장음표시 사용
71쪽
Comment. in uniuersam Logicam salso arbitrantur sed partis Topicae r quantita sibi vendicat , ut nihil ab antiquioribus
traditum fuisse dicat. Probatur conclusio. Namulta in Topicis deGenere,Definitione,Proprio,& Accidente traduntur,quae raperietur
apud antiquos Philosophos. Quod si quispiadicat,ob eam solum causam, Aristotelem sibi
artis Τopicae inuentionem vendicare,quia Omnes maximas,aut axiomata quae ibi traduntur,excogitarit, cum hoc ego non valde con tendam.
Tertia assertio. Quanquam haec ita se habeant,tamen Arist. maxime auxit totam hanc scientiam,& in artem perfectam redegit,e rores denique plurimos expulit. Haec mania festa sunt,asserunturq; a Diuo Isydoro a.Etymologiarum,c.M.
Quarta assertio.Haec scientia ab Adam permanum ad nos perducta fuit, probatur auctoritate Berosi, Iosephi, & Eusebij: Berosus nanque agens de Cataclismo, ait:Noe post di- iluuiu docuisse homines omnes scientiasti
manas,&ritum,ac caeremonias, quibus Deus erat colendus.Vide Patrem SotOI. Physic.qu. Aconclus.I.ad secundam confirmationem.
sit Dialectica. cap. a. PRima ex tribus quaestionibus pertractandis est, Quid res sit. Qid inquam sit Dialectica. Sed quoniam quia ipsa sit, Definitione explicatur, & Definitio Gene e constare debet: de Genere Dialecticae nonnulla sunt praenotanda .Est autem Genus Dialecticae Scientia,
72쪽
entia. Videamus igitur quidnam sit,& quotu-plex Scientia. Est quidem Scientia certa &
uidens cognitio Demonstratione aequisitarcerta, vidistinguatur ab opinione &suspicione: euidens, vidistinguatur a Fide nostra Catholica, qtim non est euidens, quanquam sit omni re certissima certior:denique per D 'monstrationem acquisita dicitur, ut ab habitu primorum principiorum separetur , qui non Demonstratione acquiritur, sed ex lumine intellectus agentis proposito semel obiecto consurgit. Duo autem sunt genera scientiam, quod- euotu
dam in s culatione, quoddam in praxi Ver- plex'.
satur. Scientia speculatrix, vel theorica est,
cuius finis est cognitio sui. obiecti. Practica Vero, aut operatrix. est . cuius finis est opus. At practica du lex est, actionis alia, alia effectionis ; agere enim & efficere distinguuntur apud-Arist.6. Ethic.cap. . Effectionis scientia est cuius finis est opus mechanicum, aut e ternum : & haec suo ambitu illiberales scientias comprehendit, quam ui S non eRS solum, . sed multas etiam liberales, ut artem militarem quae maxime decet ingenuos. QVanquam si res accurate sit tractanda, huiusmodi facultates mere sint artes , non sciqiatiae: praesertim cum nihil minus earum artifices, quam demonstrationes curent. Vide tamen
qMe lib. s. p.Vt ii mo scripsim iis . Actionis scientia est cuius finis est opus vii tutis , & appellatur moralis,aut Ethica . Quae profecto si doceat homIne spera virtutis erga seipsum,
appellatur monastica;id est solitaria: si opera virtutis erga familiam, Oeconomica, &D
73쪽
έ Comment .in uniuersam Logicam
miliae gubernatrix r. si ergo totam ciuitatem Politica. Habet etia speculatrix scietia varias
sub se disciplinas;nam speculatrix, alia re alia notionum: speculatrix re est cui' finis est cognitio entis rei. Quod si penitus a materia fuerit separatum, ad Metaphysica quae Theologia naturalis dicitur pertinet: si vero negre, nec cogitatione a materia segregetur , ad
