장음표시 사용
51쪽
vivens, eorpus, substantia, ens. Gradus Luvocantur etiam δε alitates.
Habere sic sumptum antonomastice duo potest significare: primo habere aliquem ornatum circa se arte, vel industria quaesitum, ut esse armatum , togatum, et sic Habere pertinet ad decimum Praedicamentum. Secundo habere aliquid modo quocumque, ut habere divitias, servos, . amicos, scientiam, et sic Habere pertinet ad quintum Pos raedicamencum. V. Haec Verba. Habitia aliter. V. Actualiter. Habitudo est aptitudo. relatio, sive respectus. capacitas ad aliquid . Hinc intelligitur distiti. ctionis sensus: quoad entitatem , quoad ha-Bitudinem. Quando consideratur in re quid. ditas. seu essentia, tunc res consideratur, quoad entitatem: quando attenditur relatio. Potentia, seu capacitas ad aliquid, tunc considEratur quoad habitudinem. Sic inter Deum et creaturam non .datur Proportio entitatis, sed habitudinis; scilicet entitas Dei et entitas creaturae infinite distant, ideoque non habent proportionem; potest tamen Creatura ditingere Deum per cognitionem et amorem , et ad Deum referri potest; hinc habere dicitur proportionem habitudinis. Habitus est qualitas, quae potentiae supervenit, et permanenter adhaeret , ut ipsam in operando adjuvet. Habitus per se infusus , de quo. Theologi , a solo Deb. producitur, datque simpliciter posse , quia potentiam elevat ad actus, quos ipsa propriis uaturae vi-
52쪽
, ribus assequi nou valet, V. g. habitus fidei. caritatis. Habitus acquisitus repetitione actuum comparatur, datque Solum facile ρosse , quia solum Praestat Potentiae. ut pro- . Pensius, et minori conatu eliciat illos actus, quos alias sine habitu elicere potest; v. g. pulsandi citharam, legendi, scribendi. Insu sus est habitus praecedens omnem actum ;A uisitus fit ex repetitis actibus, ut habet
meeeeitas. V. Princ tum Individuationis . Hypothetica propositio. V. Categorica. postasis. v. Subsistentia.
Idem de eodem seeundum idem signifieant conditiones necessarias, ut contradictio verificetur. Ut enim duae propositiones sint contra. dictoriae debet ex illis una assirmare. altera negare idem praedicatum de eodem subjecto,
secundum eundem re ectum. Ita contradi
ctoriae sucit hae duae: Aurum est. Iucidum, aurum non est lucidum. O. Idem manens idem semper est natum facere idem. Axioma. Videliael: Causa manente eadem , et nullatenus mutata, iidem effectus haberi debent. ι
Identiee significat identitatem. scilicet. hoc, quod plura sint unum et idem; v. g. vis lique aciendi in sole eadem est identice cum vi indurandi, seu est unum et idem. Huic correIativa sunt formaliter, redupliciative. V. Materialiter. I. Identificari plura inter se est unum et idem esse, licet diversimode concipiantur; ut in- tellectus et voluntas in homine, sapientia ,
53쪽
et omnipotentia in Deo. Identi scationi opponitur Distinctio realis. V. Distinctio.' Identitas in eo consistit, ut ea, quae a nobis concipiuntur ut unum et aliud, revera sint idem inter se, sive quibus una sit entitas. Alia est realis. quae rebus convenit indepen- denter ab operatione intellectus, ut ea, quae convenit attributis Dei. Alia est rationis, quae a certo quodam rationis actu Provenit, vel in eo actu consistit; ut dum eandem concipimus naturam Petri ac Pauli, licet ipsi naturam habeant realiter distinctam. Identitas rationis potius est similitudo. Identitati opponitur Distinctio. V. Distinctio.
