장음표시 사용
461쪽
Mantum per ipsum fit Hiquid conveniens , quod Prius conveuiens non erat , veI desivit esse , ut supra. dictum est. c-ων. arti Ad secundum dicendum , quod motus Iahoremae lamitudinem inducit , sec dum quod transcendit
habitudinem naturatam . Sic autem motus non est deletabilis , sed secundum quod remouentur contraria habitudinis naturaiis,
Ad tertium dicendum quod id quod est consuetum , e scitur delectabile , inquantum efffcitur naturale ia Nam consuetudo es quasi aIωνα natura . Motus antem est delectabula non quidem quo re Keditur a consuetudine , sed magis secundum quod per ipsum impeditur corruptio naturalis habitudianis, quae posset provenire ex assiduitate alicuius opexationis . Et sic ex eadem causae connaturalitatis es ficitur consuetudo delectabilis, & motus -
EX arti Io habes primo : quomodo PeT rationem ostendas, merito insinuatum fuisse ae scripturisae 8ugustino , quod motus est causa delectationis iaA Divo Augustino quidem , ut adducitur cum distursu in arg. eonM A scripturis vexo per hoc , quos Apostolus dicit Heb. I 3. Rogo vos fratres, ut ratis verbum solatii: etenim perpaueis seripsi voss. Ecce quod motum , idest transmutationem , quar Ris post pauca verba secundum quandam habitu-inis naturalis audientium mensuram a larmone ad silentium transit, appellat verbum solatii, idest verbum eonsolatorium , delectationemque afferens audientibuς . Quo contra de semisne excedente Praeiactam habitudinis mensuram dicitur Proverbiorum 33, Lingua immoderata contaret spiritum . Et is cleL aa- Μineo in luctu importuna narratio . Ac si ab oppositis insinuando propositum, dicatur 2 LMquela mensurae naturalis habitudinis non proportionar a , sive quia fit extra tempus , sire quia fit nimis prolixe , sive quia non servatur aliquis alius modus secundum praedictam mensuram servandus est taediosa auditoribus , & consequenter cessatio ab his in- onvenientibus in loquente, quae quidem cessatio habet quandam rationem motus, idest alternationis , in delectabilis, seu inuis delactationis eisdem aud-wribasis scindo vides: Quomodo, &s
462쪽
. Est XXXII. ART. III. 43sARTICULUS III. I
Unum spes, memoria flat eausae odelectationis .
AD Tertium sic proceditur. Videtur, quod meis
moria , & spes non sint causae delectationis . Delectatio enim est de bono praesenti , ut Damast. dicit: c. I. a. oνtb.s . cap. I 3. Sed memoria, & spes sunt de absenti : est enim memoria praeteritorum , spes vero futurorum . Ergo memoria , & spes nonsant causa delectationis.
I. Praeterea . Idem non est causa contrariorum et
Sed spes est causa amictionis. dicitur enim Prov. r Spes, quae differtur , amisit animam. Ergo spes nouest causa delectationis. 3. Praeterea. Sicut spes convenit cum delectatione in eo quod est de bono : ita etiam & concupiscentia, & amor . non ergo magis debet assiditari spes causa delectationis, quam concupiscentia, vel amor. Sed Contra est, quod dicitur taman. Q. sed gaudentes . Et in Psalm. 76. Memor fui Dei , cy deIectatus sum.
Respondeo dicendum , quod detestatio causatur ex praesentia boni convenientis, secundum quo1 sentitur, vel qualitercunque percipitur . Est autem alia quid praesens nobis dupliciter . Uno modo secundum, cognitionem ; prout scilicet cognitum est in cognoscente secundum suam fimilitudinem . alio modo secundum rem ; prout scilicet unum alteri realitereoniungitur, vesinu, vel potentia, secundum quemcunque coniunctionis modum. Et quia maior est coniunctio secundum rem ,
quam secundum fimilitudinem , quae est conjunctio eoguitionis; itemque maior est coniunctio rei in actu, mam in potentia : ideo maxima es Alectario, quae 'r per sensum k qui requirit praesentiam νελ sex FbHis r Seeundum aurum gratam tenet delectatio Dei , in qua non sinum en delectabilis coniunctio secundum apprehensionem, sedi etiam secundum fa- euitatem , vel possibilitatem adipiscendi bonum, q-a delectat e Tertiam aurem graduin tener delectatis memoνia, quae habet istam conjunctionem apprehem
Ad primum ergo dicendum, quod spes, &mem
463쪽
Dirum ni iti sit eausa delactationis .