Physica spectat. Physica enim licet a materia. 'singulavi abstrahat,no tamen a materia In C muniti dest, cos derat homine habere carne ossa,&neruos: non aut has carnes singulareS, ut Nec ossa. Tandem si illudens fuerit, non re, sed cogitatione a materia se pratii, blathematicae relinquetur: quae diuiditur in Astrologia, de astris agenterm Arithmeticam, de ni ureris: in Geometria, te lici eis,1uper Sciebus,& corporibus;&in Musica, de sonis tractare. Qua uis Musica & Astrologia partim etiam ateria consideret, ac proinde non omnino sint mathematica sed quadam etia ex parte Physicae. Speculatrix notionum est illa, cuius Mnis est cognitio entiu rationiS, id est, 'oru Cn- tiu quae non sunt praeter mentis nostrae Oper
tione. Diuiditurq; i n Di alecticam,Rethorica, & Grammatica: na Dialectica speculatur ens rationis, quod destinatur ad discernendii v num a falso aut ut alii volunt)ad disserendu Grammatica verb quod ad oratione congrui.& consentaneam accommodatur, Rhetoricae
denique, quod ad ornatam. Quid Di- Quare Dialectica sic est definienda. Scien-alectic tia speculatrix entium rationis, methodunt differe di tradens. Ponitur in eius definitione
scientia, vidistinguatur ab opinione & fido specu utrix, ut distinguatur a practicia: enti
74쪽
speculantur, tradens method1sifferedi t se- Paretur a Grammatica, & Rhetorica. Fere autem ea deest Ciceronis definitio, qui Divlecticam esse dixi h diligentem differendi ratione nariuia sine Dialectica disserere quidem Possumus; diligente certe non possum . V rum hic obseruandum est, hac definitione no, definiri Dialectica pro sola arte iudicandi, 'e accipiebatur ab Stoicis: neq; pro solaarte diuidedi, ut aPlatone: nec pro sola arte inueni di, aut potaus ex probabilibus argum etandi, vi serpissime ab Arist. sed ut includit omnia iussa: quemadmota accipit ea Cicero in lib. de Finibus, ubi promiscue utitur nomine Logi rura cae,&Dialecticae. Quanqua vi veru fatear ) si no-,.. ViS nominu expendatur, sola haec scientia sit
Dialectica nuncupanda, Logicae veronomen conuenit etiam Gramaticae,& Rhetoricae.Diacitur enim Logica a nomine Logos.LOgoS autem significat sermonem, alit rationem: unde
omnes scientiae, quae quia de sermone disputant sermocinales vocantur, possunt Logicae, appellari r tametsi per antonomasia sola Di Iectica appelletur Logica .
Dubia contra superiora. Hoc quide pacto diutia sunt a nobis,& de
finita varia Scientiarum gen era, quia res. nunc minime potest accurate disputa innihilominus ea quae sequuntur dubia visa sunt digna quae nouis Dialecticis possent proponi. Pri nubest.Illa diuisio est mala, inqu/ prR .istia/ν termittitur aliqua pars diuisioni S, at in lup ς' i. criori Scientiaru Diuisione, multae praetermis. '
75쪽
4 comment. in pnistersam Logicam
rarusH- praetermissa est Nautica, Vel Phaenomenar prae α- ρηδ' termissa est Optica, Stereomet pia,&Fabrica quarum meminit Arist. lib.I.Post. cap.IO. Prae . tormissa est quoque Geo desia, de qua Arist. agit 3.Metaphaext 8.Item Iuris prudentiar 'r termissa est quoq; Irali, cuius meminit Commentator 7. Metaph. tex. 29. denique praetermissa est sacratissima Theologia , & CanΟ- num sacrorum peritia. Respondetur, non oportere omnia membra, etiam minima , in Diuisione numerari: falcia 1 in fuerit, si adsu-ὰ periora referatur. Nautica refertur ad Astro logiam, Stereo metria quae de corporibus solidis agit a d. Geometriam, Fabrica ad stere, metriam, Optica, 'vel Permestiua quae de lineis quae videtur tracta i ad Geometriam: ad quam etiam refertur Geo desia, quae est ars di uidendi terram : Irali, vel Saltandi scientia, ad Alii sicam, cuius regulis gubernatur, est referenda. Caeterum Furi sprudentiae Politicae est colligata: De Theologia autem inostra diincimus, illam non fuisse numeratam, quia tan tum illas scietias numerauimus, quae natura.
