Auctores finium regundorum. Nicolai Rigaltii observationes et notae, item glossae agrimensoriae

431쪽

Ops ERVATIONES ET NOTAE. N MAGNORUM DEORVM EXPERIMENTA.J Liber Her. magnarum rerum experimenta religio'sius colere capi. Quod verius mihi videtur. Nam ipse Frontinus libro de aquaeduc. hoc de se aperte praedicat: Ini aliis autem libris, inquit,quos post ex perimenta& vsam composui, antecedentium res. acta est, in hoc vero&insequentium. .

Commodior lectio videatur: Victoria Daciam rc -

1erauit. Vetus inscriptio OMP. CAES. DIV. NERVAE.

AD sEPT. plagam trans Cod. M m. ad septentrionalem plagam annua Vice trans p. MODUM ET NvMERUM. J Cod. Her. Modos

MENfvRA EST OO M v RIVM. J Boetius lib. ii. de Geometria, hanc mensurae definitionem ex Frontino citat Quamuis & superioris libri principio quid sit mensura generaliter designauerimus, libet tamen hujus artis speculatoribus1atisfaciendo secundum i ullum Frontinum geome tricae artis inspectorem prouidissimum, quid sit mensura diiunirc. Mensura quippe est complurium & inter se aeq. M.

432쪽

s: NICO LAI RIGALTI IDI Hi DIAM AVΤ TE Raei A M. J In editione Turnini inulta lieic deerant, quae su ppleui navis ex codice Memmij. Eorum vero quae sequuntur plenraquc Turnebus edidit sub titulo, Veteris cuiusdam auctoris de generibus lineamentorum, quae & In cod. Palatino poli limitum &agrorum nomencla iaturam proxime sequuntur , sic Inscripta: Incipiunt.

gonera lineamentorum. . . .

RECTUM E sT.J Boetius L 11. de Geom. Rectun est quod longitudine solum mensurando censetur. . PLANUM EST QUOD GRAE. BoetiuS. Planum. est, quod a Graecis dicitur FHm a nobis autem constrati pedes. Sic habet codex M S. non ut in

Basiliensi editione passim, contracti pedes. quod absu rd isti m ii m e st.

dari facile pestunt ex Boetianis istis. Planum est quod per longitudinem latitudinemq. consideratur, Ud afrorum plandies & aedificiorum areae abi'. tectorijs operibus & laquearibus ac tabulatis & his similib. Varro lib. iv. de l. lat. Standi fundamentum, Pes: a quo dicitur in aedificijs area Pes magnus; & qui fundamentum instituit, pedem

Inauratas tabulaS. ' - .

STRVCTvRAs. J Hoc bocabulum desiderari videtur apud Boetium. In cod. Mem. legitur, in- structuras AvT LAPIDv M.4 Haec non lea. in cod. Mem. .

433쪽

oBsERVATIONES ET NOTAE n BIMIs Ri Go Bus J Corrupta illa Boethiu editione Basil. & codice M S. Birri rigo es sunt; quando singulis spatijς intertaenientibus tendunt, ut itinera plerun q. pergunt. . - NAM QUI cci ID IN AGRO. J Haec clausula deest in Basiliensi editione Boeth. exstat autem in cod. Thu. hoc modo: Nam quod In agro a mensore operis causa ad finem directum fuerit; rigor appellatur. quicquid ad horum mutationem in forma desicribitur, linea appellatur. - alterius sic Altera

poscit opem res.

S V I s s IGNi s. Boetius in suis signisxod.Memi. sign is rectis. / '' θ I N CEssus. J Cod. Mem. ingressus. VELUT ARBORVM aut signorurn.JBoeriana; sunt emendatiora. Velut arborum aut fluminuin ceterorumque signorum,in quorum,&c. 'NATVRA. J Boetius. Naturaliter. I RECΤis 1 N g Is est posita. Boetius. ,Rectis lineis undique versum finitur. : I l i'. IN OMNEM ACTUM. J Boetius: per omne

RECTA RVM ergo linebrum. J Haec clausula non legitur apud Boetium. Delenda autem Videtur illa vox, angulorum; Vel legendum, Vtang. - . Qx o v I Ets Α-s' M ecta su pe r.'J N on i e u is momenti esse videtur dimentia in Bodlianis istis .i n cod Thu .Quotiens vero recta linea super lineam stans circum se angulos pares. secerit , ' vo singuli

434쪽

. , t

NICO LAI RIGAL TII supra quam in sistit vertex est, cuius sedem s stib. tendcns linea perpendiculari fuerit juncta, efficiet triangulum. Gcrbertus eandem propositionem ita cxprestit. Rectae lineae jacenti si recta una quae perpendicularis dicitur erecta superstet, ubi Jacendem tangit ex Vtraque sui parte rectum angulum esscit.

sionis linea inis i .