I. M I- q. 48. a. q. cor. AD Ouartum sic proceditur. Videtur , quod tr stitia non sit cavsa delectationis .. Contrarium enim non est causa contrarii: sed tristitia contrari tur delectationi. ergo non est causa delectationis. et Praeterea . Contrariorum contrarii 1unt enectu. - sed delectabilia memoratκ sunt caula delectationis. ergo tristia memorata sunt causa doloris, Se
a Praeterea. Sicut se habet tristitia ad delectati nem , ita odium ad amorem,sed odium non est causa amoris , sed magis e converis , ut supra di-- ctum est. q. 29. a. a. I ergo tristitia non est causta
-nt mihi Iura mae meae panes die, ac noe et Per P Iacrymae , m ex tristitia oriuntur,. videntur esse deiectationsi causa . . c taRespondeo dicendum, quot tristitia potest durum alto oonsiderari. Uno modo , secundum quod est in actu. alio modo , secundum quod est in m ria, Et utroσue modo tristitia potes esse detestationis antiis . Trinita quidem in actu erastens est cauta delectationis , inquantum iacit moriam rei dile- μω ddi cuius absentia aliquis tristatur , α tamem de sola eius apprehensione delectatur. Memoria a tem tristitiae fit causa delectationis , propter sub
ouentem evasionem . Nam carere malo accipitur inriti me bonh. unde secundum. quod a rehendit se evasime ab aliquibus trist bus , & dolorosis , acerescit ei gaudii materia ς secundum* quod Aug. dicit M. de Civit. , inplic- -- fi iv 8. Con dicit, 3. ante naso I quod so majus f α μνiculum in praelis, tanto. manu. me audium in nriumphis. Ad primum ergo dicendum ., quod contrarium man ue per accidens est causa. contrarii : Muv idum quandoque calefacit, ut dicitur in L Phyiacta 8. D. a. Et similiter tristitia per accidens in
464쪽
delectationis causa , inquantum fit per eam apprehensio alicuius delectabilis. iAd secundum dicendum, quod tristia memorata, inquantum sunt tristia, 3c delectabilibus contraria, non causant delectationem , sed inquantum ab eis homo liberatur. & similiter memoria delectabilium ex eo quod sunt amissa , potest causare tristitiam . Ad tertium dicendum, quod odium etiam per ac fidens potest' esse causa amoris ; prout scit. aliqui dili8unt se , inquantum conveniunt in odio unius A eiusdem.
EX artic. habes primo : quomodo per rationem o stendas , merito fuisse a scripturis, & Aug. insinuatum , quod tristitia est causa delepationis . Ascripturis quidem , ut Ρsalm. I. Fuerunt , Rc. seacundum quod ponitur cum discursu in argu. eonnItem Psal. 7y. Cibabis nos pane lachrymarum , sotum dabis nobis in laeHrmis in men Iura. Ubi pery pane , & ly potum maior delectationis refectio intelligitur.' quae a lachrymis ex tristitia ortis , &eonsequenter a tristitia causatur. A D. autem Aum per hoc, quod dicit: semper dolear paenisens, dodolore gaudeat , Ο non semper se doluisse doleat . Et supple tu, de hoc dolore etiam gaudeat. Secu
' Utrum actiones aliorum sint nobis eausa d Iectationis. AD Quintum sie proceditur. mdetur, quod actio
nes aliorum non fini nobis desectationiς cau-st . Causa enim delectationis est proprium bonu- conjunctum: sed aliorum operationes non sunt nobis conjunctae . ergo non sunt nobis causa delecta tionis. - 2. Praeterea . Operatio est proprium bonum operantis. si igitur operationes aliorum sint nobis causa, delectationis, pari ratione omnia alia bona aliorum erunt nobis delectationis causa. quod patet esse farusum.
3. Praeterea . Operatio est delectabilis , in quantum procedit ex habitu nobis innato . unde dicitur in a. Ethic. ce. 3. in m. to. I. quod simum ner is habitus oportet apripere statem is opere desecta
465쪽
sthnλ r Sed operationes aliorum lion procedunt ex habitibus , qui in nobis sunt , sed interdum ex habitibus, qui sunt in operantibus ia Non ergo opera 1iones aliorum sunt nobis delectabiles, sed ipsis op
xantibus ἀSed Contra est, quod dicitur in secunda Canoniaca Ioannis: Gavisus stim υalde , quia inυeni de Aliis tuis ambiaautes tu veritate .