Ii lumine possunt acquiri: Theologia vero lulneinsupernaturale requirit; quam etiam sequitur Canonum fac rorum peritia Tm Mn. Dubiua. Arist. 6. Met tex. 2.tantum agnoscit tum veta treS scientias Speculatrices, videlicet Metaculatrices physica, Mathematica, & Physica:male ergo nos alias emimerauimus, scilicet Logica,&C
Respondetur primit, Arist. ibi tantu loqui do Speculatricibus rei Remodetur secti do, Speculatrices scientias duplices esse , aliae enim sunt omnino & simpliciter Speculatrices, it
in videlicet,quaru finis praecipu' est cognitio
76쪽
tica,&Physica: aliae sunt Speculatrices OG Sanicae, id est, instrumentariae, quarum finis Orgunica praecipuus non est cognitio sui obiecti, sed' ni a. digere alias scientias: tales sunt DiaIectica, Rhetorica,& Grammatica. Quemadmodum enim inter scientias Praeticas quaedam sunt omnin5,&simpliciter Practicae, quarum tanis praecipuus est, ipsarum mei operatio , ut Politica: alia sunt Praeticae organicae, quarum finis praecipuus son est: ipsarum operatio sed operatio alterius artis ut patet in arte fraenifactoria, quae ad artem destinaturbellandi) ita in scientiis Speculatricibus
philosophandum est. Itaqi Arist. ibi desolis Speculatricibus simpliciter loquebatur: nam eo in loco statuit discrimen inter M . taphysicam& alias scientias. Et cum iam in I. lib. Metaphysti ostendisset, Metaphysicam quaeri propter se, & non propter alias sciet tias: & ex consequenti non esse organicam qualis est Logica , ex diuo ThOm. I. Meta physi. lest. 3. Ideo solum restabat Aris. in 6.Μetaph. ostendere, quomodo Μetaph y sica adcien xijs omnino Speculatricibus distingueretur. Quamobrem eas solum enumerauit.
Respondetur tertio,ex illa lauetoritate colligi posse, Scientiam non statim esse diuide dam in Speculatricem, & Prachicam ; sed tu Speculatricem,Ρracticam, & organicam, retunc Speculatrix diuidatur in illa tres, quas Arist. adducit. Praetica vero diuidatur sicut diuisa est supra: organica denique in Grammaticam,D1alesticam,& Rhetoricam. Hanc
diuisionem Scientiar, aut Philosophiae in tres
77쪽
Io, Commenli ἱn uniuersum Logicam,
partes sequiturCicero multis in locis,& praς 1 tim lib. r. de Finibus.Item& dium Augi
stinus lib. 8. de ciuitate Dei, cap. .& '. Immo eam innitit Arist. r. Top.c.9. Sed profecto
est apertissima diui Thomae sententia in
Boethium,de Trinitate, quaest. s. artic. I. Ubi' ait, Logicam non tam esse Speculativam, quam Instrumentariam ad Speculatrices. Itaqub dicendum est, Speculatricem late sup- tam diuidi posse in eam quae Res, S in eam quae Notiones speculatur e verum.Specula. tricem Propriam tantum in illas tres scientias diuidendam, quae. 6. Metaphysicorum,
ari s Tertium dubium. Ut Arist. 6. Ethic.docet, εο μι-- Ars, & Scientia maxime distinguuntur : at Dialemca Ars est, omnium consensa; ergo non estScieneia.Pr terea ex Arist.2. Metaph. Stultum est Scientiam simul & modum Sci endi quaererer addiutis Τhom. eo in loco aia serit ; Dialecticam esse modum Sciendi; non igitur erit Scientia. Respondetur,proculdubro Dialecticam esse Scientiam di nam Scientia est habitus Demonstratione acquisitus, hoc est,promptitudo, atque dexteritas qua dam nata in nobis ex Demonstratione. Nam ' in omnibus libris Dialecticae fiunt Demo strationes, ex quibus nascitur in nobis ingens. facilitas ad res Dialecticas pertractadas. Qus ut caetera) egregie probat Frater Domi niacus Soto,quaest.2. Prooemij Logicae. Et ad pro posita argumenta respondetur facillime. Ad
78쪽
ies autem, qu3s homines ingenui addiscerusolent. At 6.Ethicorum Aristoteles de Artibus agit Illiberalibus 1ion de omnibΗs Ing nuis.Dialectica vero Ars est Liberalis, atque ingenuo viro digna. Quare proprie Scientia esse potest Septem enim artes liberatos rece-1entur,tres sciligetSermocinales,Dialectica,
Rhetorica, de Grammatica sub qua Poesis