SECUNDUM SUAM inpequalitatem. J In cod. Mem. additur: complures. : A VT cod N V A L i s. J Non leg. in cod Mem. CIRCVM FERENTIVM formarum. J C. Mem.

Circumf. linearum. . . .

VT HARENAE. J Oualem amphitheatri for

E T M VLT IS J Cod. Mem reli quae accidentibus pluraliter&inlinitur ΕΤ CIRCvM FERENΤ I semicirculi. J C. Mem. Et circumse nitam aut semicirculi. Deindesequitatur: Rectarum Antarum di circumferentium se a

435쪽

OBSERVATIONES ET NOTAE.sne angulo lateris unius. Duorum angulorum ex duobus lateribus. Trium andulorum ex tribus lare-ribus. Quatuor angulorum ex quatuor. Reliquaὸ

singulis accidentibus pluralitem Tritati&c. HIAsMIs UTENDUM. J Hoc est , decussa tionibus siue decusibus. DUAE LINEAE conciarrunt norm fac. J Post haec verba inlibro Memmij legitur: Explicit liber 63 Fron tinis ps. dicitur in alio cod. vel Balb1 vel Iuni,

Iouem nulli subigebant arua eo ni , t Nec signaro

PRIOR D RTULERIT OVEM J.In Iustiniani eodice legitur: Prior de finibus detulerit querimo- 44 niam. Vnde coni)cio scriptum fuisse in Code Theo-ὲ

dosiano: Si quis super inuasis siri juris locis prior

finalem detulerit querimoniam,quae cohaeret cum proprietatis controuersia, &c.. Finalis querimonia,

tinale jurgitim; finalisquaestioinalis corasduexr sia, finalis causa, passim apud illos scriptores : lj. I PR I V s. SV BER possessione. J Boetius lib.aiode Geom. Prius tamena judiciolapquaestio sniatur &c, Ag nus et . la, his secundumi

locum habet disciplina nostra , de sicut lex alta nisi

436쪽

de possessio iiis fiatu quaestio fuerit terminata, non licet mensori praeire ad loca. Vide quae ad eum

locum. a

. T V N C AGRI MENSOR .irc praecipiatur. Cicero I. Agrar. Finitorem mittant: ratum sit quoc. finitor illi, a quo missus erit, renunciauerit. R ET VLERIT 'QVAEEST.J Iustinianus,detulerit. QUO MAGIS contentus suo. J Theodosius&Iustinianus. Quo magis unusquisque coni. D i R 1 P E R E. J IustinianuS, adimere. . a .f APUD sENATNM. J Incod. Theod.& Iustin

Apud acta.

CAusA Qv AEDAM non finalis sed proprietatis.JSolent mim quidam , urnotat incertus iAuctor infrag. Arc. per imprudentiam mensores arbitros conseribere,aut sortiri judices finium regundorum causa, quando irerepraesenti plus quidem quam definium regundoriun agatur. Sic fit; ut postit iam inritum fieri&rescindi quod aut judex aut arbiter . pronunciauerint: neque .ullum commissum faciat qui sententiam Mon sit secutust quando de alia rojudicem aut arbitrum sumserint. ' ABLADIO. J Cod. Theod. Ablauii . i. AP.P., Cod. Theod. PF. P. U Cc N. Quod fgnificans' Praefecto: Pta torio ἰ carissimo nobis. Cujusmodr inscriptioties saepenumero occurrunt'. QUINQUE PEDUM praescriptione. Quis non ridean cum Useqvibus illis glossarum & commentatariorum. colu π, irantes pragmaticos, qui praescriptionem luc interpretantur exceptionem, quam

437쪽

quam actioni reuS opponit. Huius autem erroris fundus & auctor fuisse vidctur Isidorus, qui lib. V. Orig. haec habet. Fimum regundoru actio dici a coquod per cam regantur fines utrique ne dissipentur: dummodo non angustiore quinque pedum loco ea controuersia sit. Inepte. Nam Imperatores intelligi volunt vetus programma legis Mamiliae quae sinibus agrorum praescribebat, hoc est, allignabat quinque pedum spatium, intra quos quinque pedes usucapio non crat,ex lege duodecim tabularum. Cicero I. de legib. Controuersia nata est dc finib. in qua usucapionem x M. tabulae intra v. pedes esse noluerunt, &c. Cur autem noluerint, explicat Agnus : Quoniam, inquit, hanc latitudinem, vel iter ad culturas accedentium Occupat, Vel circumactus aratri, quod Vsucapi non poteli. Sciendum est autem in actione finium regundorum praescriptionem illam quinque pedum Romanis legibus obseruatam fuisse ad exemplum quodammodo ejus legis quam Athenis a Solone latam fuisse notat Gaius,

SUB FIDELI arbitratione iudicium. J Vicini de finibus ambigentes arbitrum capiebant. , qui totius rei habebat arbitatum & facultatem, domon solum prout lex aut justitia suaderet, sed. de prout

438쪽

NICO LAI RIGAL Τ II humanitas aut misericordia impelleret, regebat Agrimensores erant juris mensorin consulti, quorum lententiae & opiniones eam auctoritatem tenebant,ut dato finibus regundis judici siue arbitro.

recedere a responso eorum non lIceret. ratum Cratiquod renuntiauerant.

