Auctores finium regundorum. Nicolai Rigaltii observationes et notae, item glossae agrimensoriae

401쪽

OBSERVATIONES ET NOTAE. ossa, circumcalcata, impressa. Papian. Respons.

tit. xxxvm. signa impressa. Cradicare.

TAMEN EΤ NOBILI ΤΑΤAE. Codex biblioth. Palatinae: nobilitatis. Quod interpretari licet,notabilitatis, ut sit fides notabilitatis, quemadmodum fides terminorum pag. s. & fides publica pag. 48. QUAE MANV FIUNT.J Aggenus: Limes ergo est, quodcunq. in agro opera manuum factum est ad obseruationem tinium. Signa huiusmodi proterminis manufacta appellauere Labrata: hoc est, elaborata. Pediasimus: Glossae: δεαμc, μι , Ἀ-A

QUOMODO INTELLIG. J Quoniam inteli. RSCORPIONES. J Scorofio S. S. IN EFFιGIE MACERIAR. J s. in specie ma

ceriarum.

PETRAE N ATURALE s. J Sic ipse mox paulo, arbores naturales.1d est,natas in ipso solo;non per grinas. Sic & auctor incertus, herbam germanam, dixit,&, lapIdes natiuos, pag. ior. &29M Sic apud Columellam,fructus indigena peculiaris . .& vernaculus soli. NE MONs supercilium sit. intra paucos enim

pedes supercilia voc. J Aggenus pag. 67. Si plus triginta pedibus patuerit, iam colliseit, qui exigit ut superior possessor in planum usque descendat. Hy ginus. Supercilia sunt loca ex plano in breui clivo

devexo intra pedes latitudinis xxx. alioqui iam. . collis est.

402쪽

NICO LAI R I G A Let I I . DETRAHIT PENDENTES ex superiori terras.J

Labeonis sententia est , condicionibus agrorum quasdam leges csse dictas, & semper inferiorem stipcriori servire: atque hoc incommodum naturaliter pati inferiorem agrum; compensare q. debere cum alio commodo, quo omnis pinguitudo terrae ad eum decurrit. l. I. g. vlt. D. De aqua Sc aq. plu. SUPERCILIA CEDANT.J codex Palat. supercilia cedant jus. in planilia possessori. ARBOR Es finales obseruabuntur. J Varro li .a. c.is. Fines praedij notis arborum tutiores fiunt, ne familiae rixentur cum vicinis, ac limites ex litibus 'iudicem quaerant.. ALII DIVERsAs: quidam de cunctis, &c. JTota periodus luxata est; neque sensus constat, nisi legamus: Nam quidam in finibus naturales qualescunque arbores intactas finales obseruanti ath di uersas, Ut materiae differentia argumento sit: qui dam decunctis & ex ipsis arborum generibus unum .iantum genus in finibus reliquunt, quo manifestius

appareat. - . 1 quaedam eX conuentione,&c.

ARBORES INTACTAS. J Auctor incertus in fragmentis Arcerianis. Item quidam curant in ex tremis finibus fundorum suorum ponere per circuitum aliquod genus arborum, Ut quidam pinos, aut fraxinos : alij ulmos, alij cypressos. Item alijioliti sunt relinquere qualescumque inextremo fine intactas, ex quibus neque frondem neque lignum,

meQue gremium caedant. s. ALICUBI ENIM PINOS,Cuprellos. J Varro lI. I.

403쪽

OB SERVATIONES ET NOTAE. Serunt alij circum pinos, ut habet uxor in Sabino,

alij cupressos, ut ego habui in Vesuuio ; alij ulmos,

ut multi habent in Crustumino. . 4. INTEGRAE ERUNT, intactae reseruabuutur.JAlterutrum est gloslema. . EX UTRA in possess. intra pedes quinos. J Vctus S C. apud Frontinum lib. O. . de aquaeductibus

R Es LICE A T. Vetus inscriptio,pag. 7II. J J A. LATA.