Respondeo dicendum , quod , sicut iam dictum
est, ca. I. hu. qu. ad delinationem duo requir'tis tur, scit. conseeutio proprii boni, & cognisis proprii ni consecuti ἀTripliciter ergo speratio alterius potes esse deIectationis causa. Uno modo, inquantum per operati nem alicuius consequimur aliquod bonum . Et se-εundum hoc operationes illorum, qui nobis aliquod bonum faciunt , sunt nobis deleoabiles; quia bene pati ab alio est delectabile is alio modo , secundum quod per Operationes aliorum efficitur nobis aliqua Cognitio,. vel aliqua aestimatio proprii boni et Et propter hoc homilies delectantur in hoc quod laudantur , vel honorantur ab aliis ; quia scilicet per hoc accipiunt aestimationem , in seipsis aliquod bonum esse . & quia ista aestimatio sortius generatur ex te simonio bonorum , M sapientum , ideo in horum Iaudibus , & honoribus hominex magis delectantur . S quia adulator est apparens laudator, propter hoc etiam adulationes quibusdam sunt delectabiles . &quia amor est alicu us boni , & admiratio est aliaeulas magni , idcirco amari ab aliis, & in admiratione haberi est delectabile ; inquantum per hoc fit homini aestimatio propriae bonitatis, vel m-nitudianis, in quibus aliquis delectatur . Tertio mciso, inquantum ipsae operationeς aliorum , si fuit bonae, aestimantur ut bonum proprium promer vim am Tis , qui facit aestimare amicum quasi eundem sibi :& propter odium, quod facit aestimare bonum alterius esse sibi contrarium , efficitui mala operatio inimici delectabilis . Unde dicitur I. ad Corintia I 3. quod ebaritas non gaudet super iniquitate , congaudet autem veritati Ad primum ergo dicendum , quot operatio alterius potest. esse mihi coniuncta, vel per est: tum, sicut ire primo modo , υeι per aσrehensionem , sicut in seeundo modo , veL per affecitauem , sicut in tese
eis modo iaAd secundum dicendum , quod ratio illa procedit
quantum ad tertium modum , non autem quantum ad duos primos
466쪽
2 Ad tertiunt dicendum, quod operationes aliorum, etsi non procedant ex habitibus , in me sunζ , Causant tamen in me aliquid delinabile ; vel f ciunt mihi aestimationem, sive apprehensionem pr Prii habitus ; vel procedunt ex habitu iIIius, qui est
EX articulo habes primo: quomodo per rationem
ostendas , merito esse inlinuatum a scripturis , quod Operationes aliorum sunt nobis causa delecta. tionis . Ut 2. Canon. JG secundum quia sn arg. eont. Item Coloss. a. Gaudens, or videns ordinem is rum.
Item Philipp. a. Implete gaudium meum , ut idem sapiatis , eandem eboritatem habentes , unanimes , dipsum sentientes . Item capita Fratres mei eb in mi , gaudium metim , ω corona mea . Item I. Thessal. 3. Nune υλλυs r se vos satis in Domiano . Tantam namque delectationem actiones bonae suorum filiorum afferebant Apostolo , ut vivere tunc, idest invita reflorere se reputaret, si ipsi si rent in Domitio . Vide passim eius epitiolas , & , cum saepissime ipsum de prosectu allarum laetitiam maynam concipere inveneris, scito, eum factis ipsis , tamquam scholastico idiomate, titeri, Quod alterius operationes sunt alteri delectationis cauta. Secundo vides: quomodo, &e.
'Unum benefocere alteri set eausa delectationis-AD Sextum sic proceditur . Videtur , quod hen
sacere alteri non sit delectationis causa . Dei ctatio enim causatur ex consecutione proprii boni , ficut supra dictum est: c. ari praee. I. θυ. ρω. Serahenefacere nori pertinet ad consecutionem proprii honi , sed magis ad emissionem . Ergo metviis vide tur asse causa tristhiae, quam delectationis. a. Praeterea. Philoc dicit in Eth. c-I. a med.
xsm. s. 3 qu. illiberali σι eonnatuνatisres hominibus , quam prod galitas : Sed ad prodigalitatem pertineahenefacere aliis ; ad illiberaIitatem autem pertinet desistere a benefaciendo. Cum ergo operatio conna
467쪽
. 3. Praeterea ὰ Contrarii effectus ex contrariis caua. sis procedunt: Sed quaedam, quae pertinent ad malefacere , sunt naturaliter homini delectabilia ; sicut vincero, redarguere, Vel increpare alios, & etiam punire quantum ad iratos , ut dicit Philos. ire 1. Rhetor. 1 I. tom. 6 Ers' benefacere magis est causa tristitiae, quam delectationis.