Identitas habet divisionesis omnes, quas habet
Unitas. V. Unitas. Identitas etiam vulgo sumitur Pro convenientia quacumque inter duo sive similitudinis . sive aequalitatis; sic natura humana diciturr eadem in omnibus hominibus; sic etiam duo pondera aequalia dici possunt eadem. Ignoti nulla cupido. Axioma, quod ab altero consirmatur: Nil volitum, quin praecogni
IIIatioe. V. Formiat r. 4 Immediatio virliatis habetur, cum aliquid agit in objec um distans per aliquid in ipsum immissum; ita ignis, dicebant, agit in distans
Per calorem. Immediatio sumosi . habetur. quando agens est contiguum illi. quod recipit actionem, vel illud tangit; ita e. g.iknis applicatus stuPPae . . 'I erative concurrere. V. Sufficienter. Implicite et e licite m actibus intellectus idem sonant ac confuse et distinete. Sic notae essentiales hominis cognoscuntur impii
54쪽
este iri definito Homo, explieite vero in de . finitione Animal rationale. Implicite et exinplieite in actibus voluntatis sumitur pro diis recte et indirecte. Qui vult se vino implere , vult implicite ebrietatem: si vero bibat eo sine, ut se inebriet, vult ebrietatem ipsam explicite. Praeseindibiliter significat non posse fieri
Ab Impossibili sequitur quodlibet. Axioma, cui simile est aliud: Dato uno absurdo caetera accidunt; nimirum ab impossibili qua iali tam Verum, quam salsum potest deduci, ut si ponas hominem mori posse in gratia et in peccato, inferre licebit illum salvandum
esse et non salvandum , itemque damnandum et non damnandum. Praeterea in . scientiis, posito uno salso fundamento, et salsitate pro veritate admissa. absurda quaeque Sequi postulat. Valet etiam in moralibus; ut si admittas hominem non esse in agendo liberum, admittes etiam neque mereri, neque demereri .
In utatiωe. V. Formaliter. 4. In adaequate . V. Adaequate. Distinctio. Includentis et Inclusi . U. Distin-
Ab Ddisserenti ut indimerenti nihil Ee arminatum oriri potest. Axioma , cui consonat
illud D. Thomas: Nihil quod est ad utrum- Iibet exit in actum, nisi Per aliquid detem
minetur ad unum. Oportet enim ad habendum actum, ut indisserentia auferatur, et PO- natur determinatio ad aliquid sive ab extrin. seco, sive ab intrinseco. In directe. V. Directe.
In distantia penetrationis consistit in hoc, quod
55쪽
duae res sint inter se indistantes ner hoc. quod penetrentur, sive quod sint in eodem loco. In distantia continuitatis, vel contiguitatιs consistit in hoc, quod duae res sint inter se indistantes per hoc, quod sint in locis immediatis siue intervallo. Indiuidualitas. V. Hinc tum. 1. Dexistere idem ac existere in aliqua re; V. g. accidentia inexistere dicuntur substantiae, idest, existunt in substantia. Hinc intelligitur
Inexistentia, sime Inalietas. In finitanter sumitur Marticula hon in at uapropositione, si in ea assiciat subjectum ; Σumitur vero neganter, si assiciat Merbum, seu cOPulam; e. g. Non homo currit, si habeat hunc secisum: homo non currit, accipitur neganter; si vero hunc alium et Quod non est homo currit, accipitur infinitanter, quia subiectum evadit infinitum. seu indefinitum .
In initi αd finitum non est Proportio . Axioma.Ηine quando de infinito est Sermo non valent rationes et proportiones a finitis desumptae , quia ibi conceptus plene alius sor-
Di itum mitemnematieum, sive in actu e tillud , quod infinitatem actu positam habere' concipitur, ut si concipiatur existens infinita hominum multitudo . Syncategorematicum , sive in potentia illud est . cuius partes non habent infinitatem nisi in ammento possibili, quatenus plures et plures superaddi possunt sine sine, licet nunquam perveniant ad insi, nita' actualem, sed semper sint finitae in infinitum ; vel etiam quatenus ita superad dentur de facto, ut nulla unquam futura sit ultima; ita aeternitas a parie μοιt, quae eon
56쪽
venit Petro in coelo. Iudae in inferno. Ἱmportat durationem syncategorematice infini-
Insnitum Smneategorematice explicari etiam so Iet per haec verba: Non ιot quin plura . Insnitum extra genus, sive per essentiam estens ii finitum actualiter in omni genere persectionis , quale solum Deus est. Informare dicitur de forma, quae unita materiae, vel subjecto cuivis, illud constituit ita determinata quadam rerum specie . Hinc Iiqueat quid sit Informatio.
