qualibet re nece Tam h praedicari , ut docet Caietanus de Ente& Essentia cap. .Ex hac solutione patet quid respondendum sit ad plurima, quae iii alijs disputationibus proponi solent argumΘnia. Etenim coatra diuisionem animalis in hominem &brutum ista quidem argumentantur , Animal in communi est animal , sed ita sumptum non est horno, neque brtitum; ergo aliquod animal nec est homo, nec brutum. Assumptio probatur pro positio enim liquido vera est.) Quia animal in
communi est abstractum a rationalitate, & i lationalitate; ergo nec est homo, nec brutrum: Respondeiidum csttamen, hoc argumentum nihil efficere; iam illa diuisio, qua di citur, omne animal esse hominem, aut brutum,tantum signiscat non dari animal in rerum natura , quin sit homo , aut bristum: non tamen est necesse, ut
quid animal sub quavis consideratione sit ho iamo, vel brutum. Nam ego quatenus albuS, nec sum homo, nec brutum; alioqtu omne album vel esset homo,vel initum.1ta etiam animal in com muni, idest quatenus abstrahens ab homine, vel hi uto, nec est homo, nec brutum.SimiIiter intelligendus est Aristoteses in Metaphysica, quum ait,identin diuersum diuidere omne eas, id est