LEGIs MAMi LIRE. J Aggenus pig. ε8. Lex Mamilia quinque aut sex pedum latitudinem prae scribit, &c. Cicero lib. I. de Legib. controuersia nata est de finibus, inqua,quoniam usucapionem duodecim tabulae intra quinque pedes esse . noluerunt, depasci veterem possessionem. Academiae ab hoc acuto homine non sinamus: nec Mamilia lege sit iguli, sed ex xii. tres arbitri fines regemus. .: Lege pari ratit. Cujach, C. Finium regund.

caedere) quaestui ducunt.. . b. . o iCOMMVNEsin Liber Arc. communales'. a QVA CONFINES NON E. Liber Arc.Quos'. confines sibi non solum inter eum cum quo con-trouersia erit finem faciat. .

404쪽

r NICOLA I. RIGAL TU QV. AE SIGN I F. disserentes ab cet. fin. J Liber Arc. Quae significant di ferentes ab ceteris possint extremos fines demonstrare, incidunt per errorem enim intra vicinoru fines .de q. r. Nullo sensu.Tota periodus reJectis glossematis ita concipienda est: Quadam tamqn quotiens circa extremos sanes suos alicvijus generis arbores disponunt, incidunt per

emendatior est & couenit magis proposito scripturacod. Arc. Finiunt transitum ponesiorum: quarumtamen non unae ad. est. cond.

VIAE PUBLICAE REGALES. J Vlpianus i. v. D. Ne quid inlo. pub. Publicas vias dicimus, quas Graeci βαπλιυμ, nostri praetorias, ath consulares vias appellant. Privatae sunt, quas agrarias quidam

QV AE PUBLICE MUNIUNTUR. J In membranis Palatinis obseruaui breue istud scholion mi nime spernendum: Muniuntur per terminos quos itinerarios dicimus, ut transiri eas vias intelligamus non posse. VICINALES A. VIAE Q diuert. in agros. JVicinales agrestes vias' dixit Frontinus lib. de

aquaeduct. Vlpianus . L. Ne quid in lo. pub. Vicinales sunt viae, quae in vicis sunt, vel quae in vicos ducunt. Festus : Vici appellari incipiunt, quum id genus aedificiorum definitur, quae inopido prive in suo quisque loco ita aedificat, ut in eo aedificio peruium sit, quo itinere habitatores ad suam quis'. habita-

405쪽

marginem codicis Palatini:Magistri pagorum Magistrati dicuntur. Vid. l.2 f. Hoc interdulum.D. Ne

sent. J Notauit hunc locum Cujacius lib.IxM. Obs . cap.-ubi seruitutes etiam precario concedi docet. Sed qui fieri potest ut seruitus,qua nobis innostrum agrum per alienos agros,deflaientibNijs vicinalibus, iter praestatur,precaria tantu sitieruitus& ex alieno arbitrio pendens, cum ad suum.agrum iter domino Iberumtemper esse debeat,Musq. seruitutis perpetua sit causaὶ An abdicanda ista vox,precario, legendumq. perrarot A n potius sequendia cod. Arceriani scriptura,quae diserte habet: Quae etia conueniunt specialiter, uti seruitutem pr. h. ag ad quos necessc habent transmittere per suum. Quid vero illud erit,

. Conueniunt specialiter Zcum mox sequatur: Nam di in his verbis comprehenditur, Ita Vt Opi. maX. Scribamus igitur: Quae etiam conueniunt perraro specialiter uti seruitutem, M. . MAXIMVs si T. J cod. Arci maximusque est.