Sed Conera est, quod Philos dicit a. Politici c3- a med. to. s. quod largiri , ω auxiIimi amicis, sue extraneis es desectabitu tim. Respondeo dicensim , quod hoc ipsum quod es Mnefacere steri , pors tripliciter es delectationis
causa. Uns modo per comparationem ad effectum , quod est bonum in altero constitutum T Et secundum hoc, inquantum bonum alterius reputamus quassi nostrum bonum, propter unionem amoris, delectamus in bono ,. quod per nose fit aliis , Praecime amicis , sicut in bono propris.
Alio modo per comparationem ad finem et fleue cum aliquis per hoc quod alteri benefacit , sperat consequi aliquod bonum sibi ipsi , vel a Deo , uri ab homine: Spes autem delectationis est causa. Tertis modo per comparationem ad principium et Et sic hoc quod est benefacere alteri , potest esse deIectabile per comparationem ad principium ἀQuorum uniam est faculaas benefaciencli : Et secundum hoc benefacere alteri sit delectabile ; inqua .lum per hoc fit homini quaedam imaginatio abun- cantis boni in seipso existentis , ex quo possit aliis communicarΘ- & ideo homines uelectantur in filiis,ti operibus propriis, sicut quibus communicant Pro. prium bonum is Aliud principium est habitus inelia nans , secundum quem benefacere fit alicui conn iurale Unde liberales delectabiliter dant aliis. Te sitim principium est motivum 2 puta cum aliquis moin vetur ab aliquo , quem dilim , ad bene tendum alicui. omnia etaim, quae facimus, vel Patimur propter amicum , delectabilia sunt quia amor praecipua causa delectationis est. Ad primum ergo dicendum , quod emissio, hiquantum est indicativa proprii boni, est delectabilis : inquantum evacuat proprium bonum, potest esse eon tristans sicut quando est immoderata. Ad secundum dicendum , quod prodigalitas habet
immoderatam emissionem, quae repugnat naturae . 3e ideo prodigalitas dicitur esse contra naturam . Ad tertium dicendum, quod vincere, redamueres .
468쪽
Ium alterius , sed inquantum pertinet ad proprium bonum, quod plus homo amat, quam odiat malum alterius . Vincere enim est delectabile naturaliter , inquantum per hoc fit aestimatio propriae excolle tiae. Et propter hoc omnes ludi, in quibus est co certatio, R in quibus potest eme victima, sunt maxime delectabiles: & universaliter omnes concert tiones , secundiun quod habent spem victoriae . Redarguere autem , & increpare potest esse dupliciter delectationis caula. Uno modo, inquantum facit homini imaginationem propriae sapientiae, & excellentiae . increpare enim, & corripere est sapientum, &maiorum. Alio modo, secundum quod aliquis incre- Pando, & reprehendendo alteri benefacit, quod est delectabile, ut dictum est: c meomari. J Irato a tem est deiectabile punire , inquantum videtur removere apparentem minorationem, quae uidetur esse ex praecedenti laesione . cum enim aliquis est ab alio laesus, videtur per hoc ab alio minoratus esse r& ideo appetit ab hac minoratione liberari per r tributionem laessionis . Et sic patet, quod benefacere alteri se potest esse delectabile : Sed malefacere alteri non est delectabile, nisi inquantumvid
tur pertiuere ad proprium bonuri. .
MX articulo habes primo : quomodoper rationemicis ostendas merito a scripturis , & Philoso. suilla insinuatum , quod benefacere alteri est delectationis .causa. A Phil. quidem , ut in arg. eon. A scripturis v T ω ut Acti. 2O. Beatius es dare, quam aeeipere . Hoe .est: Delectabilius est dare . Item per hoc, quod - .hiae erat delectabile benefacere concaptivis fratribus ,rui erant de genere suo, alere esurientes, vestiren os, sepelire mortuos ; adeoque in benefaciendo liis modo dicto delectabatur , ut nec a beneficentia tali propter comminationem mortis a principe factam se continere posset, aut vellet. Vide Tobis GI.a. de mirabili hac delectatione eius in totuplicibus heneficiis exhibitis aliis valde relucente . Item per hoc , . quod Abraham intantum hospitalitatem erga Peregrinos, aliosque exercere delectatus est , ut pro maximo favore habuerit sic aliis benefacere . Voc :bat enim hospites Dominos suos, ad genua ipsis procidebat, ad gratiam sibi. grandem reputabat, lavare eis pedes , ipsos cibare r eis comedentibus laetanter .assistebad, totam familiam pro eis humanissime ar
469쪽
ctandis in servitium ipsorum occupabat; currebat , festinabat , accelerar italia eis benefaciendi negotia mandabat. De his vide Gen. I 8. Ac si ergo per haec omnia scholastice loquendo, scripturae dicant ; B uesacere aliis est multum delectabile . Hine dicito tu, quod opera charitatis sunt delectabilissima. Hinc confundantur etiam ab Ethnico Philosepho , ut ioarg. coni, non succurrentes, vel quasi ex tristitia, &non hilariter suecurrentes proximis. Seeundo vides: quomodo ex iis, atque similibus, quae tuum est i Menire , iuxta notationem Pro letioribus, &c.