M OTIONIBvs.J Sic in cod. Theod. at in Iustitanianeo l.vit. Finium regund. legitur, moliticinibus. .

PER EAs recturas. 4 Limitum & signorum finalium recturae dicuntur, quod ijs agri regantur. Aggenus: Sciamus plenissime non posse formam cu)uslibet agri sine limitum rectura subsistere. Hinc apud istos auctores: Rectura perpetua, Recturae in . perpetuum, Rectura incipientis termini, &C.D Α T. P RI D. N O N. N O V E M B. J Cod. Iustin. Dat. H. Nouemb. Arcadio A. II.&Rustino Coss.

ARBOR Es V E terminales euertunt.JNihil praeterea reperi in quinque vetustissimis Sententiarum i Pauli codicibus, quos videre mihi contigit. At Cu-jacius ait sein vetere libro, quem a Pithoeo acceperat, legisse quemadmodum edidit: Arboresve terminales euertunt, Vel qui convellunt bodones. Quae vox in illis auctoribus spernenda non est. Etenim terrarum quosdam tumores siue monti-cellos & colliculos, qui aliquando ctiam terminorum vicem funguntur, & a Graecis appellantur, βουνοἰ, dixerunt Botontones & botontinos. Inde est quod finalia signa vetere lingua Gallica vocantur aeto N NEs. Glaber Rodulphus Hist. II. cap. IO..

439쪽

oBsERVAΤIONES ET NOTAE. syMulti ibi limites, quos alij Bonnas Vocant, suorum recognouerunt agrorum. Atque etiamnum quae dam possessiones,definita ac determinata pensione annua,ab ceteris praestationibus immunes, dicuntur, Terres abbonnees. Quin & tumentes aut protuberantes extremitates appellare solemus, Bouis &Boutons. Item dicimus eadem significatione, But,

Haec sunt aeque turbata &deprauata in cod. Palat. Sit igitur titulus: IM p. TIBERI vs C A E s A R. Deinde:

DE SEPvLCRIs , DE LEGE AGRORUM CUSTODIENDA.

Postea incipiat constitutio : Limitum fidem sare

oportet ,&c. QV.A AD NON ANITUM. J Forte, modum .antiquum. Vel, morem ant. Sic Aggenus pag. 13. agrum dixit assignatum more antiquo a . ant1quo

arbitrio. Vel potius scribendum: Qua ad nomen antiquum Quod explicat Frontinus,in Controuer. De modo. M O N v M. sepulcrave sacrarentur. J Terra nullo magis sacra merito, quam quo nos quoque sacros

facit. Plin.

EXTREMIs ac compaginantibus agris. J Agri47 compaginantes, quod suam quique obtineant reis gionem, ut pagi. Vid. Fest. in Pagina.

RATIONEM agrorum. JFOrmam agrorum. VI As ET ITINERA ante colonias nominata.J Vias & itinera quibus velut coronis coloniae cingebantur. Frontinus: Ceteris autem locis Vias, caua

440쪽

N I C o L AI R I G ALTI Pitinera, coronas ante coloniam nominatas.

QTO D A D itinera pub. propter testim peren nitatis. J Mago tk Vegoia. Sunt monumenta quae propter perennitatem itinerum constituta sunr, quae nullam limitum recipiunt rationem. Dicit perennitatem itinerum, Ut paullo poth, perennem limitum rationem, & , perennes linearum discretiones. Iacheic icquuntur ab his verbis,Testimo innium perennitatis,Msq. ad, Imp.Theodo LS Valciat. reperiuntur inter fragmenta Arceriana CONSORI CONDIDIT in portionib. suis. JAb huiusmodi portionibus dicuntur agri coin pomtionales, Vt a consortibus, lineae consortales. Vid.

TEs Tis Loco. J Haec duo vocabula non leguntur in Arcer. fragm. & quidem certe impune Omitti possunt: nisi quis malit legere, tostamenti loco. VideatuT A ggenus p. 62. IvXTA legem Semproniam. Vetus fragmentum legis Agrariae, Inscrip. p. ccV. . . a

sunt Tiberio ata cos. in aede Veneris Genitricis. . NUMD: MASNo magistro. J Consimiles inistriptiones costitutionum xxxi. & xxx H.Theodosii