'QUA NON uniuerso populo. J In codice Palatino legitur: iniae non Nmuerso populo praestare

406쪽

is . iEN rc ci LiA t Jκ Dc tramia ovidentur, sed cis ad quom onera praestare vidcntun Sed haec nihilo meliora vulgatis. Optima Vero sum Arceriana r Viae saepe actinimo por alienos agros transeunt,quae non uniuexi populo itinera praestant, sed eis ad quosum agros per eas Vias peruenire

m. ERGO V PAR&vae.&com. in finibi incidunt. I-Liber Arc. ergo viae publicae & vicinales & com inuites in finibus incidula . . . in 'VEPREs si finem facient, vid.' s&sirant .:-J malim haec omnia/legere ut in fragmentis Arcerianis reperi . Vepres si finem facient, videndum. quales , & si tantummodo in extremis finium si iteiquoniam perneghyntiam olentium & inmedijs agris solent cilia vcpres:& ut ab manu satae sinr.nam.& si regio quaedam virgulta non habeat, quae tu i tam vineis aut hortis praestent, &C. i QV,A N D A M F IR G V I. A M . J Haec lectio ferri potest. eis magis placeat:. Quaedam virgulta non

MDrio transim q. aut obl. a s n. reced. Jheic multa omissa stini in Aroerianis , sc tamen Vt hiatus: non appareat. nami ita habent. Quoniam. transuersae quaedam am obliquae fihales sunt,cum Videntunesse communes, dnspiciendum erit an ita sit. Nam quidam &α ; A FINIBVs R EGE DV NΤ. J Sic contra paulo post dicet : Circa fines este i. t. fio: ARBOR ES AN TE MissAE. J Quas quisque in

possessionum sunum vetari frontibus: omissas im

407쪽

OBSERVATION Eff. E T NOTAE. taedisque crestetapa caeteras supζrent, αsse finitium in praestent: Vid. S. pag. D. . ALl l D S:ΟLi; SV I extra sessam sol rel. d. c.J in fragimentis Arcemnis legitur: Aliquid ii sui extra rossini solent relinque aliquando etiam terminos extra fossam positos inuenimus, qui & ipsas fossas de soli relicti partes discernantc. dom. sint. .. 1-OMODO QV IDAMi CON, GEs T. J Scriptum fuit , qmi: quod quoniam. t l QV.AE ERUNT Vi Is J Aiunt Ios. Scaligerum emen dasse : Subrunciuis. Quem virum quis non audiat MALE Rusi i CLYDvNT.J Vetus lapis, Inscr. p.388.

TRANs RIVUM contrarios agros. ' .Plinius, lib. xxvri cap.16. Oliveto uniuerso viam publicam transgresIo, aruisque inde econtrario in locum oli ueti proscctis. Pomponius Mela in Europae descriptione ; Contrarijs littoribus, inquit, Asiae non opposita modo, verum similis est. . - AB ORIGiNE, id est a capite J Caput aquae illud est, unde aqua nascitur. si ex fonte nascatur, ipse fons. si ex flumine, vel lacu, prima incilia, vel principia iassariuii. Si iudoribus manat, eius hoc aput di mus Vbi appaser inclit , ubi primum emergit.Vlpianus L i. D. de aquq νψtid. , l: γ, I

408쪽

. ' N I C o L A et . st i IU ATT. I , A P P E L L A T 'R riuoi recto curvoque. IJ Haud 'f' dubie coietupra sunt haec: etsi supra riotauerrmin vetere tabula acticaacperiri non semel: R ivo M E CT O. RECTO I-o, &c. Quid si tentemusὶ RIuu Saulem qhioti s fi nem facit, appellatur finiumrcetor censitorque. Potnponius . Ergo si insula. f. Alluuic De adq1ur rendom. Flumina censitorum. Vice funguntur, & e. priuato in publicum addi cuntra ex publico in priuatu i Cassiodoruς Variar. . III. yd. de agrimensore : Gressibus suis concertantium jura discernit, & more vastissimi fluminis, alijs spatia tollit, alijs rura con dit ' Lucanus II. Illos teria fugit dominos, his rura colonis