Unum smilitudo sit eausa delectaιionis . AD Septimum sic pmeeditur . Videtur , quod similitudo non sit causa delectationis . Principa-xi enim , & praeesse quandam dissimilitudinem importat: Sed principari, &praeesse naturaliter est deiectabile, ut dicitur in I. Rhet. II. prope fi t E. Ergo dissimilitudo magis est causa delectationis,
a. Praeterea . Nihil magis est dissimile delectati ni, quam tristitia: Sed iiii, qui patiuntur tristitiam, maxime sequuntur delectationes , ut dicitur in 7. Eth. c Ma to. I. Ergo dissimilitudo est magis causa deis lectationis, quam similitudo. . Praeterea . Illi, qui sunt repleti aliquibus d Iectationibus, non delectantur in eis, sed magis fa- . stidiunt eas; sicut patet in repletione ciborum. Non. ergo similitudo est delectationis causa. Sed Contra est, quod similitudo est causa smoris. . ut dictum est supra: c a . 3. amor autem est causa delectationis . ergo similitudo est causa delectationis.
Respondeo dicendum, quod similitudo est quaedam unitas . unde id quod es smiis , inquantum es υ-nωm , es deIectabile, sicut fle amabile, ut supra dictum est. loci eis.
. Ee si quidem id, quod es simila, propriam bonum
quantum est umile, & unum p sea inquantum cor rumpit id, quod est magis unum.. God autem aliquid simile corrumpat proprium . bonum, contingit dupliciter . Uno modo, quia eo
470쪽
Tumpit mensuram proprii boni per quendam exees fum. bonum enim , praecipue cor rate, ut sanitas, in quadam commensuratione constitit, & propter hoc superabundantes cibi , vel quaelibet delectationes corporales fastidiuntur . Alio modo per directam conistrarietatem ad proprium bonum: sicut figuli abomianantur alios figulos , non inquantum sunt figuli , sed inquantum per eos amittunt excellentiam pro Priam , sive proprium lucrum , quae appetunt sicut Proprium bonum.
Ad primum ergo dicendum , quod eum sit qua dam communicatio principantis ad subjectum , est ibi quaedam similitudo : tamen secundum quandam excellentiam , eo quod principari , & praeesse pertinent ad excellentiam proprii boni. sapientum enim,
di meliorum est principari , & praeesse , unde per hoc fit homini propriae bonitatis imaginatio : Vesquia per hoc quod homo principatur , & praeest , aliis benefacit: quod est delectabile. Ad secundum dicendum , quod id , in quo dei
Elatur tristatus, etsi non sit simile tristitiae , est i meu simile homini contristato et quia tristitiae comtrariantur proprio bono eius , qui tristatur. & ideo appetitur delectatio ab his, qui in tristitia sunt, ut conserens ad proprium bonum , inquantum est m dicativa contrarii, Et ista est causa, quarς delecti. tiones corporales , quibus sunt eontrariae quasdam trustulae, magis appetuntur , quam delectationes inte te ales, quae non habent contrarietatem tristitiae ,
ut infra dicetur. c e 3 s. a. s. Exinde etiam est ,
quod omnia animalia naturaliter appetunt detest tionem : quia semper animal laborat per sensum , & motum . Et propter hoc etiam iuvenes maxime delectationes. appetunt , propter multas transmut tiones in eis existentes, dum sunt in statu augmem ti. Et etiam melancholici vehementer appetunt d . Iectationes ad expellendum tristitiam ς quia corpus eorum quasi pravo humore corroditur , ut dicitur
Ad tertium' dicendum , quod bona corporalia in quadam mensura consistunt . Et ideo aeuperexcessugsimilium corrumpit proprium bonum. & propter hoc efficitur fastidiosus, & contristans, inquantum Cori
trariatur bono proprio hominis . D