Informatio. V. Materializatio. Integre. V. Adaequale . Intelleetus agens dicitur intellectus, quatenus et ipse efficit speciem impressam, qua juvetur ad essiciendam expressam . Intellectus Pas' sivus, sive passibilis intellectus, qua tenus recipit species impressas priusquam enformet cognitionem, et dicitur etiam intellectus possibilis, eo quod potens sit recipere
rerum omnium species . V. Species.
Intelligentiae assistentes sunt Angeli a Deo, iuxta veteres quosdam, deputati ad mundi re-' gimen.
Intentio interdum idem sonat ac cognitio. Intentionaliter idem ac mentaliter. Primo-Intentionaliter . sive Realiter sumiturres, quando consideratur, sectindum ea, quae ipsi conveniunt a parte rei, ut cum dico: homo est animal. Meundo - Intentionaliter sumitur res, quando consideratur secundum denominationes extrinsecas, quas accipit ab actu intellectus, ut cum dico: homo est species , auimal est genus; nam istae denominationes proveniunt ab operatione intellectus abstrahentis et concipientis unum praedica -
57쪽
. tum tamquam genus. aliud tamquam speciem. Hinc intelligitur quinam sint termini: Primae Intentionis , Secundae Intentisnis. Intranscendentes. V. Transcendentales.
Latio . V. Motus. 3. Athenas exemitu est eadmo , ερ emtradictio nis, per quam, scilicet, habetur potentia ad quodlibet ex contradictoriis, ut facere bonum, et . non facere. Libertas mecis alio-- nis, vel quod ad spectem eadem est, ac conistrarietacis, per quam, scilicet, habetur potentia ad quodlibet ex contrariis, ut . sacere honum et malum.
Locus extrinsecus est intrema superficies corporis aliud ambientis; sic concava superficies vasis aqua Pleni est Iocus extrinsecus aquae. Locus intrinsecus est determinatio cujusque rei. ut figatur in una parte spatii imaginarii prae aliis. Dicitur intrinsecus, quia rem ipsam assicit intrinsece, ut si Deus conservando Petrum V. g. omne corpus circumquaque anis nihilaret. Petrus nota esset quidem in loco extrinseco , sed tamen esset in loco ; nam diei noti posset Petrum tunc nulli bi esse. Locus intrinsecus dicitur etiam : Ubi , Gitas, Ubiemio, Praesentia rei. V. Ubi. Locus extrinsecras. Potest esse mediatus .et -- . mediatus, prout mediate ,-Vel immediate su- perficies, quae dicitur locus, continex corpus e. g. superficies vasis aquae est Leus extrinsecus aquae ammediatus; urbs erit civium toeus mediatus. Et revera inter aquam. superficiem vasis nihil intercedit; interce-
58쪽
dit vero, Inter singulos cives et ambitum uris. bis. Logice idem ac per mentem, seu ia-ideis no i . atris . Correlativum habet pho sice, quod idem . est ac realiter, seu a parte rei.