Acccdunt donante Pado. y s Haereo tamen: quia magnum jacium Commen-mentarijs in cod. tit. de Alluuionibus haec verba Flacci sic transcribere animaduerti. Rivus quoties finem facit,appellatur rectus curuusq. qui si alterius. terrae incrementum ab alia parte abstrahat, alij contraiiao relinquat, quod vocant alluvionem, re petitio finium non datur. inducit enim necessitatem muniendarum riparum. quod si vi tempestatis rivi torrentes subito alueum cursumque mutent, justius est tum, ut mea fert opinio, ut aluei Veteris lines suos quisque obtinstat. M i N v T A T I M ex al. par. abstr. Alfinus Varus LxXXViri. De ad. rer.dom. Filii nen paulatim primum omnem agrum qui inter viam ckssumene siet, ambedat, & viam fustulit: postea rursiis minutatim. recessit, dc alluvione in antiquum locum redij t. &c.

409쪽

OBSERVATIONES ET NOTAE. ν's, i ET ALLUV Io NuM rcpetitio fin. ad J Cogiteamus an scripserit Flaccus; Et alluvionum repetitione mini, datur. Ut minus addubitem, faciunt illa Aggeni Vrbici. Quidquid vis aquae abstulerit, repetitionem nemo habet.quae res necessitatem ripae muniendae injungit. V I TEMPE sΤΑΤ V M riui torrentes. J Vct

SUBITO, ALVEO' cursuque; munientcs. JScriberom, minuentes, ut supra τminutatim. Sed manum reprimunt illa Sex. Pomp. Fessi: Munitio, morsicatio ciborum. Etenim agrorum etiam mor-

4icatio dici potest. Vt apud Horatium, rura viae Lyris quieta Mordet aqua. ITA FINE sordinati sunt. J Sic loqui amant isti

gromatici. etenim dicuntio mes finitionum,ordinatam perticam, ordinatum ferramentum, ordina tum limitem, ordinationem decumani, Ordinationem limitis: Sed nihilominus falsa est vulgata scri plura apud Arnobium lib. I. Lapidem ex oliui un- guine ordinatum. Veram lectionem notaui, pag. l9.. Ri COR Es incedentes in viis. J Istud quoque vocabulum mensores frequeter V surpant. Sic paullo post: Petras quae in finibus incedunt. Aggenus per incessum definitionis loca quaedam alteri fundo acquirit. Eodem sensu lixere, cursum lImitum, ,

currentes limites. . '

410쪽

Ε R G O & rigores de viae. I: Ad hunc locum in cod. Pal. repetatur nota hujusmodi. Omnia genera finitionum sibi inuicem succedere posse dicit.

I 6. . PETRAS NATURALEs.l Festus:Petrarum generastini duo, alterum naturale, alterum manufactum.

CAMBIENDO. J cod. Pal. Cambiando. Sic in, Vetcrib. glossis. Concambiat, : . NON CONΤINVAs habere terras. J Suetonius de C. Iul. Caesare. Asi ignauit de agros,sed non continuos, ne quis possessorum expelleretur. a 7. FINEM SO L ID VM. J In finibus solidam marginem relinquunt,ut ipse s.Termino&relatis pedib. 1ii solido agro ponunt, ait Frontinus in frag. At AT QTI SINT INTRA. J Omnino legendum: Ad quas itinera. ' a NAM ET sIGNA defodiunt propter quaestorios agros. J Supra pag tr. Nam & signa defodiunt

pro terminiS. OBLITTERATA sunt signa. J Mortua sunt,ut loquuntur Latinus & Myrsontius. OCCvΡΑΤ ORIA CONDITIONE recedant.JLegendum videtur: In occupatoriam conditionem

recidant. Nam ipse paullo post: Ita confuderunt

possessores,ut ad occupato taurum conditionem re ciderint. LIMITEs AGRIs si M. introitus exitusque. JFestus: Limites in agris nunc termini, nunc Viae

transversae. Initit. Quibus modis jus pa. por sol Limina sicut in domibus finem quemdam faciunt: sic & imperij finem limen esse veteres Voluerunt.