Continetur)&quatuor Mathematicae, nempe Ars lArithmetica,& tres eius comites. Non qubdvela quae omnes scientiae, utΜedicina,Ρhysio-Dgia,&Μetaphysica,illiberales sint, sed quoniam illae septe erant quas iuuenes liberaleS,Rtque ingenui olim addiscebat; reliquς vero δε-- iam grandioribus tradebantur. Ad 1. Respon- - detur,stultum esse in quavis scientia quaerere Scientiam,& modum sciendi; id est,quaerere quae sint probanda exacti seimis Demonstra-eionibus,3 quae tantum inductione , & quae
exemplis,& quae coniecturis,&c. Τamen In
na aliqua scientia nempe in Dialectica id
quaerere, non est stultum,sed necessarium. Arist. vero eo in loco agebat de his, qui in Μevaph. illo duo quaerebant.Praeterea clivusΤho. 'non dicit, Dialecticam esse modum sciendi, sed tradere modum sciendi. Aliam solution. tradit Soto loco citato :- ille erit tibi cons tendus: ad alia enim nostra festinat oratio. Dubiu.Dialectica habet pro obiecto opuri id est disputare,& argumentari, ergo est scientia Praetica .Respondetur: Practica habere
pro fine opus externum,aut virtutis Moralis;
79쪽
M. Comment. in τηἱversam Logicam
culatricem, quia tale opus Speculatio est.. non Praxis. Nec me latet, opus intellectus. pertinere nonnunquam ad habitum Practicum, sed id parum ad nostrum pertinet institutum. Vide diuum Thom. R Caietanum 2.9
2.quaest. 67. art. a. ad. z. t.
QualiUPDialectica,ansis necessaria,
vel utilis. . Cap. 3. . . TErtia quaestio est, Qualis sit Dialectica. Et
licet sub hoc titulo multa tractari possent, nunc hoc erimus contenti uno, si explicauerimus, an sit necessaria. Duo autem Pra
notanda sunt, unum est , duobus modis aliquid es te necessarium ad finem consequendue vel enim ita est necessarium, ut sine eo finem consequi nulla ratione possimus , ut absquCi Cibo vitam seruare non possumus , vel et si absque eo finem consequi possimus ; non ta- men sic prompte, ac bene, ut Eqiliis, dicitar; necessarius eunti Romam. Alterum est, Di lecticam esse duplicem, Naturalem , & Arti iura ficiosam, sicut de Oratoria facultate innuittis,Aαι - Arist. I. Rhetoricorum ad Theodectem. Na-ciosaque tutatis Dialectica est vis discurrendi ,κ natu- Dialecti- ra indita menti nostrae r de qua proculdubio ea. Dialectica Aristot. in libro Elenchorum agmhat, cum dicetret, nullum hominem esse qui Dialectica non utatur; etsi sit artis Dialecticae imperitus. Habetur hoc testimonium I. Elench. cap. II. apud Boethium ;. nam apud Glios liber Elenchorum unus est nec diuiditur in capita. Artificiosa est haec ρcientia, qta tradimus, tuae docet praecepta definiendi; di- . Midendi,&argumentandi. Sit primum axio
80쪽
Liber Primus. lna. Dialectica naturalis est necessaria primo modo. Probatur , quia nulla scientia potest acquiri sine discursu,seu progressu, & demo instratione: sed DialectiaNaturalis est ipsam et vis discurrendi: ergo sine ipsa non possit mus alias scientias adipisci. Secundum axioma. Dialectica Artificiosa non est necessaria priori modor videmus enim multos absque Dialectica Mathematicos. Tertium axioma.DialecticaArtificialis est necessaria secundo modo: qui enim ea instructi veniunt,facilius area scientiarum attingunt. Quare certum est, Dialecticam utilem esse; nam cum sit necessaria ad alias scientias , est bona adillas a b quirendas.Tum ita disputo: Quaten sis bona ad omnes alias scientias, non est honesta, noest delectabilis haec enim bonorum genera finis potius, quam medii rationem habent ergo est utilis. Nam diuus Ambrosius, libro de Officijs, bonum in haec tria bonorum ge nera diuidit. Τamen est obseruandum, duo esse genera utilium, quoddam est utile, quod
tantum alterius gratia desideratur,ve medicina amara: aliud vero, quod etiam ratione sui expetitur,ut suavis potio. Dialectica autem est utilis secundo modo, quia etiam in se habet unde appetatur,&cognita , suinmani affert voluptatem.
Obuctiones aduersus superiora.
PRima dictum ost, Dialecticam esse necensariam ad omnes alias scientias.Dubitabit