υἰs et minus suscipere dicuntur illa , quae sunt eapacia augmenti et diminutionis; e. g. veritas non suscipit magis et minus, suscipit autem Probabilitas; idest, nulla propositio potest esse magis vera, quam altera, Potest i men esse magis probabilis . Hinc is Fenes magis et minus disserre est differre penes majorem . vel minorem quantitatem ejusdem speciei, ut duo triangula si milia et ia- aequalia ex eadem materia ; vin venes gra dum ejusdem qualitatis, ut Ilias forae et
Magis et minus non Pariant Feclam. Axio' ma. Quia magis et minus non designant es- . sentiai rei , sed quantitatem mniorem , minoremve . Sic vir est quidem maior puero . sed non magis homo, neque homo alterius speciei physice , cum Uxerque sit animal min
Malignantis naturae dicitur propositio negati-
Θ natoria. V. Physica Essenmia. a. materia analog a est materia sic dicta Mn- 'proprie, et Per analogiam eum materia proin Pria . Sic attribu a, quae Unx genus rei, di- cuntur materia analogica v. Melvis sica essentia .' a. Materis metashysica
59쪽
Retibilitas cuiusque rei, quae materIa dicitur solum per analogiam cum materia vera. Sic anima hominis dicitur materia metaplaysica relate ad scientias et Virtutes, quibus perfici potest; ut materia proprie dicta Persicitur formis, quas in se recipit. 3. Materia Prima apud Peripateticos est insormis quaedam ac imperfecta substantia, indifferens ad quodlibet constituendum, quae io naturali ac quotidiana corporum transmutatione accipit ab agentibus naturalibus nunc has, nunc illas formas substantiales, Per quas perficitur et determinatur, ut sit Ia Pis, aurum, Planta; et quolibet ex his pereunte adhuc remanet materia prima capax recipiendi novas formas substantiales . Dicitur materia prima ad disserentiam materiae arte-
factorum, ut Statuae, mensae, quae materia dicitur secunda.
4 vateria prima dicitur interdum primuni subjectum , quatenus in omni composito ea est, quae prima informatur, nimirum, a forma substantiali , quae deinde est subjectum suarum proprietatum, tandem totum compositum est subjectum aliarum proprietatum, e . g. Catoris . frigoris, figurae, motus. b. Materia Propositionis ex qua sunt termini ipsius propositionis , nempe subjectum et praedicatum; materia circa quanι sunt res ,
vel objecta, quae per terminos manifestantur , De Materiali se habere relate ad aliquid, significat non constituere illud in esse talis ;de formali vero constituere illud tale; V. g. ut aliquis evadat bonus, de materiau est . quod sit pulcher, aut deformis; de formali vero quod vitam recte instituat. x. Materialiter dicitur praedicatum convenire
60쪽
subjeeto: quando convenit ratione materiae, sive subjecti . Formaliter autem , quando convenit ratione formae: v. g. ignis est materialiter gravis, Drmaliter calidus. a. Materialiter quandoque est idem ac identice , Seu Uecificative, nempe , per identitatem , et ut res est a parte rei in se ipsa. Formaliter autem quandoque idem est ac re- ρlicative, quod exprimi solet per Particulas : quatenus , in quantum , ut , Prout , qua laIis r e. g. si de homine sit sermo, haec propositior istud animal est rationale vera erit in sensu materiali, seu identico, non vero in sensu formali. seu formaliter; nam sunt quidem haec duo identificata ; sed non possum licere: istud animal, quatenus animal , est rationale; animalitas enim et rationalitas sunt praedicata in eonceptu et de . finitione diversa. Materialiter. V. Formaliter. 3. - λ- materializatio vocatur ossicium materiae, dum respit formam, et cum ea constituit corpus. Tnformario autem est ossicium formae, dum materiam sibi unitam perficit, ut tale corpus
Maximum quoae sic est summa cujuscumque speciei, e. g. corporis humani magnitudo possibilis. Ponamus hominem posse assurgese ad magnitudinem ut decem . sed non ultra ; erit haec magnitudo maiίmum quod sic homi . nis. Minimum quod sto. vel mἰnimum na- . tumia est summa parvitas possibilis speciei . mxinruri quod non est maxima parvitas inter illas , Paroitates , quae sunt impossibiles viventi naturaliter; ut si ponamus magnitudinem necessariam homini viventi esse ut quinque, erit quatuor maximum quod non . Vnimum